ایران شناسی

[Asalbanoo]

کردستان

استان کردستان از شمال به استان‌هاى آذربايجان غربى و زنجان و از مشرق به استان همدان و بخش ديگرى از استان زنجان، از جنوب به استان کرمانشاه و از مغرب به کشور عراق محدود است.


استان کردستان منطقه‌اى کوهستانى است و به‌علت وجود ارتفاعات، پستى و بلندى‌هاى و بارندگى مناسب داراى رودهاى فراوان و مناطق سرسبز و حاصلخيز است. استان کردستان با سابقهٔ ديرينه و پيشينهٔ غني، يکى از مناطق مهم کشورمان محسوب مى‌شود. مرکز اين استان سنندج و از سال ۱۰۴۰ هـ.ق زمانى سليمان‌خان اردلان اقدام به ساخت دژ و قلعه‌اى بسيار محکم در مرکز شهر و در بلندترين نقطهٔ آن به نام سنه‌دژ نمود که بسيارى عقيده دارند که نام سنندج معرب‌شدهٔ همان نام است.



منبع همه مطالب سایت آفتاب می باشد

[Asalbanoo]

طبیعی
انسانی
سیاسی و اقتصادی

استان کردستان با مساحتى حدود ۲۸،۲۳۵ کيلومتر مربع در غرب ايران، در مجاور خاک عراق بين ۳۴ درجه و ۴۴ دقيقه تا ۳۶ درجه و ۳۰ دقيقه عرضى شمالى و ۴۲ درجه و ۳۱ دقيقه تا ۴۸ درجه و ۱۶ دقيقه طول شرقى از نصف‌النهار گرينويچ قرار دارد.
مردان کرد لباس مخصوص به خود دارند. اين لباس با شرايط اقليمى و فرهنگى مطابقت دارد و يکى از زيباترين لباس هاى محلي، سنتى ايران اسلامى است. لباس مردان کرد داراى اجزايى مثل کلاه نمدى با دورپيچ رشتي، کپنک با جليقه نمدي، شلوار کردي، پوزه وانه يا ساق بند پشمى و ... مى باشد.


درياچه زريوار - مريوان



پوشاک مردان کرد

[Asalbanoo]

موقعيت و وسعت
استان کردستان با مساحتى حدود ۲۸،۲۳۵ کيلومتر مربع در غرب ايران، در مجاور خاک عراق بين ۳۴ درجه و ۴۴ دقيقه تا ۳۶ درجه و ۳۰ دقيقه عرضى شمالى و ۴۲ درجه و ۳۱ دقيقه تا ۴۸ درجه و ۱۶ دقيقه طول شرقى از نصف‌النهار گرينويچ قرار دارد.
استان کردستان از شمال به استان‌هاى آذربايجان غربى و زنجان و از مشرق به استان همدان و بخش ديگرى از استان زنجان، از جنوب به استان کرمانشاه و از مغرب به کشور عراق محدود است.
مرکز استان کردستان شهر سنندج است و از شهرهاى مهم آن مى‌توان از سقز، قروه، بيجار، مريوان، بانه، ديواندره و کامياران نام برد.

