حکایت هایی از ملانصرالدین

[t.s.m.t]

Molla Nəsrəddin
(1208-1284)

Xalqın elmləri ikidir: həqiqətdir ki, onu təhsil eyləməkdə aciz olur və
batildir ki, onun təhsili faidəverməz.

علم خلق بر دوگونه باشد،حقیقت که بر تحصیل آن عاجز ماند،باطل که تحصیلش بی فایده باشد.
میزا شفیع واضح

وقتی نام ملا نصرالدین به گوش ما می رسد ،ناخود آگاه به یاد حکایتهای خنده دار و شیرین وی می افتیم.به گونه ای که تصور می کنیم آن حکایات تنها برای سرگرمی و تفریح ما به رشته ی تحریر در آورده شده اند.بسیاری ملا را فردی ابله ، ساده و عوام می پندارند.اما تناقضی پیش می آید بدین گونه که:چگونه فردی به این ساده گی قادر به تحریر درآوردن چنین کتاب پند آموزی شده است. برای مقابله با این تناقض ،متأسفانه در برخی از مقاله ها ،شخصیت ملا نصرالدین را غیر حقیقی خوانده اند و او را زاییده ی تخیل نویسنده ای بزرگ ولی گمنام خوانده اند!این نویسنده ی بزرگ و گمنام برای بیان داستانهای خود از شخصیت ساده و ابله ملا استفاده کرده است!

اما واقعیت همواره همانی نیست که به نظر می رسد،مقاله ی زیر خلاصه ی چند مقاله ی علمی ست که از نظر گذرانده می شود:

ملا نصرالدین ،تولد به سال 1208 میلادی و وفات به سال 1284.م. یکی از بزرگترین متفکران و عالمان ترک ،که تقریباً زندگانی وی مصادف با حضور دو عالم بزرگ دیگر به نام های شمس تبریزی(وفات 1247)ومولانا جلاالدین(1207-1273)بود.این سه عالم بزرگ در مدت زمان زندگانی مشترک،بارها همدیگر را زیارت کرده اند.

مشکلات زمان که از بیدادی حکومت سلجوقیان و بعد تیمور بیگ گرفته تا ریا و تزویر زاهدان و عالم نماها همگی مسؤلیتی در برابر این عالمان قرار داده که هر یک به نوبه ی خود سعی در مقابله با این شرایط و رسوایی زاهدان و ظالمان زمان داشته اند.با اینکه مثل ها و حکایات یاد شده از این سه بزرگوار به دلیل تداخل زمانی و ملاقات های چندی که اشاره شد،تا حدی شبیه به هم بوده اند.اما هریک در رساندن مقصود خود شیوه ی به خصوص خود را برگزیده اند.

زبان شمس،زبانی بود که به غیر از چند خواص فیلسوف و عارف ،کس دیگری قادر به درک مقصود عارف نبود.به گونه ای که خود شمس بر این موضوع واقف بوده:

"او کيشی اوچ خط يازدی،
بيرين او اوخويويب باشقاسی يوخ،
بيرسين هم او اوخيوب هم باشقاسی،
بيرسين نه او اوخودی نه باشقاسی؛
او اوچونجی خط منيديم"

مقالات شمس تبریزی

ترجمه:

آن مرد سه گونه خط نوشتی
يکی او خواند لاغير
يکی هم اوخواند وهم غير
يکی نه او خواند نه غير او
آن خط سوم منم

شمس تبريزی

اما زبان مولانا کمی نسبت به شمس سهل تر بود به گونه ای که قابل درک به نسبت بیشتری از طبقات جامعه بود.اما در این میان مولا نصرالدین برای بیان مقصود خود شیوه ای برگزید که سخن او از فیلسوفان تا عامیان قابل فهم باشد.سخنان عامیانه و به ظاهر ساده ی ملا نصرالدین دارای فلسفه ی پیچیده ومنطق قوی بوده اند.به گونه ای که خود مردم عادی با دیدن موضوع،شرایط را سنجیده و خود پی به اصل موضوع ببرند.اما در زمانی که مردم حتی با چنین شیوه ی عامیانه قادر به درک سخنان فیلسوفانه ی ملا نیستند ،موجبات عذاب وی گشته،

حکایت:روزی ملا در مسجدی مردم را پند می داد وطبق معمول از طنز خاص خود برای فهماندن اصل موضوع مردم را نصیحت میکرد،اما با چندین بار تکرار متوجه می شود که مردم فقط به خاطر شخصیتی که از ملا در ذهن سپرده اند میخندند و نه به اصل مطلب پی میبرند.اینجاست که ملا با همان شیوه ی معمول می گوید:

ای مردم زمانی که ملا برای شما سخن می گوید و شما دهان باز مانده،چشمان بسته و سر به سوی آسمان دارید و آنگاه که آب دهان و بینی و چشم شما از شدت خنده در هم آمیخته شما بر ملا نمی خندید ،اگر آئینه ای در بر داشته باشید خواهید فهمید که بر که می خندید!اما با هر بار تکرار کردن این نطق مردم بیشتر میخندیدند که شرایط اسفناک زمان او را بیشتر معلوم می کند.

