اصطلاحات موسیقی ایران

[Asalbanoo]

حرف ( ر )



راح و روح

از آواز هاي باربد كه نظامي آنرا روز فرخ ناميده است.

راز و نياز

يكي از گوشه هاي دستگاه همايون.

راست پنچگاه

اين دستگاه مقام ششم در موسيقي ايراني است كه بسيار قديمي است و به مناسبت اسم آن احتمالا به زمان ساسانيان مي رسد و نام « راست » در موسيقي ممالك مسلمان چه مجاور و چه دور ايران ديده مي شود. گوشه هاي آن خسرواني، بحر نور است و گوشه فرعي آن زنگوله صغير، زنگوله كبير، نغمه، روح افزا، نيريز، پنچگاه، سپهر، عشاق، نوروز عجم، قراچه، ميرقع، نهيب، عراق، محير، آشور، اصفهانك، بسته نگار، حزين، طرز، ابوالچپ، راوندي، ليلي و مجنون، نوروز عرب، نوروز صبا، نوروز خارا، نفير و فرنگ، ماوراء النهر، راك، راك عبدالله، شهر آشوب، حربي.

راست حجاز

موسيقي پرده حجاز كه راست قديماً پرده ( دايره ) بوده است مانند راست پنجگاه و غيره و حجاز نيز يكي از ملحقات دستگاه شور است.

راست ساز

نوعي از فنون سازندگي و صفتي از صفات سازهاي زهي است.

راست كوك

اصطلاحي از موسيقي كه در سازهاي زهي كه يك سر سيمها به كاسه ساز متصل است و ثابت مي باشد و سر ديگر آن سيمها به گوشه هاي غير ثابت اتصال دارد كه براي كم و زياد كردن آواي ساز آن گوشه ها را به طرف راست يا چپ مي پيچاند.

راست ماهور

دستگاه ماهور در اصطلاح موسيقي.

راست مايه

آهنگي از موسيقي است از دستگاه راست پنچگاه.

راك عبدالله

نام نوايي است در دستگاه ماهور.

رامش جان

نام لحن هشتم از سي لحن باربد و نوايي است از ساخته هاي او، در برهان قاطع اين لحن آرامش جهان نوشته شده است.

رامشخوار

نام نوايي است از موسيقي.

راوندي

نام قطعه اي از قطعات دستگاه همايون در اصطلاح موسيقي.

راه گل

از نغمه هاي دوره ساساني است.

راهوي

( يا رهاوي ) نام مقامي از موسيقي كه رهاوي نيز گويند و مقامي از دوازده مقام موسيقي است.

رزم خسرو

نام پرده و لحني از موسيقي ( اصطلاحي از موسيقي ).

رمل صغير
دوازده ضرب ( ديك دك دك دك ديك دك ديك دك ديك دك ). از ضربهاي موسيقي ايران مي باشد.

رمل كبير

بيست و هشت ضرب. از ضربهاي موسيقي ايران مي باشد.

رنگ

نوعي موسيقي كه با آن مي توان رقصيد.

رواني

پنج ضرب ( ديك دك ديك دك ) از ضربهاي موسيقي ايراني است.

روح الارواح

اصطلاحي است در موسيقي.

روز فرخ

از آواز هاي باربد.

روشن چراغ

از نغمه هاي دوره ساساني است.

رهاوي

از گوشه هاي موسيقي ايراني در دستگاه شور است.

ره خسرواني
يكي از آهنگهاي باربد است.

حرف ( ز )



زابل گبري

از گوشه هاي دستگاه سه گاه است.

زاحم

يكي از آهنگهاي موسيقي است.

زاغ

نام نوايي است از موسيقي.

زبول

نوايي است كه مطربان زنند.

زجاف

آواز و صداي كوس و نقاره را گويند.

زخمه ور

نوازنده سازهاي زهي را گويند.

زنگوله
نغمه اي از راست پنجگاه است كه سه ضربي است.

زير افكن

از نغمه هاي دوره ساساني كه در مايه شور ساخته شده است.

زيركش سلمك

از گوشه هاي موسيقي ايراني در دستگاه شور است

[Asalbanoo]

حرف س

ساربانك

يكي از آهنگهاي موسيقي است.

سازسير آهنگ
ساز بلند آواز.

سازگري
نام پرده اي است از موسيقي مركب از مقام عراق و اصفهان.

ساز نوروز
از آوازهاي باربد.

