دروغ مصلحت آمیز به ز راست فتنه انگیز؟

[B.Russell]

شخصی را آورده بودند پیش پادشاهی. پادشاه فرمان داد که بروند گردنش را بزنند. او وقتی مأیوس شد از اینکه زنده بماند شروع کرد به فحش دادن، ولی پادشاه نمی شنید، پرسید چه می گوید؟

وزیر به پادشاه گفت: می گوید: فرو برندگان خشم و عفو کنندگان مردم.

یک کسی که آن جا دنبال این بود که نقطه ضعفی در این وزیر پیدا کند و او را بر کنار نماید و خودش به جای او وزیر بشود، گفت: در حضرت پادشاهان نشاید امثال ما را دروغ گفتن.

او دارد به پادشاه فحش می دهد، تو می گویی دارد آیه قرآن می خواند؟!

شاه گفت: دروغ او از راست تو بهتر است دروغ مصلحت آمیز به از راست فتنه انگیز است.

(بخشی از گلستان سعدی)
.
.
.

از طرفی فیلسوفانی نظیر کانت معتقد هستند فرمان وجدان، اگر و مگر و مصلحت و از این حرف ها سرش نمی شود.

لازمه حرفش این است که راست را همیشه باید گفت بدون توجه به نتیجه اش و دروغ را هرگز نباید گفت بدون نتیجه اش.
.
.
.

موضوع این تاپیک بررسی تفاوت بین این دو دیدگاه است.

1- دیدگاهی که معتقد است اگر با دروغ بتوانیم مصلحتی را حفظ کنیم یا جانی را نجات ببخشیم دروغ گفتن مشکلی ندارد.
2- دیدگاهی که معتقد است تحت هیچ شرایطی و با هیچ بهانه ای نباید دروغ گفت.

نظر شما در مورد مرز و محدوده دروغ گفتن چیست و منشتان به کدام یک از این دو گروه نزدیک تر است؟
اگر احساس میکنید نیاز به تبصره ای هم دارد اضافه کنید.

[metalhead_forever]

یه چیزی که نمیدونم مربوط به ایرانه یا اسلام میگه همیشه حقیقت رو بگو حتی اگه به ضرر خودت باشه (بعضا" خوندم حتی اگه به قیمت جانت تموم بشه)...
از طرف دیگه بحث دروغ مصلحت آمیز مطرح میشه اما بیشتر برای دیگران، یعنی مثلا" اگه جان خودت در خطر بود حقیقت رو بگو اما اگه جان دیگری در خطر بود دروغ مصلحت آمیز!!!
این به نوعی ایثار و از خودگذشتگی رو نمیتونم بپذیرم. به نظرم در مورد خودمون هم باید دروغ مصلحت آمیز بگیم و معتقدم دروغ مصلحت آمیز برای خفظ مصلحت ارجحیت داره مشروط بر این که بعدا" مجددا" کاری نکنیم که باز هم مجبور به گفتن دروغ بشیم... اما اگه قراره کل زندگی رو بر پایه دروغ بنا کنیم همون حقیقت بهتره.

[B.Russell]

یه چیزی که نمیدونم مربوط به ایرانه یا اسلام میگه همیشه حقیقت رو بگو حتی اگه به ضرر خودت باشه (بعضا" خوندم حتی اگه به قیمت جانت تموم بشه)...
از طرف دیگه بحث دروغ مصلحت آمیز مطرح میشه اما بیشتر برای دیگران، یعنی مثلا" اگه جان خودت در خطر بود حقیقت رو بگو اما اگه جان دیگری در خطر بود دروغ مصلحت آمیز!!!
این به نوعی ایثار و از خودگذشتگی رو نمیتونم بپذیرم. به نظرم در مورد خودمون هم باید دروغ مصلحت آمیز بگیم و معتقدم دروغ مصلحت آمیز برای خفظ مصلحت ارجحیت داره مشروط بر این که بعدا" مجددا" کاری نکنیم که باز هم مجبور به گفتن دروغ بشیم... اما اگه قراره کل زندگی رو بر پایه دروغ بنا کنیم همون حقیقت بهتره.

