وب3و تغییر دوباره اینترنت

[B O L O T]

مقدمه : در زمانه‌ای هستیم که وب هم ، هر از چندگاه مانند نرم‌افزارها ، نسخه‌های ‏جدیدی پیدا می‌کند که با اعداد مشخص می‌شوند. تقریبا سه سال پیش در شرایطی که ‏برخی سقوط پدیده «دات کام» را پیش‌بینی می‌کردند ، شخصی به نام ‏Dale ‎Dougherty‏ ، رؤیای چیزی به نام وب 2 را در سر می‌پروراند. رؤیای شخصی او خیلی ‏زود رنگ واقعیت به خود گرفت. در آغاز وب 2 ، فقط یک ادعا بود ، ادعایی که می‌گفت ، ‏اینترنت بار دیگر به پا خواهد خواست. ولی وقتی شرکت رسانه‌ای ‏O’Reilly‏ در نخستین ‏کنفرانس وب 2 در اواخر سال 2005 ، شرکت کرد ، اصطلاح وب 2 همگانی شد و خبر از ‏یک انقلاب آنلاین داد ، انقلابی که شبکه جهانی اینترنت را «مردمی» می‌کرد.‏
در مورد هر سایت ، سرویس و یا فن‌آوری‌ای که باعث رواج اشتراک و مشارکت در اینترنت ‏شود ، می‌توان اصطلاح وب 2 را به کار برد. بنابراین وبلاگ‌ها ، ویکی‌ها ، برچسب‌ها ، خروجی‌های فید ، دلیشس ، فلیکر ، مای ‏اسپیس ‏MySpace‏ و یوتیوب همه «وب دویی» هستند.

[B O L O T]

از آنجا که وب 2 ، مفهوم‌های نامتناجسی را پوشش می‌دهد ، برخی این سؤال را مطرح ‏کرده‌اند که چنین نام‌گذاری‌ای واقعا تا چه حد می‌تواند بامعنا و سودمند باشد. ولی شکی ‏وجود ندارد که نامگذاری این مفهوم نقطه عطفی در هشیاری جمعی ماست. ‏ اکنون تاریخ وب به دو مرحله جداگانه تقسیم می‌شود: بعد از وب 2 و قبل از آن.‏ همین موضوع سؤالی را در ذهن متبادر می‌کند : وب 3 چگونه چیزی می‌تواند باشد؟

سخن گفتن از وب 3 به دلایل مختلف و در شرایطی که وب 2 در حال پیشرفت است ، ‏دشوار است.‏

اساسی‌ترین جزء وب 3 را می‌توان وب «معنایی» ‏Semantic Web‏ دانست ، ‏اصطلاحی که به وسیله تیم برنرز لی ‏Tim Berners-Lee‏ مخترع اینترنت ، ابداع شد. ‏اصولا وب معنایی به زمان و مکانی اشاره دارد که در آن همه ماشین‌ها می‌توانند درست ‏به همان نحوی که انسان‌ها وب را می‌خوانند ، به مطالعه وب بپردازند ، محلی است که ‏در آن موتورهای جستجو و نرم افزارها می‌توانند به شیوه بهتری وب‌گردی کنند تا چیزی را ‏که به دنبال آن هستیم پیدا کنند. وب 3 را همچنین می‌توان استانداردی تعریف کرد که ‏وب را مبدل به یک پایگاه داده‌های بزرگ می‌کند.

[B O L O T]

تاریخچه
وب معنایی ایده جدیدی نیست. تصور وب به عنوان محلی که در آن ماشین‌ها می‌توانند ‏به شیوه بهتری اطلاعات جهان مجازی را بخوانند ، بفهمند و مورد پردازش قرار دهند ، ‏نخستین بار در سال 2001 در یک مقاله در مجله ساینتفیک امریکن ‏Scientific ‎American‏ منعکس شد. در این مقاله که تیم برنرز لی آن را نوشته بود ، جهانی توصیف ‏شده بود که در آن ، نرم افزارها ، کارهایی را که اکنون ما مجبوریم انجام دهیم ، ‌در شبکه ‏اینترنت انجام می‌دهند. این مقاله با داستان کوتاهی از یک دختر تخیلی به نام «لوسی» ‏شروع شده بود:مادر لوسی بیمار است و به او توصیه شده است ، تحت درمان یک متخصص قرار بگیرد. ‏لوسی ابزار مخصوص مجهز به وب معنایی را از جیبش در می‌آورد که به طور خودکار ‏اطلاعات پزشکی مادرش را از ابزار مطب دکتر قبلی دریافت می‌کند و بعد ماشین به ‏جستجوی پزشکان متخصص متناسب با ناراحتی مادرش در شعاع 20 مایلی می‌پردازد ، ‏تا بهترین پزشک را پیدا کند. همین ماشین تقویم کاری شلوغ مادر لوسی را بررسی ‏می‌کند تا وقتی برای ویزیت دکتر پیدا کند و در صورت نیاز دوباره تقویم کاری مادر لوسی را ‏برنامه‌ریزی مجدد می‌کند.‏