ناهموارى‌ها
کردستان را مى‌توان از نظر جغرافيايى به سه ناحيه مشخص تقسيم نمود که تقريباً به موازات يکديگر و به موازات رانش زاگرس گسترش يافته و در پيدايش ناهموارى‌هاى استان نقش مؤثرى داشته است:
- ناحيه شرقى و جنوب شرقي : که تمامى منطقه قروه و بيجار را در برگرفته و حد غربى آن را مى‌توان محور کرمانشاه، سنندج، ديواندره و دشت اوباتو فرض کرد.
- ناحيه مرکزى و شمالي : که ادامه کوه‌هاى غربى است. حد جنوبى اين ناحيه تقريباً تا محور سنندج-مريوان ادامه دارد و در حقيقت از نظر زمين‌شناسى دنباله پديده‌هاى طبيعى حاکم بر شرق ترکيه، آذربايجان غربى و شمال کردستان عراق است.
- ناحيه جنوب و جنوب غربي : به طور کلى منطقه جنوب مريوان را تشکيل داده و تقريباً به موازات محور کامياران-مريوان ادامه دارد و به کوه‌هاى بيستون در کرمانشاه متصل مى‌شود. اين ناحيه زاگرس شمالى نيز ناميده مى‌شود.
مهم‌ترين کوه‌هاى رشته‌کوه زاگرس در ناحيه کردستان عبارتند از: برنان در شرق، چهل چشمه يا چهل چمه به ارتفاع ۳۱۷۳ متر در غرب ديواندره، قره‌داغ به ارتفاع ۳۱۲۰ متر در شمال بيجار، کوه حوله به ارتفاع ۲۶۶۵ متر در بين گاورود و کامياران، پسر محمود به ارتفاع ۲۶۴۲متر در ميان نجف‌آباد بيجار، گوژه به ارتفاع ۲۶۶۶ متر در بين دهگلان و سنندج، کوه آبيدر به ارتفاع ۲۵۵۰ متر در سنندج، کوه پير به ارتفاع ۳۲۵۰ متر بين قروه و سنقر کليايى و کوه بزرگ شاهو به ارتفاع ۳۳۲۵ متر که بلندترين کوهستان استان است.
استان کردستان از نظر محيط طبيعى سيماى گوناگونى دارد:
کوه‌ها
هم دربرگيرندهٔ چراگاه‌هاى وسيع و هم داراى پوشش جنگلى است. بسيارى از رودخانه‌هاى بزرگ از آنها سرچشمه‌ مى‌گيرد.
تپه‌ها
حدود ۱۹% استان را تپه‌ها فراگرفته است. اين بخش در گذشته به تمامى زير پوشش مراتع استپى و جنگل‌هاى بلوط بود و مهم‌ترين مراتع و چراگاه‌هاى استان را تشکيل مى‌داد.
فلات‌ها
حدود ۲۱% وسعت استان را به خود اختصاص داده است. اين اراضى در گذشته به عنوان چراگاه مورد استفاده دام‌داران ده‌نشين و کوچ‌نشين قرار داشت و در حال حاضر بيشتر آن به زراعت ديم و مقدارى هم به زراعت‌هاى آبى اختصاص يافته است و گسترش آن در بخش شرقى تا شمالى استان است.
دشت‌ها
کردستان به علت تراکم زياد کوه، فاقد دشت‌هاى وسيع است و در نواحى مرکزى و غربى دشت‌هاى کوچک وجود دارد. در برخى نواحى مانند قروه، گروس، کامياران، مريوان و ديواندره دشت‌هاى بزرگ و قابل توجه وجود دارند. دشت‌هاى بزرگ و کوچک حدود ۴۵% از سطح استان را فراگرفته است.

[Asalbanoo]

آب و هوا
کردستان تحت دو عامل بارز خشکى تابستان و سرماى زمستان کوهستان‌ها قرار دارد. بخش وسيعى از استان در شرايط آب و هوايى کوهستانى سرد و مديترانه‌اى با باران بهاره قرار دارد. آب و هواى کردستان در تجريه خاک، رويش گياه، گسترش علف‌زار، شرايط مساعد توسعه ديم‌زار، مناطق مناسب و معيشت شبانى و گله‌دارى و گسترش جنگل و باغ‌دارى نقشى تعيين کننده دارد.
ميزان بارندگى در استان کردستان از غرب به شرق کاهش مى‌يابد. دليل اين امر وجود ديواره کوهستانى ناحيه است که از نفوذ جريان‌هايى که از غرب به فلات وارد مى‌شود، جلوگيرى مى‌کند.
منابع آب
کوه‌هاى کردستان از ديرزمان به عنوان سرچشمه چندين رودخانه بزرگ مورد توجه بوده است و رودخانه‌هاى بزرگ استان مانند سفيدرود، قزل‌اوزن، زرينه‌رود، خورخوره، سيروان، رودشور و ... از اين کوه‌ها سرچشمه مى‌گيرند.
رودخانه سفيدرود
سفيدرود يا سپيدرود از کوه‌هاى سيسر سرچشمه مى‌گيرد، از آذربايجان عبور مى‌کند و سپس وارد شمال کشور شده و به درياى مازندران مى‌ريزد.
رودخانه زرينه‌رود
اين رودخانه را در دوره ايلخانى چغتو مى‌ناميدند و پيش از سال ۱۳۲۰ شمسى به وسيلهٔ فرهنگستان به زرينه‌رود تغيير نام داد. سرچشمه اين رود از کوه‌هاى چهل‌چشمه است و پس از پيوند با رودخانه‌هاى خورخوره و ساروق و چند شاخه ديگر به درياچه اروميه مى‌ريزد. در متون جغرافيا آمده است: آب چغتو از کوه‌هاى کردستان به حدود ديه سياه‌کوه برمى‌خيزد و از ولايت مراغه گذشته و به آب صانعى‌رود و آب نغتو در درياى شور مى‌ريزد و طولش بيست فرسنگ است.
رودخانه خورخوره
اين رودخانه از فلات اوباتو و شمال کوه چهل‌چشمه سرچشمه گرفته و از جنوب به شمال، به موازات حاشيه شرقى رودخانه زرينه‌رود جارى است. اين رودخانه در آبادى گودرز به زرينه‌رود مى‌پيوندد و به درياچه اروميه جارى مى‌شود. اين رودخانه در دوره ايلخانى نغتو خوانده مى‌شد.
رودخانه سيروان
اين رودخانه از پيوستن تمامى آب‌هاى بخش جنوب غربي، غرب و مرکز استان مانند رودقشلاق، گاوه‌رود و گردلان تشکيل شده و در منطقه اورامان پس از پيوستن آب بل وارد کرمانشاهان مى‌شود و پس از پيوستن به رودخانه الوند (حلوان) با نام دياله در خاک عراق به دجله مى‌ريزد. رود دياله در سده‌هاى پيشين نهروان خوانده مى‌شد. منابع تاريخي، سرچشمه هر دو شاخه اصلى رود نهروان را کوه‌هاى کردستان دانسته‌اند و ناحيه‌اى که رود سيروان از آن جارى بوده به نام شيروان خوانده‌اند.

