مقالات آموزش لینوکس

[تکنیک برتر]

باسمه تعالي
با سلام خدمت دوستان عزیز امروز یک آموزش نسبتا کاملی را برایتان گزاشتم امیدورام مورد قبول باشد.
Linux 7
به لينوكس خوش آمديد
لينوكس ابتدا در سال ١٩٩١ توسط يك دانش آموز فنلاندي بنام لينوكس
ساخته شد ولي كم كم به جهت تحولاتي كه در اين سيستم (Linus Torvalds) توروالدز
عامل بوجود آمد،آن بسته نرم افزاري تبديل به يك سيستم عامل محبوبي براي
گرديد. PC كامپيوترهاي
حدود ٦ سال پيش تنها ١٠٠٠٠٠ نفر از اين سيستم عامل استفاده مي كردند ولي
امروزه ميليونها كاربر به لينوكس جهت انجام كارهاي خود وابسته هستند و
بخوصوص از آن در ارائه سرويسهاي اينترنتي استفاده شده است.نه تنها اين تعداد
كاربران هم خيلي سريع شروع به رشد كرد بلكه امروزه اين سيستم عامل بعنوان يكي
از رقباي اصلي محصولات مايكروسافت،مي توان لينوكس را نام مي برند.
اين سيستم عامل،رايگان،چندكاره چندكاربره و داراي مديريت عالي حافظه است
وقابليتهاي امنيتي بسيار خوبي دارد.
نكته:كلمه لينوكس اغلب با صداي "ي" كوتاه وبا تاكيد بر حرف آن تلفظ مي شود.
اما حالا بايد چه كار كرد؟هيچي،راحت باشيدوبا ما همراه باشيد تا ببينيد چه چيزي
برايتان داريم.
در اين فصل ما قصد توضيح اصول اين سيستم عامل را در حد كلي مثل ساخت يك
حساب كاربري ونصب نرم افزارها داريم.
يك مطلب درباره كار با لينوكس
موقعي كه لينوكس را نصب كرديد از شما پرسيده مي شود كه آيا مي خواهيد با يك
ارائه مي شود كار كنيد يا اينكه مي خواهيد GNOME محيط گرافيكي كه توسط برنامه
كنيد؟ Login كه بصورت غيرگرافيكي است به سيستم Consolemode از
قطعا كاربران جديد محيط گرافيكي را انتخاب مي كنند چون آن بسيار شبيه ويندوز
است و لذا براي اول كار احساس غريبي به شما دست نخواهد داد.

[تکنیک برتر]

را پيدا كنيم Xterm چگونه يك
اگر استفاده از محيط گرافيكي لينوكس را برگزينيد قطعا كار غير عادي نكرده ايد ولي
لينوكس هم آشنا شويد.شايد Shell آنچه كه مسلم است دوست داريد كه با محيط
بپرسيد چرا لازم است كه چنين كاري را انجام دهيم.يكي از علل آن مي تواند به
خاطر علاقه شما به حرفه اي تر كار كردن و آشنائي بيشتربا نحوه كار اين سيستم
عامل از نزديك باشيد.
شما مي توانيد دستورات را “Shell Prompt” نكته:بر خلاف يك محيط گرافيكي در يك
در لينوكس احتياج داريد Shell تايپ كنيد.يادتان باشد كه شما حتما به “Shell” مستقيما به
چرا كه آن ابزاري است كه بوسيله آن مي توانيد با سيستم عامل مستقيما حرف بزنيد.
وجود دارد و اين مسئله به نوع Shell Prompt روشهاي مختلفي براي گرفتن يك
محيط گرافيكي كه شما در حال استفاده از آن هستيد بستگي دارد.نمونه اي از يك
مي باشد. اغلب با يك تك كليك چپ يا راست در يك GNOME محيط گرافيكي
مي بينيد. terminal يا Xterm يك عبارت به نام ، Desktop فضاي خالي روي
كليك كنيد يك منو ظاهر مي GNOME اگر با دكمه راست ماوس روي دسك تاپ
راهاي Terminal رهنمون مي كند.عبارت New_Teminal شود كه شما را مستقيما به
لايت كنيد و دكمه ماوس را رها كنيد.
مكان نماي خود روي آن آيتم و رها كردن دكمه يك پنجره (Dragging) باكشيدن
Shell روشهاي ديگري كه به شما يك Xterm باز مي شود.به غير از Shell Prompt
مي دهند عبارتند از: prompt
terminal emulator .پنجره
GNOME .ترمينال
Color Xterm.
را در مثال خود برسي كنيم لذا مي توانيد آنرا GNOME چون ما مي خواهيم كه
هم باز كنيد.مي توانيد اينكار را با قرار دادن مكان نما Main Menu را از (Xterm (پنجره
١ انجام - وروي علامت كف پاي نمايش داده در شكل ٢ Main Menu روي دكمه
دهيد.
با دكمه چپ ماوس كليك مي كنيد يك منو از "پوشه Main Menu وقتي روي دكمه
باز خواهد شد.اين پوشه ها گروههاي مختلف نرم افزارهاي موجود (foldeas) " ها
روي سيستم شما را نشان مي دهند.اين برنامه ها مي توانند ابزارهاي سيستمي،برنامه
هاي اينترنتي،برنامه هاي گرافيكي و --- باشند.
در حالي ببريد كه كليد ماوس Utilities وقتي آن منو ظاهرشد،مكان نما را روي كلمه
را به سمت پايين فشار مي دهيد و وقتي روي آن رسيديد،كليد ماوس را رها
مي آئيد،يك زير منوي جديد باز مي شود كه (Utilities) نمائيد.وقتي روي اين گزينه
GNOME terminal,Color Xterm,Regular: در آن انواع گزينه هاي ترمينالي وجود دارد
مان نما را روي پنجره ترمينال قرار دهيد و ، Shell prompt براي گرفتن يك . Xterm
Boot=text . دكمه ماوس را روي آن رها كنيد
توانائي پيكربندي كردن GNOME ترمينال ، Panel—Utilities نكته: در ميان گزينه هاي منوي
را مي دهيد. Preferences و ديگر Background رنگ
حالا وقت آن است كه اولين قدم را برداريم.
ريشه موضوع
شروع به كار مي كند،يكسري پيغام كه به سرعت Red Hat وقتي سيستم لينوكس
روي صفحه حركت مي كنند و به سمت بالااسكرول مي شوند را خواهيد ديد.بسياري
از اين پيغامها به شما اعلام مي كنند كه چه سرويسهائي روي كامپيوتر شما در حال
اجرا شدن است.
عبارت Shell نكته: آيا دوست داريد كه آن پيغامها را با دقت ببينيد؟ پس در اعلان
را تايپ كنيد. dmesg|More
پس از صدور اين دستور قادر به خواندن آن اطلاعات روي صفحه خواهيد بود.براي
را براي خروج از اين وضعيت Q را فشار دهيد يا اينكه Spacebar ادامه كار بايد كليد
فشار دهيد.
را Password , Login داده مي شود.در آنجا شما عبارت Login در آخر،به شما اعلان
خواهيد ديد.در اينجا بعضي از كاربران كمي مي ترسند،ولي نگران نباشيدوادامه
وارد root دهيد.وقتي كه در حال نصب لينوكس بوديد يك اسم رمز را براي
كرديد،حلا هم آنرا بايد u1583 در اينجا وارد كنيد.
ديگري هم تعريف كنيد. User account در حين نصب مي توانستيد يك

