موانع و راهكار‌هاي استقرار شهرهاي الكترونيكي در ايران
در قرن بيست و يكم فن‌آوري اطلاعات به عنوان مهم‌ترين محور توسعه در جهان مطرح شده است. اهميت اين موضوع به حدي است كه قانون برنامه‌ي چهارم توسعه‌ي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران، در فصل توسعه مبتني بر دانايي، دولت را به انجام اقداماتي به منظور استقرار جامعه‌ي اطلاعاتي و تضمين دسترسي گسترده، امن و ارزان شهروندان به اطلاعات مورد نياز موظف كرد.
به گزارش سرويس فن‌آوري اطلاعات خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، گفته مي‌شود ويژگي اصلي يك جامعه‌ي اطلاعاتي آن است كه اطلاعات، توانمند‌ترين عامل اجتماعي و اقتصادي آن است.
به‌طور كلي مي‌توان ظهور جامعه‌ي اطلاعاتي را مقارن با چند تحول در عين حال مرتبط با يكديگر برشمرد كه عبارتند از: 1) جهاني شدن اقتصاد و ظهور موسسات توليدي قادر به انعطاف، يعني سازماني كه قابل باقي ماندن و افزايش توليد در محيطي مواجه با تحول و اختلال دائم است. 2) ظهور اقتصادي كه بيش از پيش مبتني بر دانايي است. 3) توسعه و كاربرد عميق شبكه‌هاي ارتباطي و پيام‌هاي ديجيتال؛ پديده‌اي كه آن را انقلاب ديجيتال مي‌نامند.
اما نبايد از مزاياي شهر الكترونيكي بگذريم كه مهم‌ترين اين مزايا عبارت‌اند از فراهم آوردن دسترسي شبانه‌روزي به تمام نقاط، فراهم آوردن شرايط يادگيري از راه دور، ترويج تجارت و داد و ستد از طريق اينترنت، ارتباط بهتر سازمان‌هاي مختلف شهري با يكديگر، كاهش بوروكراسي و فساد اداري با به كارگيري سيستم‌هاي مكانيزه، كاهش ترافيك شهري به علت كاربرد بيش‌تر اينترنت و عدم خروج غيرضروري از منزل و محيط كار.
از مولفه‌هاي شهر الكترونيكي مي‌توان به زندگي الكترونيكي، سازمان الكترونيكي، دولت الكترونيكي و زيرساخت الكترونيكي اشاره كرد.
زندگي الكترونيكي: با به وجود آمدن اينترنت و ابزار‌هاي ارتباطي وابسته به آن، شيوه‌ي زندگي بشر تغيير يافته است. اين شيوه‌ي جديد زندگي كه مبتني بر مهارت استفاده از ابزار‌هاي نوين فن‌آوري اطلاعات است، زندگي الكترونيكي نام دارد.
سازمان الكترونيكي: سازماني است كه تمام فعاليت‌هاي تجاري، ارتباطي، تداركاتي، مديريتي، رقابتي، تبليغاتي و بازاريابي خود را به صورت ديجيتالي و از طريق شبكه‌ي جهاني اينترنت انجام مي‌دهد.
دولت الكترونيكي: دولت الكترونيكي، استقرار مدل‌هاي كم‌هزينه به منظور تعاملات كسب و كار آنلاين شهروندان، صنايع، كارمندان و ساير ذينفعان است كه استراتژي‌ها، فرآيند‌ها و سازمان‌ها را يكپارچه مي‌سازد. درواقع دولت الكترونيكي، شيوه‌ي خدمت‌رساني دولتي به مردم از طريق اينترنت است.
اما دولت الكترونيكي داراي چهار بعد اساسي است:
1_ تعاملات دولت و مردم
2_ تعاملات دولت و بخش خصوصي
3_ تعاملات دولت و كارمندان دولت
4_ تعاملات دولت و ديگر بخش‌هاي دولت
زيرساخت الكترونيكي: زيرساخت الكترونيكي، تمام نرم‌افزار‌ها و سخت‌افزار‌هاي مورد نياز و موارد مرتبط با آن‌ها براي انجام كارها به صورت الكترونيكي است.
شاخص زيرساخت الكترونيكي هم شامل قوانين و مقررات، شرايط اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و مديريتي، منابع انساني، زيرساخت فن‌آوري اطلاعات است.
ديده شده است كه هر قدر يك نوآوري داراي امتياز نسبي بيش‌تر، سازگاري بيش‌تر، قابليت آزمايشي بيش‌تر، عينيت بيش‌تر و پيچيدگي كمتري باشد، آسان‌تر و سريع‌تر از ساير نوآوري‌ها مورد قبول واقع مي‌شود. در عين حال تحقق شهر الكترونيكي نيازمند شفاف‌سازي و اطلاع‌رساني به شهروندان و ايجاد زمينه براي استفاده از نظرات شهروندان در مديريت شهر است.
شكاف ديجيتالي يا اطلاعاتي يكي از عوارض انقلاب اطلاعاتي است؛ در اثر انقلاب اطلاعاتي آناني كه از نظر اقتصادي و علمي بر ديگران برتري دارند، از راه دسترسي به منابع اطلاعاتي بسيار و تسهيلات ارتباطات رايانه‌يي پيشرفته مي‌توانند برتري خود را در برابر كساني كه در سطوح پايين‌تري قرار گرفته‌اند، حفظ كنند.
اما از سوي ديگر درصورتي كه شهروندان درخصوص فن‌آوري اطلاعات آموزش مناسب ببينند و در عين حال موانع دسترسي به اين فن‌آوري نيز از ميان برود، به دليل ماهيت تعاملي ارتباطات در جامعه‌ي شبكه‌اي، شهروندان كه ديگر مخاطب منفعل نيستند، خواهند توانست به دليل متحول شدن مفاهيمي چون زمان و فاصله، كاهش اهميت نقاط جغرافيايي خاص، از فن‌آوري اطلاعات براي متحول كردن زندگي خود، بهره ببرند.
به‌طور خلاصه شهرهاي الكترونيكي، موتور واقعي توسعه در عصر جديد است و حركت در جهت رفع موانع پيش‌روي شهرهاي سنتي براي تبديل به شهرهاي الكترونيكي امري ضروري براي دستيابي به توسعه تلقي مي‌شود.
اين پژوهش كه اطلاعات اين گزارش از آن برگرفته شده است، به كوشش علي اصغر‌كيا - دانشيار گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبايي- و محسن سلسله - دانشجوي دكتري علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبايي -، سيدرضا نقيب‌السادات- استاديار گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبايي-، علي سلسله- دانشجوي كارشناسي ارشد مهندسي شهرسازي دانشگاه علم و صنعت- تهيه و تنظيم شده است كه نسخه كامل آن در فصلنامه رسانه از سوي دفتر مطالعات و برنامه‌ريزي رسانه‌ها منتشر شده است.
