دنباله دارها

[Ramana]

• ستاره های دنباله دار یا دنباله دارها اجرامی آسمانی با شکل منحصر به فرد و اندازه ای بزرگند که گهگاه ضاهر می شوند.

عنوان «ستاره دنباله‌دار» که بسیار رایج است از نظر علمی دقیق نیست چون ستاره‌ها دنباله ندارند.در متن‌های فارسی گاه واژه‌ گیسو برای دنباله‌دار بکار رفته‌ است.

یک ستاره دنباله دار يك جسم سماوي كوچك يخي است كه در مداري به دور خورشيد مي گردد و از يك هسته ( جامد ، يخي ،‌گاز و غبار ) و هاله گازي ( بخار آب ، دي اكسيدكربن و ديگر گازها ) و يك دنباله طويل ( متشكل از غبار و گازهاي يونيزه )‌ تشكيل شده است.راس ممکن است به بزرگی خورشید باشد و دنباله قوسی را در آسمان طی کند.
طول دنباله مي تواند تا 250 ميليون كيلومتر برسد

این عکس کوچک شده است برای مشاهده ی سایز اصلی کلیک کنید

دنباله دارها که با چشم برهنه چون ماه بی حرکت به نظر می رسند در واقع با سرعت صدها کیلومتر بر ثانیه حرکت می کنن.

اکثریت آنها به قدری کم نورند که به چشم برهنه مرئی نیستند.ستاره های دنباله دار نسبتا بزرگ، نادرند.و به طور متوسط یکی دو بار در طول عمر پدیدار می شوند

از بیش از هزار دنباله دار شناخته شده در حدود 260 تا از انها در مدارهای بسته -مدارهای کم و بیش کشیده و سیگار مانند- حرکت می کنند.

این واقعیت که مدار بسته است یعنی اول و آخری ندارد اهمیت زیادی دارد.آنهایی که چنین مداری را طی می کنند پیوسته مسیر واحدی را دور می زنند و گاهی چندین بار به نزدیکی زمین می رسند و مشاهده می شوند.

یک دنباله‌دار در مراحل اولیه ظهور خود به تکه‌ای ابر نورانی شبیه است، ولی هر چه در مسیر خود به خورشید نزدیکتر می‌شود، روشنایی آن نیز زیادتر می‌شود. دنباله اکثر آنها به حدی شفاف است که می‌توان نور ستارگان را از میان آن دید.

[Ramana]

راس:
زمانی که یک دنباله‌دار پیدا می‌شود، در نخستین مرحله مانند نقطه‌ای کوچک از نور به چشم ما می‌آید، هرچند ممکن است که قطر واقعی آن هزاران کیلومتر باشد. این نقطه نور را راس یا هسته ستاره دنباله‌دار می‌گویند، که به نظر دانشمندان گروه بزرگی از اجسام خرد و سفت است که با گازهایی ترکیب یافته است.
راس يك مركز منجمد است كه سر دنباله دار است . و از يخ ،‌گاز و غبار تشكيل شده است
راس بيشترين مقدار جرم توده را دارد اما بسيار كوچك است ( عرض آن حدود يك تا ده كيلومتر يا بيشتر است )

هاله:
هاله يك توده كروي از گاز است كه هسته دنباله دار را احاطه مي كند و حدود يك ميليون كيلومتر است و از بخار آب ،‌گاز دي اكسيدكربن ، آمونياك ، غبار و گازهاي طبيعي ديگر كه از هسته جامد متصاعد شده هاله و هسته سر يك دنباله دار را تشكيل مي دهند

دم:
همچنان که ستاره دنباله‌دار به خورشید نزدیک می‌شود، معمولاً دمی به دنبال آن کشیده می‌شود. این دم از گازهای بسیار رقیق و ذرات خردی درست شده است که از درون هسته ستاره دنباله‌دار تحت تأثیر خورشید بیرون می‌جهند. دمهای ستارگان دنباله‌دار از نظر شکل و اندازه گوناگون هستند، برخی کوتاه و ریشه مانند و برخی کشیده و باریک. معمولاً طول آنها به نه میلیون کیلومتر می‌رسد و گاهی هم البته ممکن است به 160 میلیون کیلومتر برسد. بعضی از ستارگان دنباله‌دار هم اصلاً دم ندارند

[Ramana]

مدار دنباله دار

دنباله دار در مدارهاي شديداً بيضوي به دور خورشيد گردش مي كند . سرعت آن در هنگام نزديك شدن به خورشيد بيشتر و وقتي كه به دورترين نقطه در مدار برسد كاهش مي يابد

وقتی ستاره دنباله‌دار از خورشید دور می‌شود، نخست دمش پیشاپیش می‌رود و سپس سر آن. علت این امر آن است که فشار نور خورشید اجزای کوچکی از هسته ستاره را بیرون می‌راند و این خود باعث تشکیل دم در پیشاپیش راس آن می‌شود.

در نتیجه هنگامی که ستاره دنباله‌دار از خورشید دور می‌شود، دم آن می‌بایست جلوجلو برود و در اثنای دور شدن از خورشید ستاره دنباله‌دار کم کم از سرعت خود می‌کاهد و از انظار ناپدید می‌شود.