لوسی فقط یک مثال و نمونه از کاری است که نرم‌افزارهای هوشمند مبتنی بر وب ، ‏می‌توانند در آینده برای ما انجام دهند ، همین ابزارها می توانند تعطیلات آینده ما را ‏برنامه‌ریزی کنند و یا خود مقاله‌ای علمی برای ما بنویسند.‏

اما چنین چیزی چگونه ممکن خواهد شد. این کار با تعریف دوباره وب و فراهم آوردن امکان ‏ارتباط صفحات وب با زبان قابل فهم به وسیله آدمیان و از سوی دیگر زبان ماشین‌ها ‏امکانپذیر خواهد بود. فناوری فید و ‏RSS‏ تا اندازه‌ای در همین سو حرکت کرده‌اند. بی‌شک برای تحقق این هدف ، باید صغحات وب قابل فهم‌تر شوند و نرم‌افزارهای ‏تحیل‌کننده‌اش باهوش‌تر.‏

اما آیا جلوه‌های ابتدایی از وب معنایی را می‌توانیم در اینترنت نسخه دوم ببینیم؟ اخیرا شرکت ‏AdaptiveBlue‏ ، افزونه‌ای برای مرورگر فایرفاکس به نام ‏BlueOrganizer‏ ‏ساخته است. این افزونه قادر است محتوای یک صفحه وب را تشخیص بدهد و متناسب ‏با ان اطلاعاتی از وب‌سایت‌های مشابه در مورد همان موضوع به کاربر نشان دهد. مثلا ‏وقتی شخصی در یک سایت سینمایی مشغول خواندن اطلاعات مربوط به یک فیلم ‏سینمایی است ، این افزونه نشان می‌دهد که فیلم را از کجا می‌توان خرید و یا زمان ‏اکران و سینماهای نمایش‌دهنده دهنده آن کدام‌ها هستند.‏
همچنین موتور جستجوگر آمازون بر اساس ،عادات خرید کاربران خود و جنسی که ‏متقاضی آن هستند ، قادر است پیشنهادهایی به آنها بکند. ‏
ولی این کار با فرایندی که در وب 3 شاهد آن خواهیم بود ، فاصله بسیار دارد. کاری که ‏اکنون وب سنتی درباره متون انجام می دهد ، وب معنایی در آینده برای همه انواع ‏اطلاعات انجام خواهد داد. در حال حاضر می‌توانیم از یک صفحه وب به صفحه دیگر لینک ‏بدهیم ولی نمی توانیم اطلاعات چندین صفحه وب را به نحو آسانی پردازش کنیم ، به ‏هم مرتبط کنیم و به نمایش بگذاریم.‏

بهنیه‌سازی جستجو : جنبه دیگر وب 3 دقیق کردن و پیشرفته کردن جسنجو است. ‏امروزه با استفاده از موتورهای جستجو می‌توانیم کلیدواژه‌ها را جستجو کنیم. موتورهای ‏جستجو با استفاده از الگوریتم‌ها و عنکبوت‌های وب‌خز خود ، می‌توانند با استفاده از ‏رتبه‌بندی صفحات وب ، صفحات مرتبط با کلیدواژه جستجو شده را در لیستی به ما نشان ‏دهند. ‏
در وب 2 به یاری برچسب‌گذاری روزافزون اطلاعات ،کار جستجو روز به روز دقیق‌تر ‏می‌شود.‏
ولی تا با امروز ، هیچ کدام از موتورهای جستجو قادر نبوده‌اند به سؤالات محاوره‌ای جواب ‏بدهند و یا یک جواب مشخص به جستجو بدهند. در هر مورد جستجوگر مجبور است به ‏چند صفحه وب سر بزند ، آنها را مورد مطالعه قرار بدهد و باستفاده از قدرت تحلیل ‏انسانی ، به جواب خود برسد. همچنین موتورهای جستجوی امروزی قادر به فهم زبان ‏سطح بالای کاربران نیستند و برای مثال آنها نمی‌توانند تمایزی بین «پاریس هیلتون» و ‏‏«هیلتون در پاریس» قائل شوند، اما در وب 3 با قابل فهم شدن صفحات وب برای ماشین و همچنین به یاری هوش ‏مصنوعی ، با پدیده‌ای سرو کار خواهیم داشت که نیاز کاربر را درک می‌کند ، خود ، ‏اینترنت را می‌کاود ، تحلیل می‌کند و دست آخر جواب مختصر و مفید را در اختیار کاربر ‏می‌گذارد.‏ در حال حاضر میلیون‌ها دلار برای بهینه‌سازی موتورهای جستجو هزینه می‌شود و ‏پروژه‌های دانشگاهی مانند ‏WordNet‏ روی فناوری همین موضوع کار می‌کنند.‏