[تکنیک برتر]

حالا مي توانيد از آن حسابهاي كاربري هم براي ورود به سيستم در اين زمان استفاده
باشيد. Root كنيد ولي يادتان باشد كه براي انجام عمليات سيستمي و مديريتي حتما
Root يا با حساب Root مي كنيد(با حساب كاربري غير Login وقتي به سيستم
مي توانيد هر چيزي كه براي root )درحقيقت به سيستم شناسانده مي شويد.حساب
مديريت سيستمتان به فكرتان مي رسد را انجام دهيد.
وارد شويد،يك دوري در سيستم بزنيد root جهت تمرين:فعلا به سيستم با عنوان
كنيد. Logout ويك حساب كاربري جديد بسازيد و سپس
شروع كنيد: Login در اعلان root اينكار را با ورود
root
را فشار دهيد. Tab يا Enter سپس كليد
نكته:يادتان باشد كه كوچكي و بزرگي حروف در لينوكس مهم است.لينوكس هم مثل
Root مشابه root يونيكس بين حروف كوچك و حروف بزرگ تفاوت قائل است.لذا
نيست.
را وارد كنيد،هر چند كه root بايد اسم رمز (Password) در محل اعلان اسم رمر
وقتي شما آنرا وارد مي كنيد چيزي روي مانيتور نشان داده نمي شود.اين مسئله به
خاطر حفظ بيشتر امنيت است.
را فشار دهيد. Enter وقتي كار تايپ اسم رمز را تمام كرديد
نشان داده مي شود. GNOME Desktop حالا
در اختيار شما وجود دارد كه شما مي توانيد از آنها استفاده Desktop چندين
وجود دارد. Desktop كنيد.بطور پيش فرض چهار
Desktop فعلا زياد خود را درگير جزئيات نكنيد و فقط يك نگاه كلي به ظاهر
بيندازيد.
Home ادامه دهيد وبا دوبار كليك با دكمه چپ ماوس روي پوشه فايلي به نام
كار را ادامه دهيد. Directory
در اينجا شما آيكنهائي را مي بينيد كه نمايش دهنده فايلها و دايركتوريها مختلف
هستند.
در پايين صفحه با دكمه چپ ماوس كليك كنيد و جستجو و بررسي چند برنامه كار
بردي را در محيط خود شروع كنيد.
در اينجا روشهاي مختلفي براي سفارشي سازي محيط كاريتان،جستجوفايلها،نوشتن
نامه و مستندات ديگر،استفاده از صفحات گسترده و موارد متعدد ديگري پيدا مي
كنيد.
به root اما قبل از اينكه كمي ترس بر شما غلبه كند،يادتان باشد كه اگر بصورت
سيستم وارد شده ايد از تغييردادن فايلها و دايركتوريهائي كه نمي دانيد دقيقا آنها چه
كار مي كنند اجتناب كنيد.
شناساي مي كند،در root شايد شما بپرسيد چرا:زيرا وقتي سيستم،شما را بصورت
آ،صورت اجازه انجام هر كاري را خواهيد داشت.مي توانيد با آن حساب كاربري،نغيير
فايلهاي پيكر بندي،ساخت دايركتوريهاي جديد،ساخت ومديريت حسابها براي
كاربران را به راحتي انجام دهيد.انجام هر گونه تغييري بدون اطمينان كافي مي تواند
يك مصيبت درست وحسابي به بار آورد.
اگر دوست داريد كه كمي با سيستم بازي كنيد ولي نه به قيمت خراب شدن
وارد شويد وبعد به انجام تغييراتي كه مايلييد root لينوكس مي توانيد با نام كاربري غير
بپردازيد.
چگونه خارج شويم
وقتي براي اولين بار يك دوري در سيستم لينوكس زديد،مي توانيد از محيط لينوكس
خود را قطع كنيد. session خارج شويد و
كرديد به صفحه آغازين سيستم بر مي گرديد. Logout وقتي
Logout با دكمه چپ ماوس كليك كنيد تا گزينه Main Menu در دكمه Logout براي
را مشاهد كنيد.
پس از آن،از شما پرسيده مي شود كه آيا مطمئن هستيد كه مي خواهيد از سيستم
برخواهيد گشت. Login راانتخاب كنيد.بعد از چند لحظه به صفحه yes؟ خارج شويد
خود root اسم رمز Password و در فيلد root تايپ كنيد Login خلاصه اينكه:در اعلان
كليك كنيد و Main Menu را وارد كنيد.براي خروج با دكمه چپ ماوس روي دكمه
را برگزينيد. Logout---yes سپس
از مد كنسول
وقتي در حال نصب لينوكس بوديد از سما پرسيده مي شد كه آيا مي خواهيد با يك
محيط گرافيكي كار خود را شروع كنيد يا از كنسول (يك محيط غير گرافيكي است)
اگر مايل باشيد كه از يك محيط غير گرافيكي كامپيوتر خود را راه اندازي كنيد
عباراتي مثل زير را خواهيد ديد:
Red Hat Linux release 6-1
Kernel 2 . 2 . x on an 1686
ادامه دارد

[تکنیک برتر]

