موسیقی

ابوعطا
افشاری
بیات ترک
دشتی
شور از جهاتى مهم‌ترين دستگاه موسيقى ايرانى بشمار مى‌آيد. شور آوازى است که با ذوق مشرقى‌ها موافق و سهل و موردپسند عمومى است؛ زيرا فواصل پرده‌هاى آن معمولاً خيلى باهم فرق ندارند و اغلب نغمات طوايف و ايلات و عشاير در زمينه اين دستگاه است. آواز شور از جذبه و لطف خاصى برخوردار است که بسيار شاعرانه و دلفريب است. آواز شور ريشهٔ عميقى در فرهنگ ايرانى دارد که بيانگر تصوف و عرفان ايرانى است. مقام شور شامل چهار آواز يا نغمه است که عبارتند از: ابوعطا، بيات ترک، افشارى و دشتي
گوشه‌هاى اين دستگاه عبارتند از:
درآمد اول
درآمد دوم (پنجه شعري)
درآمد سوم (کرشمه)
درآمد چهارم (رهاب)
ملّا نازى
سلمک
گلريز
مجلس‌افروز
دوبيتى
خارا
قجر
حزين
رضوي، حزين، فرود
شهناز
ابوعطا
ابوعطا آوازى است که بين عامه مردم رواج فراوان دارد و از لطافت و زيبايى خاصى برخوردار است.
گونه‌ها و گوشه‌هاى آواز ابوعطا عبارتند از:
رامکِلي، درآمد، سَيَخي، حجاز، بسته‌نگار، يقولونَ، چهارپاره، گَبري، غم‌انگيز، گيلکي.
رامکِلى
سَيَخى
بسته‌نگار
غم‌انگيز
بيات ترک
آواز بيات ترک مانند ابوعطا مورد توجه عامه است. اين آواز حالت يکنواختى دارد. آواز بيات ترک عليرغم نامش صددرصد ايرانى است؛ بيات ترک را پيش از اين بيات زند مى‌خوانده‌اند.
گونه‌ها و گوشه‌هاى آواز بيات ترک عبارت است از:
درآمد اول، درآمد دوم، درآمد سوم، حاجى‌حسني، بسته‌نگار، زنگوله، خسرواني، نغمه، فيلي، گوشهٔ شکسته، مهرباني، جامه‌داران، مهدى ضرابي، روح‌الارواح.
درآمد اول
زنگوله
خسروانى
نغمه
فِيلى
گوشه‌ٔ شکسته
جامه‌دران
افشارى
افشاري، آواز متأثرکننده و دردناک است که سخن از درد و اندوه درونى دارد.
گونه‌ها و گوشه‌هاى آواز افشارى عبارتند از:
درآمد، بسته‌نگار، عراق.
عراق
دشتى
دشتى از زيباترين متعلقات مقام شور به حساب مى‌آيد که آن را آواز چوپانى ناميده‌اند. اين آواز با آن که غم‌انگيز و دردناک است؛ در عين حال بسيار لطيف و ظريف است. احتمالاً اصل اين نوع آواز متعلق به چوپان ناحيهٔ دشتستان واقع در استان فارس مى‌باشد. امروزه اين آواز وسعت بيشترى يافته و در شمال ايران با تغيير شکل مختصرى به نغمهٔ گيلکى تغيير يافته است. اين آواز بين مردم گيلان رواج فراوانى دارد.
گونه‌ها و گوشه‌هاى آواز دشتى عبارتند از:
درآمد، بيدگاني، حاجياني، اوج.
بيدگانى

ماهور طبيعى‌ترين گام و اساس موسيقى فرنگى است. ماهور آوازى است با وقار و ابهت و شوکت خاصى به شنونده القا مى‌کند و آهنگ‌ساز براى بيان شجاعت‌ها و دليرى از اين آواز استفاده مى‌کند. ماهور چون قرين موسيقى فرنگى است، بين جوانان جايگاه خاصى دارد. اما در مجموع آواز ماهور طرب‌انگيز و شاد مى‌باشد.
گوشه‌هاى دستگاه ماهور عبارتند از:
درآمد، کرشمه، آواز، مقدمهٔ داد، مجلس افروز، خسرواني، ”دلکش، چهارمضراب و فرود“، خاوران، طرب‌انگيز، نيشابورک، نصيرخانى (طوسي)، چهارپاره (مرادخاني)، فِيلي، ماهور صغير، آذربايجاني، ”حصار ماهور (اَبول)، زنگوله، نغمه“ زيرافکنه، نيريز، شکسته، عراق، نهيب، مُحَيِّر، آشورآوند، اصفهانک، خرين، کرشمه، زنگوله، راک‌ هندي، راک کشمير، راک عبدالله، کرشمهٔ راک، صفير راک، ساقى‌نامه، کشته، صوفى‌نامه، رنگ حربي، رنگ شَلَخو، رنگ يک چوبه.
درآمد
کرشمه
مقدمه‌ی داد
داد
مجلس افروز
فِيلى
زیرافکند
محّیر
حزین
کرشمه
راک کشمیر
رنک شَلَخو

