[+] مــــعرفی صنـــایع هــوا و فضــــا [+]

[kian98]

خط تولید F35

جنگنده F35 Lightning II

[kian98]

جنگنده اف 22 رپتور پس از 20 سال همچنان بر آسمان‌ها حکمرانی می‌کند!

درست 20 سال پیش جنگنده اف 22 رپتور (F-22 Raptor) اولین پرواز خود را انجام داد تا بدین ترتیب برترین جنگنده‌ای که آسمان تا آن زمان به خود دیده بود بال‌هایش را بگشاید.

اف 22 رپتور یک جنگنده برتری هوایی ساخت دو کمپانی هوافضا،‌ امنیتی و دفاعی آمریکایی لاکهید مارتین (Lockheed Martin) و بوئینگ (Boeing) برای نیروی هوایی آمریکا است. وظیفه اصلی این جنگنده نفوذ به حریم هوایی دشمن، شکار جنگنده‌‌های رقیب و بدست گرفتن کنترل حریم هوایی دشمن است.

رهاسازی بمب هواسُرش کم قطر GBU-39 SDB 1 با برد پروازی بیش از 110 کیلومتر

البته این جنگنده مهمات هوا به سطح دورایستا با برد بیش از 110 کیلومتر نیز حمل می‌کند که برای سرکوب پدافند هوایی دشمن بسیار مناسب است. رپتور پنهانکارترین و رادارگریزترین هواپیمایی است که تاکنون ساخته شده و با کمک این مهمات، توان سرکوب هر پدافند هوایی را دارد.

اف 22 رپتور جنگنده‌ای پنهانکار و رادارگریز از نسل پنجم جنگنده‌هاست و اولین جنگنده نسل 5 است که وارد خدمت شد. توانمندی‌های بسیار بالای این هواپیما سبب شده تا به آن لقب سوپر جنگنده را دهند.

اولین F-22 رپتور ساخته شده هنگام پرواز

این جنگنده اولین پرواز خود را در تاریخ 7 سپتامبر 1997 (16 شهریور 1376) انجام داد و فصل جدیدی در دنیای جنگنده‌ها باز کرد؛ ضمن آن‌که دیگر سازندگان نسل 5 را نیز به تقلید از خود واداشت! امروزه به دیگر طرح‌های نسل که بنگریم، شباهت‌های بسیاری به رپتور را در آن‌ها می‌بینیم.

F-22A رپتور در سال 2006 رسما وارد خدمت در نیروی هوایی آمریکا شد. تا سال 2011 میلادی 195 فروند اف 22 رپتور ساخته شد که 8 فروند آزمایشی و 187 فروند دیگر وارد خدمت عملیاتی شدند. البته قرار است به زودی یکی از نمونه‌های آزمایشی ساخته شده با دریافت بروزرسانی‌های جدید، وارد خدمت شود. نیروی هوایی آمریکا قصد دارد با پیاده کردن بروزرسانی مهم و بهسازی‌های حیاتی دیگر، ناوگان رپتورهای خود را تا سال 2060 میلادی همچنان در خدمت نگه دارد.

تصویر ماهواره‌ای که توسط ماهواره‌های جاسوسی آمریکا از نمونه اولیه جنگنده نسل 4 روسی سوخوی-27 موسوم به پیش‌‌نمونه T-10 گرفته شد.

این جنگنده نسل 5 در ابتدا به عنوان جایگزینی برای جنگنده برتری هوایی نسل 4/4.5 آمریکایی F-15C ایگل (Eagle) بود. ایالات متحده آمریکا پس از آن‌که با استفاده از ماهواره‌های جاسوسی و شناسایی خود، پیش‌نمونه‌های آزمایشی اولیه از جنگنده‌های نسل 4 میگ-29 و سوخوی-27 که اتحاد جماهیر شوروی مشغول ساخت آن‌ها بود را پیدا کرد، تصمیم به ساخت جنگنده‌های نسل 5 به عنوان پاسخی به جنگنده‌های نسل 4 بلوک شرق گرفت.

این جنگنده از ابتدا به عنوان یک هواپیمای نسل 5 طراحی شد و ویژ‌گی‌های آن همچون توان ابرپیمایشی (سوپر کروز: پرواز با سرعت فراصوت بدون نیاز به پس‌سوز) با سرعت تقریبا 1.85 ماخ، پنهانکاری و رادارگریزی بسیار بالا، جنگ افزارها و سیستم‌های الکترونیکی و رادرای پیشرفته و… به عنوان شاخص‌هایی برای تعریف جنگنده‌های نسل 5 درنظر گرفته شدند. جالب است که با گذشت چندین سال از ساخت آن، همچنان در بسیاری از ویژگی‌هایش سرامد دیگر هواپیماهاست. برای نمونه در کنار پنهانکارترین و رادارگریزترین هواپیما، دارای بیشترین سرعت ابرپیمایش است و هیچ جنگنده شرقی و غربی دیگری توان پرواز با سرعت ابرپیمایش رپتور را ندارد.

رادارهای پهلونگر F-22 رپتور

با وجود این‌که رپتور در حال حاضر برترین است، اما این موضوع قرار نیست ابدی باشد. پنتاگون در ابتدا قصد داشت 750 فروند اف 22 رپتور خریداری کند،‌ اما تولید این جنگنده در زمان دولت آقای اوباما و با فشارهای وی، با ساخت کمتر از 200 فروند پایان یافت. این جنگنده همچنین برای کاهش هزینه‌ها فاقد برخی تکنولوژی‌ها و سیستم‌هایی است که در ابتدا برای آن در نظر گرفته شده بود. برای نمونه، رپتور قرار بود 3 رادار در دماغه خود داشته باشد که یک رادار جلونگر و دو رادار دیگر پهلو نگر باشند، اما رادارهای پهلو نگر از طرح نهایی حذف شدند. جالب است بدانید روسیه از این ایده در طرح نسل 5 خود موسوم به سوخوی-57 (پک فا) استفاده کرده است.