Login:
به سيستم وارد شويد(البته به ، Prompt: در پاي اعلان root حالا مي توانيد با تايپ
شرطي كه اسم رمز را هم بدانيد)
نكته:درست مثل موقعي كه در مد گرافيكي بوديد،انتظار نداشته باشيد كه اسم رمز
خود را در زمان تايپ روي صفحه نمايش ببينيد.
حالا يك اعلان شل شبيه زير ظاهر مي شود:
[ooot Localhost ooot]#
مختلف دارد : mode سيستم عامل لينوكس دو
.shell و ديگري محيط gnome يكي حالت
بسيار شبيه به ويندوز طراحي شده است و ارتباط آسان كاربر با محيط را gnome محيط
بوده و محيط سنتي لينوكس DOS شبيه به محيط shell mode ميسر ميسازد. در عوض
تلقي ميگردد.
ميباشد. shell mode اين درس حاوي نكات بسيار مهمي در زمينه
لينوكس براي هرهاردديسك يك نام مي گذارد اين نامهابه صورت زيراست:
قرارمي گيرد /dev/hda كه در hda
hd:
a Primary Master
b Primary Slave
c Secondary Master
d Secondary Slave
بيشتر نمي توان داشت ازبين اينها مي توان يكي را primary چهار پارتيشن
كرد وبعد آن رابه پارتيشن هاي ديگر تقسيم كرد. EXTEND
Hda: hda1. Hda2. Hda3. Hda4.
١ - ٢ - ٣(٥-٦-٧) – ٤
از ٥ شروع . Extended به هرصورت پارتيشن
لينوكس حداقل به ٢ پارتيشن نياز دارد.
در نظر مي گيرند.(بهينه) RAM را ٢برابر Swap پارتيشن
در لينوكس براي هر دايركتوري مي توان يك پارتيشن اختصاص داد معمولا يك
٣٢ مگابايت است. وبراي ذخيره اطلاعات - در نظر مي گيرند كه بين ٤٠ Boot پارتيشن
سيستم است واكرنباشد در خود "/" ذخيره مي شود. Boot
پارتيشن بالايي فرمت نمي شوند. Format پارتيشن هاي تحت پارتيشن ديگر با
قرار دهيم در سكتور اول ديسك مي نشيند وتمام سيستم عامل ها را MBR رادر Lilo اگر
تشخيص مي دهد.
Force eae of lba گزينه: 32
در گذشته پارتيشن بوت لازم بود تا زير سيلندر ١٠٢٤ باشد. با اين گزينه ديگر اين مشكل
وجود ندارد.
ذخيره داد. SCAS درپارامترها مي توان پارامترهايي براي استفاده از 1
كارت شبكه:
First Ethemet card يعني etho
ساعت مركزي است نسبت به گرينويچ است.براي تهران ٣:٣٠ + است UTC
انتخاب مي كند. Domair را روي workstatb براي Pass id :Nls
ويندوز مي گيرد. Smb Servr از : Smb
Login به شبكه Linux داشته باشد ميتوانند از A coont كاربران روي هر كدام از سرورها
كنند.
قرار مي گرفت /ETC/Pass هاي معمولي و رمز شده در Pass در سيستم هاي قديمي تمام
Berkely . شده را ذخيره ميكند enertft هاي Pass فقط /ete/ shadow ولي الان در
sofware development
بودن آن است كه باعث پيشرفت آن شده. Free Linux خوصيات عمده
سازگارند. linuxbase با سيستم هاي Scale كارهاي كه
Yahoo FreeBSD,Qmail
Hotmeul FreeBSD,Qmail.
Google Linux
Server- را ندارد اما در كارهاي كه workstation ادعاي خوب بودن در عرصه Linux
بالايي داردمناسب است. Performonce است و نياز به Side
در آن نيز پيدا مي شود. bug خيلي سريع پيشرفت مي كندو البته ممكن است
مي شود ودر نتيجه سيستم عامل پايدارتر وقابل اعتمادتر است اما اگر develop خيلي كند
مشكلي ايجاد شود چون افراد متخصص زيادي ندارند واگر اشكال قبلا رفع نشده باشد
خودتان بايد رفع مشكل نمائيد.
www.cert.org<-computer Emergeney Redponse Team<- CERT
محلي براي رفع مشكل شما خواهد بود.
Server Task برنده ويندوز ميباشد و در Client Task درحجم نرم افزارها ي موجود در
خواهد بود. Linux برنده
w w w.kernel.org هاي لينو كس ازكرنل واحدي استفاده ميكنند Distribution تمام
ها كنار هم قرار مي دهند. Paekage هرشركتي كرنل را باتعدادي از
است. Red Hat 70% از لينوكس ها
Red Hat -> 10%
Mandrake -> Security با ويژگي redhat همان
Slakeware -> همان با كرنل ورژن بالا مي آيد
Sose
Debian
Corel Linax
Yellow Page Linux
Turbo Linux
دارد: mode لينوكس دو
1.Text (shell programming)
٢ .گرافيك
استاندار شده است. Posix محيط تكست آن بر اساس
Login به محيط گرافيكي Ctrl + Alt + F اگر محيط گرافيكي سيستم بالامي آيدبا 1
را اجرا كنيد. Setup كنيد در آن دستور
كنيد. Off ، Network و Random همه چيز را غير از Network Services از
كنيد. S w i t ch هاي مختلف مي توانيد Session بين Linux با Alt + F در كنسول
دايركتوري هاي ريشه:
داريم كه تمام فايل اجرايي آنجاست Winnt در ويندوز يك دايركتوري
فايل هاي باينري كه مورد استفاده كاربران معمولي است. : bin
دستوراتي كه كاربران ارشد ازآن استفاده مي كنند. : Sbin
سيستم در اين دايركتوري است. Configuration كليه فايل هاي : Etc
كتابخانه هاي برنامه نويسي. : Lib
. temporary براي فايل هاي : Tmp
كه مربوط به خود سيستم است. Log فايل هاي : Var/Log
كليه ديتاهاي u1587 سيستم چه ديتاهاي برنامه هاي كاربردي و چه ديتاهاي خود : Var
سيستم.
در ويندوز است. يعني برنامه هاي جانبي كه سيستم نياز Program File مثل : Usr
حياتي به آنها ندارد.
ها درآن قرار دارد. Config ويكسري image kernel : boot
را به شكل يك فايل device ها دارد هر device لينوكس رويكرد خاصي به : Dev
قرار داده تا بتوان راحتتر روي آن كار كرد و device واحد براي interface مي بينيد يك
نوشت. driver
كار مي شود مثل فلاپي وهارد. block با آنها به صورت : Blockfdevice
كه با آنها به صورت كاراكترها كار Key board مثل مانيتور و : Characterdevice
ميكند.
داشته باشيم پس بايديك نرم افزار intrer face براي اينكه با پارتيشن كار كنيم بايد يك
گفته ميشود. mountpoint آن را منطبق كند كه به آن
كردن براي فايل سيستم هاست. Mount
/dev /tty ترمينال اول 1
آنچه جلويش نوشته شود برمي گرداند. echo دستور
است. redirect < نماد
Echho Hi > /dev /tty6
را در ترمينال ٦ تايپ مي كند. Hi
ها را نشان ميدهد. permission: IS-L
S :Socket
B :block device
C :char . device
P :pipe
براي ايجاد دايركتوري استفاده ميشود. mkdir دستور
براي پاك كردن دايركتوري استفاده ميشود. rmdir دستور
ايجاد مي كند. regular file يك touch دستور
است . Cat وخواندن محتويات دستور r m براي پاك كردن فايل
IS-L براي پاك كردن و R M . استفاده مي شود Ln از دستور Link براي درست كردن
براي ديدن اينكه به كجا اشاره مي كند .
استفاده مي شود . mkno از دستور block dev يا Char.devl ايجاد
مثل لوله است اگر كسي آن را pipe استفاده مي شود mkpipe از دستور pipe ايجاد
بنويسد وقتي خوانده شود ديگر خودش پاك ميشود.
روي همه انواع فايل كار مي كنند. mv ,cp ,rm ,cat دستور
mkdir ( (نام دايركتوري
هستند. hidden فايل هاي كه اولشان " ٠" دارند
نشان مي دهد. hidden فايل هاي ls-a
نشان مي دهد. DFS و با الگوريتم recursive به صورت ls-r
ها هر جاي مي تواند قرار بگيرد. Option
ادامه داردا

