در نيمة شمالي منطقة قم ، كوههايي با راستاي شمال غربي - جنوب شرقي و تپه ماهور‌هايي قرار دارند كه از سنگهاي آتشفشاني بازيك تا حدواسط ( ميوسن زيرين ) و سنگ آهك‌هاي اليگوسن كه حاصل آخرين پيشروي آب دريا و كنگلومراها كه نتيجة فاز فرسايش پليوسن هستند ، تشكيل شده است . نيمة جنوبي ناحية قم از يكسري ناوديس‌ها و تاقديس‌هايي با دامنة شيب ملايم تا تند بوجود آمده و مناطق برجستة سازند قرمز بالايي را در كوه يزدان پديد آورده است و سنگ آهك‌هاي ستيغ ساز سازند قم از نظر ارتفاع ، پس از آن به شمار مي‌رود . رديف‌هاي ولكانيكي موجود در نيمة شمالي ناحيه ، در مجموع ، بلنديهاي متوسطي را به وجود مي‌آورند .
گسلهاي مهم منطقه
1) گسل خضر : گسلسي معكوس با حركت برشي راستگرد با امتدادN 120 و با شيب به سمت جنوب كه در طول تاقديس خضر ادامه داشته و باعث خرد شدن يال شمالي بصورت فلسهاي تكتونيكي شده است .
2) گسل قيز قلعه : اين گسل ، امتدادلغر راستگرد با راستاي تقريبي شرقي - غربي بوده و داراي شيب ú67 به سمت جنوب است و اينچنين مي‌نمايد كه مانند گسل خضر از نوع معكوس با حركت مايل نيز باشد . جابجايي امتداد اين گسل در حدود 1 كيلومتر مي‌باشد .
3) گسلهاي فرعي : اين گسلها در بيشتر قسمتها از نوع امتدادلغز راستگرد يا چپگرد و بطور معمول عمود تا نزديك به عمود نسبت محور چين خوردگي اصلي ديده مي‌شود . به نظر نوگل ( 1364) نقل از درويش زاده ( 1370 ) گسلهاي فرعي در نزديكي‌هاي قشلاق بوچاه نتيجة تكامل و جابجايي ثانوي درزه‌هاي عرضي است كه داراي حركت چرخشي عمود بر سطح گسلها است بطوريكه گسترش و عمقي ندارد . در تاقديس غربي البرز يكسري گسلهاي امتدادلغز چپگرد و به ندرت راستگرد وجود دارد كه ممكن است باعث چرخيدن گنبد نمكي كوه نمك ، در هنگام بالا آمدن آن ، شده باشد .
موقعيت پالئوجغرافيايي سازند قم
روند تشكيل بدين صورت بوده است كه در زمان اليگوسن بالايي تا ميوسن حد متوسط آب دريا بر روي سازند قرمز زيرين پيشروي داشته و سازند قم با رخسارة كربناتـه تهنشست كرده است . بعد از آن سطح آب دريا دائماً نوسان كرده است بطوريكه در زمان پائين رفتن سطح آب دريا ، ژيپس و مارنهاي ژيپس‌دار تهنشين شده و در زمان بالا آمدن آب دريا ، آهك و مارن را برجا گذاشته است . بدين صورت سازند قم را مي‌توان بصورت تناوبي از مارن و آهك به همراه درون لايه‌هاي مارن ژيپس‌دار و ژيپس در نظر گرفت .
در نهايت سطح آب دريا كاملاً پائين آمده و محيط از دريايي به قاره‌اي تبديل مي‌شود . در اين زمان رسوبات قاره‌اي سازند قرمز فوقاني تهنشست كرده كه در نتيجة فعاليت رودخانه‌ها بوده است . از آنجا كه اندازة دانه‌ها به سمت بالا درشت‌تر مي‌شوند ، گمان مي‌رود كه سطح آب دريا در قم بصورت محلي دچار تغيير مي‌شده است و رسوبات قرمز فوقاني در يك محيط مخروط افكنه يا آبرفت و يا يك محيط قاره‌اي رسوب كرده است .