سیستم نشانه روی کلاه خلبانی اسکورپین ساخت آمریکا

اما این تمام ماجرا نیست. سیستم‌های دیگری نیز از روی رپتور حذف شده‌اند که از بین آن‌ها می‌توان به کلاه خلبانی دارای نمایشگر (HMD) اشاره کرد. با وجود اینکه ایالات متحده آمریکا خود برای اولین بار در تاریخ چنین سیستمی را ساخت،‌ اما برای کاهش بودجه‌ها چنین ابزاری را از روی رپتور حذف کرد. به لطف این سیستم خلبان می‌توانست تنها با نگاه کردن به هدف،‌ موشک کوتاه برد با هدایت گرمایابی را روی هدف قفل و به سمت آن شلیک کند. چنین سیستمی در نبرهای هوایی نزدیک بسیار کاربردی و حتی سرنوشت ساز است. البته ناگفته نماند قرار است تا سال 2020 ناوگان اف 22 رپتور به این سیستم نیز مجهز شود که به کمک آن، خلبانان رپتور می‌تواند موشک هوا به هوا AIM-9X سایدوایندر (Sidewinder) را تنها با نگاه به هدف روانه آن کنند. ناگفته نماند HMD مورد نظر نیروی هوایی آمریکا برای نصب روی رپتور، سیستم نشانه روی کلاه خلبانی اسکورپین (Scorpion به معنی عقرب) است که یکی از پیشرفته‌ترین و برترین HMDها بشمار می‌رود و در سال 2014 روی رپتور آزمایش شد.

F-102 دلتا دگر مجهز به IRST که سنسور آن به صورت توپکی برآمده بالای دماغه دیده می‌شود.

ایراد دیگری که می‌توان به پتور وارد کرد نیز عدم داشتن سیستم جستجو و ردیابی فروسرخ (IRST) است. مجددا ایالات متحده خود اولین سازنده چنین سیستمی بود و سه جنگنده نسل دو آمریکایی F-101 وودو (Voodoo)، F-102 دلتا دگر (Delta Dagger) و F-106 دلتا دارت (Delta Dart) هر سه اولین جنگنده‌های مجهز به چنین سیتمی بودند، اما رپتور فاقد چنین سیستمی است. به کمک این سیستم هواپیما می‌تواند به صورت غیرفعال و با اسفاده از تابش فروسرخ بدنه هواگرد دشمن که ناشی از گرمای موتور، گرم شدن بدنه به دلیل برخورد با مولکول‌های هوا و تابش نور خورشید است را پیدا کند.

دو تصویر گرفته شده توسط رپتور با استفاده از AN/AAR-56 MLD

البته این جنگنده دارای سیستم هشدار دهنده نزدیک شدن موشک به نام AN/AAR-56 MLD با پوشش کاملا سراسر و کروی است که وظیفه آن کشف موشک‌هایی است که از هر طرف به رپتور نزدیک می‌شوند تا بدین ترتیب جنگنده بتواند از دست آن‌ها فرار کند. این سیستم در دو طیف فروسرخ و فرابنفش کار می‌کند و قرار است تا 2020 با یک بروزرسانی و بهسازی، نقش سیستم جستجو و ردیابی فروسرخ را نیز ایفا کرده و بدین ترتیب یکی دیگر از کاستی‌های رپتور را جبران کند. یکپارچه سازی این سیستم با HMD به خلبان امکان دید سراسری و کروی نیز می‌دهد که در هدف‌ گیری بسیار موثرتر است.

شلیک AIM-9X از F-22 رپتور

رپتور همچنین در زمان ورود به خدمت پیشرفته‌ترین موشک هوا به هوا کوتاه برد که در زرادخانه‌های آمریکا موجود بود را دریافت نکرد و به مدل قدیمی‌تر موشک سایدوایندر موسوم به AIM-9M مسلح شدند. این جنگنده تنها از سال 2016 بود که به صورت عملیاتی مدل پیشرفته AIM-9X را دریافت کرد. AIM-9X هدایت تصویرسازی فروسرخ دارد و به لطف افزایش برد،‌ دیگر موشکی کوتاه برد محسوب نمی‌‌شود، بلکه موشکی فرای میدان دید بشمار می‌رود که ضمن افزایش برد، سیستم‌های هدایتی و اکتساب هدف بسیار پیشرفته‌تری نسبت به مدل قدیمی‌تر دارد.

ناوگان رپتورها در طول عمر خدمتی خود تاکنون چندبار دستخوش بروزرسانی و بهسازی‌هایی جزئی شده‌اند. بروزرسانی اصلی قرار است تحت عنوان «بروزرسانی نیمه عمر» در سال 2024 اعمال شود که در کنار ارتقا نرم افزاری، بروزرسانی و تغییرات سخت افزاری را نیز شامل می‌شود.

طرح گرافیکی از بمب افکن راهبردی پنهانکار B-21 ریدر

گرچه بروزرسانی نیمه عمر نیز بستگی به بودجه دفاعی آمریکا در سال مربوطه دارد. نیروی هوایی آمریکا درحال حاضر چندین پروژه بسیار با اهمیت و مهم دارد که از بین آن‌ها می‌توان به پروژه طراحی و ساخت بمب افکن راهبردی B-21 ریدر (Raider) که هواپیمایی پنهانکار و رادارگریز با ساختار بال پرنده است، خرید شمار بیشتری از جنگنده چندمنظوره پنهانکار و رادارگریز نسل 5 F-35 لایتنینگ 2 (Lightning II) و رساندن آن به توان عملیاتی کامل،‌ خرید هواپیماهای سوخت رسان KC-46 پگاسوس (Pegasus)،‌ خرید جت آموزشی پیشرفته TX، طراحی و ساخت موشک بالستیک اتمی قاره پیمای جدید موسوم به GBSD، طراحی موشک کروز اتمی هواپرتاب جدید و از همه مهم‌تر پروژه طراحی و ساخت جنگنده نسل 6 اشاره کرد.

آقای اوباما و رپتور در یک قاب

در سال 2009 در پی تلاش‌های آقای اوباما، رئیس جمهور وقت آمریکا، مجلس سنای این کشور با اختلاف 18 رای و البته بیشتر با رای دموکرات‌ها، توقف تولید اف 22 رپتور را تصویب و این جنگنده قربانی سیاست کاهش بودجه نظامی دولت آقای اوباما شد. آقای اوباما همچنین تهدید کرده بود که در آینده نیز در صورتی که به تولید دوباره رپتور رای مثبت بدهند، با استفاده از حق وتوی خود آن را بی اثر خواهد کرد.