سبز آرنگ
نام لحني از مصنفات باربد.

سبز بهار
نام نوايي از موسيقي است و آنرا سبزه بهار نيز گويند. و از نغمه هاي دوره ساساني است.

سبز در سبز
نوايي از موسيقي و نام لحن نهم از سي لحن باربد.

سبزه بهار
نام نوايي و لحني از موسيقي.

سبزه در سبزه
سبز در سبز را ببينيد.

سبك
در اصطلاح موسيقي به نوعي از آهنگ گفته مي شود كه قابل فهم عامه باشد مثل موسيقي جاز كه در اين موسيقي در مقابل سنگين كه عبارت از موسيقي كلاستيك است بكار برده مي شود.

سپهبدان
نام پرده اي از موسيقي.

سرخانه
به اصطلاح موسيقي به معني آواز بلند است.

ستي زرين
نام آهنگي است.

سر پرده
نام پرده اي از موسيقي.

سرجس
نام آهنگي است.

سرزير
نام نوايي است از موسيقي.

سرصبح
آهنگي كه سربازان پيش از سپيده دم نوازند.

سروستان
از الحان سي گانه باربد است.

سروسهي
از آوازهاي باربد.

سلمك
اصطلاحي است در موسيقي.

سه گاه
اين دستگاه تقريباً در همه ممالك اسلامي متداول است. اين دستگاه بيشتر براي بيان احساس غم و اندوه كه به اميدواري مي گرايد مناسب است. آواز سه گاه بسيار غم انگيز و حزن آور است.گوشه هاي مهم اين دستگاه عبارتند از: در آمد، مويه، زابل، مخالف، حصار، گوشه هاي ديگر مانند: آواز، نغمه، زنگ شتر، بسته نگار، زنگوله، خزان، بس حصار، معربد، حاجي حسيني، مغلوب، دوبيتي، حزين، دلگشا، رهاوي، مسيحي، ناقوس، تخت طاقديس، شاه ختايي، مداين، نهاوند.

حرف ( ش )

شادباد
از نغمه هاي دوره ساساني است.

شاديانه
ساز و دهل كه به شادي فتح يا عروسي مي زنند.

شادروان مرواريد
نام صوتي از مصنفات باربد و وجه تسميه اش اين است كه روزي باربد رامشگر به شادروان خسرو پرويز نشسته بود آن صوت را نواخت و آن را شادروان نام نهاد و خسرو فرمود طبقي پر از مرواريد نثار باربد كردند و آن را شادروان مرواريد خواندند و ضمناً اين صوت لحن دوازدهم از سي لحن باربد است.

شاكورد
نام نوايي از موسيقي.

شاه ختايي
از گوشه هاي موسيقي در نغمه افشار.

شاه ناز
نام لحني است در موسيقي.

شاه نامه
نام لحني است در موسيقي.

شبديز
از الحان سي گانه باربد است كه به مناسب مرگ شبديز ( اسب خسروپرويز ) سروده شده است.

شب فرخ
يكي از الحان باربد. در برهان قاطع نام لحن چهاردهم، از سي لحن باربدي محسوب شده ولي در فهرستي كه نظامي در خسرو و شيرين آورده لحن شانزدهم از سي و يك لحن باربدي است.

شور
اين دستگاه ريشه بسيار قديمي دارد و مبناي بيشتر موسيقي هاي محلي و موسيقي معمول در ايلات به شمار مي رود نغمه هاي اين دستگاه عبارتند از:
1ـ نغمه ابوعطا كه گوشه هاي آن؛ در آمد، حجاز و چهار باغ است ( چهار باغ قطعه اي است ضربي، كه با اشعار با قافيه مخصوص همراهي مي شود).
2ـ نغمه بيات ترك با گوشه هاي؛ درآمد، قطار و فيلي. قطار در ايلات كرد بسيار معمول است و اغلب با اشعار بابا طاهر همراهي مي شود.
3ـ نغمه افشار كه گوشه هاي مهم آن؛ درآمد، جامه دران، مثنوي پيچ، قرايي، شاه ختايي است.
4ـ نغمه دشتي كه خود استقلال نيمه كاملي دارد. پايه موسيقي محلي بخصوص در شمال ايران است گوشه هاي مهم اين نغمه؛ درآمد، دوبيتي، گيلكي، گبري، بيات كرد است.
علاوه بر گوشه هايي كه در چهار نغمه بالا ذكر شد، گوشه هاي ديگري نيز در اين دستگاه نواخته مي شود مانند: سيخي و سملي در ابوعطا، دوگاه و روح الارواح در بيات ترك، نهيب در افشاري بيدكاني، چوپاني، غم انگيز، سرنج و كوچه باغي در دشتي، شهناز، گريلي، ملانازي، بزرگ، رهاب در شور. گوشه هاي ديگر دستگاه شور از اين قرارند: زيركش، سلمك، گلريز، صفا،‌خارا، قجر، حزين، قراچه، رهاوي، دستان عرب، تبه نگار، بغدادي، چهار پاره، برگردان مسيحي، حسيني، عراق، نهفت شكسته، اوج، غم انگيزم، عقده گشا، كوچه باغي، نشابورك، ضرب اصول، نيشاپور، حاجياني، دشتستاني، آذربايجاني، خسرواني، مهرباني.