مشکلی که این وسط پیش بیاد، تفاوت منفعت و مصلحت هست.
مرز بین منفعت و مصلحت خیلی مبهمه چه منفعت و مصلحت دیگران چه منفعت و مصلحت خودمان.

و برای من همیشه سئوال بوده که بهترین قاضی تشخیص دهنده مصلحت کیست؟
اگر من میتوانم مصلحت دیگران رو تشخیص بدم و با دروغ بهشون کمک کنم، چرا مصلحت خودم رو نتونم تشخیص بدم و با دروغ به خودم کمک کنم؟!!

[Stream]

مشکلی که این وسط پیش بیاد، تفاوت منفعت و مصلحت هست.
مرز بین منفعت و مصلحت خیلی مبهمه چه منفعت و مصلحت دیگران چه منفعت و مصلحت خودمان.

و برای من همیشه سئوال بوده که بهترین قاضی تشخیص دهنده مصلحت کیست؟
اگر من میتوانم مصلحت دیگران رو تشخیص بدم و با دروغ بهشون کمک کنم، چرا مصلحت خودم رو نتونم تشخیص بدم و با دروغ به خودم کمک کنم؟!!

من (در راستای ذهنیت Ethical naturalism ای که دارم) فکر می کنم قاضی یک شخص نمی تونه باشه، بلکه یک متد می تونه باشه که لازمه یک سری پیشفرض ها صورت بگیره (مثلا: ملاک مصلحت افزایش well-being همه افرادی است که تحت تاثیر قرار می گیرند)، و بعد از اون کل قضیه قابل تقلیل به پرسش های غیراخلاقی و صرفا پیشبینی وقایع برای هر انتخاب ممکن (راست یا دروغ) خواهد بود که مستقل از قوه قضاوت انسان قابل بررسی هستند.

[N I G H T P E A C E]

یک سری ارزش ها مطلق هستن و اما و اگر ندارن، مثل نجات جان انسان بیگناه، ارزش های دیگه، مثل راست گفتن، نسبی هستن و باید با این ارزش های مطلق هماهنگ بشن ... بنابراین اینطور نیست که همیشه صداقت ارزش و دروغ ضد ارزش باشه ... و البته این مساله بسیار پیچیده هست ...

[B.Russell]

من (در راستای ذهنیت Ethical naturalism ای که دارم) فکر می کنم قاضی یک شخص نمی تونه باشه، بلکه یک متد می تونه باشه که لازمه یک سری پیشفرض ها صورت بگیره (مثلا: ملاک مصلحت افزایش well-being همه افرادی است که تحت تاثیر قرار می گیرند)، و بعد از اون کل قضیه قابل تقلیل به پرسش های غیراخلاقی و صرفا پیشبینی وقایع برای هر انتخاب ممکن (راست یا دروغ) خواهد بود که مستقل از قوه قضاوت انسان قابل بررسی هستند.

ولی وقتی وارد مصداق ها میشیم، ارزیابی این متدی که اشاره کردین به این راحتی ها نیست.
مثلا کشوری رو در نظر بگیرید که در اون غارت اموال عمومی توسط مسئولینش به طرز عجیبی رونق داره.

از طرفی صاحبان قدرت اون کشور با متدهایی که دارند به این نتیجه برسن که در صورت افشای میزان غارتگری، در کشورشون شورش میشه و امنیت از بین میره و خطر بزرگتری افراد اون جامعه رو تهدید میکنه برای همین میزان غارت رو با دروغ کم اعلام میکنند.

به هر حال ما قبل از تشخیص مصلحت ناگزیریم یک پیش بینی انجام بدیم.
که اگر دروغ بگیم احتمال این رخداد بیشتر هست و اگر راست بگیم احتمال آن رخداد بیشتر، اونوقت مصلحت رو بر اساس پیش بینی اعلام کنیم.
بهترین متد پیش بینی کننده برای بهترین تصمیم در دست چه کسانی است؟

[B.Russell]

یک سری ارزش ها مطلق هستن و اما و اگر ندارن، مثل نجات جان انسان بیگناه، ارزش های دیگه، مثل راست گفتن، نسبی هستن و باید با این ارزش های مطلق هماهنگ بشن ... بنابراین اینطور نیست که همیشه صداقت ارزش و دروغ ضد ارزش باشه ... و البته این مساله بسیار پیچیده هست ...

