زمين شناسي سيارات

[Dr.Adeli]

سنگهای آذرین کره ماه

تجزیه شیمیایی سنگهایی کره ماه که سفینه آپولو از کره ماه به زمین آورده نشان می‌دهد که بجز در مورد نبود آب و اکسیژن آزاد ، ترکیب سنگهای کده ماه بسیار شبیه ترکیب سنگهای زمین بوده و اکثر سنگهای ماه از نظر منشا آذرین هستند. برای مثال سنگهای حوضچه ماریا از جنس گدازه‌های بازالتی و نمونه‌های مناطق مرتفع ماه همه از انواع گابرو ، نوریت (گابرویی متشکل از پلاژیوکلاز و پیروکسن ارتورومبیک) و آنورتوزیت (سنگی عمدتا متشکل از پلاژیوکلاز کلسیم‌دار) است.

[Dr.Adeli]

سنگهای آذرین ماه
خود به سه دسته تقسیم می‌شوند:

* اولین دسته که در ضمن قدیمی‌ترین سنگ‌های ماه می‌باشند شامل گدازه‌های حاوی مقدار زیادی فلدسپات ، آنورتوزیت و گروه سنگ‌هایی است که در نتیجه پدیده تفریق ماگمایی بوجود آمده و حاوی مقدار زیادی پلاژیو کلازهای کلسیک می‌باشند. مطالعات انجام شده بر این سنگ‌ها نشان می‌دهد که از زمان تشکیل این سنگ‌ها بیش از 4 میلیارد سال می‌گذرد.

* دومین دسته سنگهای آذرین ماه ، بازالت (Basalt) است که حاوی مقدار زیادی پتاسیم و فسفر می‌باشند. سن این دسته سنگ‌ها نیز در حدود 4 میلیارد سال محاسبه شده‌است.

* سومین دسته سنگهای آذرین ، سنگی شبیه بازالت است که از نظر درصد پتاسیم قابل توجه نبوده ولی از نظر درصد آهن و تیتان غنی می‌باشد. این نوع سنگ برخلاف دو دسته اول که در قسمت‌های مرتفع وجود ندارد، فقط در دریاهای ماه مشاهده شده و سن آنها بین 3.3 تا 3.7 میلیارد سال تعیین گردیده است.

[Dr.Adeli]

ساختمان داخلی ماه

ماه از پوسته‌ای به ضخامت 65 کیلومتر تشکیل شده است. ساختمان این پوسته نیز لایه‌لایه می‌باشد. قسمت سطحی این پوسته از لایه‌ای از گرد و غبار پوشیده شده است که ضخامت آن از چند متر تا چندین ده متر تغییر می‌کند. زیر لایه گرد و غبار لایه‌ای متشکل از قطعات خرده سنگ قرار گرفته که ضخامت متوسط آن 2 کیلومتر است. در زیر این لایه قشری از بازالت به ضخامت 23 کیلومتر و سپس لایه‌ای به ضخامت 40 کیلومتر از سنگهای آذرین ، که حاوی مقدار زیادی فلدسپات هستند قرار گرفته است.

از عمق 65 کیلومتری تا تقریبا 1388 کیلومتری را گوشته ماه تشکیل می‌دهد. ترکیب گوشته ماه ناشناخته است. ولی احتمالا شبیه به گوشته زمین است ولی خاصیت پلاستیکی آن از خاصیت پلاستیکی گوشته زمین کمتر است. تقریبا از عمق 1388 کیلومتری ، هسته ماه شروع می‌شود ولی از آنجا که گاه لرزه‌ها ضعیف بوده و امواج ناشی از آنها قادر به عبور از اعماق ماه نمی‌باشد. لذا به توسط آنها نمی‌توان اطلاعاتی درباره گوشته و یا هسته بدست آورد.

[bb]

دانشي كه اصول و فنون زمين‌شناسي و زمين‌شيمي و زمين‌فيزيك را در مطالعه ماهيت و منشأ و تاريخچه گازها و مواد چگال منظومه شمسي (به‌جز زمين) به كار مي‌برد اختر زمين شناسي مي گويند.

[bb]

دید کلی
ماه از زمانهای خیلی پیش همواره مورد توجه بشر بوده و در هر زمان ، نظریات مختلفی درباره آن ابراز می‌شده است. اولین بار گالیله در سال 1610 ماه را بوسیله تلسکوپ مورد مطالعه قرار داده و مشاهده نمود که سطح ماه ، صاف و هموار نبوده بلکه از یک سری مناطق مسطح و نواحی مرتفع تشکیل شده است.

این دانشمند نواحی وسیع و تیره رنگ سطح ماه را به نام دریا (Mare) و نواحی مرتفع آن را به نام کوه نام‌گذاری کرد. وی همچنین در سطح ماه یک سری مناطق حلقوی مرتفع مشاهده نمود که آنها را دهانه (Crater) نامید. پروژه آپولو که هدف آن شناسایی ماه بود اطلاعات ذی‌قیمتی درباره ماه بدست داد و بالاخره آپوو 11 که در 1969 در ماه فرود آمد، اطلاعات بشر را در مورد این قمر تکمیل نمود.
مشخصات کلی ماه
ماه در بین سایر اجرام آسمانی موقعیت خاصی دارد. قطر آن فقط کمی کوچکتر از قطر عطارد است و به همین جهت غالبا آن را به عنوان یک سیاره گروه خاکی و مجموعه ماه زمین را به عنوان یک سیاره دوتایی در نظر می‌گیرند. گر چه اقمار مشتری و زحل نیز بزرگ بوده و حتی بعضی از آنها از ما به مراتب بزرگترند ولی این اقمار در مقایسه با سیاره مربوطه فوق‌العاده کوچک می‌باشند. در صورتی که ابعاد ماه ، نسبت به زمین نیز قابل توجه می‌باشد. ماه به طریقی دور خود و دور زمین می‌چرخد که همواره یک روی آن به سمت زمین متوجه است و به عبارت دیگر زمان حرکت وضعی و انتقالی آن برابر می‌باشد. حرارت سطح ماه متغیر است.