هر چند که محل ولادت ملا به طور واضح آشکار نیست،اما شکی نیست که از یکی از سرزمینهای ترک آنادولو،آزربایجان،أؤزبک،ت اتارویا ترکستان برخاسته است..با این حال خلاصه ی کتابهای او به چندین زبان فارسی و عربی و... ترجمه شده است و شخصیتهای زیادی به پیروی از وی مشکلات جامعه را با حکایات طنز به میان کشیده اند.از جمله میتوان به سید عظیم شیروانی،میرزاعلی اکبر طاهر زاده ،عبدرالرحیم بای حق وئردئیف،علی قلی غم گسار،محمد سعید اردوبادی ،معجز شبستری و... اشاره کرد.

لازم به ذکر است که در سال 1906 میلادی در تفلیس این اثر به چاپ رسیده و درسال 1906 تا 1918 در همان شهر تا 340 بار به تجدید چاپ رسیده،در سال 1922 تا 1931 چهار بار در تبریز این اثر به چاپ رسیده است.وچیزی در حدود 400 بار در باکو به چاپ مجدد رسیده است.

بخشی از مقاله در مورد ملا که خلاصه ی آن در بالا ترجمه شده است:

Səkkiz əsrə yaxındır ki, onun adı gələndə Anadoludan tutmuş, Çinə qədər uzanan böyük bir ərazidə yaşayan türklər istər-istəməz gülürlər. Çünki onun adını eşidən kimi adamın yadına özündən asılı olmayaraq, onunla bağlı hansısa lətifə düşür. Bu gün Orta Asiya adlandırılan qədim Türküstanda və Azərbaycanda,Tatarıstanda, Başqırdıstanda, Xakasiyada, Krımda, Kabarda-Balkarda, Qaraçay-Çərkəsdə, Balkan ölkələrində, bir sözlə, hər yerdə kimdən lətifə soruşsan, həmin şəxsin söylədiyi ilk lətifə Molla Nəsrəddinlə bağlı olacaq. Söhbət türk dünyasının məşhur oğlu, insanlara sağlam, mənalı gülüş bəxş edən və söylədikləri ilə həm də onları düşündürən Molla Nəsrəddindən gedir. Bu insan müxtəlif ləhcələrdə danışan və bir-birindən minlərlə kilometr uzaqlarda yaşayan türklərin hamısı üçün doğma, başqa sözlə, özününküdür. Belə ki, Anadoluda məhəbbətlə onu Nəsrəddin Xoca, Azərbaycanda Molla Nəsrəddin, Orta Asiyada - Türküstanda Xoca Nəsrəddin adlandırırlar. O, elə əfsanəviləşib ki, özbək onun Özbəkistanda, qazax Qazaxıstanda, tatar Tatarıstanda, türkmən Türkmənistanda, azərbaycanlılar Azərbaycanda anadan olduğunu güman edir. Əslində Molla Nəsrəddin həm azərbaycanlı, həm özbəkistanlı, həm anadolulu, həm tatarıstanlıdır. Yəni harada türk yaşayırsa o da oralıdır. Nə qədər adı mifik bir şəxs kimi çəkilsə də, o, güldürərkən düşündürən və türk mədəniyyətinin tarixinə adını əbədi həkk etdirən bir şəxsiyyətdir. Onun dodaq qaçıran hər lətifəsində dərin bir məntiq var. Təəssüf ki, Molla Nəsrəddinin lətifələrindəki insanı heyrətə salan yığcamlıq və məntiq indiyədək tam araşdırılmayıb. Dünyada Molla Nəsrəddin kimi güldürən və eyni zamanda düşündürən, hər sözündə ən məşhur elm adamını belə, heyrətə salan elmi, fəlsəfi məntiqi olan ikinci bir şəxs tapmaq çətindir. Onun lətifələrində ən çətin bir vəziyyətdən çıxış yolu var. Molla Nəsrəddinin böyüklüyü də məhz bundadır.

بعد از این، هر پست متعلق به یک حکایت از ملا نصرالدین ویا حکایات مرتبط از سایرین خواهد بود.

[t.s.m.t]

AŞI MOLLANIN, BAŞI MOLLANIN

Bir molla çayın kənarında əyləşmişdi, gördü ki, suyun
üzü ilə çay axını bir neçə motal üzüb gəlir. Tez soyunub girdi suya, motalların ikisini tutdu, ikisi də ona yaxınlaşdı.
Molla əlindəkilərin hərəsini bir ayağına keçirtdi, yaxınlaşan iki motalı da tutdu. Gördü ki, uzaqdan bir motal da gəlir, əlindəkilərdən birini dişinə alıb onu da tutdu. Bu zaman suda bir motal da göründü. Ancaq molla nə qədər can atdısa,
altıncı motalı tuta bilmədi.
Çaya gələn bir kişi əl uzadıb motalı tutanda, molla fısfısla dedi:
- A kişi, motala şərikəm a!..
Odur ki, deyiblər:
Aşı mollanın, başı mollanın,
altıdan beşi mollanın,
yerdə qaldı bir dənə,
onda da var işi mollanın.