[Asalbanoo]

حرف ( ص)

صبا
نام آهنگي از آهنگهاي موسيقي.
صحت نامه
تصنيفي است در موسيقي ساخته نصيرالدين طوسي.
صفا
از گوشه هاي موسيقي در دستگاه شور است.
صفاهان
نام پرده اي از موسيقي كه آن را در آخر شب سرايند.
صفاهانك
يكي از دوازده مقام موسيقي.
صوت الفتح
پنجاه و نه ضرب. از ضربهاي موسيقي ايران مي باشد.
صوفيانه
سه ضرب ( ديك دك ). از ضربهاي موسيقي ايراني مي باشد.
صيار
آواز چنگ را گويند.
حرف ( ض )

ضرب اصول
از گوشه هاي دستگاه شور است.
حرف ( ط )

طاقديسي
نام نوايي است از سي لحن باربد.
طرنگشت
آواز تار و سازهاي زهي.
طنطنه
آواز تنبوره ورود و بربط را گويند و به معني آواز نقاده و كوس نيز گفته شود.
حرف ( ع )

عراق
از گوشه هاي دستگاه شور است.
عقده گشا
از گوشه هاي دستگاه شور است.

حرف ( غ )

غرد
نوايي است از موسيقي.

غم انگيزم
از گوشه هاي دستگاه شور است.

غنايي
شعر غنايي يا شعر موسيقي، شعري است كه حاكي از عواطف و احساسات روحي باشد. فخر، حماسه، حكمت و تعليم، مدح، هجا، رثا ء، تشبيب، وصف مناظر و نظاير آنها همگي در اين گونه به چشم مي خورد.
غنچه كبك دري

لحن بيست و ششم از سي لحن باربد.
غنه

تحريري است از موسيقي كه در هنگام غنا و سراييدن بخيشوم بيني و دماغ ادا كنند.

[Actros]

دمت گرم مژگان خانوم

[Asalbanoo]

امیر جان ممنون از توجهت..
-----------------
حرف ( ف )



فاخته ضرب

( ديك ديك دك ديك دك دك دك ). از ضربهاي موسيقي ايران و نام اصل يازدهم از هفده بحر اصول موسيقي كه گونه اي نواختن ساز را هم گويند.

فرخ روز

نام پرده اي است از موسيقي و صوتي از مصنفات باربد و نام لحن بيست و هفتم از سي لحن باربد.

فرغانه

نام شعبه اي است كه آن را نهاوندك مي خوانند.


فنه

نام نوايي است كه مطربان نوازند.

فيلي

از گوشه هاي نغمه بيات ترك است.

حرف ( ق )



قالوس

نام نوايي و لحني از موسيقي است.

قجر

از گوشه هاي موسيقي ايراني در دستگاه شور است.

قرايي

از گوشه هاي موسيقي در نغمه افشار.

قراچه

از گوشه هاي موسيقي ايراني در دستگاه شور است.

قرة العين

نام آهنگي است در موسيقي.

قره باغ

آهنگي است در موسيقي.

قصابه

نام آهنگي است.

قطار

از گوشه هاي بيات ترك كه در ايلات كرد بسيار معمول است و اغلب با اشعار بابا طاهر خوانده مي شود.

قفل رومي

نام لحن پانزدهم از سي لحن باربد. ( اين لحن ترجمه شده لحن پهلوي است به عربي )

[Asalbanoo]

حرف ( ك )

كاري

اصطلاح موسيقي است.

كاويزنه

از آهنگهاي موسيقي است.

كبك دري
از الحان سي گانه باربد است.