در روز ، تابش نور خورشید حرارت آنرا تا 120 درجه‌سانتیگراد بالا می‌برد. در صورتی که حرارت سطح آن در شب به 150- نیز می‌رسد، ماه عملا فاقد اتمسفر است و بدین ترتیب به علت اختلاف درجه حرارت بالا و نبودن جو ، هیچ موجود زنده‌ای در آن وجود ندارد. هرچند با تقریب کافی می‌توان ماه را به صورت یک کره در نظر گرفت ولی اندازه گیری‌های دقیق نشان داده که ماه یک کره کامل نبوده و در حقیقت به صورت یک بیضوی با سه محور مختلف است که بزرگترین آنها در امتداد ماه زمین می‌باشد.
ترکیب سنگ‌شناسی ماه
نمونه‌هایی که تابحال از ماه گرفته شده به سه دسته کلی سنگ‌های آذرین ، گرد و غبار را (Regoleth) و برش (Breccia) تقسیم می‌شوند که در زیر توضیح داده شده‌است.
سنگ آذرین
سنگهای آذرین ماه خود به سه دسته تقسیم می‌شوند:


* اولین دسته که در ضمن قدیمی‌ترین سنگ‌های ماه می‌باشند شامل گدازه‌های حاوی مقدار زیادی فلدسپات ، آنورتوزیت و گروه سنگ‌هایی است که در نتیجه پدیده تفریق ماگمایی بوجود آمده و حاوی مقدار زیادی پلاژیو کلازهای کلسیک می‌باشند. مطالعات انجام شده بر این سنگ‌ها نشان می‌دهد که از زمان تشکیل این سنگ‌ها بیش از 4 میلیارد سال می‌گذرد.

* دومین دسته سنگهای آذرین ماه ، بازالت (Basalt) است که حاوی مقدار زیادی پتاسیم و فسفر می‌باشند. سن این دسته سنگ‌ها نیز در حدود 4 میلیارد سال محاسبه شده‌است.

* سومین دسته سنگهای آذرین ، سنگی شبیه بازالت است که از نظر درصد پتاسیم قابل توجه نبوده ولی از نظر درصد آهن و تیتان غنی می‌باشد. این نوع سنگ برخلاف دو دسته اول که در قسمت‌های مرتفع وجود ندارد، فقط در دریاهای ماه مشاهده شده و سن آنها بین 3.3 تا 3.7 میلیارد سال تعیین گردیده است.

گرد و غبار
گرد و غبار سطح ماه مخلوط دانه ریزی از ذرات خرد شده سنگ‌ها و ذرات غبار می‌باشد. که اکثر آنها حالت شیشه‌ای دارند. ترکیب شیمیایی این ذرات مشابه ترکیب شیمیایی سنگهای آذرین ماه بوده و تمام سطح ماه را به صورت لایه‌ای می‌پوشانند.


علت تشکیل این گرد و غبار برخورد سنگهای آسمانی (Neteorites) است که بطور مداوم سطح ماه را بمباران می‌کنند. در ماه به علت فقدان اتمسفر حتی سنگهای آسمانی کوچک نیز به سطح آن رسیده و ضمن برخورد با سنگهای سطحی ، آنها را خرد کرده و تولید گرد و غبار می‌کند. حدس زده می‌شود که تا عمق 2 کیلومتری از سطح ماه را قطعات خرد شده سنگها که در نتیجه پدیده بمباران شهاب سنگی تولید می‌شوند، می‌پوشاند.
برش (Breccia)
نمونه‌های برشی که از کره ماه آورده شده از اجتماع قطعات سنگ ، خرده کانی و گرد و غبار تشکیل شده و به نظر می‌رسد این سنگ‌ها نیز در اثر ضربات شهاب سنگ‌ها بوجود آمده باشند. زیرا ، بعضی از سنگهای آسمانی قطعات سنگ و گرد و غبار را به هم فشرده و مجموعه آنها را به صورت برش در می‌آورد. مطالعه نمونه‌های برش و گرد و غبار ماه فرسایش خاص سطح ماه را ، که می‌توان آنرا فرسایش بوسیله شهاب سنگ‌ها نامید، مشخص می‌سازد. در حقیقت فرسایشی که در سطح زمین وجود دارد، در سطح کره ماه دیده نمی‌شود. زیرا عوامل اصلی فرسایش زمین یعنی هوا کره و آب کره در ماه وجود ندارد.
سطح ماه
سطح ماه هموار نبوده و از واحدهای اصلی زیر تشکیل شده است.
نواحی مسطح
این دشت‌های وسیع حتی در بعضی موارد با چشم غیر مسلح نیز قابل روئیت است. از آنجا که اولین بار گالیله این مناطق را به نام دریا (Mare) نامگذاری کرد. امروزه نیز به همان اسم نامیده می‌شود. بدیهی است که تحقیقات امروزی نشان داده است که در کره ماه آب وجود ندارد و با باقی ماندن اسم دشت‌های وسیع کره ماه به نام دریا صرفا به خاطر احترام به این دانشمند می‌باشد.