[Asalbanoo]

جمعيت
براساس نتايج سرشمارى عمومى نفوس و مسکن سال ۱۳۷۵ جمعيت استان کردستان ۱،۳۴۶،۳۸۳ نفر بوده است که از اين تعداد ۴۲/۵۲% در نقاط شهرى و ۵۸/۴۷% در نقاط روستايى سکونت داشته‌اند. از جمعيت فوق ۶۸۵،۱۶۵ نفر مرد و ۶۶۱،۲۱۸ نفر زن بوده‌اند. از جمعيت استان ۷۶/۴۲% در گروه سنى کم‌تر از ۱۵ سال و ۶/۵۳% در گروه سنى ۶۴-۱۵ سال و ۱۸/۴% در گروه سنى ۶۵ سال و بيشتر قرار داشته‌اند. از جمعيت استان ۹۰/۹۹% مسلمان هستند.
نژاد
کردها يکى از شعبه‌هاى مشهور نژاد آريايى هستند که از حدود دو هزار سال پيش از ميلاد مسيح به شمال غربى و شرقى درياى اروميه مهاجرت نموده‌اند و محققان در آريايى بودن آنها شکى ندارند. بنا به نوشته مينورسکى طوايف کرد از شرق ايران به سوى غرب کردستان کوچ کرده و در آنجا مسکن گزيده‌اند و اسم بوميان نخستين را پاره‌اى کارداکا در حوالى درياچه وان و مجاور طوايف سو دانسته‌اند و دسته ديگر آنان را کوردويين گفته‌اند و در پاره‌اى از تأليفات کاردو ديده مى‌شود که همه بر مبناى کارداکا شکل گرفته و فرقى بين دو واژهٔ کورد و کارد نيست.
کردها مردمانى ايرانى تبارند که زبان، فرهنگ و آداب و سنن آنان در ارتباط و پيوند با ديگر مردمان در قلمرو زيست اقوام ايرانى است. در اسناد سومرى و آشورى از بخشى از اقوام ساکن در سرزمين کوهستانى شرق آشور، شمال شرقى و شرق بين‌النهرين و سرزمين سومر به نام کرتي يا گودى و کارتى و کارد نام برده شده و در منابع ارمنى واژه کردوخ بر اينان اطلاق شده است
از زمان هخامنشيان تا دورهٔ پس از اسلام، اينان به نام کورد و کرد ناميده شده‌اند.
برخى نيز معتقدند که کردها پس از دومين مهاجرت بزرگ آريايى‌ها به سرزمين ايران کنونى دراتحاديه مادها مانند ساير اقوام (ماننايي، لولوبى و ...) شرکت داشتند. اگر واژه گوتي قوم گوتى با کورتى يا کرتى يکى قلمداد شود، بايد سابقه و منشاء نژادى کردها را هزاره سوم پيش از ميلاد بدانيم. برخى معتقدند گوتى‌ها اقوامى متمايز از کردها بودند.
زبان
مردم کردستان به زبان کردى سخن مى‌گويند. زبان کردى يکى از قديمى‌ترين زبان‌هاى ايرانى است که تحقيقاتى گسترده درباره آن انجام گرفته است. دياکونوف مستشرق روسى معتقد است، زبان کردى يکى از شاخه‌هاى زبان مادى است که بقاياى آن (زبان مادي) در گويش‌هاى تاتي، تالشي، آذري، گيلاني، طبري، سمناني، اورامانى و ... محفوظ مانده است.
کردى زبانى است که در ايران، عراق، ترکيه، قفقاز و سوريه به آن صحبت مى‌کنند و از شاخه گويش‌هاى غربى زبان‌هاى ايرانى محسوب مى‌شود. گويش‌هاى ايرانى غربى به دو گروه شمالى و جنوبى تقسيم شده‌اند که فارسى نوين و پهلوى ساسانى (فارسى ميانه) جزو گروه جنوبى و پهلوى اشکانى و کردى در گروه شمالى آن قرار دارند.
گويش‌هاى جنوبى را سوراني مى‌نامند که گويش سقز، مهاباد، نقده، اشنويه، بانه، سردشت، بوکان، سنندج، شهرزور (سليمانيه)، خانقين، حلبچه، کوى سنجق، هولير (اربيل) و قلعه‌دره است. گويش‌هاى شمالى را باديناني يا کرمانجي گويند که غرب درياچه اروميه، کوه‌هاى آرارات، شمال سوريه، شمال کردستان قراق و نواحى کردنشين ترکيه و ارمنستان را در بر مى‌گيرد.
از سرچشمه دجله و فرات تا خليج فارس، قلمرو زبان کردى بوده است و مرکز اين زبان ابتدا آرارات، بعد زاگرس، بعد از آن اسپهان (اصفهان)، سپس نهاوند، بعد همدان (هنگمدان) و زمانى هم تيسفون بود.
گويش‌هاى کردى شامل آماديه‌اى در کردستان غربي، اوراماني، باجلاني، بانه‌اي، پاوه‌اي، زازا، سليمانيه‌اي، سنندجي، کرمانشاهي، گندوله‌اي،بزلانه، گوراني، لکي، مريوانى است.
مذهب
دين کردها چه قبل از اسلام و چه دوره‌ اسلامى با دين ساير اقوام ايرانى مشترک بوده و هست. صرف‌نظر از اين که بيش از هزار سال است تمام ايران به دين اسلام گرويده‌اند و به همين دليل يگانگى تمام حاصل است، قبل از اسلام هم آيين مردم کردستان، دين رسمى ايران بود. چنانکه هنگام حمله عرب، آتشکده پاوه معروفيت به سزايى داشت.
امروزه دين رسمى کردها، اسلام است و بيشتر مردم تابع و پيرو عقيده اجتهاد امام محمد شافعى و بقيه نيز پيرو مذهب شيعه هستند. شمار اندکى نيز مذاهب حنفي، مالکى يا حنبلى را اختيار نموده‌اند و برخى ديگر زير پوشش بدعت‌هاى دينى يا نام‌هاى اهل حق، يزيدي، صارمي، شبک، بجوران و کاکى و با حفظ آداب و مناسک و معتقدات دين کهن ايران باستان زردشتى همچنان به حيات دينى خود با التقاطى از اسلام ادامه مى‌دهند.

[Asalbanoo]