كرشمه

نغمه كوچك و سه ضربي است كه در اثر دستگاه ها و آوازها نواخته مي شود.

كوچه باغي

از گوشه هاي دستگاه شور است.

كيخسرو

از آواز هاي باربد.

كين ايرج

از الحان سب گانه باربد است.

حرف ( گ )




گام

دايره، ذوالكل دوره نغمات هشتگانه ،گام توالي هشت نت موسيقي است.

گاويزنه

نوايي از موسيقي است.

گبري

آهنگي از موسيقي است.

گردانيا

نام نوايي است از موسيقي.

گردانيه

نام پرده اي از موسيقي است.

گشايش

نام آهنگي است در موسيقي.

گلريز

از گوشه هاي موسيقي ايراني در دستگاه شور است.

گلزار

نام نوايي است در موسيقي.

گل نوش

از نغمه هاي دوره ساساني است.

گنج باد آورده

از الحان سي گانه باربد است كه به افتخار شهر براز سردار معروف ايران به مناسبت فتح مصر ساخته شده است و منظور گنجهايي است كه امپراطور روم باركشتي كرده بود و بوسيله بادبه ساحل افتد و نصيب سردار ايراني شد.

گنجدار
نام نوا و صدايي است از موسيقي.

گنج ساخته

از آواز هاي باربد.

گنج سوخته

نام لحن هجدهم است از سي لحن باربد.

گنج عروس

يكي از ساخته هاي باربد.

گنج فريدون

نام نوايي است كه رامشگران زنند.

گنج گاو

نام لحن هفدهم از سي لحن باربد. نام ديگر اين لحن كه در برهان قاطع نوشته شده گنج كاوس است.

گنج گاوان

نوايي است از نواهاي باربد.

گنج گاوميش

نام نوايي است از نواهاي باربد.

گوركا

آهنگي است از موسيقي.

گوشت

يكي از شش آواز موسيقي است كه آن نوروز و مايه و سلمك و گوشت و شهناز و گردانيه باشد.

گويا

نام آهنگي است.

حرف ( ل )



لبينا

نام نوايي از موسيقي است.

ليلي

نوايي از موسيقي است.

[Asalbanoo]

حرف ( م )



ماه بركوهان

يكي از الحان سي گانه باربد است.

ماهور

فواصل گام ماهور با فواصل گام بزرگ غربي منطق است اين دستگاه به همين نام و فواصل مشابه در شرح ادوار صفي الدين يافت مي شود و همين دليل قدمت آن است. اين گام مبين شجاعت، شادي و اميدواري و پيشرفت زندگي است. گوشه هاي اين دستگاه عبارتند از: درآمد، كرشمه، گشايش، خوارزمي و گاهي دلكش كه گوشه دستگاه شور است و براي تنوع و خروج از يك نواختي در اين دستگاه مي نوازند. گوشه هاي ديگر اين دستگاه كراوغلي، داد، خسرواني، خاوران، طرب انگيز، طوسي، آذربايجاني، فيلي، زيرافكند، ماهور صغير، ابول، حصار ماهور، نيريز، نهيب، عراق، محير، آشور آوند، زنگوله، سروش، اصفهانك، راك هندي، صفير، نغمه، راك عبدالله، ساقي نامه، صوفي نامه، پروانه، بسته نگار، حربي، شهر آشوب.

مثنوي پيچ

از گوشه هاي موسيقي در نغمه افشار.

مخالف

از گوشه هاي دستگاه سه گاه است.

مخمس

بيست ضرب. از ضربهاي موسيقي ايران است.

مرواي نيك

يكي از الحان سي گانه باربد است.

مشكدانه

از الحان سي گانه باربد است.

مشك مالي

از آوازهاي باربد.

مشكويه

يكي از الحان سي گانه باربد است.

مويه

از گوشه هاي دستگاه سه گاه است.

مهرباني

از گوشه هاي دستگاه شور است.

مهرگاني

از آوازهاي باربد. مهرماني نام ديگر اين آواز است كه در برهان قاطع نوشته شده است.

حرف ( ن )



نار شيرين

نام نوايي است از موسيقي

ناز نوروز

نام نوايي است از موسيقي.

ناقوس
در موسيقي نام يك آواز از دستگاه سه گاه است.

ناقوسي

نام لحن بيست و ششم از سي لحن باربد.

ناله

آواي ادوات موسيقي.