قسمت‌های مسطح در هنگام مشاهده با تلسکوپ تیره‌تر از بقیه قسمت‌ها به نظر می‌رسند که به علت آن قابلیت جذب بالای این مناطق می‌باشد. بر اساس آخرین مطالعات انجام‌ شده ، دریاهای ماه مناطق نسبتا گودی هستند که از گدازه‌های آتشفشانی پر شده‌اند.
کوهها
قسمت‌های مرتفع ماه که به نام کوه نامگذاری شده دارای دامنه‌های پرشیب بوده و ارتفاع بعضی از آنها نسبت به سطح دریاهای ماه ، به 6000 متر نیز می‌رسد.
دهانه‌ها (Crater)
در سطح ماه تعداد زیادی محوطه‌های مدور وجود دارد که شبیه دهانه‌های آتشفشان بوده و به نام دهانه نامگذاری شده‌اند. تعداد دهانه‌ها در حدود 30000 عدد تخمین زده شده است. ابعاد این دهانه‌ها مختلف بوده و قطر بعضی از آنها به 230 کیلومتر نیز می‌رسد. برای تشکیل این دهانه‌ها ، نظریات مختلفی را ارائه کرده‌اند. عده‌ای معتقدند که این برجستگی‌ها دارای منشا آتشفشانی‌اند و عده‌ای دیگر دهانه‌ها را بقایای منجمد شده حباب سنگهای خمیری سطح ماه می‌پندارند. در این باره نظریه سومی نیز وجود دارد که بر اساس آن این برجستگی‌ها ناشی از تصادم سنگهای آسمانی با سطح کره می‌باشد.
شیارها
علاوه بر واحدهای ذکر شده در سطح ماه شبکه‌هایی از شیارها و بریدگی‌ها وجود دارد که این اشکال بیشتر در سطح پنهان ماه دیده می‌شوند.
ساختمان داخلی ماه
همان اینرسی ماه خیلی همان اینرسی یک کره متجانس است و این حاکی از آن است که ساختمان داخلی ماه ، برخلاف ساختمان درونی زمین می‌باشد. به عبارت دیگر برخلاف زمین ، ماه دارای هسته فلزی سنگین نمی‌باشد و در صورتی که چنین هسته‌ای موجود باشد، از 2% جرم کلی ماه تجاوز نخواهد کرد. وزن مخصوص کلی ماه معادل 3.34 محاسبه شده است و وزن مخصوص سنگ‌های سطحی ماه نیز در حدود 3.3 است.

برای شناسایی بیشتر ماه ، تابحال دستگاههای مختلفی در سطح آن نصب شده است. این دستگاهها را می‌توان به چهار دسته دستگاههای لرزشی ، مغناطیسی ، جریان‌های حرارتی و گرانشی تقسیم نمود. بر اساس اطلاعات بدست آمده از ماه لرزه‌ها ، ساختمان داخلی ماه به شرح زیر می‌باشد :


ماه از پوسته‌ای به ضخامت 65 کیلومتر تشکیل شده است. ساختمان این پوسته نیز لایه‌لایه می‌باشد. قسمت سطحی این پوسته از لایه‌ای از گرد و غبار پوشیده شده است که ضخامت آن از چند متر تا چندین ده متر تغییر می‌کند. زیر لایه گرد و غبار لایه‌ای متشکل از قطعات خرده سنگ قرار گرفته که ضخامت متوسط آن 2 کیلومتر است. در زیر این لایه قشری از بازالت به ضخامت 23 کیلومتر و سپس لایه‌ای به ضخامت 40 کیلومتر از سنگهای آذرین ، که حاوی مقدار زیادی فلدسپات هستند قرار گرفته است.

از عمق 65 کیلومتری تا تقریبا 1388 کیلومتری را گوشته ماه تشکیل می‌دهد. ترکیب گوشته ماه ناشناخته است. ولی احتمالا شبیه به گوشته زمین است ولی خاصیت پلاستیکی آن از خاصیت پلاستیکی گوشته زمین کمتر است. تقریبا از عمق 1388 کیلومتری ، هسته ماه شروع می‌شود ولی از آنجا که گاه لرزه‌ها ضعیف بوده و امواج ناشی از آنها قادر به عبور از اعماق ماه نمی‌باشد. لذا به توسط آنها نمی‌توان اطلاعاتی درباره گوشته و یا هسته بدست آورد.

رشد

[bb]

برخی از عوارض بی نظیر و باشکوهی که امروز بر سیاره سرخ می بینیم نشان از وجود یخچال های طبیعی در گذشته این سیاره دارد، اما منشا این یخ چه بوده است؟
ترجمه انوشیروان روزرخ

گروه بین المللی از دانشمندان، در طی یک شبیه سازی پیچیده از جو مریخ، به این نتیجه رسیده اند که یخچال هایی که در گذشته نزدیک در عرضهای جنوبی، که اکنون در نزدیکی استوای مریخ قرار دارند، شکل گرفته اند (و از نظر زمین شناسی "تازه" به نظر می رسند) ممکن است بر اثر بارش هایی از ذرات یخ آب از جو به وجود آمده باشند.
علاوه بر این، نتایج این شبیه سازی نشان می دهد که مکان های پیش بینی شده برای یخچال ها، به طور فراگیری با مکان بقایای به جا مانده از یخچالهای نزدیک استوای مریخ مطابقت می کنند.