فراتر از کلمات : امروزه وقتی می‌خواهیم عکس ، ویدئو یا تصویری را جستجو کنیم ، ‏متکی به جستجوی آنها به یاری کلمات و «متادیتا»ها هستیم. برای پیدا کردن یک عکس ‏، کلیدواژه مرتبط را در سرویس جستجوی عکس گوگل جستجو می‌کنیم و این سرویس ‏در زیرنویس‌های عکس‌ها –ونه خود عکس‌ها- جستجو می کند و عکس‌هایی را به شما ‏پیشنهاد می کند. بی‌گمان این نحوه جستجو کارایی لازم را ندارد و دارای نقایصی خواهد ‏بود. وقتی در هنگام جستجوی یک عکس ، عکس‌های نامربوط را می‌بینید ، این مشکل ‏نمود پیدا می‌کند.‏

ولی در وب 3 جستجو متکی به کلمات نخواهد بود ، در وب 3 می‌توان به یاری صوت ، ‏دنبال صدای مشابه گشت و یا به یاری یک عکس ، عکس‌های مشابه و دارای محتوای ‏انتزاعی مشابه را پیدا کرد.‏ هم‌اکنون هم نسخه‌های بسیار ابتدایی چنین جستجویی را شاهد هستیم. ‏ سایت ‏like.com‏ ، که یک موتور جستجوی تجاری است به کاربران خود امکان می‌دهد ‏بعد از پسندیدن ظاهر یک جنس ، اجناسی با ظاهر مشابه را پیدا کنند.‏



مثلا فرض کنید که قصد خرید یک پیراهن را دارید ، بعد از انتخاب فرم یک پیراهن می‌توانید ‏، متغیرهایی مانند اندازه ، رنگ ، قیمت و حتی مارک ، نوع دکمه‌ها و جنس پارچه را ‏انتخاب کنید ، تا پیراهن دلخواه شما جستجو شود.‏

در سایت موسیقی پاندورا ‏Pandora‏ ، بعد از اینکه یک موسیقی را گوش کردید ، ‏هنرمندانی با سبک کاری مشابه و قطعات موسیقی مشابه به شما پیشنهاد می‌شود. ‏در طی پروژه پاندورا 30 موسیقی‌دان توسط این سایت استخدام شدند ، آنها در طی ‏چندین سال حدود 400 ویژگی ترانه‌ها را مورد بررسی قرار دادند ، خصوصیاتی مثل ‏ملودی و ریتم ترانه‌ها. آنها تا به امروز حدود 10 هزار خواننده و 300 هزار ترانه را آنالیز ‏کرده‌اند. کاربران با استفاده از این سایت می‌توانند بطور آنلاین به ترانه‌های خواننده‌های ‏مورد علاقه‌شان گوش کنند و مهمتر از آن می‌توانند به آسانی خوانندگانی را که سبک ‏خوانندگی مشابه هنرمند مورد علاقه‌شان را دارند ، پیدا کنند.
سایت پاندورا یک موتور جستجو نیست ، برنامه‌هایش هم هوشمند نیستند ، ولی کاری ‏که انجام می‌دهد ، نمونه ابتدایی تحلیل و جستجوی اصوات در اینترنت است.‏



سایت دیگری که کار جستجو صوت را به صورت پیشرفته‌تر انجام می دهد ، سایت ‏midomi‏ است. ‏midomi‏ از فن‌آوری‌ای به نام ‏MARS‏ استفاده می‌کند که مخفف «سامانه ‏تشخیص تطبیقی چندرسانه‌ای» است ، این فن‌آوری توانایی مطابقت دادن صداهای ‏انسان‌ها را با هم ، بر اساس یک سری ویژگی‌ها و شاخص‌ها دارد. کاربران می‌توانند در ‏این سایت یک ترانه را زمزمه کنند ، سایت ،ترانه اصلی را پیدا می‌کند و کاربر را به سایت ‏آمازون راهنمایی می‌کند تا بتواند سی‌دی موسیقی را خریداری کند.‏