منابع اقتصادی
تقسیمات اداری-سیاسی

-------------

منابع اقتصادى
استان کردستان از نظر کشاورزى از مناطق مورد توجه و از لحاظ دام‌پرورى يکى از قطب‌هاى اساسى دام‌دارى کشور محسوب مى‌شود. توليدات کشاورزى اين استان را به ترتيب اهميت گندم، جو و حبوبات تشکيل مى‌دهد. با توجه به شرايط طبيعى متنوع، فعاليت‌هاى کشاورزى آن به شکل ديمى و آبى انجام مى‌شود.از ديگر فعاليت‌هاى اقتصادى استان، پرورش زنبور عسل، از رونق به سزايى برخوردار است.
فعاليت‌هاى صنعتى استان کردستان در مقايسه با ساير استان‌هاى کشور بسيار محدود است و از مناطق توسعه نيافته صنعتى کشور به شمار مى‌رود.
صنايع استان کردستان به دو گروه ماشينى و دستى تقسيم مى‌شوند:
صنايع ماشينى
صنايع ماشينى استان شامل گروه‌هاى صنايع کانى غير فلزي، شيميايي، سلولزي، نساجى و چرم، غذايي، برقى و الکترونيک است.
صنايع دستى
صنايع دستى کردستان بسيار متنوع‌اند و قدمتى ديرينه دارند. در حال حاضر در نقاط شهرى و روستايى کردستان عده کثيرى به توليد محصولات گوناگون دستى که هم مصرف خانگى و هم ارزش تجارى دارند مشغول هستند. اهم اين صنايع دستى عبارتند از: فرش‌بافي، گليم‌بافي، نساجي، نازک‌کارى چوب، گيوه‌دوزي، خراطي، سوزن‌دوزي، قلاب‌دوزي، پولک‌دوزي، منجوق‌دوزى و زيورآلات محلى که مورد اخير در گذشته از اهميت قابل توجهى برخوردار بوده است.

[Asalbanoo]

براساس آخرين آمارگيرى و تقسيمات کشوري، استان کردستان داراى هشت شهرستان، دوازده شهر، بيست و سه بخش و هفتاد و نه دهستان است و همچنين داراى ۱۷۶۷ آبادى داراى سکنه و ۱۹۲ آبادى خالى از سکنه است.
بانه
دیواندره
سنندج
کامیاران
بیجار
سقز
قروه
مریوان