چندین سال است که وجود، سن و شکل این بقایا باعث به وجود آمدن سوالات بسیاری در مجامع علمی در مورد تشکیل این یخچالها و شرایط سطح سیاره در زمان شکل گیری آنها شده است.

برای آزمایش فرضیه های موجود، آقای فراسواز فورگت از دانشگاه پاریس و یکی از محققان پروژه مارس اکسپرس سازمان فضایی اروپا تصمیم گرفت تا در برنامه کامپیوتری پیش بینی آب و هوای سراسری مریخ که اکنون برای بررسی و شبیه سازی تحولات جوی سیاره استفاده می شود، " زمان را به عقب برگرداند."

برای شروع، فورگت و همکارانش فرض کردند که کلاهک یخی قطبی شمالی، همچنان منبع یخ سیاره بوده و همچنین محور گردش سیاره به دور خود، نسبت به صفحه مداری ۴۵ درجه انحراف داشته است. این فرض، نشان می دهد که محور گردش سیاره نسبت به حالت کنونی اش ( ۲۵ درجه) بیشتر منحرف بوده است. البته این مسئله در تاریخ زمین شناختی مریخ بسیار متداول بوده و نوسان تمایل محوری سیاره (رقص محوری) آن را بارها به تمایل ۴۵ درجه رسانده است. در حقیقت این اتفاق آخرین بار پنج و نیم میلیون سال پیش نیز افتاده است.

همان طور که انتظار می رفت، با چنین انحراف محوری، دریافت انرژی بیشتر از خورشید در طول تابستان قطب شمال، باعث افزایش تصعید یخ قطبی و تشکیل یک چرخه آبی وسیع شده است که نسبت به وضعیت امروز مریخ بسیار شدید به نظر می رسد. شبیه سازی ها نشان داد که نزولات یخ آب با آهنگی بین ۳۰ تا ۷۰ میلی متر در سال در چند ناحیه در کناره های کوهستان الیسیوم، المپ و ۳ آتش فشان فلات تارسیس انباشته می شده است. بعد از چند هزار سال، این یخ می توانسته یخچال هایی با ضخامت صدها متر را تشکیل دهد.

وقتی که گروه شکل و مکان یخچال های شبیه سازی شده را با نشانه های بر جامانده از یخچال ها در دامنه کوه های تارسیس ( یکی از ۳ مکان اصلی در مریخ که بقایای یخچالها پیدا شده اند) مقایسه کرد، نتیجه ای بسیار عالی به دست آمد. به طور خاص، حداکثر انباشتگی حاصل از یخچال ها در کناره های کوه های آرسیا و پاوُنیس پیش بینی شده بود و این در واقع همان مکانی است که بقایا واقعا دیده می شوند.

در این شبیه سازی، گروه توانست علت و چگونگی انباشته شدن یخ را (میلیونها سال پیش) در مجاور کوه های منطقه تارسیس دریابد. در آن زمان، بادهایی ( که به طور ثابت در تمام طول سال می وزیده اند) همانند بادهای موسمی زمینی باعث بالا رفتن هوای پرآب در نزدیکی کوه های آرسیا و پاوُنیس می شده اند. همچنان که این توده هوا در ارتفاعات جو ده ها درجه سرد می شده، آب متراکم شده و ذرات یخ را تشکیل داده است (ذرات بزرگتر از آنچه هم اکنون در ابر های بسیار رقیق منطقه تارسیس می بینیم). سپس این ذرات روی سطح سیاره می باریدند.

کوه های دیگر، همانند المپ، این بقایا را در مقیاس کوچکتری نشان می دهند، زیرا با توجه به شبیه سازی ها، آنها فقط در طول تابستان قطب شمال در معرض بادهای موسمی مریخی و توده های پرآب هوا بوده اند.

آن طور که فورگت اضافه می کند " احتمالا کلاهک قطبی شمالی تنها منبع آب در طول انحراف محور شدید سیاره نبوده است. به همین علت ما شبیه سازی کامپیوتری را با این فرض که یخ در در قطب جنوب نیز موجود باشد تکرار کردیم. انباشتگی یخ همچنان در منطقه تارسیس دیده می شد، اما این بار در شرق حوزه هلاس، که گودالی عظیم به عمیق ۶ کیلو متر است، دیده شد." بدین ترتیب می توان منشا ناحیه بزرگ دیگری را که پوشش سطحی آن نشان دهنده وجود یخچالهای قدیمی است (منطقه شرقی حوزه هلاس ) توضیح داد.

حوزه هلاس در واقع آن قدر عمیق است که می تواند نیرویی را مانند باد شمالی، بر یال شرقی خود القا کند که این نیرو بخار آب تصعید شده از کلاهک جنوبی در طی تابستان را به سمت یال می برد. وقتی که توده هوای پرآب به جریان های عظیم هوای سرد در کناره های شرقی برخورد می کند، چگالیده می شود و ذرات یخ را شکل می دهد. این ذرات بر روی سطح نشسته و یخچال ها را به وجود می آورند.

با وجود این دانشمندان هنوز نتوانسته اند بقایای یخچالها در منطقه Deuterolinus-Protonilus Mensae را به همین صورت توضیح دهند. به همین دلیل دانشمندان در پی فرایندهای دیگری برای توجیه پیدایش یخچالها در دوران اخیر زمین شناختی مریخ هستند. به طور مثال مشاهدات کوه المپ با استفاده از دوربین استریو دقیق مدار گرد مارس اکسپرس نشان می دهد که حرکت آب از زیر به روی سطح سیاره در این منطقه در پی گرمای درونی می توانسته سبب یخچال های این منطقه شده باشد. زیرا آب گرم شده به سطح سرد رسیده و یخچالهای عظیمی را تشکیل داده است.