سر و ته اش مال ملا

یک ملا کنار رودخونه ای نشسته بود،دید که روی آب چند تا کالا داره میاد به طرفش.فوراً رختاش رو در آورد و پرید تو آب،دو تا از کالا ها رو با دستاش گرفت،دو تا یه دیگه به طرف ملا می اومد.ملا کالا های دستش رو با پاهاش گرفت و اون دوتای دیگه رو با دستش گرفت.از دور دید که یک کالای دیگه داره میاد به طرفش،یکی از کالاهای دستش رو با دندوناش گرفت و اون یکی بسته رو با دستش از آب گرفت.در همین لحظه یه کالای دیگه تو آب نمایان شد.خلاصه ملا هرچی زور زد دیگه نتونست بسته ی ششم رو بگیره،نزدیک رودخونه یه مردی نشسته بود،دستش رو دراز کرد و بسته رو گرفت،ملا در حالی که از عصبانیت داشت دندوناش رو به هم می سایید،گفت:
آهای مرد!
اون بسته ای که گرفته ی باهات شریکم ها!
از اونجاست که گفتن:
سر و ته اش مال ملا
از شش تا ،پنج تاش مال ملا
یکیش مون زمین از اون شش تا
تو اون یکی هم چش داره ملا

[t.s.m.t]

CAVAB

Keçmiş zamanlarda uşaqlar mollaxanalarda oxuyanda, əvvəlcə onlara çərəkədən (Qur'anın otuzuncu cüz,i) dərs verirdilər. Çərəkə də hüvəlfəttahül-əlimdən başlayıb, əmməyetəsaəlunə surəsində qurtarırdı.
Hansı uşaq ki, çərəkəni oxuyub başa vurdu, molla üçün mütləq xələt gətirməli idi. Xələtin dəyəri uşağın valideyninin qüvvəsindən asılı idi. Lap azı bir kəllə qənd, bir dəst köynəktuman, bir manat da pul olmalı idi.
Kasıb bir kişinin oğlu da mollaxanada oxuyurdu. Uşaq
Əmmə sürəsinə çatanda molla üçün heç nə gətirmir. Molla tez bir kağıza yazıb uşağın atasına göndərir. Kasıb kağızı açıb oxuyur:
«Söylə bir, fikrin nədir?!
Oğlun çatıbdır Əmməyə!»
Kişi də kağızın ardında bu sözləri yazıb mollaya göndərir:
«Əhmədin fikri budur: Pul yoxdur versin mollaya!»

جواب

در زمان های گذشته بچه ها وقتی در ملاخانه ها (1) مشغول تحصیل می شدند.اولین درس ایشان خواندن جزء سی ام قرآن مجید بود.جزء سی ام که از "هو الفتح العلیم..."شروع و به "ام یتسائلون َ "ختم می شد.هر شاگردی که چزء سی ام را به انتها می رساند،باید مطاعی برای ملا می آورد.بهای این مطاع بر عهده ی والدین شاگرد بود.دست کم باید یک کله قند و یک دست پیرهن و شلوار و یک منات(2) تهیه می شد.طفل یک مرد فقیر نیز در ملا خانه مشغول تحصیل بود.شاگرد که به سوره ی ام یتسائلون رسید،برای ملا چیزی نیاورد.ملا زود کاغذی برای پدر شاگرد نوشت .مرد فقیر نامه را باز و می خواند:
"حرفی بزن،در چه فکری هستی!؟
پسرت رسیده به ام یتسائلون!"
مرد هم در ادامه ی نامه ی ملا حرف های زیر رو نوشته و به ملا فرستاد:
"فکر احمد همین است:پولی ندارد از برای ملا!"

1.مکتب خانه
2.واحد پول آزربایجان متحد قدیم

[t.s.m.t]

Üçüncü hikayət

QAZI VƏ XORUZ

Qazının həyətində axsaq bir xoruz var idi. Bir gün
Həyətdə eşələnərkən xoruz bir manqur («qara yarım
Qəpiklik») tapır. Xoruz manquru dimdiyinə götürüb həyətin ortasına qoyur və banlamağa başlayır:
«Quqqulu-qu, bir dənə manqur tapmışam!» Qazı adamlarını göndərdi, manquru xoruzdan aldılar.
Xoruz yenə banladı: «quqqulu-qu, qazı mənə möhtacmış»
Qazı adamlarına dedi: «Aparın, xoruzun manqurunu
qaytarın»
Xoruz manquru alıb yenə banlamağa başladı:
«Quqqulu-qu, qazı məndən qorxarmış!»
Qazı yenə öz adamlarına dedi: «Bu xoruz məni təngə
Gətirdi. Gedin, başını kəsin, bişirib plovun üstünə qoyun.
Onu yeyəcəyəm».
Xoruzun başını kəsəndə o yenə bərkdən banlayıb dedi:
«Quqqulu-qu, nə iti bıçaqmış!»
Xoruzun başını kəsəndən sonra qazana salıb bişirdilər.
Xoruz qazanda da banladı: «Quqqulu-qu, nə isti hamamdır!»
Plovu bir böyük nimçəyə çəkib xoruzu üstünə qoydular.
Xoruz banladı: «Nə ağca təpədir!»
Qazı xoruzu parçalayıb yeməyə başladı. Çeynəyib
udanda xoruz banladı: «Nə darca küçədir!» ..Xoruz
plovqarışıq qazının qarnına düşəndə bir də banladı:
«Quqqulu-qu, nə lehmə dərədir!»
Qazı o qədər yedi ki, qarnı partladı. Xoruz qazının
qarnından çıxıb banladı: «Quqqulu-qu, qazının qarnı yırtıldı, mənim canım qurtuldu!»