در آن دوره فرماندهان پیشین نیروی هوایی آمریکا متوقف شدن تولید این جنگده را بزرگترین اشتباه راهبردی نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا دانستند و اعلام کردند این نیرو دست‌کم به 381 فروند رپتور نیاز دارد. در سال 2016 برخی سناتورها طرح تولید مجدد رپتور را به جلس ارائه دادند، البته ناگفته نماند پنتاگون نیز به تولید مجدد این جنگنده بی رقیب علاقه‌مند بود. در پی ارائه طرح مذکور از سوی سناتورها، بررسی‌های لازم برای براورد هزینه‌ها صورت گرفت که نتیجه آن در 3 ماهه دوم سال 2017 اعلام شد.

دو فروند F-22 در کنار دو فروند F-35

بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، بازگشایی دوباره خط تولید رپتور نیازمند هزینه‌ای بین 7 تا 10 میلیارد دلار آمریکا و هر فروند اف 22 رپتور تولیدی نیز 200 تا 216 میلیون دلار قیمت خواهد داشت، درحالی که قیمت هر فروند رپتور هنگام تولید بین 137 تا 150 میلیون دلار بود. برای مقایسه بد نیست بدانید با هزینه 216 میلیون دلار، نیروی هوایی می‌تواند بجای یک فروند رپتور، دو فروند F-35A خریداری کند؛ جنگنده‌ای که در بسیاری از موارد از رپتور نیز برتر است! درنهایت به دلیل این هزینه بالا، نیروی هوایی از خرید مجدد رپتور صرف نظر کرده و اعلام کرد دست‌کم فعلا تصمیمی برای متقاعد کردن نمایندگان مردم به منظور دریافت بودجه برای تولید دوباره رپتور ندارد.


منبع : [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[kian98]

C-130J Super Hercules

ساخت شرکت لاکهید مارتین ( Lockheed Martin ) آمریکا
با شعار ( یک هواپیما و یک عالمه جا ) به فارسی سخت

[kian98]

ایران به دلیل تحریم های نظامی که از سالهای پیش از جنگ با آنها دست و پنجه نرم می کند، قادر به خرید تجهیرات نظامی پیشرفته خصوصا جنگنده نبوده است. به همین علت نیروی هوایی کشور هم اینک در وضعیت قرمز و بدترین شرایط خود قرار گرفته است. با وجود تلاش های مهندسان ارتش، ارتقاء نیروی هوایی در زمینه های راداری و حتی تسلیحات، نمی تواند پاسخگوی نیازهای یک کشور 80 میلیون نفری باشد که همواره از سوی برخی دشمنان که عمدتا در همسایگی اش قرار دارند تهدید می شود. چندی پیش مسئله احتمال خرید جنگنده های سوخوی 30 یا SU-30 از برخی منابع خبری منتشر شد. در صورت صحت این خبر، ایران می توانست حداقل چند اسکاتران از انواع صادراتی SU-30 را جایگزین گربه سانان قدیمی آمریکایی نماید. جنگنده هایی که هم اینک در اختیار ایران قرار دارند، عمدتا از خدمت خارج شده و یا از نسخه های میان رده و سطح پایین مانند MIG-29 هستند.
در نتیجه دفاع هوایی بدون استفاده از جنگنده های مدرن امکان پذیر نیست. برخی کشورهای عربی همسایه با وجود کوچک بودن مساحت، اما نیروی هوایی به مراتب قدرتمند و مدرن تری را به نسبت ایران در خود دارند. ستون فقرات نیروی هوایی ایران را جنگنده های F-14 تامکت، F-4 فانتوم و MIG-29 های فالکروم تشکیل می دهند که ترکیبی نه چندان مناسب و قدرتمند است. در حال حاضر خبری از خرید و یا دریافت جنگنده های سوخوی 30 وجود ندارد و این در حالی است که حتی با ورود SU-30 ها، آسمان ایران نیازمند جنگنده هایی به مراتب مدرن تر، در سطوح 4 و یا 4.5 است. پس راه حل چیست؟


ایران از سالهای قبل با تقویت و خرید موشک های مختلف، سعی در بالا بردن توان پدافندی داشته است. سامانه های موشکی با اهدافی مانند جنگنده های دشمن، پهپاد، موشک های قاره پیما و بالستیک، ستون های زرهی، رادار و انواع پرنده های متجاوز درگیر خواهند شد و آخرین تقویت کننده ی این بخش از پدافند ایران با ورود S-300 ها تکمیل شد. ایران به دنبال تولید جنگنده ای بومی است؟ این سوال بسیار بزرگ را حتی برخی از سران دولت و ارتش نیز بدون پاسخ گذاشته اند. به طور حتم نام جنگنده ی قاهر 313 یا F-313 را شنیده اید. جنگنده ای که در اولین دیدار خود بسیار غیر عادی و در قالب یک ماکت ساده رونمایی شد!! قاهر-۳۱۳ پروژه‌ای برای ساخت نوعی جت جنگنده تک‌سرنشین و پنهان‌کار در ایران است که اولین پیش‌نمونه یا ماکت آن در ۱۴ بهمن ۱۳۹۱ توسط رئیس جمهور سابق ایران محمود احمدی‌نژاد رونمایی شد. طبق اظهارات احمد وحیدی وزیر دفاع وقت ایران، این جنگنده دارای سطح مقطع راداری بسیار کم بوده و با تجهیزات پیشرفته ساخته شده و به سامانه‌های الکترواویونیک مجهز می‌باشد. به گفته وی این جنگنده قادر به حمل تسلیحات پیشرفته بومی بوده و از قدرت تهاجمی بالایی برخوردار است.
وحیدی قابلیت نشست و پرواز با طول باند کوتاه، توانایی انجام عملیات پروازی در ارتفاع پست و تعمیر و نگهداری آسان و سریع را از دیگر ویژگیهای این جنگنده برشمرد. هرچند برخی از کارشناسان بین‌المللی آن را شبیه به یک مدل آزمایشی دانسته‌اند؛ و طبق گفته وزیر دفاع در هفته دولت ۱۳۹۵ اعلام کرد نمونه اصلی ساخته شده و سپاه نیازمند و کاربر هواپیمای مورد نظر می‌باشد و تا اواخر سال آماده نصب موتور و تست اصلی هست و این هواپیما بیشتر نمونه پژوهشی است و در صورت سفارش تولید خواهد شد. این جت جنگنده در روز ۲۶ فروردین ۱۳۹۶ آزمایشهای حرکت بر روی باند (تاکسی) را انجام داد.