برگرفته از: خبرنامه الکترونیک انجمن نجوم آمریکا


تصوير پرسپکتيو مدارگرد مارس اکسپرس از دهانه ساعت شني که تصور مي شود از ناپديد شدن يخچالها در اين منطقه به جا مانده است.


سه منطقه بارز در مريخ شامل کوهستان غولپيکر المپ، فلات تارسيس، و حوزه پست هلاس محل پيدايش يخچالهاي طبيعي در گذشته نه چندان دور مريخ بوده اند.


شبيه سازي بارش يخ آب و شکل گيري يخچال در بخش شرقي حوزه هلاس در مريخ.

[Mhd 007]

در ادامه مطالب دوستان شاید این مطلب هم بدرد بخوره

آکندریت هایی از ماه
ماه، نزدیک ترین همسایه ما، تنها قمر طبیعی زمین است و به سبب اندازه بزرگش نسبت به سیاره اصلی،در منظومه شمسی یگانه است(البته اگر سیاره پولوتو و قمر آن کارن ذا به سبب کوچکی هر دوی آنها را به حساب نیاوریم) مثلا جرم مشتری 320 برابر زمین است،اما بزرگترین قمر آن، گانمید، از ماه هم کم چگال تر است. اگر هنگام بدر به ماه نگاه کنیم لکه های تاریک و روشنی روی آن می بینییم . در گذشته به غلط فکر که لکه های تیره، پوشیده از آب هستند، و به همین علت آنها را دریا می خواندند. نواحیروشن تر نیز ارتفاعات نامیده می شدند. بهد ها مشاهده شد که هرگز هیچ ابری سطح ماه را نمی پوشاند، پس در آن جو وجود ندارد. بدون جو، آب هم به شکل مایع وجود نخواهد داشت. علی رغم این واقعیت، هنوز لکه های سطح ماه را ((دریا)) می خواندند و به آنها نام هایی از قبیل ((دریای باران ها))،((دریای آرامش)) و ((دریای بحران ها))
می دهند.
مه نخستین هدف ماموریت های فضایی بود.، نخست توسط سفینه های خودکار بی سرنشین و سپس در جولای 1969 م. / تیر 1348 ش. توسط انسان. شش ماموریت مه نشین های ((آپولو)) به ماه(1972 – 1969 م./-ش.) جمعا 380 کیلوگرم از خاک و سنگ ماه را به ارمغان آورد. سه سفینه بی سرنشین روسی نیز نمونه هایی از خاک ماه را به زمین آوردند (لونا 16، 20 و 24 ). اکنون دریاها و ارتفاعات نیمه پیدای ماه نمونه برداریشده اند و می دانیم که جو و آب ندارند و همواره همین گونه خشک بوده اند.
جنس سنگ های ((دریا)) ها از بازالت تیره است (سنگ های آتشفشانی). اما بسیاری از سنگ های ارتفاعات از جنس ((آنورتوزیت)) هستند.، سنگی به رنگ خاکستری روشن که بیشتر آن از فلدسپات، از کلسیم، آلمنیوم،و سلیسیوم.،ساخته شده است،
نمونه های برگشتی از ماه بین 4400 تا 2900 ملیون سال پیش شکل گرفته اند و بنابراین از بیشتر سنگ های قدیمی ترند. آنورتوزیت های ارتفاعات نیز قدیمی تر از بازالت دریا ها هستند. دریا ها بین 3700 تا 2900 ملیون سال عمر دارند و جوان ترین آنها به آخرین مرحله فعالیت آتشفشانی در ماه مربوط می شوند.
سطح ماه بر اثر بر خورد شهاب سنگ ها، بسیار پر دهانه است، اما در نمونه های برگشتی ماده شهاب سنگی بسیار ناچیز است. چون در ماه (( جو)) نیست که سقوط اجسام را کند سازد، حتی ریزترین خرد شهاب سنگ ها نیز با سرعت کیهانی به سطح آن برخورد می کنند. تمام اجرام، صرف نظر از اندازه، هنگام سقوط بر اثر انرژی برخورد تبخیر میشوند. بنا براین مواد شهاب سنگی در خاک ماه ناچیز است. اکنون می دانیم بیشتر برخوردها، افزون بر 4000 میلیون سال پیش در طی یک دوره بمباران شدید رخ داده ان.
خیالبافی در باره امکان وجود حیات در ماه، پس از مطالعه نمونه های برگشتی خاتمه یافت. تا کنون هیچ گونه شواهدی از حضور سازوارهای زنده در ماه، در گذشته یا حال، یافت نشده است. ماه دنیایی مرده است که هیچ گاه پذیرایی هیچ شکل از حیات نبوده است.
در 1979 م. / 1358 ش. یک گروه اکتشافاتی ژاپنی، شهاب سنگی دز قطب جنوب یافتند که منشاء آن از ماه بود. این کشف مهم به دنبال بازیابی ده شهاب سنگ مشابه در مناطق دیگر قطب جنوب تایید شد. علاوه بر این به تازگی سنگ های دوازدهم و سیزدهم را نیز در (( استرالیای غربی)) و ((لیبی)) پیدا کرده اند. از آنجا که مجموعه مرجع خوبی از سنگ های ماه در اختیار داریم می توانیم مطمئن باشیم که برخی از این شهاب سنگ ها از ((دریا ))ها و بعضی دیگر از ار((تفاعات)) ماه هستند. آشکار است که بعضی از برخوردها به سطح ماه آنقدر مهیب بوده اند که مقداری ماده را از میدان گرانشی ماه به بیرون پرتاب کردهاند. گروهی از آنها پس از سفری 8 میلیون ساله سر از قطب جنوب در آوردند. در هنگام ماموریت سفاین آپولو، دستگاه های گردونه فرماندهی حین گردش به دور ماه ترکیب سنگ های سنگی را ثبت می کردند. این اطلاعات نشان می دهند که شهاب سنگ های مربوط به ارتفاعات، از نیمه پنهان ماه که هرگز از زمین دیده نمی شود، جدا شده اند. این شهاب سنگ ها با کمترین هزینه، از نیمه ای که هنوز پای هیچ انسانی به انجا نرسیده است نمونه هایی در دسترس ما قرار می دهند.