حکایت سوم
قاضی و خروس

در حیاط قاضی ،خروس لنگی بود.خروس مشغول حفاری زمین بود که ناگهان یک سکه ی سیاه پیدا کرد(یک صدم منات).خروس سکه رو به نوک منقارش گرفته و شروع به فریاد کشیدن کرد:قوققولی قوقو،یه سکه سیا پیدا کردم،قاضی فوراً آدماش رو فرستاد تا سکه رو از خروس گرفتن،خروس باز داد زد: قوققولی قوقو،قاضی به من محتاج بود.قاضی از ترس آبروش به آدماش دستور داد که سکه رو برگردونین به خروس.خروس سکه رو گرفت و باز شروع به داد و هوار کرد:
قوققولی قوقو،قاضی از من می ترسید!قاضی باز به آدماش گفت این خروس جونم رو به لبم رسونده برین و سرش رو ببرین،بپذین و رو پلو بذارین.اون و خواهم خورد.به وقت بریدن سرش باز خروس داد زد که: قوققولی قوقو،عجب چاقوی تیزی بود!بعد بریدن سر خروس ،اونو انداختن تو دیگ و شروع به پختنش کردن.تو دیگم خروس باز دس بردار نبود داد میزد و می گفت: قوققولی قوقو عجب حموم داغی بود!
پلو رو تو یه بشقاب بزرگ کشیدن و خروس رو گذاشتن رو پلو،
خروس داد زد عجب تپه ی سفیدیه!
قاضی خروس رو تیکه تیکه کرد و مشغول خوردنش شد.بعد اینکه قورتش داد،خروس گفت،عجب کوچه ی تنگیه!خروس بعد اینکه قاتی پلو له شده افتاد تو شکم قاضی، داد زد که: قوققولی قوقو،عجب دره ی پر از گل و لائی یه.قاضی از حرصش اونقدر خورد و خورد که آخر شکمش پاره شد و خروس پرید بیرون و داد زد: قوققولی قوقو،شکم قاضی پاره شد، خروس جونش خلاص شد.

نظر شخصی:به نظر من سرتاسر این داستان پر از پند و نصیحته،شاید یه منظور حکایت،نشون دادن اوضاع بد اون زمان بود که قاضی به عنوان مجری عدالت ،خود رشوه خوار و قانون شکنی می کرد و این طماعی و حرص سرانجام کار دست قاضی می ده.
شما هم میتونید نظر و برداشت هاتون رو در مورد هر حکایت بگین،فقط حتماً اولش بنویسین که برداشت حکایت چندم هست.

[t.s.m.t]

Dördüncü hikayət

ALLAH QƏZƏBİ

Şəhərdən kənar bir ibadətgahda bir abid gecə-gündüz
Ibadətə məşğul idi. Qardaşı şəhərdə yaşayırdı, özü də məşhur tacir idi. Bunun qızına kasıb bir oğlan aşiq olub, ona elçi göndərmişdi. Amma qızın atası «oğlan kasıbdır» deyə, qızını ona verməmişdi. Qızın atası başa düşmüşdü ki, qız da oğlanı istəyir. Buna görə də qızını abidin yanına göndərir ki,
bir qədər əmisinin yanında qalsın, ondan tərbiyə alsın ki, bəlkə bu sevda başından çıxsın.
Bir gün oğlan bu işdən xəbər tutur, gizlincə qız olan
Yerə gedir. Abid namaz qılan zaman oğlan qapını açıb içəri girir. Qız oğlanı görcək qalxır, onunla qucaqlaşıb öpüşür.
Qızın əmisi namaz üstə nə qədər «Allahü-əkbər»
Deyirsə də qız oğlandan ayrılmır. Abid namazını qılıb
Qurtaranadək oğlan qaçıb gedir. Abid qardaşı qızını
Məzəmmət etməyə başlayanda qız deyir:
- Əmi, məgər sən bizi görürdün?
Əmi hirslənir:
- Bu boyda da zurna-balabanı görməmək olar?
- !Qız gülüb deyir:
- Amma mən səni görmürdüm. Özün bilirsən ki, aşiq
ancaq mə,şuqunu görər. İncimə əmi, əgər sən həqiqi allah aşiqi olsaydın namaz üstündə bizi görməməli idin. Deməli, sən yalançı aşiqsən!
Qardaşı qızının sözləri abidə bərk tə'sir edir, şələküləsini yığışdırıb qızla bərabər şəhərə gəlir və qardaşına deyir:
- Mən gördüyümü görmüşəm, qardaş! Qızı həmin
oğlana verməliyik. Yoxsa allah ikimizə də qəzəb elər.

حکایت چهارم

غضب خدا

بیرون شهر تو یه عبادتگاه عابدی،شب روز مشغول عبادت بود.برادر عابد، تاجر مشهوری تو همون شهر بود ،پسر فقیری عاشق دختر تاجر شده بود.اما پدر دختر،به خاطر فقیر بودن پسر،دخترش رو به اون نداده بود.از قضا پدر فهمیده بود که دخترش هم ،پسر رو دوس داره.برا همین دخترش رو پیش عابد می فرسته تا مدتی پیش عموش بمونه و تربیت بشه تا جریان این عشق از سر دختره بپره.یه روز پسر از این ماجرا با خبر میشه،ومیره به همون محلی که دختر بود.به وقت نماز ِ عابد،پسر در و وا می کنه میره تو .دختر تا پسر رو میبینه،زود پا میشه و همدیگه رو بغل میکنن.عموی دختر هرچه قدر تو نماز الله اکبر میگه،دختره متوجه نمیشه.به محض تموم شدن نماز عابد،پسره فار می کنه.عابد تا میخواد دختر برادرش رو مذمت کنه،دختره میگه:

