اخبار مرتبط با ویتامین دی
آفتاب: هفته‌نامه سلامت نوشت: بیش از ۷۰ درصد خانواده‌های ایرانی کلسیم کافی دریافت نمی‌کنند و کمبود ویتامین D نیز مشکلی است که اخیرا در تمام گروه‌های سنی گزارش شده است. از طرفی سرانه مصرف لبنیات به‌خصوص شیر در کشور ما بسیار پایین است و در سال‌های اخیر، با افزایش قیمت شیر، مصرف آن باز هم کاهش پیدا کرده است. از آنجا که مطالعات اخیر، نقش کمبود ویتامین D را در ابتلا به بسیاری از بیماریهای غیرواگیر مانند ام‌اس و دیابت نشان داده‌اند، این مشکل تغذیه‌ای اهمیت زیادی دارد که در «زیر ذره‌بین» این هفته به آن پرداخته‌ایم.
دکتر زهرا عبداللهی، رئیس دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت به «سلامت» گفت: «مطالعه وضعیت ریزمغذیها از لحاظ آهن، روی، ویتامین A و D در سال ۸۰ نشان داد کمبود آهن و کم‌خونی در کشور بسیار شایع است و کمبود روی هم در همه گروه‌های سنی، مشکل عمده تغذیه‌ای ماست. علاوه بر این، وضعیت ویتامین A و D در زمان بارداری و کودکان زیر ۲ سال ارزیابی و معلوم شد، کمبود این ویتامین قابل‌توجه نیست ولی آخرین بررسی‌ها در سال ۹۱ مشخص کرد با توجه به اقدام‌های انجام شده مانند غنی‌سازی آرد با آهن و اسید فولیک و طرح آهن‌یاری دانش‌آموزان دختر، مشکل کمبود آهن و کم‌خونی ۵۰ درصد کاهش یافته و میزان شیوع کمبود روی نیز کمتر شده است.»
رئیس دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، مهم‌ترین مشکل تغذیه‌ای را کمبود ویتامین D می‌داند: «مطالعه اخیر ما نشان داد اگر ۱۰ سال پیش، کمبود ویتامین D در کودکان ۳ تا ۴ درصد بود، در حال حاضر ۲۴ درصد است و در زنان باردار از ۵۵ درصد به ۸۶ درصد رسیده است. همچنین کمبود ویتامین D در نوجوانان ۱۴ تا ۲۰ ساله ۷۶ درصد و در کودکان ۶ ساله، ۶۲ درصد گزارش شده است.»
دکتر عبداللهی کمبود ویتامین D را اپیدمی خاموش در همه جوامع می‌داند و علت این کمبود را این‌گونه بیان می‌کند: «منابع غذایی، ویتامین D مورد نیاز بدن را ندارند و ۹۰ درصد ویتامین D مورد نیاز بدن باید از نور آفتاب تامین شود ولی این اتفاق نمی‌افتد. مسائلی مانند آلودگی هوا و استفاده از کرم‌های ضدآفتاب و ترس از سرطان پوست باعث شده مردم کمتر در معرض اشعه فرابنفش خورشید قرار بگیرند و سنتز ویتامین D در بدنشان کمتر اتفاق بیفتد.»
وی مهم‌ترین راه برای جبران کمبود ویتامین D را غنی‌سازی محصولات غذایی با ویتامین D می‌داند: «اگر مواد غذایی‌ای مانند شیر غنی‌شده باشند، می‌توانند ویتامین D مورد نیاز را به بدن برسانند. این کار در کشورهای دیگر انجام شده و نتایج آن مثبت بوده است. از سال ۸۰ که اولین بررسی وضعیت ریزمغذیها انجام شد، با صنایع شیر قضیه غنی‌سازی مطرح شده ولی هزینه بالای غنی‌سازی، قیمت نهایی شیر را بالا می‌برد در حالی که قیمت شیر باید به اندازه‌ای باشد که مردم توانایی خرید آن را داشته باشند. متاسفانه در حال حاضر قیمت شیر گران است و برخی از مردم شیر معمولی را هم از سبد غذایی‌شان حذف کرده‌اند، چه برسد به شیر غنی‌شده! بنابراین باید از تولیدکنندگان محصولات غنی‌شده حمایت شود تا قیمت نهایی محصولاتشان بالا نرود.»