آکندریت هایی از مریخ
از میان شهاب سنگ های سنگی که برای مطالعه در دسترس هستند، 8 تای آنها از بقیه متمایزند، زرا فقط بین 1300 تا 200 ملیون سال عمر دارند. به مجموع این 8 شهاب سنگ ، شهاب سنگ های (ش. ن. چ) می گویند که از کنار هم نهادن حروف اول نام سه تای آنها،شرگاتی، نخله،و چاسیگنی ساخته شده است. شواهدی که از بیشتر شهاب سنگ ها در دست است نشان می دهد که آتشفشان زائی در سیارک های مادرآنها، از بیش از4400 میلیون سال پیش متوقف شده است. حتی ماه نیز که قطر آن تقریبا به 3500 کیلومتر بالغ می شود، از حدود 2900 سال پیش عملا ((مرده)) فرض می شود. پس چگونه ممکن است شهاب سنگ هایی آذرین وجود داشته باشند که سن آنها فقط 1300 تا200 ملیون سال باشد؟
یک احتمال این است که آنها 1300 تا 200 میلیون سال پیش، ار ماده مذاب زیر دهانه های برخوردی پدید آمده باشند. اگر ذوب، کامل باشد شواهدی گذشته سنگ پاک می شود و دو مرتبه بلورهای جدید در آن شکل میگیرند. در زمین چنین ذوب کاملی فقطدر زیر دهانه های برخوردی بسیار بزرگ که ده ها کیلومتر قطر دارند اتفاق می افتد. سیارک ها بر اثر چنین برخوردهایی کاملا از هم می پاشند، پس این شهاب سنگ ها باید از اجرام بزرگ تری جدا شده باشند.
احتمال دوم از این قرار است. می دانیم شهاب سنگهای بین 1300تا 200 میلیون سال پیش به صورت سنگهای آذرین متبلور شده اند. پس جرم مادر می باید قطری بیشتر از ماه داشته باشد تا توانسته باشد تا این زمان هنوز از نظر آتشفشانزائی فعال مانده باشد. چنین جسمی فقط می تواند سیاره باشد. ناهید هرچند از نظر فاصله نزدیکترین سیاره به زمین محسوب می شود اما به دلیل گرانش قوی، و نیز جو ضخیمی که آنرا احاطه کرده است، خروج سنگهای احتمالی از حیطه آن بسیار دشوار است. اقمار بزرگ سیاراتی مانند زحل و مشتری نیز نمی توانند منشا پرتاب چنین سنگهایی به محدوده داخلی منظومه شمسی باشند، زیرا گرانش مهیب این سیارات غول پیکر مانع آن است. با حذف ماه، ناهید و اقمار سیارات بزرگ، تنها زمین و مریخ باقی می مانند. زمین منشا این سنگها نیست زیرا بر سطح این شهابسنگها شواهد انکار ناپذیر پرواز جوی دیده می شود و در یک مورد حتی سقوط یکی از آنها( شهاب سنگ نخله) به چشم دیده شده است
پس فقط مریخ می ماند. این نتیجه با کشف ایزوتوپهایی از گاز نیتروژن در شهابسنگهای که از نیتروژن موجود در هوای زمین سنگین تر است تایید می شود. اندازه گیری هایی که دو مریخ نشین((وایکینگ)) از جو مریخ انجام دادند، قبلا وجود این ایزوتوپها در جو مریخ اثبات کرده است.
آشکار است که شهابسنگها نه فقط سیارکها، بلکه همچنین از ماه، وحداقل یک سیاره بزرگ است.

[bb]

نقشه توپوگرافی زهره

برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید

[bb]

منبع / نويسنده : ناهید قهرمانی

نشانه های آب در سیاره ای دوردست

یک ستاره شناس در روز سه شنبه اعلام کرد که برای اولین بار نشانه هایی از وجود آب در سیاره ای خارج از منظومه شمسی ردیابی شده است. این کشف برای دانشمندانی که مشتاق یافتن حیات در سیارات دیگر هستند، بسیار امیدوار کننده است.