عمو،مگه شما ما رو دیدی؟
عموش عصبانی میشه و میگه:
مگه میشد که کار به این بزرگی رومتوجه نشد؟
دختر خندید و گفت:
اما من تو رو نمی دیدم،خودت میدونی که عاشق تنها معشوق رو میبینه.
ازمن نرنج عمو،اگر تو عاشق واقعی خدات بودی،نباید که ما رو میدیدی!پس بگو تو این همه سال عاشق دروغی بودی!
حرفهای دختر رو عابد خیلی تأثیر میگذاره،بار و کوله ش رو جمع میکنه و با دختره بر میگرده شهر و به برادرش میگه:
چیزی که من باید میدیدم، دیدم.برادر باید دخترت رو به پسره بدی وگرنه خدا به هردومون غضب می کنه.

[t.s.m.t]

Beşinci hikayət

QAZI ATLI, ƏZRAİL PİYADA

Bir gün şəhərin qazısı öz evinin qabağında nə isə
axtarırdı. Küçə ilə keçən bir atlı qazıya salam verib soruşdu:
- Qazı sağ olsun, nə axtarırsan?
Qazı dedi:
- Əlimdən bir manat pulum yerə düşüb, onu axtarıram.
Atlı cibindən bir manat pul çıxarıb qazıya verdi və dedi:
- Qazı ağa, daha axtarma, keç evinə.
Atlı gedəndən sonra qazı öz-özünə dedi: «Nə yaxşı
oldu! Hər yoldan keçəndən bir manat alsam, Məkkə işim düzələr». Bu qayda ilə qazı hər yol keçəndən bir manat alırdı.
Artıq qazının kefi kök idi. Amma ayaq üstə dayanmaqdan yorulmuşdu, gedib evdən bir kətil götürdü, qapı ağzında qoyub əyləşdi.
Qazı bu asan qazanca dadandı. Gündə otuz-qırx manatı vardı. Yavaş-yavaş camaat qazının kələyini
başa düşdü. Daha qazı yaşayan küçədən heç kim keçmədi.
Qazı o biri küçələrə dadandı. Axırda xalq zinhara gəlib allahın yanına şikayətə getdi. Allah onların şikayətini eşidib Əzrailə hökm elədi ki, gedib qazının canını alsın. Əzrail siyahısını açıb gördü ki, hələ qazının ömrünə qalıb. Ərz elədi:
- Xudaya-xudavənda! Qazı bizim adamdır, bizim
hesabımızca hələ on səkkiz il yaşamalıdır. İndi onun canını alsaq, səndə hörmətdən düşərsən, mən də!
Allah fikirləşib dedi:
- İndi ki, iş belədir, get ona bir qulaq burması ver,
qorxut ki, daha camaatı soymasın.
Əzrail insan şəklində yerə enib qazının qabağından
keçdi və salam verdi. Qazı tez əlini uzadıb ona dedi:
- Bir manat ver!
Əzrail əbasının altından qanadını qazıya göstərdi:
- Mən insan deyiləm, Əzrailəm! Xəlayiq səndən
Şikayətçidir. Məni allah göndərib ki, canını alım. Amma mən girdim qanının arasına, səni ölümdən qurtardım. İndi də gəlmişəm səni xəbərdar edim ki, daha jamaatdan pul yığmayasan, yığdıqların bəsdir.
Qazı dedi:
- Ya Əzrail! Axı öyrənmişəm belə asanlıqla pul
qazanmağa, ondan əl götürsəm, evim yıxılar ki!
Əzrail dedi:
- Ay axmaq qazı, həkimliyə keç. Həkimlər ki, pis
qazanmır. Elə sabahdan e'lan elə ki, sən həkimsən, səni hansı xəstənin üstünə apardılar, qorxma, get. Mən də orda olacağam. Ancaq nə vaxt gördün ki, xəstənin başı üstəyəm,
deməli o, bu gün-sabah öləcəkdir. Balaca dərman yaz ver, çıxanda da adamlarına de ki, artıq xərc-xirac eləməsinlər, xəstə iki-üç günlükdür, öləcəkdir. Elə ki gördün, naxoşun ayaq tərəfindəyəm, deməli, sağalacaq. Xəstənin adamlarını sevindir, onlara ürək-dirək ver. Bu qayda ilə məşhur həkim olarsan, pulun da artar. İndi mən getdim, xudahafiz.
Qazı Əzrailin dediyi kimi etdi, düz on səkkiz il məşhur
Həkim oldu.
Bir gün qazı gördü ki, qapı açıldı, Əzrail girdi içəri.
Qazı soruşdu:
- Niyə gəlmisən?
Əzrail dedi:
- Elə şey yoxdur. Başın tərəfə keçəcəyəm!
Qazı gördü ki, iş xarabdır, dedi:
- İndi ki, belədir, qoy sən deyən olsun. Ancaq möhlət
ver, dörd rük'ət namaz qılım, sonra canımı al!
Əzrail razı oldu. Qazı dedi:
- And iç ki, dörd rük'ət namaz qılıb qurtarmamış
Mənim canımı almayacaqsan.
Əzrail allaha and içdi. Qazı durub dəstəmaz aldı,
canamazı salıb iki rük'ət namaz qıldı, sonra canamazı yığdı.
Əzrail dedi:
- Elə niyə? İki rük'ət də qıl!
Qazı dedi:
- Hələ vaxtım yoxdur, vaxtım olanda qılaram. Xoş
getdin!
O vaxtdan bəri qazı heç meyit namazı da qılmır ki,
Birdən Əzrail görüb sinəsinə qonar. Odur ki, deyirlər:
- Qazı atlı olub, Əzrail piyada...