معیارهای کمبود ویتامین عوض شده
دکتر تیرنگ نیستانی، مدیرگروه تغذیه انستیتو تحقیقات تغذیه، در گفتوگو با «سلامت» علل دیگر این کمبود را برمی‌شمارد و اعتقاد دارد تا زمانی که علت اصلی کمبود را ندانیم، نمی‌توانیم راه جبران آن را پیدا کنیم: «یک علت مهم این است که معیارهای کمبود ویتامین D نسبت به گذشته تغییر کرده و غلظت سرمی که معیار کمبود را نشان می‌دهد، بالاتر رفته به گونه‌ای که نسبت به گذشته ۴ تا ۵ برابر شده است، بنابراین گروه‌هایی که قبلا سالم در نظر گرفته می‌شدند، در حال حاضر دچار کمبود ویتامین D هستند. از طرف دیگر، مناسبات زندگی شهری باعث شده افراد از صبح تا غروب در یک محیط دربسته کار کنند و از نور آفتاب دور بمانند. سفره غذایی ما ایرانی‌ها نیز از غذاهایی که ویتامین D حتی ناچیزی دارند، غنی نیست. در حقیقت در شهرهای بزرگی مانند تهران، ذائقه اختصاصی برای ماهی وجود ندارد و مردم حتی اگر بخواهند ماهی بخورند، بیشتر قزل‌آلا را انتخاب می‌کنند که جزو ماهی‌های چرب حاوی ویتامین D نیست.»
دکتر نیستانی نیز غنی‌سازی مواد غذایی با ویتامین D را از راه‌حل‌های اساسی برای جبران کمبود ویتامین D می‌داند: «غنی‌سازی مواد غذایی، فرایندی پیچیده و دشوار است چون هم از نظر تکنولوژیک و هم از نظر اینکه چه میزان ویتامین D به چه ماده غذایی باید اضافه شود، این ویتامین برای چه گروه‌های سنی‌ای بیشتر مورد نیاز است، جذب آن در چه موادی بیشتر است و مسائل دیگر، به معضل تبدیل شده است. راه‌حل دیگر، مکمل‌یاری است که حتما باید به وسیله پزشک انجام شود.»
دکتر نیستانی، ویتامین D را بسیار حیاتی می‌داند: «افسردگی، عفونت‌ها، ام‌اس و دیابت همگی به کمبود ویتامین D مرتبط هستند و تحقیقات نشان داده سالمندانی که کمبود ویتامین D دارند، بیشتر زمین می‌خورند بنابراین یکی از راهکارها قرار گرفتن در معرض نور آفتاب (۱۰ صبح تا ۲ بعدازظهر) است و زمانی که پوست دچار قرمزی شد، یعنی پرتو فرابنفش خورشید که در پوست ویتامین D می‌سازد، به میزان کافی دریافت شده است.»
دکتر نیستانی همچنین با بیان اینکه کمبود آهن در کشور ما علل مختلفی دارد که شاید تاکنون تحلیل نشده است، می‌گوید: «بین ۵۰ تا ۷۵ درصد کالری دریافتی از غلات است و در بررسی مصرف که در سال ۸۰ انجام شده، بالغ بر ۵۶ درصد آهن دریافتی از غلات و نان است اما زمانی که کیفیت نان خوب نباشد، جذب آهن مختل می‌شود، همچنین اگر در برخی از زیرگروه‌های جمعیتی، شیوع آلودگی‌های انگلی درخور توجه باشد، در جذب آهن تاثیر می‌گذارد. تحلیل علل کمبود آهن می‌تواند مداخلات را برای برطرف کردن آن موثرتر کند. متاسفانه در کشور ما هنوز غنی‌سازی آرد آن‌گونه که باید، اجرا نشده است.»
دكتر رضا راست‌منش- متخصص تغذیه و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشكی شهید بهشتی
ویتامین D می‌خواهید؟ دست‌ها را رو به آسمان بگیرید!
حداقل زمان برای تولید ویتامین D در بدن ۲۰ دقیقه است. اگر تابش نور بیش از ۲۰ دقیقه طول بكشد، ممكن است به پوست آسیب وارد شود. برای این منظور، تابش مستقیم نور آفتاب به صورت و كف دو دست كافی است. یعنی کافی است روزی ۲۰ دقیقه دست‌هایتان را رو به آسمان بگیرید. در ضمن تابش نور از پشت شیشه به دلیل عبورنكردن اشعه‌های فرابنفش از آن برای تولید ویتامینD بی‌فایده خواهد بود اما توجه داشته باشید این كار، مربوط به کسانی است که مشکل کمبود ویتامینD نداشته باشند. افرادی که از کمبود شدید ویتامینD رنج میبرند و جذب كلسیم در بدنشان به دلایل مختلفی مختل شده است، مجبورند از مكمل‌های ویتامینD و كلسیم استفاده كنند. البته نور صبح شدت کمتری دارد ولی تابش ۲۰ دقیقه‌ای آن میزان ویتامینD بدن را تامین می‌كند در حالی که نور بعد از ظهر یعنی از ساعت ۲ تا ۶ بیشترین آسیب را به پوست وارد می‌كند در حالی كه تابش آن باعث تولید همان میزان ویتامینD خواهدشد بنابراین بهتر است به جای نور بعد از ظهر از نور صبح بهره ببرید.