بهار گذشته ، شرکت ‏Ojos‏ ، سایت ‏Riya‏ را بنا نهاد ، این سایت قادر به برچسب‌گذاری ‏خودکار چهره‌هاست. بعد از اینکه کاربران عکس‌های خانواده و دوستان و آشنایان خود را ‏در این سایت آپلود کردند ، می‌توانند در چندین عکس ، با کلیک بر روی چهره افراد ، نام ‏آنها را برچسب بزنند. به دنبال این کار نرم‌افزار این سایت به کار می‌افتد و به طور خودکار ‏در همه عکس‌های دیگر ، چهره افرادی را که به سایت شناسانده شده‌اند ، تشخیص ‏می‌دهد و عکس‌ها را برچسب می‌زند. به این ترتیب فقط با برچسب‌گذاری چندین عکس ‏، کاربران می‌توانند انبوهی از عکس‌های خود را منظم کنند و با دقت در آنها جستجو کنند.‏ برنامه‌نویسان سایت ‏Riya‏ در ابتدا هدفی بیشتر از این را دنبال نمی‌کردند ، اما خیلی زود ‏دریافتند که نرم‌افزاری که نوشته‌اند ، در صورت تکمیل می‌تواند مبدل به نخستین موتور ‏جستجوی واقعی تصاویر در اینترنت شود.‏



شرکت ‏Polar Rose‏ هم به طور همزمان پلاگینی ساخته که کار برچسب‌گذاری خودکار ‏عکس‌ها را انجام می‌دهد ، اما آنها زودتر از ‏Riya‏ کارشان را تحت وب کرده‌اند.‏

مثال‌هایی که در بالا زده شد ، نشان می‌دهند که توانمند کردن موتورهای جستجو در آن ‏حد که کارشناسان خبره وب آرزو دارند ، یک رؤیا نیست و جلوه‌های ناچیز آن از همین ‏امروز در وب قابل مشاهده هستند.‏

جهان مجازی یا جهان واقعی : امروزه وب سایت سکند لایف ، جهانی مجازی خلق ‏کرده است ، که هر شخص حقیقی و حقوقی در آن می‌تواند زندگی و چهره‌ای مجازی و ‏آلترناتیو داشته باشد. سرویس گوگل ارث به ما امکان می‌دهد ، در نقشه کره زمین روی ‏شهری زوم کنیم و خیابان‌هایش را مشاهده کنیم.‏


وب 3 می‌کوشد تا دنیاهای مجازی کنونی را به دنیاهای سه بعدی تبدیل کند ، دنیاهایی ‏که بازسازی دوباره و دقیق دنیای واقعی هستند.‏

چهره وب 3 در همه جا : وب این روزها ، قلمروی در پشت دسکتاپ‌های رایانه‌ها ، ‏صفحات موبایل‌ها و برخی وسایل الکترونیک دیگر دارد. در وب 3 همه وسایل خانگی و دور ‏و بر ما به صورت تعاملی و دو جانبه با وب در ارتباط منطقی قرار می‌گیرند. پرده‌ها ‏می‌توانند اخبار هواشناسی را دریافت کنند و متناسب با وضعیت آب و هوا و روشنایی باز ‏یا بسته شوند. شما می‌توانید در همان حالی که جلوی آینه مسواک می‌زنید ، آخرین ‏اخبار روز را دریافت کنید ،می‌توانید با موبایلتان با یخچال خانه تماس بگیرید تا وقتی در ‏سوپرمارکت هستید ، چک کنید چه چیزی تمام شده. در همان زمان می‌توانید تماس ‏دیگری با مایکروفر آشپزخانه برقرار کنید.‏

سخن پایانی : جهانی که با وب 3 قصد ساختن آن را داریم ریشه در تمایلات و نیازهای ‏کنونی ما دارد. همین که می‌توانیم حدس‌هایی در مورد آینده وب بزنیم ، خود یک ‏پیشرفت محسوب می‌شود.‏ شرکت‌هایی مانند ‏‎ HP‎، ‏Radar Networks‏ و یاهو اکنون در حال تطبیق خود با ‏استانداردها و معیارهای وب معنایی هستند ، شرکت‌های ‏Polar Rose‏ و ‏Ojos‏ جستجوی ‏تصاویر را ارتقا می دهند و گوگل و مایکروسافت ، به سمت سه بعدی شدن پیش ‏می‌روند.‏

هیچ کس به درستی نمی تواند بگوید که وب 3 چه چیزی خواهد بود ، فقط می‌توانیم از ‏یک چیز مطمئن باشیم : دیر یا زود وب به نسخه سومش ارتقا پیدا خواهد کرد.‏

منبع : پی‌سی مگزین ، آوریل 2007 ، ویکی‌پدی