بانه
مرکز شهرستان بانه در فاصله ۲۷۰ کيلومترى شمال باخترى سنندج، در ابتداى راه آسفالت بانه-مهاباد قرار گرفته است.
شهرستان بانه داراى چهار شره بانه، آرمرده، بوئين، کانى سور است و جمعيت آن حدود ۱۱۹،۳۳۲ نفر برآورد شده است.
تا اواسط قرن سيزدهم هـ.ق نام اصلى شهر بانه به روژه به معنى آفتاب‌گير بود و اسنادى هم موجود است که در همه آنها، مرکز بانه قصبه به روژه ناميده شده است. وجه تسميه بانه را از کلمه کردى بان به معنى پشت‌بام، به دليل وجود ارتفاعات اين ناحيه و خود شهر بانه مى‌دانند. از آب رودخانه بانه که از ميان شهر مى‌گذرد و چشمه‌هاى دايمى احمدآباد و پير مراد که در حوالى شهر واقع شده جهت آشاميدن استفاده مى‌شود.
مراکز ديدنى: حمام خدري، کوه آربابا.
بيجار
شهر بيجار مرکز اين شهرستان، در ۱۴۰ کيلومترى شمال شرقى سنندج و در مسير راه آسفالته سنندج-زنجان قرار دارد. رودخانه دايمى قزل‌اوزن از شمال و شمال باخترى اين شهر مى‌گذرد.
شهرستان بيجار به جز مرکز آن، داراى شهرهاى ياسوکند و بابارشانى است و جمعيت آن حدود ۱۱۶،۰۷۳ نفر برآورد شده است.
درباره وجه تسميه بيجار اطلاعات دقيق و مشخصى وجود ندارد، ولى آنچه مسلم است اين واژه از ريشه پهلوى است. گروهى معتقدند که بيجار از واژه بيدزار بوده، يعنى محلى که درختان بيد فراوان دارد و چون در زبان کردى به جاى زار ، جار گفته مى‌شود، بيدجار و بيجار نام گرفته است. قدمت اين شهر به عنوان يک آبادى به صدر اسلام باز مى‌گردد که در سال ۲۳ هـ.ق فتح شد و آن آبادي، امروزه در وسط شهر کنونى به نام قلعه بانى (قلعه بانو) يا تبرک يا کهنه باقى مانده است.
مراکز ديدنى: برج اشقون بابا، برج اوچ گنبدخان، برجى ينگى ارخ، حمام حسن‌آباد، بازار بيجار، پل صلوات‌آباد، پل قجور، امامزاده عقيل، بقعه پيرخضر، مقبره شيخ فاضل گروسي، چنگيزقلعه، قلعه قم‌چقاي، بافت قديمى شهر حسن‌آباد ياسوکند. روستاى خسروآباد گروس و مسجد آن، روستاى صلوات‌آباد.
ديواندره
شهرستان ديواندره از شمال به شهرستان تکاب، از شرق به بيجار، از جنوب به شهرستان سنندج، از غرب به سقز و از جنوب غربى به بخش سرشيو شهرستان مريوان محدود مى‌شود. شهر ديواندره مرکز شهرستان در فاصله ۹۹ کيلومترى شمال سنندج و در مسير جاده آسفالت سنندج-سقز قرار دارد. شهر ديگر اين شهرستان زرينه است و جمعيت شهرستان طبق برآورد سال ۱۳۷۹، ۸۸،۹۸۳ نفر بوده است.
وجه تسميه ديواندره به دو کلمهٔ ديوان و دره باز مى‌گردد. ديوان محلى است که مجريان قانون در آنجا سکونت دارند که عدليه نيز ناميده مى‌شود و ديواندره که در ميان دره و کوه واقع شده، در قديم مقر حکومت و جايگاه قانون و عدالت بود. قدمت اين شهر به حدود ۲۰۰ سال پيش مى‌رسد.