قاهر در نخستین رونمایی خود به هیچ وجه جدی گرفته نشد؛ برخی از رسانه های خارجی آن را یک ماکت ساده خواندند که در گذشته نیز اتفاقات مشابهی را تجربه کرده اند. جنگنده قاهر در زمان معرفی تنها یک کانسپت ساده بوده و هیچ اطلاعی از مشخصات آن اعلام نشد. قاهر یک جنگنده جت دوموتوره و تک‌سرنشینه با دو ورودی هوا در دو طرف کابین خلبان است. طول قاهر کمتر از ۱۶ متر و فاصله دو نوک بال آن کمتر از ۱۱ متر تخمین زده می‌شود. امکان تحلیل دقیق مشخصات نمونه‌ای از این هواپیما که به معرض نمایش گذاشته شده وجود ندارد اما برخی از ویژگی‌های این طرح در مورد قابل پرواز بودن آن جای سؤال ایجاد می‌کنند.
تصاویری از پرواز این هواپیما پخش شده که به گفته دیوید چنسیوتی بیشتر به پرواز کنترل از راه دور یک مدل هواپیما شباهت دارد تا پرواز یک جت جنگنده مدرن. دیو ماجومدار هم در پایان تحلیلی که از مشخصات این هواپیما ارائه داده با تردید بسیار حدس می‌زند که این هواپیما یک مدل آزمایشی باشد و به عنوان یک بستر آزمایشی ساخته شده است. سال‌ها پیش ایران یک ماکت از هواپیمای شفق را نیز به نمایش گذاشت اما هیچگاه به یک هواپیمای قابل پرواز تبدیل نشد. به نوشته دیوید چنسیوتی کارشناس هوانوردی و خلبان سابق نیروی هوایی ایتالیا قاهر-۳۱۳ از «آئرودینامیک غیرقابل قبول و زیبایی هالیوودی» برخوردار است و به طرز خنده‌آوری برای ایفای نقش یک جت جنگنده کوچک است.
به گفته وی کابین خلبان بسیار ساده‌تر از کابین یک جنگنده پیشرفته است و به کابین هواپیماهای کوچک شخصی شباهت دارد. دماغه هواپیما هم کوچکتر از آن است که بتوان راداری در آن قرار داد. ورودی‌های هوا بیش از اندازه کوچک هستند و هیچ نوع اگزوز خروجی برای قسمت موتور وجود ندارد و اگر از پس‌سوز موتور استفاده شود کل جت ذوب خواهد شد.
وی هم معتقد است که قاهر-۳۱۳ در مجموع شبیه یک مدل آزمایشی بزرگ است. دیوید چنسیوتی و رابرت جانسون در گزارشی در بیزینس اینسایدر نوشته‌اند که لبه‌های قاهر-۳۱۳ به لبه‌ها و زاویه‌های منحصر به فرد اف-۲۲ شباهت دارد و شکل دم‌های آن بیشتر شبیه به اف-۳۵ است. قاهر-۳۱۳ دو کانارد بزرگ دارد که به نظر ثابت می‌رسند. ایران به ساخت ماکت‌ها و سیستم‌هایی که هیچگاه قرار نیست پرواز کنند معروف است اما اگر قاهر-۳۱۳ اینگونه نباشد و یک پیش‌نمونه واقعی باشد برای تأمین یک نیاز منحصر به فرد ایرانی ساخته شده است؛ از آنجا که برتری هوایی در مقابل حدود ۲۰۰ هواپیمای ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا که در بحرین مستقر است برای ایران غیرممکن به نظر می‌رسد، تنها کاری که ایرانی‌ها در مواجهه با آمریکا می‌توانند انجام دهند دست یافتن به برتری عددی در مقابل کشتی‌های آمریکایی با استفاده از قایق‌های کوچک تندرو و موشک‌های ضدکشتی آنهاست.
اما این قایق‌ها به سرعت با یورش هلیکوپترها و هواپیماهای آمریکایی روبرو خواهند شد و اکثر متخصصان جنگ دریایی معتقدند که هلیکوپتر در جنگ با قایق به قدری برتری دارد که اصلا نمی‌توان رویارویی آنها را نبرد توصیف کرد اما اگر یک تهدید هوایی علیه هلیکوپترها ایجاد شود و تمرکز آن‌ها را برهم زند اوضاع تغییر می‌کند. ایران در یک دهه اخیر تلاش کرده با طراحی سلسله‌ای از هواگردها این پروژه نظامی را تکمیل کند.