حکایت پنجم

قاضی سوار و عزرائیل پیاده

یه روز قاضی شهر جولو در خونش دنبال یه چیزی می گشت.سواری که از کوچه رد می شد پرسید:قاضی به سلامت باد، دنبال چی هستی؟قاضی گفت:از دستم یه مانات پول افتاده،دنبال سکه م می گردم.سوار،یک سکه از جیبش درآورد و بع قاضی داد،بعد گفت،آقای قاضی دیگه دنبالش نگرد بگیر و برو خونت.بعد اینکه سوار از کوچه گذشت،قاضی پیش خودش گفت،چقدر خوب شد!از هر رهگذری یک سکه بگیرم،خرج و مخارج سفر حج جور میشه.با این فکر قاضی هر روز جولوی هر رهگذر رو می گرفت و ازش یه مانات پول می گرفت.دیگه ایام به کام قاضی بود.اما از اینکه هر روز سر پا داشت فیلم بازی می کرد،خسته شده بود.میره واز خونه یه چهار پایه میاره،جولو در خونش می شینه.قاضی از این شیوه ی آسون درآمد خوشش اومد و بهش عادت کرد.روزی 30-40 مانات به جیب می زد.یواش یواش دیگه جماعت کلک قاضی رو متوجه میشه و راهشون رو از جولو در خونه ی قاضی کج می کنن.قاضی هم به کوچه های دیگه می رفت.آخرش جماعت از دست قاضی کلافه شده و به پیش خدا شکایت بردن.خدا شکایت بنده هاش رو شنیده و جناب عزرائیل رو مأمور قبض روح قاضی میکنه.عزرائیل دفترش رو باز میکنه و میبینه هنوز 18 سال از عمر قاضی مونده،عرض کرد:خدایا- خداوندا!قاضی آدم ماس با حساب ما هنوز 18 سال از عمرش باقی مونده،اگه الان جونش رو بگیرم،هم شما وهم من از اعتبار می افتیم!خدا فرمود حالا که این طور شد برو یه گوش مالی بهش بده و بترسونش که دیگه مردم رو لخت نکنه.عزرائیل به شکل انسان دراومد و رفت پایین، ازجولو قاضی ردش د و سلام داد.قاضی زود دستش رو دراز کرد و گفت یک سکه بده!جناب عزرائیل از زیر عباش بالش رو نشون داد و گفت،من انسان نیستم،من عزرائیلم!خلایق از دستت شاکیه.خدا من و فرستاده که جونت رو بگیرم،ولی من پا در میونی کردم،تو رو از مرگ نجات دادم.الانم اومدم تو رو خبر بدم که دیگه از مردم پول جمع نکنی.هرچی جمع کردی بسه دیگه.قاضی گفت:یا عزرائیل آخه پول آسون بدست آوردن رو یاد گرفتم،اگه دس بردارم که خونه خراب میشم!عزرائیل گفت:ای قاضی احمق،برو تو خط حکیمی.طبیبا که درآمدشون بد نیس.از همین فردا اعلان کن که حکیمی،تو رو پیش هر مریضی که بردن،نترس برو که منم اونجا حاضرم.دیگه هرموقع دیدی طرف سر مریضم بدون که امروز -فردا رفنتیه.مختصر نسخه ای بپیچ و موقع رفتنم به آدماش بگو که دیگه زیاد خرج نکنن که طرف رفتنیه.نه اگه دیدی طرف پاهای مرضم بدون که زود خوب میشه،آدمای مرض رو خوشحال کن،به اونا قوت قلب بده .با این شیوه طبیب مشهوری میشی.پولاتم زیاد میشه.دیگه الان من میرم خداحافظ.قاضی به حرفای عزرائیل گوش داد و،درست 18 سال به طبابت مشغول شد و حکیم مشهوری شد.یه روز قاضی دید که عزرائیل در و باز کرد و اومد تو خونش،قاضی پرسید:واسه چی اومدی؟عزرائیل گفت:چیز مهمی نیس،میخوام برم طرف سرت!قاضی دید که وضع و اوضاع خرابه،گفت:الان که اینجوری شد،بزار هرچی تو میگی همون بشه.منتهی مهلت بده چهار رکعت نماز بخونم،بعدش جونم رو بگیر.عزرائیل راضی شد،قاضی گفت:قسم بخور که تا نمازم تموم نشده جونم رو نگیری،عزرائیل قسم خورد به خدا .قاضی پا شد و رفت وضو گرفت،جانماز رو پهن کرد و دو رکعت نماز خوند.بعدش جانماز رو جمع کرد.عزرائیل گفت:پس چرا این جوری؟دو رکعت دیگه بخون!قاضی گفت:فعلاً وقت ندارم،هر موقع فرصت کردم اون موقع می خونم.
خوش اومدی!
بعد اون موقع،قاضی حتی نماز میتم نمیخوند که الانه عزرائیل میشینه رو سینه ش،این طوری شد که میگن،قاضی سوار و عزرائیل پیاده.