مراکز ديدنى: غار باستانى کرفتو، کوه چهل چشمه.
سقز
شهر سقز مرکز شهرستانى به همين نام از استان کردستان است که از شمال به شهرستان‌هاى مهاباد و مراغه از آذربايجان، از شرق به شهرستان ديواندره و از غرب به بانه محدود است. جمعيت اين شهرستان ۲۰۸،۵۹۹ نفر و شهر ديگر آن صاحب است.
سقز در سرزمين اقوام مانايي-مادي، بر سر راه کاروانى همدان به آذربايجان و دياربکر و موصل به زنجان و قزوين و رى قرار داشت و به دليل موقعيت چهارراهي، از مراکز مواصلاتى دنياى قديم بود.
درباره وجه تسميه اين شهر بايد گفت در نخستين اتحاد ماد، اين شهر با نام ايزيرتا، پايتخت مادها مطرح بود. در اين زمان،
سرکردگان ماد در اطراف شهر استحکاماتى براى خود ساختند که از آن جمله زيويه و قپلانتوي کنونى را مى‌توان نام برد. پس از آن سکاها به تجديد بناى شهر پرداختند و سقز را به نام اسکيت (ساکز) به عنوان پايتخت خود انتخاب کردند. نام امروز سقز از نام قوم سکا، اسکيت و سکز به يادگار مانده است و سکز احتمالاً همان ساکز است. دو وجه تسميه ديگر نيز در مورد اين شهر نقل شده است.
مراکز ديدنى: بازار سقز، مسجد دو مناره، مسجد شيخ مولاناآباد، مسجد جامع توجان، تپه باستانى زيويه، کاروانسراى سقز، بافت قديمى شهر سقز.

[Asalbanoo]

سنندج
سنندج مرکز اين شهرستان و استان کردستان است که در فاصله ۵۲۰ کيلومترى جنوب غربى تهران در مسير آسفالته مياندوآب-کرمانشاه و زنجان-کرمانشاه قرار دارد. به دليل کوهستانى بودن منطقه کردستان، شهر سنندج که داراى دشت، قشلاق و رودخانه است، هميشه عامل جذب عشاير کوچ‌روى کرد بوده است.اين شهرستان داراى شهر ديگرى به نام شوشيه است و جمعيت آن طبق برآورد سال ۱۳۷۹، ۳۸۸،۱۳۸ نفر بوده است.
وجه تسميه شهر سنندج (سنه يا سنه‌دژ) که از شهرهاى کهن و مقدس است به آيين مهر و زردشت در اين بخش ايران باز مى‌گردد. ارتباط اين شهر و نواحى مجاور آن با اساطير پهلوانى آريايى از اهميت و قدمت اين شهر حکايت مى‌کند. اين شهر در قدمى روى تپه بزرگى در کنار رودخانه قشلاق به نام پيالکه توش نوذر قرار داشته، قلعه حسن‌آباد که دژى ساسانى بود، نزديک اين شهر واقع بود و هماره به عنوان پادگانى براى حمايت از اين شهر عمل مى‌کرد.
شهر کهن سنه‌دژ احتمالاً در اثر زلزله و هجوم مغول ويران شد و تا زمان صفوى به صورت دهکده‌اى به حيات خود ادامه داد. مرکز حکومتى اين شهر پس از ويراني، به قلعه حسن‌آباد منتقل شد. شهر جديد سنندج در دوره صفوى و در روزگار شاه‌صفى در سال ۱۰۴۶ هـ.ق توسط سليمان خان اردلان پايه‌گذارى شد.