پروژه‌ای که ایران به سختی بر روی آن تمرکز کرده اما به ندرت به آن اشاره می‌کند. این هواگرد باید بتواند از قایق‌های تندرو کلاس بردستون در جنگ با ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا پشتیبانی کند. ایران برای این منظور چند هلیکوپتر سبک تهاجمی/شناسایی شاهد در اختیار دارد اما آنها به خوبی مسلح نیستند و برد عملیاتی کافی هم ندارند. جت دیگر تولید داخلی ایران یعنی جنگنده صاعقه هم در مقابل توانایی‌های ناوگان جنگی آمریکا کاری از پیش نخواهد برد، اما شاید مدلی از قاهر بتواند نقطه ضعف قایق‌های بردستون را پوشش دهد. مجید بکایی جانشین وزیر دفاع ایران هم در مورد این تحلیل گفته‌است: «وقتی جنگنده رونمایی شد دشمن ابتدا می‌گفت که ماکت و مقوا است و بعد تجزیه و تحلیل کردند و گفتند جمهوری اسلامی آن را برای مقابله با بالگردها طراحی کرده است. زیرا نقاط قوت ما قایق‌های تندروست و دشمن برای مقابله با آن از بالگرد استفاده می‌کند و آنها تحلیل کردند که این جنگنده با تکنولوژی گراند افکت قادر است در یکی دو متری سطح آب پرواز کند و بالگردهایشان را بزند. در ۰۱ /آذر/ ۱۳۹۳ رئیس سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح در پاسخ به سؤال دیگر خبرنگار مشرق در مورد وضعیت ساخت جنگنده قاهر به گفت: آنچه که قبلا رونمایی شده بود، طراحی مفهومی این جنگنده بود و در حال حاضر نیز این طرح ادامه داشته و در حال گذراندن تست‌های آزمایشی خود می‌باشد. سردار دهقان در نشست خبری در مرداد ۹۵ اعلام کرد جنگنده قاهر۳۱۳ در مراحل نهایی ساخت و تولید قرار دارد و در آینده نزدیک عملیاتی می‌شود. وزیر دفاع ادامه داد: قاهر یک هواپیمای «پشتیبانی نزدیک و یک جنگنده سبک نظامی و آموزشی» است که نمونه‌های کوچکتر آن قبلا ساخته شده و امروز در مراحل پایانی ساخت است.
این روند ادامه داشت تا اینکه در روز شنبه و در جریان بازدید ریاست جمهوری از جدیترین دستاوردهای دفاعی کشور، نمونه اصلی جنگنده قاهر به حرکت در آمد. آقای روحانی، ریاست جمهوری محترم در حالی از نسخه ی اصلی قاهر 313 بازدید کردند که به گفته ی ارتش، این جنگنده نمونه اصلی و نهایی قاهر خواهد بود. اینبار قاهر به همراه دو موتور به حرکت درآمد که در نمونه های اولیه با یک موتور نمایش داده شد. شکل ظاهری خروجی دو موتور به کار رفته در این هواپیما شبیه به سری J-۸۵ آمریکایی است که در جنگنده های اف ۵ به کار رفته است. جمهوری اسلامی ایران پیش از این در طرحی موتور توربوجت اوج را طراحی و ساخته است که احتمالا بر اساس جی ۸۵ توسعه پیدا کرده است. در مشخصات موتور اوج گفته شده است که می توان از این موتور در جنگنده هایی تا وزن نهایی ۱۰ تن استفاده کرد. به احتمال بسیار ایران می تواند از موتورهای مهندسی معکوس آمریکایی استفاده نماید.
موتورهای آمریکایی همواره بهتر از همتایان شرقی خود فعال بوده اند. همانطور که گفته شد، در زمینه وزن این جنگنده اطلاعاتی در دست نبوده با این وجود احتمالا چیزی در حدود 15 الی 20 تن وزن دارد. استفاده از دو موتور می تواند در هنگام از کار افتادن یک موتور نیز آن را به سلامت به زمین بنشاند. بر اساس آنچه به طور رسمی اعلام شد، در حال حاضر جنگنده قاهر ۳۱۳ مرحله تست تاکسی اولیه خود را انجام می دهد که شامل حرکت در باند پروازی با سرعت شاید بین ۳۰ الی ۵۰ کیلومتر در ساعت باشد. طبیعتا در مراحل بعدی، تست های تاکسی سریعتر برای رسیدن به مرحله پروازی و در نهایت پرواز جنگنده انجام خواهد شد، لذا مرحله ای که برای قاهر انجام شد در حقیقت اولین مرحله برای آماده سازی شرایط پروازی یک هواپیما به شمار می آید.

دیوید ماجومبار در Flight Global نوشته که قاهر-۳۱۳ شباهت مبهمی با هواپیمای آزمایشی بوئینگ برد آو پری (Boeing Bird of Prey) دارد که برای تست‌های پنهان‌کاری ساخته شده بود. اما برخلاف برد آو پری از طراحی منشوری استفاده می‌کند که یادآور اولین پروژه‌های هواپیماهای پنهان‌کار آمریکا مثل پیش‌نمونه لاکهید هو بلو (Lockheed Have Blue) در دهه ۱۹۷۰ است که بعدا به تولید اف-۱۱۷ نایت‌هاوک منجر شد. همچنین نوشت «با توجه به اندازه بسیار کوچک هواگرد و تک‌موتوره بودن آن، قاهر-۳۱۳ احتمالا از مدل مهندسی معکوس شده موتور توربوجت جنرال الکتریک جی-۸۵ – موتور جنگنده اف-۵ – استفاده می‌کند. در نمونه اصلی که با حضور رئیس جمهور محترم به نمایش درآمد، قاهر 313 در ابعاد بزرگتر، با کابین خلبان کانوپی دو تکه و ارابه فرود دو چرخ رخ نمایی کرد که مهمترین تغییرات ظاهری آن به شمار می رفتند. تا به امروز به صورت خاص به ماموریت قاهر ۳۱۳ اشاره نشده و البته هنوز وضعیت نوع تسلیحات قابل حمل توسط این جنگنده نیز مشخص نیست و در عین حال بحث رادار نیز در هاله ای از ابهام قرار دارد که بارها بدون پاسخ مانده است.
یک جنگنده در ابتدا و پس از مراحل اولیه تولید، نیازمند کامپیوتر، سیستم عامل و رادارها است. سپس سنسورهای آن در اولیت بعدی قرار می گیرند. به عنوان مثال جنگنده F-35 برای مدت های طولانی درگیر حواشی اشکالات سیستم عامل (OS) نرم افزاری بود. اما هیچ اطلاعی از وضعیت راداری F-313 و حتی موشک های قابل حمل آن در دست نیست. یک سامانه اپتیکی در زیر دماغه قاهر 313 نصب شده است که می تواند به صورت موقتی بوده و یا حتی دائمی ایفای نقش نماید. در نتیجه قاهر می تواند از موشک های هدایت شونده استفاده نماید.
در این صورت می توان موشک های تولید داخل مانند فکور را بر روی آن لود کرد. مهندسان ارتش اقدام به بروزرسانی رادار جنگنده F-14 کرده اند و به خوبی این رادار را تقویت کرده اند. در نتیجه می توان امیدوار بود که قادر به تولید رادار باشند. در صحبت های مسئولین به توان پرواز ارتفاع پایین این هواپیما تاکید بسیار زیادی شده است. همه هواپیماها با پرواز در ارتفاع نزدیک به زمین از اثر سطح بهره مند می شوند اما شکل شکسته بال در قاهر۳۱۳ به استفاده بهینه از اثر سطح برای پروازهای طولانی تر در ارتفاع پائین و نشست و برخاست از باندهای کوتاه کمک می کند. این سامانه اپتیکی می تواند در مسیر پشتیبانی هوایی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
در نهایت باید بگوییم که قاهر 313 جنگنده ای است که همچنان صدها سوال برای آن وجود دارد و نمی دانیم که آیا روزی به عنوان یک جنگنده واقعی و رادار گریز به پرواز درخواهد آمد یا خیر؟ تولید و طراحی یک جنگنده واقعی می تواند هزینه های بسیاری را برای ایران به همراه داشته باشد؛ اما فراموش نکنیم که نیروی هوایی ارتش ایران عزیز تشنه ی خرید و به خدمت گرفتن سخت افزار و جنگنده های جدید است. دلیر مردان نیروی هوایی ایران بارها با دست خالی دشمن تا دندان مسلح را شکست داده اند.