ليتولوژي
با توجه به ليتولوژي رخنمون‌ها ، زير واحدهاي كوچكتري در اين سازند تفكيك شده اند . بطوري كه در كمركوه ، سازند قرمز زيرين در آغاز از مارنهايي با رنگ قرمز ( ناشي از رسوبگذاري در محيط اكسيدان قاره‌اي ) ، سبز ، سبز مايل به كرم با دانه‌هايي به ابعاد سيلت تا ماسه و رگه‌هايي از گچ و نمك ديده مي‌شود و در ادامه شامل تناوبي از شيلهاي سيلتي قرمز و سبز رنگ ، مارنهاي ژيپس‌دار ، ماسه سنگهاي قرمز قهوه‌اي ژيپس‌دار ، جريانهاي آندزيتي وزيكولار ( به همراه حفرات پرشده با كلسيت و كلريت ) و مواد آذرآواري مي‌باشد .
مرز پائيني سازند قرمز زيرين توسط آبرفتهاي كواترنر پوشيده شده است . كنتاكت بين واحدهاي سخت نشده كواترنر با سازند قرمز زيرين از نوع دگرشيبي زاويه دار مي‌باشد و مرز بالايي آن را يك ناپيوستگي همشيب تشكيل مي‌دهد . اين سازند توسط لايه‌هاي رسوبي دريايي سازند قم ( بخش a ) پوشيده شده است . وجود قلوه‌هايي از جنس سنگهاي تشكيل دهندة سازند قرمز زيرين در بخشهاي زيرين عضو a و مشخصات يكسان لايه‌هاي تشكيل دهندة عضو a از سازند قم و سازند قرمز زيرين ، خود نمايانگر وجود ناپيوستگي فرسايشي در مرز بين اين دو سازند است .
رخنمون اين سازند در اين مقطع حدوداً 25 متر است . با توجه به ليتولوژي هاي مشاهده شده در اين رخنمون ، دو بخش متفاوت را مي‌توان از همديگر نشخيص داد . بخشي از آن را سنگهاي آذرين بيروني حفره‌داراز جنس آندزيت و بخش ديگر را سنگهاي رسوبي نازك لايه از جنس شيل و ماسه سنگ درشت‌دانه تا ميكروكنگلومرا تشكيل مي‌دهد .
ضخامت لايه‌هاي شيلي در اين سازند ، چند ميليمتر و ضخامت لايه‌هاي ماسه سنگي تا ميكروكنگلومرا به چند سانتيمتر نيز مي‌رسد . با توجه به مجاورت اين واحد با گسل اصلي خضر، شاخه‌هاي فرعي اين گسل ، اين سازند را به دفعات بريده است . بطوريكه برش گسلي و سطوح گسلس آنها به وفور در اين سازند مشاهده مي‌شود . شيب يكي از اين گسلهاي فرعي º70 به سمت N 200 مي‌باشد .
سازند قم
نام اين سازند از شهر قم واقع در ايران مركزي گرفته شده و به مجموعة رسوبات دريايي حوضة قم گفته مي‌شود كه در زمان اليگوسن مياني و پسين تا ميوسن پيشين ، با پيشروي دريا به سمت شمال غرب و بصورت غير همزمان انجام شده كه سازند قم همان رسوبات كم عمق آهك و مارن مربوط به اين پيشروي دريا به حساب مي‌آيد . حركات تكتونيكي باعث نامتعادل شدن حوضچه‌هاي رسوبي دريايي و ايجاد ميان لايه‌هاي كولابي شده است . در ميوسن پيشين سنگ آتشفشاني بازيك ديده مي‌شود . ضخامت و درصد آهك و مارن متغيير مي‌باشد و در نيمة جنوبي ورقه ، داراي بيشترين گسترش است . در اين سازند فسيل پوستة دو كفه‌اي ، خارپوست ، مرجان و شكم‌پا مشاهده مي‌شود .
اين سازند داراي كنتاكت هم شيب ( Disconformity ) با سازند قرمز بالايي و با ناپيوستگي بر روي انباشته‌هاي سازند قرمز تحتاني قرار دارد . در مطالعة مقاطع نازك نمونه‌هاي سنگي از مناطق خورآباد ، درچاه ، كمركوه ، دو برادر و نرداقي ، سن اين سازند را اليگوسن بالايي تا مياني ( بورديگالين) تعيين كرده‌اند
کد:
برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید
زمین ریخت‌شناسی
جواب بصورت نقل قول