ولی تشخیص ارزش مطلق زمان بر هست و ما در انتخاب بین راستگویی و دروغگویی در اکثر جاها مجبوریم لحظه ای تصمیم بگیریم.

مثلا، یک فردی سراسیمه وارد منزل شما میشه و در حالیکه سربازان دیکتاتوری دنبالش هستند از شما خواهش میکنه به سربازان بگو من را ندیدی و شما با گفتن دروغ به سربازان جانش رو نجات میدی.

از طرفی به محض اینکه از رفتن سربازان مطمئن شد، شمارو میکشه تا مطمئن شه کسی اورو ندیده و در آینده هم لو نخواهد رفت.

یعنی یک راستگو نبودن (ارزش نسبی)، برای نجات جان (ارزش مطلق)، منجر به مرگ شد !!!
و به قول شما قضیه خیلی پیچیده است !!

[Stream]

ولی وقتی وارد مصداق ها میشیم، ارزیابی این متدی که اشاره کردین به این راحتی ها نیست.
مثلا کشوری رو در نظر بگیرید که در اون غارت اموال عمومی توسط مسئولینش به طرز عجیبی رونق داره.

از طرفی صاحبان قدرت اون کشور با متدهایی که دارند به این نتیجه برسن که در صورت افشای میزان غارتگری، در کشورشون شورش میشه و امنیت از بین میره و خطر بزرگتری افراد اون جامعه رو تهدید میکنه برای همین میزان غارت رو با دروغ کم اعلام میکنند.

به هر حال ما قبل از تشخیص مصلحت ناگزیریم یک پیش بینی انجام بدیم.
که اگر دروغ بگیم احتمال این رخداد بیشتر هست و اگر راست بگیم احتمال آن رخداد بیشتر، اونوقت مصلحت رو بر اساس پیش بینی اعلام کنیم.
بهترین متد پیش بینی کننده برای بهترین تصمیم در دست چه کسانی است؟

علم بهترین متد هست (در اینجا علوم انسانی/اجتماعی). درسته که فعلا بطور علمی دقیقا نمی تونیم بگیم در این شرایط پیشبینی ها دقیقا چطور خواهند بود ولی میشه با ذهنیت علمی کل موضوع رو بررسی کرد (استفاده از یافته های کوچکتری که در این شرایط می تونند صادق باشند و استنباط از اون شرایط). بطور مثال میشه بررسی کرد در صورت شورش و ... مخارج برای کشور چقدر خواهد بود، آیا صدمه فیزیکی و جانی در کار خواهد بود، و سایر پرسش ها که میشه تا حد زیادی بر اساس شناخت منطقی از کشور و محیط و وقایع پیشین و ... از صحیح بودنشون اطمینان داشت، و همینطور اتفاق ها و برنامه هایی که در صورت دروغگویی میشه با انجامشون در پشت صحنه وضعیت رو درست کرد و مخارج اونها و ... ، و اگه در نهایت کفه بطور محسوس به یک سمت سنگین بود تصمیمی که باید گرفته بشه واضح است. مشکل وقتی است که کفه به هیچ سمتی سنگین نیست و در اون شرایط میشه گفت بهتره کاری انجام بشه که در راستای همون intuition های ماست.

یک مثال موضوع ادوارد اسنودن آمریکایی است که این همه رازها رو برملا کرد تا به درستی نشون بده بعضی مراجع دولتی در آمریکا بطور غیرقانونی شنود می کردند. پیشبینی عواقب در این شرایط بسیار بسیار سخت بود (و هنوز هم هست چون موضوع تموم نشده)، آیا واقعا 50 سال دیگه که به این واقعه نگاه می کنیم می گیم کاری که اسنودن کرد باعث شد تغییر مثبتی در دنیا رخ بده؟ یا شاید باعث ضعف سرویس هایی شد که می تونستند در صورت ادامه اون شنود از یک 9/11 دیگه پیشگیری کنند ولی حالا نتونستند و به خاطر اینکه تلفن و ایمیل کم ارزش من و شما شنیده نشه ممکنه چند ده/صد هزار نفر کشته شده باشند. در چنین شرایطی شاید بشه گفت بهتره همون چیزهایی که بطور کلی پذیرفته شده صحیح هستند انجام بشه یعنی راستگویی بهتر از دروغ است و ...