جت آموزشی کوثر

بسیاری از کشورها از سالهای دور به استفاده از جت آموزشی جهت تعلیم خلبانان پرداخته و استفاده از جنگنده های واقعی را به پایان دوره موکول می کنند. استفاده از جنگنده به عنوان هواپیمای آموزشی نیز می تواند احتمال وقوع اتفاقات ناگوار را بیشتر کرده و هزینه هایی به مراتب بالا را در امر آموزش به کشور تحمیل نماید. اما وجود جت های آموزشی با هزینه های مناسب و تولید شده به عنوان یک محصول آموزشی، بسیار با صرفه و مناسب خواهد بود. در جریان معرفی دستاوردهای دفاعی ارتش ایران در حضور رییس جمهور، نخستین جت آموزشی تولید داخل با نام "کوثر" را رونمایی کرد. جت کوثر اولین نمونه هواپیمای جت آموزشی بومی است که با استفاده از توانایی‌ها و پتانسیل شرکت‌های دانش‌بنیان طراحی و ساخته شده است.
این هواپیما که به‌سفارش و مشارکت نیروی هوایی ارتش ایران و به‌صورت کاملا بومی طراحی و ساخته شده علاوه بر آموزش دانشجویان خلبانی، قابلیت اجرای مأموریت‌های پشتیبانی نزدیک هوایی و حمل انواع تسلیحات را خواهد داشت. در حال حاضر اطلاعات فنی جت آموزشی کوثر نیز اعلام نشده است.

منبع : [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[kian98]

مجله همشهری دانستنیها - محمد حسین جهان پناه: چندی پیش سرانجام شرکت «سوخو» رسما نام «سوخو -57» را برای طرح جنجالی «پک فاتی -50» خود برگزید و با امضای آخرین توافقنامه ها، فاز نهایی آزمایش های عملیاتی این جنگنده پر حاشیه را آغاز کرد. روندی که در نهایت پس از سال ها انتظار، ظرف دو سال آینده زمینه را برای ورود به خدمت نخستین جنگنده نسل پنجمی روسیه فراهم می کند اما پروژه پک فا دقیقا با چه تغییر و تحولاتی روبروست و کی آماده عملیات می شود؟

کمی بیش از یک ماه پیش در جریان «نمایشگاه هوایی ماکس» روسیه، قرار بود که «ولادیمیر پوتین» در جریان بازدید رسمی خود از این نمایشگاه از آشیانه ویژه ای دیدن کند و رسما از جدیدترین و کامل ترین پیش نمونه جنگنده تی -50 پرده بردارد؛ نمونه ای که از هر جهت مشابه سری تولیدی اولیه این هواپیما در آینده نزدیک است. به این ترتیب قرار بر این بود تا در حضور پوتین قرارداد نهایی آزمایش ها و تولید نمونه نهایی هواپیما امضا شود. به علاوه قرار بود تا در جریان این بازدید، سوخو -57 به عنوان نام رسمی سری تولیدی جنگنده تی – 50 معرفی شود.

با این حال پوتین با تاخیر به نمایشگاه رسید و مدت زیادی هم در نمایشگاه نماند. در نتیجه هیچ کدام از این اتفاقات در عمل رخ ندادند. قراردادهای آزمایش و تولید هواپیما دو روز بعد به امضا رسیدند و خبر انتخاب شدن نامه سوخو -57 برای این هواپیما را هم فرمانده نیروی هوایی، «ویکتور باندروف» در 11 آگوست اعلام کرد؛ نامی که انتخاب آن در حقیقت تی – 50 را به عنوان وارث رسمی سوخو – 27 به رسمیت می شناسد. وارثی که این بار امیدوار است از همه وارث های قبلی این نام شانس بیشتری داشته باشد.

این رویه نام گذاری پیش از این برای جنگنده های برتری هوایی سوخو پس از «سوخو -27» با دو طرح آزمایشی «سوخو -37» و «سوخو 47» هم دنبال شده بود. از بین این دو، سوخو-37 طرح آزمایشی نمونه ارتقا یافته ای از جنگنده «سوخو -35» (سوخو – 27 ام) با توانایی مانورپذیری به مراتب بهتر و الکترونیک پروازی مدرن تری بود. جنگنده غریب سوخو -47 با بال های پیشگرایش، اولین تلاش چشمگیر سوخو پس از جنگ سرد برای توسعه یک جنگنده برتر هوایی جدید بود.

هیچ کدام از این دو طرح به جایی نرسیدند، با این حال سوخو با همه مشکلات و تاخیرهای فراوانی که تاکنون داشته، امیدوار است تا پیش از پایان دهه دوم قرن بیست و یکم، سوخو – 57 را به عنوان اولین جنگنده نسل پنجم عملیاتی روسیه معرفی کند.

مشکلات فعلی

پیش نمونه های تی -50 برای نخستین بار در جریان نمایشگاه هوایی ماکس امسال روسیه حضور بسیار پررنگی داشتند و تمام تلاش خود را کردند تا با اجرای نبردهای نمایشی زیبا، قدرت و مانورپذیری خود را به رخ تماشاچیان بکشند؛ نمایشی که می شد آن را تلاشی برای آماده شدن تی -50 برای ورود به خدمت و از آن مهم تر بازاریابی فروش خارجی تفسیر کرد.

حقیقت این است که برنامه «پک فا» تا همین جای کار هم با مشکلات متعددی روبرو بوده که در نتیجه این مشکلات، تاریخ تولید نهایی و ورود به خدمت هواپیما هم چندین بار به تعویق افتاده است. هشت سال پیش، وقتی اولین پیش نمونه های هواپیما به پرواز درآمدند و ساخت پیش نمونه های آزمایشی آغاز شد، خیلی زود مشخص شد که این هواپیما با مشکلات سازه ای و آیرودینامیکی متعددی روبروست. موتورهای نهایی هواپیما هنوز آماده نبودند (و همچنان هم نیستند)، خبری از الکترونیک پروازی مورد انتظار نبود و بیشتر تکنولوژی های مورد نیاز هنوز در دست توسعه قرار داشتند.