تراویس بارمن (Travis Barman)، ستاره شناسی از رصدخانه لوول (Lowell) واقع در آریزونا، گفته است که بخار آب در جو سیاره گازی بزرگی مانند مشتری یافته شده است. این سیاره که به نام HD 209458b شناخته میشود، در فاصله 150 سال نوری از زمین و در مجمع الکواکب پگاسوس (فرس اعظم) قرار دارد.
در ماه فوریه، دانشمندان دیگر اعلام کرده بودند که در جو این سیاره و یک سیاره دیگر مشابه مشتری، نشانه های آب مشاهده نکرده اند.
بارمن میگوید: "من به صحت این یافته اعتقاد دارم، و با توجه به اینکه مدتهاست که وجود آب در جو این سیاره و تعداد دیگری از سیارات پیشبینی شده بود، این کشف را خبر بسیار خوبی میدانم."
رصدخانه لوول، که یک انستیتوی خصوصی تحقیقات نجومی است، این کشف را اعلام کرد و گزارش آن برای چاپ در نشریه Astrophysical Journal به تایید رسید. بنابر این گزارش، این تحقیق توسط ناسا پشتیبانی شده است.
ردیابی وجود بخار آب به این دلیل امکان پذیر بوده که این سیاره، در زمین از نقطه دید بسیار خوبی برخوردار است، مسیر حرکت آن به دور ستاره اش، طوری است که هر3 و نیم روز یک بار از مقابل ستاره عبور میکند و امکان محاسبات دقیق را فراهم میکند.
دانشمندانی که به دنبال نشانه های حیات خارج از زمین هستند، مشتاق یافتن شواهدی از آب در سیاره های دیگر – در منظومه شمسی و خارج از آن- هستند، زیرا از نظر ما، آب مایه اصلی حیات به شمار میرود.
بارمن یادآوری میکند که وجود حیات در یک سیاره مشابه مشتری و گازی در مقایسه با سیاره جامد و سنگی چون زمین، بسیار بعد به نظر میرسد . یافتن بخار آب در جو آن پاسخی به پرسش دانشمندان مذکور نخواهد داد.

بخشی از یک پازل
به گفته بارمن: "این کشفیات برای دادن پاسخ صریح به پرسشی تا این حد پر اهمیت، مناسب و کافی نیستند."
"بدون شک این یافته ها میتوانند تکه هایی از یک پازل باشند- دانستن وجود و چگونگی تقسیم آب در منظومه های شمسی دیگر برای دانستن اینکه آیا شرایط برای وجود زندگی مناسب است یا خیر، بسیار اهمیت دارد. وجود آب امکان حیات را نفی نمیکند اما به معنای وجود قطعی آن هم نیست."
او معتقد است که این کشف دلیل محکمی برای اعتقاد به وجود آب در دیگر منظومه های شمسی است.
آب بر روی زمین فراوان است و در مناطق دیگر منظومه شمسی - مانند قطبهای جنوب و شمال مریخ به شکل قطعات عظیم یخ - یافته شده است. سیاره HD 209458b اولین سیاره خارج از منظومه شمسی است که وجود جو در آن کشف شده است. لازم به ذکر است که بیش از 200 سیاره شناخته شده در خارج از منظومه شمسی ما وجود دارند.

لینک مرتبط با مقاله:

برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید

[bb]

سیاره عطارد-Mercury Planet

این سیاره هم همچون قمر زمین ماه دارای شکاف هایی است که از برخورد شهابسنگها به وجود آمده اند. قطر ایت سیاره 4878 کیلومتر است. رصد این سیاره برای ساکنان زمینی کمی سخت است چون فاصله ای بسیار نزدیک به خورشید دارد و ارتفاع کمی از افق می گیرد. جو آن بسیار رقیق و از جنس هلیوم است. یکی از داغ ترین مناطق این سیاره مشهور به حوضه کالوریس به قطر 1300 کیلومتر است. هسته این سیاره از جنس آهن است که 70% جرم کل را تشکیل می دهد.

اطلاعات از سیاره عطارد(تیر) : قطر:4878 کیلومتر- فاصله از خورشید: در حداکثر 70000000 کیلومتر و در حداقل 46000000 کیلومتر-طول سال: 88 روز ( نسبت به زمین)- طول روز: 59 روز - جرم: 0/055 زمین-چگالی: 0/98 زمین- دمای سطح: در قسمت رو به خورشید: 450 درجه سانتیگراد و در قسمت تاریک: 170- سانتیگراد-دارای قمر نیست.

سیاره زهره-Venus Planet

در گذشته اعتقاد داشتند که در زهره حیات وجود دارد اما سفینه هایی که بر سطح آن فرود آمدند وجود حیات را تکذیب کردند. زیرا دمایی در حدود 500 درجه سانتیگراد دارد. جو آن بسیار غلیظ و نابود کننده است که عمدتا از دی اکسید کربن تشکیل شده که باعث درخشندگی بسیار زیاد آن در آسمان است و دارای ابرهایی از جنس اسید سولفوریک است. اندازه آن تقریبا اندازه گهواره ما یعنی زمین است و هسته ای مایع دارد و پوسته ای نازک صخره ای. اطلاعات: فاصله از خورشید(حداکثر:109000000 کیلومتر) و (حداقل: 108000000 کیلومتر) - طول سال: 225 روز - طول روز:117 روز - جرم: 0/82 زمین - چگالی:0/89 چگالی زمین- دمای سطح:500 درجه سانتیگراد.- دارای قمر نیست.