نخجيرگان

نام نوايي است از موسيقي كه باربد آن را ساخته است. اين نوا را نخچير گان و نخچيرگاني هم گويند كه نام لحن سي ام باربد است. و به قولي نام لحن بيست و هفتم است.

نخچير گاو

نام نوايي است از موسيقي. ظاهراً اين كلمه مصحف نخچير گان است.

نستور

در موسيقي نام يك رنگ دستگاه همايون و نوا است.

نشابور

يا نشابورك نام نوايي است از موسيقي و نام شعبه اي است از نوا كه به نواشابور مشهور است.

نصيرخاني

چهار پاره را به ببينيد.

نغمه

گوشه اي از دستگاه راست پنجگاه است كه سه ضربي است.

نوا

فواصل درجات دستگاه نوا با گام شور مشابه است فقط نت اصلي آن با گام شور تفاوت دارد. در اين دستگاه حالت آرمش و سلامت نفس مشاهده مي شود و براي همراهي اشعاري حاكي از معاني فلسفي مناسب است. گوشه هاي مهم اين دستگاه عبارتند از: درآمد، كه از مايه شروع مي شود و شاهد آن نت چهارم گام و ايست آن نت دوم است. گردانيه، گوشت، نهفت. گوشه هاي ديگر‌ آن: نغمه، بيات راجع، حزين، مويه، عشاق، عشيران، نيشابورك، خجسته، مجلسي، ملك حسيني، بوسليك، نيريز، نستوري، طاقديس، رهاب، عراق.

نوبهاري

از آواز هاي باربد كه نظامي آنرا غنچه كبك دري ناميده است.

نوروز

از الحان سي گانه باربد در مايه همايون است كه به نام جشن باستاني و ملي ايران ناميده شده و به نامهاي مختلف، نوروز كوچك و نوروز خارا و نوروز كيقبادي آمده است كه بعدها نوروز صبا جانشين آنها شد و در كتابهاي دوران بعد نوروز عجم و نوروز عرب نيز آمده است.

نوروز صبا

در پرده چكاوك و از پرده بيداد شروع مي شود ( نوروز را به ببينيد ).

نوروز غرب

در پرده چكاوك توقف مي كند ( نوروز را به ببينيد ).

نوروز خارا

به پرده چكاوك فرود مي آيد ( نوروز را ببينيد ).

نوشين باده

از الحان سي گانه باربد است.

نهفت

از نغمه هاي دوره ساساني كه در مايه نوا ساخته شده است.

نهفت شكسته

از گوشه هاي دستگاه شور است.

نيشاپور

از گوشه هاي دستگاه شور است.

نيم ثقيل

هفده ضرب ( ديك دك ديك دك دك ديك دك ديك دك دك دك ) از ضربهاي موسيقي ايران مي باشد.

نيم دور

ده ضرب ( ديك دك ديك دك دك دك دك )‌. از ضربهاي موسيقي ايران مي باشد.

نيمروز

از الحان سي گانه باربد است.

[Asalbanoo]

حرف ( ه )



هفت گنج

نام نوايي است از موسيقي.

همايون

گام همايون را مي توان با گام كوچك موسيقي غربي مقايسه نمد. نغمات اين دستگاه ملايم و گوشه هاي آن ماليخوليايي است، گوشه هاي اين دستگاه عبارتند از: درآمد، چكاوك، بختياري، ليلي و مجنون، بيداد، كه گوشه هاي اصلي را تشكيل مي دهند و گوشه هاي ديگر مواليان، ني داود، باوي، ابوالچپ، راه ندي، موره، طرز، نوروز عرب، نوروز صبا، نوروز خارا، نفير و فرنگ، شوشتري، ميگلي، دلنواز، غزال، مؤالف، دناسري، جامه داران، فرح، شهر آشوب، پروانه، نغمه بيات اصفهان را مي توان از دستگاه همايون دانست و لي اكنون آنرا دستگاه مستقلي مي دانند گوشه هاي اين نغمه، در آمد، بيات راجع، عشاق، سوز و گداز، جوايه، راز و نياز، چهار مضراب، مثنوي، فرح انگيز است.

حرف ( ي )



يزدان آفريد
نخستين آوازي كه باربد براي خسرو پرويز خواند و سبب نامي شدن او گرديد.

يك و نيم ساز

گونه اي از فنون و هنرهاي سازندگي سازهاي زهي.

[ali reza majidi 14]

آقا ممنون فقط یه سوال داشتم اونم اینه که باریتون یعنی چی؟
ممنون