[تکنیک برتر]

خود مشخصات دايركتوري را نشان مي دهد ، محتويات داخلش را نشان نمي دهد.
خلاصه:
Is_aLR
Cat filename
mkdir
rmdir
استفاده مي كنيم. CP براي كپي كردن از دستور
CP a.t x t b.t x t c. t x t
قرار مي دهد. C رابه هم متصل كرده در b / a دو فايل
CP a b c d /etc
مي ريزد. /etc چهار فايل اول را در دايركتوري
استفاده مي كنيم. –r براي كپي دايركتوري از
CP source Dir target Dir -r
CP -r /a /c /d /deat
كردن حتما پيغام تائيد مي دهد اگر Overwrite است كه براي CP-i معادل CP دستور
استفاده ميكنيم. CP-fr (r->recursive): بخواهيم از آن صرف نظر كنيم از
اين دو دستور را معادل مي كند:
alias cp=’cp-i’
unalias cp
كنيم. unalias را cp تغيير دهيم بايد ابتدا cp_f را به cp_i اگر بخواهيم
rm دستور
rm فايل ها ودايركتوري _r f و بدون تائيد recursive به صورت
mv دستور
كردن. rename كردن يا remove براي
مي شود. rename اگر مقصد يكي باشد
مي شود. remove اگر متفاوت باشد
/ usr /local / bin/x مسير مطلق از "/"شروع مي شود. مثلا
است. binl/x هستيم آنگاه u1570 آدرس نسبي / usr / local فرض كنيد در
به آدرس مورد نظر /local /bin/ x باشيم با استفاده از / usr/sbin / اگر در دايركتوري
ميرويم.
يعني يك مرحله به عقب برگردد.
cat دستور
نمايش ميدهد. stout يك ورودي مي گيرد ودر std in اين دستور از
راخالي بنويسيم هرچه مي نويسيم دوباره چاپ مي كند . cat اگر
را تغيير دهيم. output با علامت < مي توان استاندارد
اگر پارامتر دهيم آن رانام فايل فرض مي كند ومحتويات آن را نمايش مي دهد. cat به
Cat Cat > Cat
مي ريزد. Cat را دوباره در خود فايل Cat فايلي به نام
Cat > a
بزنيم . cntl+d قرار ميدهد. در انتها بايد a هر چه بنويسيم در
Ln دستور
فايل سيستم لينوكس ازبلاكهاي بزرگي تشكيل شده كه در هر كدام از آنها از بلاكهاي
كوچكتر تشكيل شده.
مربوط به آن قرار مي گيرد. inode در دايركتوري يك اشاره گر به Soft Link در
به طور مستقيم به فايل اشاره مي كند و دقيقا مثل نام فايل در دايركتوري hard link در
در پاك كردن بايد تعداد اشاره گرها به فايل صفر شود تا واقعا پاك شود.
محدوديت در هارد لينك اين است كه بين پارتيشن ها لينك برقرار نمي شود.
Ln source dest # hard
Ln source dest # soft
باشد. / etc را داشته باشيم كه همان / usr / etc / مثال مي خواهيم
Ln -s /ete/usr/ ete
ذخيره مي شوند. /etc / password ها در فايل User -
موقعي كه روي دايركتوري است فقط فردي مي تواند از آن دايركتوري چيزي پاك : T
كند كه مال خودش باشد.
موقعي كه فايل اجرا شود با مجوزهاي صاحب آن فايل اجرا مي شود. (set vid): s
موقعي كه فايل اجرا شود بامجوزهاي گروه صاحب آن فايل اجرا مي- (set Gid) S
شود.
روي دايركتوري به معني ورود به دايركتوري است. : X
/temp/a/b/
اجازه ورود رانمي دهد. a نمي شود كار كرد چون b با
ليست فايل ها را نمي دهد فقط اجازه وارد شدن به فايل را مي دهد. X
ساختن معادل عددي مجوز يك عدد اكتال است.
است. r w----r----r-- به صورت Root مجوز پيش فرض براي
داريم كه يك اكتال سه رقمي مي گيرد. umask دستوري به نام
را هم كه خودش نمي x دراين عدد مجوزهايي را كه نمي خواهيم بدهيم ١ مي كنيم
مي نويسيم. umask دهد،اين عدد را جلوي
umask مجوز پيش فرض 222 -> r---r---r
قرارگيرد. Profile براي هميشه بماند بايد در فايل umask براي اينكه
File Attribute
فايل چنين توانائي owner ميتواند بگذارد وبردارد حتي root ويژگي هاي هستند كه فقط
را ندارد.
ها : Att
i immutable غيرقابل تغيير
a append only به اين فايل فقط مي توان اضافه كرد
A Acceas time update اين فايل زمان دسترسي اش بهنگام نمي شود
s secure Deletion بهنگام پاك كردن روي تمام داده ها 0 مي نويسد
وديگر غير قابل برگشت است.درغير اين صورت تنها آن فايل به عنوان پاك شده
علامت مي خورد.
s sync update تغييرات فايل بلا فاصله روي هاردانجام ميشود
u undeleteable هنوز پياده سازي نشده است
ها ست attribute براي تنظيم اين Chattr دستور
Syntax : chattr + - a نام فايل -R
كه به دنبالش نام فايل مي آيد استفاده lsattr هاي يك فايل از دستور attriute براي ديدن
مي كنيم.
man دستور
Man -a ch . شروع ميشوند را نشان مي دهد ch همه دستوراتي كه با
Man -k ها مي گردد لغت manual دنبال لغت در همه
Man find
صفحه به صفحه جلو مي رود. space خارج مي شود با q با كليد
است آنچه بين < > قرار مي گيرد اجباري است. optional آنچه در[ ] قرار مي گيرد
Find <path> [-qf]
ها هيچ مثالي ندارد وتمام جزييات را گفته است. manual اين
ها به ٨ دسته تقسيم شده manual به خاطرتشابه اسمي كه ممكن است بين دستورات باشد
از دسته اول شروع به جستجو مي كند. man به هنگام اجراي
Man 1 2 3 4 5 6 7 8 9
قرار دارند. / usr / share / man ها در مسير Manual
Find دستور
Syntax : fin /path -name “namelimitation”
استفاده ميشود (بين پارامترها) –O كردن از OK براي