[t.s.m.t]

Altıncı hikayət

MOLLA KİTABDAN KİTABA SALAR

Bir kişinin inəyi itmişdi, axtara-axtara deyirdi:
- İlahi, elə et ki, inəyim nə mollaya, nə də seyidə rast
Gəlməsin.
Bunu eşidən bir nəfər soruşdu:
- Qardaş, bu nə sözdür deyirsən?! Necə yə'ni mollaya
rast gəlməsin?
İnəyi itən kişi belə cavab verdi:
- İnək kimə rast gəlsə, həmin adam allahdan qorxacaq, soraqlaşıb özümə qaytaracaq. Amma molla tayfası onu kitabdan kitaba salıb halal eləyəcək və qaytarmayıb yeyəcək.
Seyid olsa, lap pis. Deyəcək: «Cəddi göndərib!

حکایت ششم

مردی گاوش را گم کرده بود،در حالی که به دنبال گاوش بود می گفت:خدایا!کاری کن که گاوم به ملا و به سید بر نخورد.فردی که از کنارمرد رد می شد و سخن ملا رامی شنید،پرسید:برادر این چه حرفیه که میزنی!؟یعنی چی به ملا بر نخوره؟مرد جواب داد،گاو به هر کی که بر بخوره،طرف از خدا میترسه و دنبال صاحبش که من باشم میگرده و گاوم رو بهم میرسونه.اما اگه برسه به ملا جماعت یه راهی پیدا میکنه و گاو رو واسه خودش حلال میکنه و میخوره.سید باشه بدتر،فکر میکنه که جدش براش فرستاده!

[t.s.m.t]

Yeddinci hikayət

ABBASINI ÖZÜN AL

Birisi keçəlin boynuna bir sillə vurmuşdu. Keçəl qazının yanına şikayətə getdi. Sillə vuran adamı tapıb gətirdilər. Qazı kitabını açıb bir qədər vərəqləyəndən sonra keçələ dedi:
- Boynunun ardında sillənin yeri qalmadığı üçün ondan bir abbası ala bilərsən.
Bu söz keçəlin xoşuna gəlmədi. Dikəldi və qazının
boynuna bir sillə vurub dedi:

- Mən tələsirəm, abbasını ondan özün al!

حکایت هفتم

عبّاسی رو خودت بگیر

فردی یک پس گردنی به یه کچل زده بود،کچل پیش قاضی رفت و از فرد شکایت کرد.فردی که پس گردنی زده بود رو پیدا کردن و پیش قاضی آوردن.قاضی کتابش رو ورق زد و بعد رو به کچل کرد و گفت:چون جای سیلی طرف تو گردنت نمونده فقط یک عبّاسی میتونی از طرف شکایتت بگیری.قضاوت قاضی به کچل برخورد،پاشد و نزدیک قاضی رفت و یه پس گردنی محکمی به قاضی نواخت و گفت:من عجله دارم،عبّاسی رو خودت از مرد بگیر!

[t.s.m.t]

Səggizinci hikayət

GÖRÜNMƏYƏN İŞ

Bir kişi pis qonşusunun əlindən cana doymuşdu. Getdi
qazının yanına, başına gələnləri danışandan sonra köməklik istəyib dedi:
- Deyirlər ki, qonşun pisdir, köç qurtar, amma mən
Köçə bilmirəm. Bu sinnimdə köç-külfəti, oğul-uşağı haraya aparım?!
Qazı bir kitab açdı, baxandan sonra dedi:
- Kitabda səbir göstərilir. Qonşunun da ömrünə az
qalıb, səbir eylə.
Şikayətçi soruşdu:
- Axı nə qədər qalıb?!
Qazı dedi:
- Qırx il.
Kişi mə'yus halda evinə qayıdıb əhvalatı arvadına
danışır və başına döyüb ağlamağa başlayır: «Mən bu zillətə qırx il necə dözəcəyəm?!»
Arvad deyir:
- Kişi, səbir elə, allah kərimdir!
Gəlin də gəlib qayınatasına təsəlli verir. Kişinin qızı da, oğlu da təsəlli verib deyirlər:
- Ata, allah kərimdir, səbir eylə!
Gecəni kişi birtəhər yatır. Səhər xəbər çıxır ki, pis qonşu ölüb.
Kişi ayağa qalxıb qazının yanına gedir və deyir:
- Hərçənd mən xətadan qurtardım, amma axı sən
Alimsən... Alimlər də yalan danışar? Sən buyurmuşdun ki, qonşun hələ qırx il yaşayacaq, amma səhər durub gördüm ki,
qonşum ölüb. Bu necə işdir?
Qazı deyir:
- Düzünü bilmək istəsən, bu işə mən də məəttəl
qalmışam. Pis adam bu tezliklə ölsün, görünməmiş işdir...