سیاره مریخ-Mars Planet

سیاره ای که اکنون حیات از نوع کاملا ابتدایی در آن وجود دارد ( باکتری های یخ زده) و تحمل پذیر ترین جا در منظومه شمسی است که اگر ماشین ها و مراکز صنعتی را به این سیاره ببریم و این سیاره را داغ کنیم مثل زمین شرایطی دارای حیات به خود می گیرد. مریخ نزدیکترین سیاره به زمین است. مرتفع ترین قله در مریخ به نام الیمپوس به ارتفاع 23 کیلومتر است و طول بزرگترین دره مریخ به نام مارینر به 4000 کیلومتر می رسد. اطلاعات: قطر: 6794 کیلومتر-فاصله از خورشید: ( حدااکثر: 294000000 کیلومتر) و (حداقل: 207000000 کیلومتر)طول سال:678 روز-طول روز: 23 ساعت و 37 ثانیه-جرم:0/11 زمین- چگالی:0/71 زمین- دمای سطح: حداقل: 20- سانتیگراد و در شب به 100- هم می رسد- دارای دو قمر به نام های فوبوس و دیموس است.

سیاره مشتری-Jupiter Planet

بزرگترین سیاره منظومه شمسی است و دارای 61 قمر می باشد که معروفترین آنها که حتی با دوربین خای دو چشمی کوچک هم نمایان هستند به نام های یو-اوروپا-کالسیتو-گانیمد هستند و از آنها به اقمار گالیله ای هم یاد می شود. مشتری به قدری بزرگ است که در آن می توان 1000 تا سیاره زمین جای داد. مشتری دارای ترکیبات جوی مشابه به خورشید است و عناصر هلیوم ، هیدروژن ، کربن و ازت را داراست. این سیاره اگر کمی پرجرم تر از زمان کنونی اش می شد به ستاره ای تبدیل می شد . دمای هسته سیاره مشتری حدود 30000+ درجه سانتیگراد است و ابرهای آن دمایی در حدود 150- دارند. در این سیاره طوفانهایی با سرعت 540 کیلومتر بر ساعت در حال وزیدنند که سفینه فضایی ویجر آن را مشخص کرد. اطلاعات: فاصله از خورشید:(حداکثر: 816000000 کیلومتر) و ( حداقل: 741000000 کیلومتر)- طول سال: 11/9 سال زمینی-طول روز: 9 ساعت و 50 دقیقه-جرم:318 برابر زمین-چگالی: 0/39 زمین-دمای سطح: 150-

سیاره زحل-Saturn Planet

از این سیاره به عنوان مروارید منظومه شمسی یاد می کنند زیرا در بین چهار سیاره ای که دارای حلقه هستند( مشتری،اورانوس و نپتون) این سیاره دارای حلقه هایی فوق العاده درخشان است که حتی با تلسکوپ های کوچک هم قابل مشاهده است. این سیاره دارای 32 قمر است که معروف ترین آن تیتان است. جنس حلقه های سیاره زحل از جنس خرده سنگ ها و یخ است که به دور این سیاره قرار گرفته اند. در جو این سیاره هلیوم و هیدروژن وجود دارد و دمای هسته صخره ای آن حدود 12000 درجه سانتیگراد است. در زحل حدود 700 زمین جای می گیرد. اطلاعات: فاصله از خورشید: (حد اکثر: 1507000000 کیلومتر) و (حداقل:1347000000 کیلومتر)-طول سال: 29/5 سال زمینی-طول روز: 10 ساعت و 14 دقیقه-جرم: 95 برابر زمین-چگالی 0/13 زمین-دمای سطح: 170-

سیاره اورانوس-Uranus Planet

یک از عجیب ترین سیارات منظومه شمسی اورانوس است زیرا دارای زاویه میل 98 درجه است و این نشان دهنده ان است که اورانوس از در مدار خود به پهلو می چرخد در واقع می توان نتیجه گرفت که در اورانوس21 سال روز است و در نیمه دیگر ان 21 سال شب است.اورانوس 15 قمر دارد که بزرگترین آنها تیتانیا و کوچکترین آنها میراندا است. اندازه آن تقریبا 4 برابر زمین است. کشف اورانوس توسط ویلیام هرشل انجام گرفت. این سیاره دارای هسته ای از جنس آهن و سیلیکات است. اطلاعات: فاصله از خورشید: (حداکثر: 30007000000 کیلومتر) و (حداقل:2737000000 کیلومتر) -جرم: 14/6 برابر زمین-چگالی : 22% زمین- دمای سطح: 200- سانتیگراد.

سیاره نپتون-Neptune Planet

نپتون سیاره ای دور دست است که دارای هسته ای از جنس سیلیسوم و آهن است و دارای گوشته ای از جنس متان و آمونیاک. این سیاره منبع گرمایی درونی دارد و همین باعث می شود که دمای آن با اورانوس زیاد اختلاف نداشته باشد. این سیاره به وسیله کوچ آدامز کشف شد. این سیاره دارای 8 قمر است که بزرگترین آن به نام تریتون است که جهت گردش این قمر به دور نپتون بر عکس گردش سایر قمرهای دیکر این سیاره است.اطلاعات: دما: 210- سانتیگراد-فاصله از خورشید: (حداکثر: 4540000000 کیلومتر) و ( حداقل: 4462000000 کیلومتر)-طول سال: 164/8 سال زمینی- طول روز: 18 ساعت زمینی-جرم: 17 برابر زمین-چگالی 0/03 زمین.

سیاره پلوتو-Pluto Planet

از این سیاره اطلاعات زیادی در دست نیست. قطر آن حدود 2200 کیلومتر یعنی از ماه هم کوچکتر و دارای 3 قمر است.اطلاعات: فاصله از خورشید:(حداکثر:7388000000000 کیلومتر) و ( حداقل:4442000000000 کیلومتر)-دمای سطح: 230-

جرم:0/002 زمین-چگالی:0/64 زمین