ستارگان دنباله‌دار ممکن است سالها از برابر چشم ما مخفی بمانند، ولی بیشتر آنها بالاخره به چشم ما خواهند آمد. آنها به گرد خورشید پیوسته در حرکت هستند، ولی برای یک دور گردش به دور خورشید ممکن است زمان زیادی در راه باشند.
دنباله دار فقط وقتي كه به خورشيد نزديك است روشن مي شود ( به حالت بخار در مي آيد ) و در دورترين نقطه مدار تاريك است ( كاملاً غير قابل رؤيت ) بادهاي خورشيدي دنباله را به سمت دورتر از خورشيد مي رانند


تغییر مدار دنباله‌دار

دنباله‌دارهای جدید از دورترین بخش‌های منظومه شمسی می‌آیند و بیشترشان فقط در مدت چند ماه خورشید را دور می‌زنند و سپس برمی‌گردند و گردش خود را در ورای پلوتو به انجام می‌رسانند.

گردش آنها در مدارهایی بسیار پهن است و چندین هزار سال طول می‌کشد. برخلاف سیاره‌ها، دنباله‌دارها می‌توانند مدارخود را با مدارهای کاملاً جدید عوض کنند. آنها اجسامی با ثبات نیستند و هر گاه به سیاره‌ای بزرگ مانند مشتری بسیار نزدیک شوند، کشش گرانشی آن، مدار دنباله را عوض می‌کند. این حادثه برای دنباله‌دار هالی اتفاق افتاده و از این رو تکرار بازگشت آن بیشتر شده است

[Ramana]

دنباله دار هالي :
دنباله دار هالي يك دنباله دار دوره اي ( متشكل از گاز منجمد و غبار ) است . كه به دور خورشيد مي گردد . اولين بار در 240 قبل از ميلاد در چين ثبت شد . اما ادموند هالي اولين كسي بود كه دوره اي بودن آن را تشخيص داد . آخرين بار در 1986 ديده شد و بار ديگر در 2061 مشاهده خواهد شد . دوره تناوب آن 76 سال است وقتي كه زمين از مدار هالي ( هر سال دوبار ) مي گذرد . رگبار شهاب اتا اكواريدس و اريونيدس اتفاق مي افتد .

شوميكرلوي 9:
شوميكرلوي 9 ( SL-9 ) يك دنباله دار با دوره تناوب كوتاه است كه توسط زوج كارولين شوميكرو ديويد لوي كشف شد وقتي دنباله دار به مشتري بسيار نزديك شد نيروهاي جاذبه اي مشتري بخشي از آن را از آن جدا كردند و قطعات جدا شده آن در طي 6 روز در ماه جولاي 1994 به مشتري اصابت كردند كه اشتعال بزرگ اتمسفر مشتري از زمين ديده مي شد .


دنباله دار لينير :

دنباله دار لينير معرفي شده به نام C/1994 ( LINEAR ) دنباله داري بود كه وقتي به خورشيد نزديك شده از بين رفت . هسته منجمد دنباله دار وقتي كه از نزديكي خورشيد در جولاي 2000 عبور ميكرد تجزيه شد . گرماي زياد خورشيد و از بين رفتن اين دنباله دار مؤثرتر از نيروهاي جاذبه اي خورشيد بود .

دنباله دار هال – باپ :

هال باپ ( معرفي شده به نام C/1995 S4 ) يك دنباله دار دوره اي است كه به دور خورشيد مي گردد و براي اولين بار در 23 جولاي 1995 مشاهده شد . و توسط دو ستاره شناس آماتور به نامهاي آلن هال ( از نيومكزيكو )‌و توماس باپ ( از آريزونا ) كشف شد . اين دنباله دار شعاعي در حدود 40 كيلومتر دارد و زمان گردش آن 4/11 ساعت است و در 1997 براي آخرين بار ديده شده و ديدار بعدي آن در سال 4377 خواهد بود . دوره گردش آن 2380 سال است .

حدود 600 دنباله دار تا به امروز مشاهده شده اند و يك دو جين دنباله دار هر سال كشف ميشوند اغلب دنباله دارها دوره هاي بسيار طولاني ( بيشتر از 200 سال ) دارند

---------------

مرگ دنباله‌دار

با نزدیک شدن دنباله‌دار به خورشید دنباله‌اش بزرگ‌تر می‌شود. دنباله همواره در جهت مخالف خورشید قرار می‌گیرد.
فشار نور و حمله بادهای خورشیدی دنباله را به طرف مقابل می‌راند.
هر موقع که دنباله از کنار خورشید می‌گذرد، از ماده‌اش کاسته می‌شود، یعنی اینکه ستاره دنباله‌دار با هر بار عبور از نقطه قرین خورشیدی مقداری از مواد خود را در اثر گرمای خورشید و نیروهای جذر و مدی از دست می‌دهد تا بالاخره ستاره دنباله‌دار از بین می‌رود، که برخی از ستاره‌های دنباله‌دار با دوره تناوب کوتاه به چندین تکه تقسیم شده و یا حتی از هم پاشید