سليمان خان مرکز حکومت را از قلعه‌هاى حسن‌آباد و پلنگان به شهر سنه منتقل و اقدام به آباد ساختن آن نمود. وى قلعه حکومتى را با استحکام تمام دربالاى تپه‌اى بنا نهاد و عمارات، حمام، مسجد و بازار را در خارج و اطراف قلعه ساخت. او با احداث يک رشته قنات در دشت سرنووي در فاصله هزار قدمى شهر که در سال ۱۳۰۹ هـ.ق در اثر توسعه شهر داخل محدوده شهر شده بود، آب را به داخل شهر و ميان قلعه هدايت کرد.
گسترش شهر مربوط به زمان امان‌الله خان اردلان است. او قلعه حکومتى را توسعه داد و چندينى تالار و عمارت در آنجا ساخت و در فاصله سال‌هاى ۳۰-۱۲۲۰ هـ.ق با احداث عمارت‌ها، بازار، کاروانسرا و مسجد از جمله مسجد معروف به دارالاحسان در ميان شهر، به توسعه پرداخت. همچنين در سال ۱۲۲۲ هـ.ق باغ و عمارت خسروآباد را توسعه بخشيد.
گفتنى است سنندج به لحاظ موقعيت جغرافيايى و فعاليت‌هاى شهرسازى عصر صفوى و قاجار، از بافت شهرى سنتى باارزشى برخوردار است که بناهاى مسکونى و عام‌المنفعه متعددى مانند حمام، مساجد، بازار و تکيه در آن باقى مانده است.
مراکز ديدنى: بافت قديمى شهر سنندج، مسجد دارالاحسان، مسجد دارالامان(مسجد والي)، بازار قديمى و بازار سرتپوله، مسجد روستاى نگل، مسجد وزير، مسجد خورشيدلقا خانم، مسجد وکيل، مسجد و تکيله عبدالله‌بيگ، مسجد ملااحمد قيامتي، مسجد آويهنگ، کليساى سنندج، امامزاده پير عمر، امامزاده هاجر خاتون، امامزاده طاقه گوره، مقبره شرف‌الملک: بقعه شيخ نجم‌الدين، پل قشلاق، حمام پاشاخان، حمام خان، حمام دوخزينه، حمام شيشه، حمام صلاحي، حمام عبدالخالق، حمام وکيل‌الملک، عمارت آصف ديوان، عمارت و باغ آيت‌الله مردوخ، عمارت امجدالاشراف، عمارت سرهنگ آزموده اردلان، مجموعه عمارت شيخ محمدباقر غياثي، خانه گله‌داري، خانه مجتهدي، عمارت مشيرديوان، خانه معمارباشي، عمارت ملالطف‌الله شيخ‌الاسلام، عمارت ملک‌التجار، عمارت وکيل‌الملک، عمارت خسروآباد، ساختمان شهرداري، باغ اميريه، باغ امانيه، آبيدر، موزه سنندج و موزه تاريخ طبيعي.

[Asalbanoo]

قروه
قروه يکى از شهرستان‌هاى استان کردستان است که از شمال به شهرستان بيجار و از شرق و جنوب شرقى به شهرستان همدان، از جنوب به شهرستان سنقر و از غرب به شهرستان سنندج محدود است. مهم‌ترين رودخانه اين شهر، رودشور نام دارد.
شهر قروه، مرکز اين شهرستان، در فاصله ۸۷ کيلومترى شمال شرقى سنندج و در مسير همدان-سنندج قرار گرفته است. عوامل مؤثر در پيدايش اين شهر، چشمه جوشان در شمال آن، رودهاى متعدد و دشت حاصل‌خيزى است که تا قرن‌ها موجب حيات آن به صورت آبادى کوچکى بود. بعدها قرار گرفتن در مسير راه ارتباطى شرق به غرب، سبب توسعه آن آبادى شد. جمعيت قروه ۲۰۶،۷۹۷ نفر و شهرهاى آن قروه، دهگلان، سريش‌آباد، دزج، دلبران است.
مراکز ديدنى: پل فرهادآباد، مقبره شيداى نازار، بقعه باباگرگر، حمام قصلان، آثار صخره‌اى فرهادتاش، چشمهٔ وينسار و باباگرگر.