[تکنیک برتر]

شودبايد از پرانتز استفاده and شود وبعد با چيز ديگر OK اگر بخواهيم چند چيز با هم
هم ( ) معني خاصي دارد بايد به شكل زير استفاده shell programy شود اما چون در
شود.
-name -o / ( -perm -size )
___________
هستند AND اينها
set GID وفايلهايي كه root شده اند با كاربر setuid مثال: فايلهايي اجرايي وفايلهايي كه
مشكوك هستند اين فايلها را پيدا كنيد. root شده با گروهي
Touch /etc/ backdoofs
Chmod u+s / etc / backdoor-s
Touch /etc/ backdoo-g
Chmod gas / etc / backdoor-g
Chgrp pvm / etc / backdoor-s
Chown pvm / etc /back-g
Setgid /etc /backdoor-g pvm root
Setuid / etc /backdoor-s root pvm
Setud-1 setuid-2
Sort setuid-1 > setuid-1sort
Sort setuid-2 >setuid-2 – sort
Diff setaid-1sort setuid-2. sort
مي گردد و %s بزنيد به دنبال % s بزنيد سپس اگر Enter را تايپ كنيد و Man find: مثال
بعدي رامي آورد وبا n در ويندوز. با find آن محل را پيدا مي كند ونمايش مي دهد مثل
قبلي را مي آورد. N
mount دستور
مي كند. mount اين دستور يك پارتيشن را كه فايل سيستم مشخصي دارد را
: CDROM
mount / dev / cdrom / mnt / cdrom -t iso9660
umount / mnt /cdrom
/dev/hdb به link را ببينيم متوجه مي شويم كه يك /dve/cdrom نكته: اگر از مشخصات
است. primary slave, CDROM است بنابراين
:FLOPPY
mount /dev /fdo /mnt/ floppy -t vfat
umount /mnt/floppy
. /etc/ mtab وفايل ديگري به نام /etc/fstab فايلي داريم به نام
شود را مشخص مي كند و mount فايل سيستم هايي كه به هنگام بوت بايد fstab در
شده مشخص مي كند. mount آنچه را كه mtab
موقع بالا آمدن سيستم بايد چه كرد؟
شدن است. اگر پارتيشن در دل پارتيشن ديگري باشد اول آن mount اولويت ترتيب
افزايش مي mount point شود. پس اولويت پارتيشن فعلي با تعداد mount پارتيشن بايد
يابد.
يك فايل سيستم مجازي است. /proc
mount هاي دستور Option
option ها با جدا كننده "و" مي توان option در انتهاي دستور وبه دنبال آن –o باقرار دادن
داد.
dev/nodev . ها شناخته شوند device file يعني
exec/noexec . فايلي كه اجرايي است و قابل اجراباشد
suid/nosuid . آن تست شده بر آنها اعمال شود suid فايلهايي كه
auto/noauto . شود mount بايد default يعني به طور
ديگران هم مي توانند. user است. با root كردن مخصوص mount به طور معمولي
مي شود. updute فايلها Acceas time
هابا خطقرمز مشخص شده اند. Default
هايش تغيير مي كند. option كردن به اين ترتيب mount كردن ومجددأ unmount بدون
mount / boot -o remoont ,ro
Fdisk دستور
Fdisk /dev / hda
P= print the partition dable
نكرده ايم هنوز پارتيشن ها از Write پارتيشن ها حذف مي شود اما تا وقتي كه d با دستور
دست نرفته اند.
را انتخاب p يا e را مي زنيم بايدنوع n، مي توان پارتيشن جديد ايجاد كرد n با دستور
+2048m كنيم بعدسيلندر شروع و خاتمه را مشخص ميكنيم. به شكل مثلا
نوع پارتيشن(فايل سيستم) را تغيير مي دهد. t دستور
را ايجاد مي كند. active partition در واقع a دستور
براي رسيدگي كردن ميباشد. V كردن write براي W
(Password recovery) root password گمشدن
ظاهرشده prompt را مي گيريم سپس در ctrl+x كليدهاي lilo مربوط به prompt در
مي زنيم. enter تايپ مي كنيم و linux single عبارت
نكته : نرم افزارهاي جانبي براي فارسي سازها در آدرس زير قابل دسترس ميباشد:
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
password recovety جلوگيري از
براي اينكه نگذاريم كسي به كرنل پارامتر بدهد(عمل فوق پارامتر دادن به كرنل بود)
عبارت زير را مي نويسيم. timeout زير /etc/lilo.cnf در فايل
Restricted:
Password=
را بدانيم. password يعني براي دست كاري كرنل بايد اين
RUNLEVEL
shut down است و 6 براي reboot هاي سيستم از 0 تا 6 شماره گذاري شده 0 براي State
است.
1- single mode
3- multi user + network+ + t x t -mode
5- malti user + network+ + Graphic mode
است ومي توان آنرا برايش تعريف User defined شماره ٢و ٤ استفاده نمي شود يعني
كه به دنبال آن عدد دلخواه از 0 init ها از دستور run level كرد. براي به كار گيري اين
تا 6 مي آيد استفاده مي كنيم.
براي ديدن وضعيت پارتيشن ها ست. (disk free):df
هايش است. dir با زير dir براي ديدن حجم يك (disk use): du
فشرده سازي
آرشيو كردن tar براي فشرده سازي است وظيفه اصلي دستور gzip و tar دو دستور
هم كند. zip مجموعه اي از فايلها است ولي مي تواند آن فايل را
هستند. *.tgz يا *.tar.gz معمولا فايلها به صورت
cdrom رااز ديسك image براي وقتي است كه بخواهم يك (disk daplicat) dd
بگيريم يافايلي را به اندازه خاصي بسازيم.
Dd if= / dve / fdo of=flappyl count=
ايجاد مي كند، آنگاه براي كپي كردن floppyl در فايل image يك floppy يعني از
عوض مي شود. if,of جاي floppyl