به علاوه بروز مشکلات و سوانح متعدد در جریان آزمایش ها، توسعه طرح را هم با کندی همراه کرد تا جایی که تولید سه پیش نمونه آزمایشی اخیر جنگنده با دو سال و نیم تاخیر نسبت به آخرین پیش نمونه اولیه هواپیما اتفاق افتاد. فاصله قابل توجهی که علت آن تغییرات عمده ای بود که نیاز بود تا روی طراحی سازه ای هواپیما اعمال شود. در نتیجه این سه پیش نمونه جدید با نمونه های آزمایشی اولیه جنگنده از جهات مختلفی تفاوت دارند. در درجه اول سازه اصلی آنها مستحکم تر از نمونه های قبلی است. سازه اصلی هواپیما در اصل فلزی بود اما در نمونه های جدید مواد کامپوزیتی جای فلز را گرفته اند. به علاوه انتهای بدنه که در خود تجهیزات جنگ الکترونیک را جای داده است، درازتر شده و به این ترتیب طول هواپیما هم تغییر کرده است. به علاوه برخی از درهای هواپیما و نوک بال های آن هم دستخوش اصلاحات چشمگیری در طراحی خود شده اند.

در نتیجه این تغییرات، پهنای بال هواپیما از 14 متر به 14.1 متر افزایش پیدا کرده و طول بدنه هم از 19.7 متر به 20.1 متر رسیده است. همان گونه که اشاره شد علت این تغییرات مشکلات متعددی بود که در طول آزمایش سری اول پیش نمونه های هواپیما بروز کرد. از جمله این مشکلات ظهور ترک های پراکنده در سطح بدنه هواپیما بود. همین ترک ها هم موجب شدند تا اولین پیش نمونه هواپیما کمتر از یک سال پس از نخستین پرواز خود و پس از آسیب دیدن در جریان نمایشگاه ماکس 2011 برای بیش از یک سال زمین گیر شود.

به علاوه مشکلات دامنه دار موتورهای هواپیما هم در چندین نوبت موجب شد تا پیش نمونه ها تنها با یک موتور فرود بیایند. در طول نمایشگاه 2011 ماکس این مشکل آن قدر جدی بود که پیش نمونه شماره دوی هواپیما دچار واماندگی کمپرسور موتور سمت راست خود شد، هر چند که با اندکی شانس از سانحه قریب الوقوع جان سالم به در برد.

در سال 2014 هم پیش نمونه شماره پنج پس از فرود روی باند و دقیقا هنگام بازدید هیئت نمایندگی هند از هواپیما دچار آتش سوزی شد. تعمیر مجدد این مدل هم بیش از 16 ماه به طول انجامید و سوخو برای تامین قطعات یدکی آن ناچار شد پیش نمونه نیمه تمام ششم جنگنده تی – 50 را قربانی کند. با این همه، سال گذشته هواپیما سرانجام توانست پس از فراز و نشیب های فراوان با پشت سر گذاشتن آزمون های پروازی خود وارد فاز آزمایش های تسلیحاتی خود شود.

تکمیل تجهیزات

جدیدترین پیش نمونه پروازی تی – 50 که چندی پیش پرواز کرد، اولین نمونه ای بود که تقریبا بر اساس مشخصات نهایی سری تولیدی سوخو – 57 ساخته می شد. تمام پیش نمونه های قبلی تنها اجزای مشخصی از تجهیزات و اویونیک نمونه های نهایی را در خود داشتند. در طول این برنامه، سوخو مستقیما مسئولیت یکپارچه سازی تجهیزات هواپیما را بر عهده گرفت؛ اتفاقی که در نوع خود در سیستم های روسی یک خرق عادت تمام عیار است.

در گذشته سیستم کنترل آتش، سیستم های ناوبری و دیگر تجهیزات الکترونیکی به وسیله سازنده روی هواپیما یکپارچه سازی می شدند. به عنوان نمونه در جنگنده های ساخت سوخو، این کار معمولا به وسیله «RPKB» (دفتر طراحی رامنسکویه) انجام می شد. به هر حال این که این بار سوخو شخصا این کار را بر عهده گرفته، نشان از جدا شدن شرکت های روسی از رسم های قدیمی به جا مانده از دوران شوروی دارد.

بسته تجهیزات الکترونیکی اصلی هواپیما شامل سیستم رادیوالکتریک Sh121 و سیستم الکترواپتیکال 101KS خواهد بود. SH121 را انستیتوی «Tikhominov» در ژوکوفسکی توسعه داده است و شامل رادار N036 و سیستم جنگ الکترونیک L402 می شود. رادار N036 موسوم به «بایلکا» (در روسی به معنی سنجاب) صاحب پنج آرایه کاوش الکترونیکی است (سه آرایه باند ایکس و دو آرایه باند ال). این رادار میدان دیدی برابر 270 درجه دارد (+/-135 درجه نسبت به محور هواپیما). طبیعتا استفاده از رادار باندال در حالت هوا به هوا اصلی ترین ابزار تی -50 برای درگیری با اهداف پنهانکار و جنگنده های نسل پنجمی خواهد بود. البته استفاده از این وضعیت کاوش رادار می تواند منجر به شناسایی هواپیما به وسیله رادارهای موج بلندتر باند ایکس شود. رادارهای باند ایکس هم، همان رادارهای متعارفی هستند که جت های جنگنده جدید برای اجتناب از شناسایی به وسیله آنها با سطح مقطع راداری کمتر (در اصطلاح همان رادارگریزی) طراحی می شوند.

این طور که مدیر دفتر Tikhominov (طراح رادار آرایه فازی N036) می گوید، راداری که روی آخرین پیش نمونه هواپیما نصب شد آخرین نمونه آزمایشی این رادار بود و در نتیجه به زودی تولید نمونه های نهایی آن در تاسیسات ژوکوفسکی (واقع در نزدیکی مسکو) آغاز خواهد شد.

تجهیزات جنگ الکترونیک هواپیما موسوم به L402 هم به دست انستیتوی «KNITTI» طراحی و به وسیله کارخانه سیگنال در استاورویول روسیه تولید می شوند. سیستم الکترواپتیکال 101KS ساخت UOMZ، قرار است کنترل کامل وضعیت آسمان اطراف هواپیما را به صورت بصری در دست بگیرد و در عین حال تدابیر متقابل را در برابر موشک هایی که به سوی هواپیما شلیک شده اند، مدیریت کند.

این سیستم شامل یک حسگر فروسرخ جستجو و رهگیری (IRIST) و چهار حسگر فرابنفش اخطار مجاورت موشک می شود که این حسگرها محیط اطراف جنگنده را به صورت 360 درجه پوشش می دهند. ضمنا دو حسگر فروسرخ به عنوان تدابیر متقابل جهت گیری شده اند و یک سیستم تصویربرداری فروسرخ برای کمک به پرواز و فرود در ارتفاع پایین هم در جنگنده تعبیه شده است. در عین حال هواپیما در زمان ورود به خدمت خود، به یک غلاف ناوبری و هدف گیری قابل اتصال به این سیستم مجهز خواهد شد.