کامياران
کامياران از شهرستان‌هاى تازه‌ تأسيس کردستان است که مرکز آن شهر کامياران، در فاصله ۶۵ کيلومترى جنوب شهر سنندج واقع است. موقعيت مناسب شهر که در مسير جاده کاروانى قديمى شمال غرب به سمت جنوب غربى است، موجب رونق و توسعه شهر کامياران شده است. اين شهرستان از شمال به شهرستان سنندج، از جنوب به کرمانشاه، از شرق به سنقر کليايى و از غرب به پاوه در استان کرمانشاه محدود است. جمعيت اين شهرستان ۱۰۶،۱۰۰ نفر و شهر ديگر آن موچش است.
بخش شرقى و شمال شرقى کامياران کوهستانى است و دره‌هاى زيبا و خوش‌ آب و هوايى دارد و در بخش جنوبى به دشت کرمانشاه متصل است.
مراکز ديدنى: بقعه پيرعکاشه، مقبره شيخ عباس کومايين، روستا و قلعه پالنگان و نقش برجسته اورامان.

مريوان
مريوان مرکز شهرستانى به همين نام است که از شمال به شهرستان سقز، از شرق و جنوب شرقى به شهرستان سنندج، از جنوب به بخش نوسود از شهرستان پاوه و از غرب و شمال غربى به خاک عراق محدود است. شهر مريوان در ۱۲۵ کيلومترى شمال غربى سنندج قرار دارد.
شهرستان مريوان با جمعيتى حدود ۲۱۰،۷۸۷ نفر داراى چهار بخش است و با مساحت ۵/۳۲۲۹ کيلومتر مربع، از نظر وسعت پنجمين شهرستان استان محسوب مى‌شود. به جز شهر مريوان، شهرهاى سروآباد و چناره در اين شهرستان قرار دارند.
سابقه مريوان به پيش از اسلام باز مى‌گردد. با توجه به آثار باستانى موجود، احتمالاً در دوره پارت و ساسانى اين شهر از نقاط مهم ايران محسوب مى‌شد. درياچه زيباى زريوار نيز اين نظر را مستند مى‌سازد که مريوان سابقه بسيار طولانى در تاريخ ايران دارد.
مريوان را در تاريخ و متون قديم مهروان، متشکل از واژهٔ مهر و وان به معنى جايگاه مهر، ناميده‌اند. اين شهر به علت موقعيت ميان راهى بين تيسفون و تخت‌سليمان، مراغه و دينور از مراکز شهرى بسيار کهن کردستان بود. در دوران اسلامى و در قرن سوم هـ.ق، اين شهر به دليل داشتن دو دژ به نام‌هاى دژان و دزان از شهرت بسيار برخوردار بود. برخى مريوان را منسوب به مروان بن حکم عرب مى‌دانند.
قدمت فعلى شهر مريوان به حدود يک قرن پيش مى‌رسد. در آن زمان، يکى از بزرگان قاجار به نام فرهاد ميرزا معتمدالدوله که در اين منطقه حکومت مى‌کرد به دستور ناصرالدين‌شاه قاجار در سال ۱۲۸۲ هـ.ق قلعه‌اى مستحکم در اين شهر ساخت که به شاه‌آباد (دژ شاهپور) مشهور شد. بعدها در کنار همين قلعه نظامي، روستايى به نام قلعه مريوان نام‌گذارى شد. شهر مريون تا سال ۱۳۴۴ رسماً دژ شاهپور ناميده مى‌شد.
مراکز ديدنى: قلعهٔ هلوخان (ايمام) از دوره صفوي، درياچهٔ زريوار، پل گاران، روستاى ديدنى اورامانات تخت، روستاى درکي، آبشار کويله، آبشار بل و مقبره پيرشاليار.

[Mohammad amir bazrafshaN]

به نام خدا

جالب بود.اين كار رو براي هر استاني ميكنيد؟