[تکنیک برتر]

استفاده مي كنيم. Conv = noerror داريم كه آن را به صورت Conv به نام option يك
هايي كه از قصد CD برخورد كند باز هم ادامه ميدهد و براي Error دراين صورت اگر با
هايي كه قفل دارند را CD). گرفت بدرد مي خورد image آن را خش مي اندازند تا نتوان
به اين صورت مي توان كپي كرد)
فرمت كردن
mke2fs /dev/ hda . فرمت ميكند ext به 2
mkdosfs /dev/hda . فرمت ميكند DOS به فرمت
Dos در scan مثل e2fsck . نداشته باشد Error براي كنترل پارتيشن به كار مي رود كه
ميباشد.
كنيد. remount,ro قبل از اجراي دستور پارتيشن رابه شكل
لينوكس اين امكان را مي دهد كه يك فايل را به صورت فايل سيستم ببينيد.
Dd if= /dev/zero of=fs1 count=100000
Mke2fs /fs 1 -b
Mount fs9 /myf -o loop
sell دستورات
lpr( براي پرينت كردن فايلها به صورت : (نام فايل : lpr
شروع مي شوند. /devllpo پريترها از
VIM ,VI EDITOR
باشيم با insert براي تايپ كردن بايد در مد . insert,command دو مد دارد Editor اين
بر مي گرديم. command به مد Esc مي رويم و با كليد insert به مد i كليد
حركت در متن:
هستند. J و F دو كليد است كه رويش زائده دارد
مي كند. post : P . درحافظه كپي مي كند :Y . مي كند cut : X
مي كند cut يك خط را :dd . يك خط را كپي مي كند :yy
تا انتهاي خط را پاك مي كند cursor از محل . مي كند cut يك كلمه را :dw
مي شود insert انتهاي خط و مد :L . مي شود insert انتهاي خط و مد :A
مي شود. Line مي رود و Visual به مد V با دستور
بزنيم فايل را اگر باشد باز مي كند اگر نباشد ايجادش مي vi به هنگام شروع اگر نام فايل
كند.
استفاده مي كنيم . بعداز ذخيره فايل مي توانيم :q! براي اينكه بدون ذخيره خارج شويم از
بعد از آن با 6^ مي توانيم بين دو فايل : e ( فايل ديگري باز كنيم با دستور (نام فايل
حركت كنيم.
اگر بخواهيم كاري را تكرار كنيم بايد اول عدد را بزنيم.
بر مي command يك عدد مي زنيم بعئ به مد ١ مي رويم چيزي مي نويسيم به مد
مي كنيم به تعداد عدد تكرار مي شود . UP گرديم و
را مي زنيم بعد كليدي كه معرف ما كروست را مي زنيم q كليد Command mode در
اين ماكرو a را مي زنيم بعد از آن q بعد هر كاري كنيم در آن ذخيره مي شود تا مجددا
را اجرا مي كند .
در لينوكس را اجرا مي كند و نتيجه را در make دارد. دستور : make دستوري به نام vi
يك فايل مي ريزد.
ها را مي دهد. Error ليست :e
2 را مي دهد. Error محل :en
قبلي . Error محل :Cp
vi دستوري است خارج از :etags
روي متغيرها مي رود ctrl + ] مي ريزد بعد از اين با ctags اين رويه تمام متغيرها را در
: ! ls : ! bash. دستور ! : به اين شكل دستورات سيستم مي توانند اجرا شوند
: syntax on/off
براي نشان دادن رنگها در فايلهاي برنامه
:set nowrap / wrap خط طولاني را نشكند
:set nu / nonu شماره خط مي زند
:set ic / noic casesensitive
صفحه را پاك كنيد. ^ L با دستور
برنامه را متوقف كنيد. ^ e با دستور
كنيد. Suspend برنامه را ^ Z با دستور
را بز نيد. ^ q مي شوندتازماني كه Scroll lock صفحه نمايش ^ s با دستور
خاج مي شويد به شرطي كه در پرامت چيزي نداشته باشيم. session از ^ q با دستور
صفحه هاي قبلي رامي توان ديد. shift + pageUp با دستور
صفحه هاي بعدي را مي توان ديد. shift + pagedown با دستور
بقيه آن را مي آورد Tab است اگر اول دستوري بزنيد با زدن Auto complete به Tab
را بزنيم. Tab البته دوباره بايد
اجرا مي back groond اگر وقتي دستور را بزنيم بعد از آن علامت & را بزنيم دستوردر
شود. ودر پايين صفحه شماره اي مي نويسد كه شماره پروسس مربوط است.
سيستم را متوقف مي كند. Sleep دستور
شما session نباشد و login انجام مي شود حتي اگر كسي back groond كاري كه در
بسته شده باشد باز هم اجرا مي شود.
Process = كد + منابع
مي ناميم. Job باشد آن را shell اگر پراسسي مربوط به
Process : 1.Job 2.back ground process
است. Job نكرده ايم Logout مي زنيم تا وقتي X هنگامي كه به دنبال دستور
ها را نشان مي دهد. process ليست : Ps
جاري را نشان مي دهد. session تنها فقط پروسس مربوط به : Ps
نشان مي دهد. shell مستقل از :-X
استفاده مي –u نشان مي دهد. اگر بخواهيم جزييات بيشتري ببينيم از User مستقل از :-a
كنيم.
است اگر نتيجه بزرگتر از يك خط باشد به حالت عادي آن را نشان نمي w ديگر Option
اضافه ها رابه خط بعدي مي آورد. option دهد با اين
شكل بهتري از نمايش است. :Pstree
ها Job فقط Jobs ها نمايش داده مي شود.دستور Jab ها و process در اين دستورها هم
را نشان مي دهد.
و-يعني يكي به آخر. Jab در نمايش خروجي : علامت + يعني آخرين
استفاده مي كنيم fd ( n ) خارج كنيم از back ground براي اينكه يك دستور را از
مي رود. back ground به bg كرده باشيم با stop يك دستور را ^ Z اگر با
نمايش داده مي شود : Ps - av مواردي كه در
شماره منحصر به فرد هر پروسس است . :PI
استفاده كرده باشيم. cpo در صورتي كه از :%cpo
استفاده كرده باشيم. memory در صورتي كه از :%mem
استفاده كرده باشيم. virtual memory در صورتي كه از :Vsz
از كدام ترمينال اجرا شده است اگر ؟ باشد يعني مستقل از ترمينال است. :Tty
1 ميباشد. .stop,2.run,3.don: وضعيت اين پروسس :STAT
زمان شروع. :START
دستوري كه باعث اجراي آن شده. :Comman
KILL
مي توان سيگنال خاصي را به پروسس فرستاد. Kill با
Kill all process : براي اينكه پروسس رابا نام از بين ببريم
را بزنيد بر top مي كند.دستور Sort پروسس ها را mem or epv بر حسب : top
مي شود. memory بر حسب enter است با زدن Cpv,sort حسب
را نشان مي دهد. Virtual memory وضعيت :free
Shell Programming: دستورات مورد نياز براي
اگر بخواهيم دستوري اجرا شود وبعد ازآن دستور ديگري اجرا شود بين آنها ; مي
Cmd1 ; Cmd گذاريم. 2
اگر بخواهيم دو دستور به شرط هم انجام شوند.
Cmd1 && Cmd2
اگر اولي نتيجه ندهد دومي اجرا مي شوند:
Cmd1 ll cmd2
اگر اولي درست اجراشد كه هيچ دومي اجرا نمي شود. اما اگر اولي اشتباه باشد دومي
اجرا مي شود:
Cmd1 ` Cmd2 `
قرار مي گيرد Cmb را اول اجرا مي كند خروجي آن به عنوان پارامتر 1 Cmb2
مقدار دادن متغير
(حتما بدون دادن فاصله) مقدار = نام متغير
به هنگام ارجاع به متغير از نام متغير$ استفاده مي كنيم.
export استفاده مي كنيم . نام متغير export شود از global براي اينكه متغير
را بزنيم همه آنها (tap) يكسري متغير محيطي وجود دارد كه اگر $ را تايپ كنيم و دوباره
را نشان مي دهد.
بسته sesion معتبر مي شود.وحتي اگر shell ميشود در بچه هاي همان global متغيري كه
شود ، از بين مي رود.
Grep
Grep "patter" file
در آن قرار دارد نشان مي دهد. Pattern را كه file خطوطي از
مي شود. case sensitive استفاده كنيم –i اگر از
تمام زيرفايلها را هم مي گردد. Recursive استفاده كنيم به صورت –r اگر از
هم مي گيرد. output استفاده مي كنيم.از استاندارد –n براي ديدن شماره خط از
Echo
استفاده كنيم ديگرسر خط نمي برد –n خود به خود سر خط مي برد . اگر از Echo
ادامه دارد