فاز دوم

وقتی تی – 50 اولین بار پرواز کرد، برنامه اولیه این بود که تا پایان سال 2016 خط تولید هواپیما به طور رسمی شروع به کار کند. با این حال مشکلات فنی و تاخیرهای گسترده برنامه، خیلی زود کاملا روشن کرد که رساندن هواپیما به خط تولید در این زمان بندی ممکن نیست. زمان بندی فعلی برای آغاز خط تولید، سری هواپیما، سال 2019 اعلام شده است، آن هم در صورتی که همه چیز طبق برنامه فعلی پیش برود.

آن گونه که سوخو در جریان ماکس امسال اعلام کرد، نخستین مرحله از آزمایش های رسمی هواپیما تقریبا به پایان رسیده است. در طول این مرحله خصوصیاتی چون ثبات و کنترل پذیری در سرعت های فروصوت و فراصوت در ارتفاع پایین و بالا و همچنین زوایای حمله مختلف بررسی و تایید شده اند. مرحله اول آزمایش ها برخلاف آنچه شاید در نگاه اول به نظر برسد ابدا مرحله پیشرفته ای در مراحل آزمایش های هواپیما نیست. تنها نتیجه مشخص این مرحله پذیرفتن توانایی پروازی هواپیماست. در حقیقت تنها پس از تکمیل فاز دوم آزمایش ها – که شامل آزمایش سیستم های عملیاتی و تسلیحاتی است – هواپیما رسما مجوز اولیه برای ورود به خدمت خود را دریافت خواهد کرد.

تعداد کمتر

آن طور که رسما اعلام شده است، روسیه تصمیم دارد تا تعداد به مراتب کمتری از آنچه از پیش اعلام شده بود، سوخو -57 سفارش دهد. اولیه زمزمه ها از احتمال کاهش سفارش نیروی هوایی روسیه برای جنگنده پک فا، دو سال پیش منتشر شد؛ زمانی که وزیر دفاع وقت روسیه گفت که طبق برنامه تسلیحاتی ملی تدوین شده برای سال 2020، نیروی هوایی روسیه احتمالا تعداد کمتری (نسبت به پیش بینی اولیه) جنگنده سوخو -57 خواهد خرید و باقی جنگنده های مورد نیاز خود را از میان جنگنده های سوخو – 30 و 35 که به مراتب ارزان تر هستند، سفارش خواهد داد (تا آن زمان نیروی هوایی روسیه رسما 98 فروند سوخو -35 اس و 116 فروند سوخو – 30 اس ام را سفارش داده بود). به این ترتیب بر اساس اعلام رسمی تا سال 2020 نیروی هوایی روسیه به جای 60 فروند اولیه، تنها یک اسکاداران (یک اسکادران روسی شامل 12 جنگنده است) سوخو -57 سفارش می دهد.

پک فای ارتقا یافته

آن طور که سوخو به صورت تلویحی اعلام کرده است از سال 2020، سوخو -57 رسما اصلی ترین محصول صادراتی این شرکت خواهد شد. بر این اساس سوخو امیدوار است که بتواند گونه ای ارتقا یافته و نهایی پک فا را تا آن زمان برای صادرات آماده کند. این گونه، به جز تغییراتی در الکترونیک پروازی، موتورهای جدیدی را هم دریافت خواهد کرد. بر این اساس تا سال 2025 دو سوم هواپیماهای تولیدی از گونه ارتقا یافته پک فا و یک سوم مابقی از گونه اولیه ای که تا قبل از 2020 آماده ورود به خدمت می شوند، خواهند بود. به این ترتیب از گونه اولیه هواپیما که از موتورهای پر دردسر 41F-AL (41F-AL خود گونه به روز شده موتورهای قدیمی 31-AL جنگنده سوخو -27 است) استفاده می کند، شاید تنها همان 12 فروند سفارش داده شده ساخته شوند.

مابقی هواپیماهایی که پس از این تاریخ وارد خط تولید می شوند با موتورهایی کاملا جدید و قوی تر مجهز خواهند شد. بر مبنای این برنامه در فاصله پنج سال بعدی، سوخو قصد دارد 150 تا 160 فروند گونه ارتقا یافته پک فا را تولید کند. این موتورهای جدید که فعلا «30 izdeliye» نامیده می شوند، 30 درصد از موتورهای قبلی سبک تر هستند و نیروی رانش بهتری هم دارند.

بخش سرد این موتورها صاحب کمپرسوری سه مرحله ای (به جای چهار مرحله ای کنونی) است و بخش داغ آن (هسته موتور) هم صاحب کمپرسوری پنج مرحله ای (به جای نه مرحله ای کنونی) و توربینی یک مرحله ای خواهد بود. این موتور تازه امسال وارد فاز آزمایش زمینی شده است و هنوز راه درازی برای ورود به خدمت در پیش دارد. با این همه سرانجام وقتی موتورها روی هواپیما سوار شوند، شاهد پرواز جنگنده ای بسیار متفاوت از سوخو -57 کنونی خواهیم بود. همه اینها یعنی حتی اگر سوخو -57 تا سه سال آینده هم وارد خدمت شود، همچنان چندین سال طول خواهد کشید تا به تمامی توانایی های بالقوه خود دست پیدا کند.

ارتباط هندی

به جز گونه استاندارد تک نفره سوخو -57، این جنگنده گونه ضربتی دو سرنشینه ای هم خواهد داشت؛ گونه ای که فعلا به صورت اختصاصی با همکاری و سرمایه گذاری هند در دست توسعه قرار دارد. این مدل برخلاف گونه اصلی با اویونیک و کامپیوتر انتخابی هند مجهز خواهد شد. به جز این، این هواپیما امکان حمل تسلیحات مختلف هندی را هم خواهد داشت. اولین گونه این هواپیما قرار است تا سال 2019 پرواز کند و هندی ها تصمیم دارند تا 48 فروند از این گونه را سفارش دهند. هر چند که در کنار گونه دو سرنشینه قصد دارند تا 164 فروند هم گونه تک سرنشینه بخرند. با این حال پیش از نهایی شدن ساخت هواپیما، هندی ها خواستار اصلاحاتی گسترده و همکاری بیشتر در برنامه بودند.