حکایت هشتم

کار نشدنی

مردی از دست همسایه ی بد،جونش به لبش رسیده بود.تا اینکه بالاخره رفت پیش قاضی و اتفاقاتی که سرش اومده رو به قاضی تعریف کرد و از قاضی در خواست کمک کرد.مرد گفت:از قدیم گفتن که اگه همسایت آدم درست و حسابی نیست تو محله ت رو ترک کن و برو یه جای دیگه ولی من نمیتونم برم یه جای دیگه.تو این سن پیری من اهل و عیالم رو کجا ببرم.!؟قاضی کتابی رو باز کرد و بعد اینکه نگاهی توش انداخت ،گفت:تو کتاب تو رو به صبر کردن دعوت کرده،بهتره صبر کنی که عمر همسایه ت به سر رسیده.مرد پرسید:اخه چقدر مونده!؟قاضی گفت 40 سال.مرد ناراحت به خونش برمی گرده و اوضاع رو به زنش تعریف میکنه.من چطور تو این ذلت 40 سال صبر کنم.!؟زنش میگه:مرد صبر داشته باش،خدا کریمه!عروس و دختر و پسر مردم میان همگی و مرد رو به صبر کردن دعوت می کنن.مرد شب رو یه طوری سپری می کنه،صبحش خبر می رسونن که همسایه ت مرده.مرد بلند شده و پیش قاضی میره و میگه:هرچند که من از دست همسایه م خلاص شدم،ولی آخه تو عالم شهری مثلاً،عالما هم مگه دروغ به این بزرگی میگن؟تو گفتی که همسایت 40 سال دیگه میمیره ولی صبح که پاشدم دیدم مرده.این چه حکمتیه؟قاضی میگخ راستش منم تو این کار معطلم،آدم بد به این زودیا بمیره،خیلی بعیده...

این داستان از آن جمله داستانهایی بود که پیام مبهمی داشت،شاید یک منظور، آزار اذیت همسایه ی بد بود که باعث شده مرد 40 سال زودتر از موعد مقرر بمیره که تو دین ما هم خیلی بهش سفارش شده،یک معنی دور هم میتونست داشته باشه و اون از جمله ی آخر قاضی،اینکه:شاید آدم بد خود مرد شکایتچی بود که زنده مونده بود...البته نکته های ظریف دیگری هم تو این داستان یافت میشد،یکی اینکه قاضی این بار برخلاف داستان های قبلی دارای شخصیت مثبتی بود،و این به خوبی اثبات کننده ی این مطلب است که تمامی روایات نقل شده برابر واقعیت زمان بود و در آن قصد تخریب شخصیتی وجود نداشته،به همین علت در اکثر موارد شخص اول خود ملا نصرالدین هست.

[t.s.m.t]

Doqquzuncu hikayət

FƏRMANLI PİŞİK

Bir kişinin bir oğru pişiyi var idi ki, sahibini lap boğaza
yığmışdı. Bir gün kişi pişiyi tutub, əl-ayağını saqqızla taxta parçasına yapışdırır və onu çaya buraxır. Demə ki, bu çayın bir qolu xəlifə Harunər-Rəşidin həyətindən keçirmiş. Harun çayda çimərkən pişiyi görüb təəccüb elədi, əmr verdi, pişiyi tutub gətirdilər. Pişiyin ayaqlarının saqqızla taxtaya yapışdırılması Harunu daha da heyrətləndirdi. Əmr elədi, pişiyin əl-ayağını taxtadan ayırıb təmizlədilər. Sonra xəlifə:
«Pişik Harunun azadkərdəsidir, hər kəs ona əziyyət versə, böyük tikəsi qulağı boyda ediləcəkdir!» Fərmanını yazdırıb pişiyin boynundan asdırdı. Pişiyi buraxdılar.
Pişik gəzə-gəzə gəlib keçmiş sahibin evini tapdı. Kişi
gördü ki, pişiyin boynuna nə isə bağlanıb, açıb oxudu.
Xəlifənin fərmanından xəbərdar olcaq arvadına dedi:
- Yığış, arvad, buradan köçək. Biz pişiklə fərmansız
bacara bilmirdik, indi fərmanla ona neyləyə bilərik?!
Kişi avadanlığını bir arabaya yığıb bir baş xəlifənin
hüzuruna sürür və ərz edir:
- Evi verdim pişiyə, indi göstər haraya köçüm!

حکایت نهم

گربه ی فرمان به گردن

مردی گربه ای داشت که جونش رو به لبش رسونده بود.بالاخره مرد طاقتش تموم میشه و گربه رو میگیره و دست و پاهاش رو می چسبونه به تخته ای و اونو می ندازه تو رودخونه.از قضا یه شاخه ای از رودخونه از قصر هارون الرشید رد می شد.هارون که داشت آب تنی می کرد،یه هو چشش میفته به گربه.تعجب می کنه و دستور می ده که گربه رو بگیرن و بیارن پیشش.چسبونده شدن پاهای گربه به تخته حیرت هارون الرشید رو بیشتر کرد.دستور داد که گربه رو از تخته خلاصش کنن.بعد گفت یه فرمانی نوشته بشه و از گردن گربه آویخته بشه،متن فرمان چنین بود:این خلاص شده ی هارون الرشید است،اگر کسی به این گربه آزاری برساند تیکه بزرگش گوششه.بعدش گربه رو ول کردن.گربه گشت و گشت و خونه ی صاحبش رو پیدا کرد.مرد که گربش رو از دور دید تعجب کرد،بعد که نزدیکش شد دید یه چیزی رو بستن به گردن گربه،تا گربه رو گرفت فرمانی که به گردن گربه بسته شده بود رو باز کرد و خوند.بعد خبر رو به زنش داد و گفت:پاشو جمع کن وسایل رو که باید از اینجا کوچ کنیم؛با گربه بدون فرمان هم حریفش نبودیم،وای به الانمون که فرمان هارونم گردنشه!