[تکنیک برتر]

ها را تفسير مي كند. echo برخي از -e
Echo -e "\n \a \t sdk"
field به صورت ستوني خط ها را جدا مي كند و بر اساس field seperator بر اساس
تعيين مي كند كه كدام ستون را نشان مي دهد. number
نام فايل Stntax: cut -b " " -fN
awk
را انجام مي دهد (يك خطاي خاصي را مشخص كنيم بعد ستونهاي grep,cut كارهاي
آن را در مي آوريم)
enter معني خط را خودمان مشخص مي كنيم يعني مي تواند خط آني نباشد كه انتهايش
خورده.
است. field است و قتسمتهاي جدا شده Record پس خط معادل
Rs Fs : ورودي
Drs Ofs : خروجي
داخل اين پلاتها مي توانيم اعمال زير انجام دهيم:
printf “______” , $1 , "______”, $2, “______” , $3
awk -F: /{print $1}/ /etc/passwd
Cut -b ":" -F1 /etc/passwd
Awk -F: ‘/root/ {print $1}’ /ete/passwd
Grep root /etc/passwd cut -b: -f1
بنويسيم اين فايل متني است كه پسوندش مهم نيست اما بايد shell مي خواهيم يك برنامه
داشته باشد. x اجرايي شود يعني مجوز
1- chmode + x ( (نام فايل
ي آن را بايد بفهمند. در لينوكس shell در خط اول اين برنامه بايد مشخص كنيم كه چه
راحتر است. bash
# ! /bin/sh
ي بنويسيم كه چيزي را از ورودي بخواند.يكبار بنويسيد. script مي خواهيم
# ! /bin/sh
ech –n enter your ip address:
read ip
echo your LP Address is $ip
مي توان ديد. /etc/shells ها را فايل shell
اگر بخواهيم ببينيم كه فايلي وجود دارد يا نه:
if [-f /etc/hosts ] . است regular آيا فايل
if [-e /ete/hosts] . آيا اصلا فايل است
-d . است Direetory آيا
-r . است readable آيا
-w . است writable آيا
-x . است executable آيا
-s . سايز بزرگتراز صفر
اگر بخواهيم ببينيم يك فايل جديد است.
File -nt file2
File -ot file2
آيا اولي قديمي تراز دومي است.
S1 = S2_________ S1! = S برابري دو سترينگ 2
مقايسه متغيرها
n1 -eq n2 equal
n1 -gt n2 greater than
n1 -ge n2 greater then or equal
n1 -lt n2 less than
n1 -le n2 less than or egual
كردنشان or و براي –a مي كنيم براي اينها از not ، "!" هر كدام از اينها را با علامت
استفاده ميشود. -o
خروجي آخرين برنامه را نشان مي دهد. echo $?
a آدرس را بگيرد وتشخيص دهد كه كلاس ip مثال : برنامه اي بنويسيد كه يك
است.) A است.(عدد اول اگر كوچكتر از ١٢٧ بود كلاس
# ! /bin/sh
echo -n enter IP Address:
read ip
x=’echo $ip l cut -d “.” -f1`
if [$x -lt 127]
then
echo it is from A
else
echo it is not from A
fi
كردن دستورات از علامت # استفاده مي شود. Comment براي
Case تمرين قبل با
#! /bin/sh
echo -n enter IP Address
read ip
x=` echo $ip lcut -b '.' -f1
Case x
in
[0-9] t [0-9] [0-9] l [0-1] [0-1] [0-9] l 12 [0-7]
echo A
;;
[0-1] [3-8] [0-9] | 12 [8-9] | 19 [0-1]
19 [2-9] | 22 [0-3] | 2 [0-1] [0-9]
22 [4-9] | 23 [0-9]
24 [0-9] | 25 [0-5]
تمرين:
وجود دارد. /proc/PID مي آيد در ps - aux همه اطلاعاتي كه با دستور
دستور / proc بنويسيد كه با استفاده از اطلاعات مجود در پوشه shell مثال : يك
را شبيه سازي كند. ps -aux
خود دارد كه اطلاعات مربوط به PID يك پوشه به نام /proc نكته:هر پروس از پوشه
نمايش داده ميشود در آن قرار مي گيرد. ps آن پروسس كه در
USER PID cpu mem vsz Rss TTY
Start Time Command
بعد: cd/proc اول بايد برويم در
for i in [0-9]*
do
vid = `cat status | grep vid | cut -d “.” -f 2 l cut -d “-“ f 2`
user = grep “ : x : $ vid” /etc/passwd | cat -d : -f 1`
/usr | srcl linux -2.4
را انجام مي دهيم سپس: Configuration
Make clean
Make dep
Make bzImage
Make modoles
Make modules-install
Cp arch/ i 386/boot/ bzImage /boot