[N I G H T P E A C E]

ولی تشخیص ارزش مطلق زمان بر هست و ما در انتخاب بین راستگویی و دروغگویی در اکثر جاها مجبوریم لحظه ای تصمیم بگیریم.

مثلا، یک فردی سراسیمه وارد منزل شما میشه و در حالیکه سربازان دیکتاتوری دنبالش هستند از شما خواهش میکنه به سربازان بگو من را ندیدی و شما با گفتن دروغ به سربازان جانش رو نجات میدی.

از طرفی به محض اینکه از رفتن سربازان مطمئن شد، شمارو میکشه تا مطمئن شه کسی اورو ندیده و در آینده هم لو نخواهد رفت.

یعنی یک راستگو نبودن (ارزش نسبی)، برای نجات جان (ارزش مطلق)، منجر به مرگ شد !!!
و به قول شما قضیه خیلی پیچیده است !!

بله درسته، شناخت ارزش های مطلق زمانبر هست، و یکی از دلایل اصلی به وجود امدن ایدیولوژی ها متفاوت تعیین این ارزش ها هست، در هر ایدیولوژی و جهان بینی ارزش های خاصی به عنوان ارزش های مطلق معرفی شدن که در شرایط مختلف تکلیف ارزشهای نسبی رو برای فرد مشخص میکنن ...

در مرود اون مثالی که زدید، ما هیچ وقت نمیتونیم رفتار دیگران رو صد در صد پیش بینی کنیم، پس سر این دو راهی ها باید چیکار کنیم؟

برای هر کاری که شما انجام میدید همیشه این احتمال هست که نتیجه عکس بده، بنابراین شما دو راه دارید:

1. هیچ عملی انجام ندید، که اولا امکان نداره، ثانیا خودش یه نوع عمل هست و نتایج خودش رو داره که باز میتونه برخلاف میل شما باشه

2. کاری انجام بدی که باز بر میگردیم سر پله اول، یعنی انتخاب بین راست گفتن یا دروغ گفتن، که طبیعتا باید معیاری داشته باشید و ارزش های مطلق در این موارد کار رو خیلی آسونتر میکنن ...

البته باید توجه داشت که فرد خودش و خانوادش هم جز همین انسان های بی گناه هستن، که باید در نظر گرفته بشه ... یعنی اگر فرد مطمین باشه سربازان میفهمن که به فرد تحت تعقیب پناه داده و به همین دلیل خود و خانوادش رو خواهند کشت، بر اساس همین ارزش مطلق عقلا باید خود و خانوادش رو نجات بده ...

و باز میگم که این مساله واقعا پیچیده هست، بخصوص اگر شما مساله ایثار رو هم وارد معادله کنید ...

[Mr_100_dolari]

از طرفی صاحبان قدرت اون کشور با متدهایی که دارند به این نتیجه برسن که در صورت افشای میزان غارتگری، در کشورشون شورش میشه و امنیت از بین میره و خطر بزرگتری افراد اون جامعه رو تهدید میکنه برای همین میزان غارت رو با دروغ کم اعلام میکنند.

به هر حال ما قبل از تشخیص مصلحت ناگزیریم یک پیش بینی انجام بدیم.
که اگر دروغ بگیم احتمال این رخداد بیشتر هست و اگر راست بگیم احتمال آن رخداد بیشتر، اونوقت مصلحت رو بر اساس پیش بینی اعلام کنیم.
بهترین متد پیش بینی کننده برای بهترین تصمیم در دست چه کسانی است؟

احتمالا این جمله رو شنیدین که چیزی که توش مصلحت ما باشه برای دیگران منفعت هستش و برعکس پس به قول خودتون بهتره برای تشخیص مصلحت یک پیش بینی داشته باشیم و بهترین متد پیش بینی برای تصمیم درست در دست کسانی هستش که قبل از مصلحت شما به منفعت خودشون توجه دارند پس برای پیش بینی درست از شرایط بهتره فقط به ظاهر قضیه نگاه نکنیم و بر اساس اون تصمیم بگیریم ...