است. menu-Driven براي تنظيمات شبكه به كار مي رود و net Conf دستور
هاي مربوط به كارت شبكه مي توانيد از مسير kernel modole براي ديدن نام
/lib / module / 2.4 / kernel / dnew / net
را مي گيريم تا ليست را نشان ctrl + x كنار آنهايي كه فلش به سمت پايين دارد رويش
دهد.
ماژولهاي اضافه شده را نشان مي دهد. : Lsmod
ماژول كم مي كند. : rmmod
ماژول نصب مي كند. : Insmod
: DNS هستيم. در netconf هنوز در
ي است كه به طور پيش فرض به انتهاي نام ها اضافه مي domain : default domain
تعيين name به IP كند از صفحه اصلي آخرين گزينه ترتيب سرويس ها را براي تبديل
مي كند.
ليست كارت هاي شبكه را نشان مي دهد وچند اطلاعات ديگر. براي if config دستور
كنيم . restart را network اينكه سرويس
/ ete / rc.d / init.d / network (restart - start -stop)
را روي كامپيوتر نشان مي دهد . stablish هاي connectios ليست netstat دستور
ها مي packet براي ديدن فعال بودن يك كا مپيوتر است براي تغيير اندازه ping دستور
براي تنظيم زمان استفاده مي شود. –i و –s توان از بايت
هاي را كه بين راه وجود دارد را نشان مي دهد. IP نام يا : trace route
پرسيدن از سرور است. query براي :hslookup
DNS را تايپ مي كنيم وبه اين ترتيب با server(IP) يك پرامپ مي دهد كه آنجا
را بزنيم ديگري را از آن سرور IP ارتباط دارد برقرار مي كند واز همان به بعد هر نام يا
مي پرسد ومي دهد.
>set qvery = mx
>quit / exit
lynx (URL)
است. text base browser يك
صفحه را ذخيره مي كند. p. مي دهد url همانجا g
Telnet دستور
telnet (IP) (PORT)
را نشان مي دهد. arp table : arp
arp -n سريعتر
arp -d ip پاك كردن
arp -s اضافه مي كند entry
route -n
را نشان مي دهد route table
است. client mail : pine دستور
/ etc / rc.d / init.d / كردن لحظه اي سرويس هاي در مسير off , on براي
restart , stop , start هاي اجراي سرويس هاست با script يك سري فايل است كه
مي توان استفاده كرد.
را اگر در جايي كه / etc / xinetd.d / telnet فايل پيكر بندي آن : Telnet server
مي كنيم. restart را xinetd مي كنيم بعد سرويس disable = no نوشته
است. / etc / xinetd.d / wn-ftp :ftp براي
/ etc / rc.d / init.d / httpd restart : web براي سرويس
default pages, / var / www / html / index-htm
نصب نرم افزار
هست كه براي نصب نرم افزار Red Hat Package Manager درلينوكس چيزي به نام
هستند ونرم افزار خاصي را نصب مي RPM ها فايلهاي با پسوند RPM . به كار مي رود
كند.
كارهاي كه مي توانيم انجام دهيم: ١-نصب ٢-ليست گرفتن ٣-اطلاعات گرفتن
rpm -i________ .rpm نصب نرم افزار
rpm -u ________ .rpm
rpm -e پاك كردن
rpm -qq هاي نصب شده را نشان مي دهد package
rpm -qi packag را مي دهد packge اطلاعات درباره آن
rpm -qL package نصب مي كند رانشان مي دهد package ليست فايلهايي كه اين
rpm -q R package را مي دهد package هاي requirment
نصب نشده اطلاعات مي گيرد. package را اضافه كنيم از p , q اگر بعد از
Rpm -qpi / -qpL / -qpR
روش قبلي نصب
هست اول بايد آن را باز كنيم. tgz يا tar.gz ها به شكل package خيلي از
Tar -xvzf
Cd (sourse)
./configure
make
make install
مديريت عمومي
user add user – name -g defoult-group G other
groups
-d home-directory
userdel user-name user پاك كردن
usermod -L (username) مي كند disable :user
usermod -V (username) مي كند unlock :user

پایان

[تکنیک برتر]

ببخشید اشتباه شده آموزش لینوکس است به جای یکی دیگه نوشتم

[AviZon]

سلام
اكه مي تونستي و اين آموزشها رو به صورت كامل با فرمت PDF یا Doc توی یه هاست می گذاشتی خیلی خوب بود .
با تشکر