سه‌گاه از نغمه‌هاى قديم ايران بوده و نام آن در کتاب‌هاى تاريخ موسيقى ايرانى نيز آمده است. آواز سه‌گاه ريشهٔ کاملاً ايرانى دارد. البته سه‌گاه در ميان ترک‌ها استعمال زيادى دارد و آنها در خواندن اين آواز مهارت زيادى دارند. اما فارسى‌زبان‌ها آن را طور ديگرى مى‌خوانند. در هر دو، آواز با حزن و اندوه همراه است و با تأثير و تألم بسيار همراه است.
گوشه‌هاى دستگاه سه‌گاه عبارتند از:
چهارمضراب، درآمد، نغمه، کرشمه با مويه، زنگ شتر، زابل، بسته نگار، مويه، مخالف، حاجى‌حسني، بسته‌نگار، مغلوب، نغمهٔ مغلوب، خرين، مويه، رُهاب، مسيحي، شاه‌خطايي، تخت طاقديس، رنگ دلگشا.
چهار مضراب
درآمد
زابل
بسته‌نگار
مغلوب
نغمهٔ مغلوب
رُهاب

ماهور طبيعى‌ترين گام و اساس موسيقى فرنگى است. ماهور آوازى است با وقار و ابهت و شوکت خاصى به شنونده القا مى‌کند و آهنگ‌ساز براى بيان شجاعت‌ها و دليرى از اين آواز استفاده مى‌کند. ماهور چون قرين موسيقى فرنگى است، بين جوانان جايگاه خاصى دارد. اما در مجموع آواز ماهور طرب‌انگيز و شاد مى‌باشد.
گوشه‌هاى دستگاه ماهور عبارتند از:
درآمد، کرشمه، آواز، مقدمهٔ داد، مجلس افروز، خسرواني، ”دلکش، چهارمضراب و فرود“، خاوران، طرب‌انگيز، نيشابورک، نصيرخانى (طوسي)، چهارپاره (مرادخاني)، فِيلي، ماهور صغير، آذربايجاني، ”حصار ماهور (اَبول)، زنگوله، نغمه“ زيرافکنه، نيريز، شکسته، عراق، نهيب، مُحَيِّر، آشورآوند، اصفهانک، خرين، کرشمه، زنگوله، راک‌ هندي، راک کشمير، راک عبدالله، کرشمهٔ راک، صفير راک، ساقى‌نامه، کشته، صوفى‌نامه، رنگ حربي، رنگ شَلَخو، رنگ يک چوبه.

سه‌گاه از نغمه‌هاى قديم ايران بوده و نام آن در کتاب‌هاى تاريخ موسيقى ايرانى نيز آمده است. آواز سه‌گاه ريشهٔ کاملاً ايرانى دارد. البته سه‌گاه در ميان ترک‌ها استعمال زيادى دارد و آنها در خواندن اين آواز مهارت زيادى دارند. اما فارسى‌زبان‌ها آن را طور ديگرى مى‌خوانند. در هر دو، آواز با حزن و اندوه همراه است و با تأثير و تألم بسيار همراه است.
گوشه‌هاى دستگاه سه‌گاه عبارتند از:
چهارمضراب، درآمد، نغمه، کرشمه با مويه، زنگ شتر، زابل، بسته نگار، مويه، مخالف، حاجى‌حسني، بسته‌نگار، مغلوب، نغمهٔ مغلوب، خرين، مويه، رُهاب، مسيحي، شاه‌خطايي، تخت طاقديس، رنگ دلگشا.

”نوا“ از ديگر دستگاه‌هاى هفت‌گانهٔ موسيقى ايرانى است. و آوازى است در حد اعتدال که آهنگى ملايم و متوسط دارد، نه زياد شاد و نه زياد حزن‌انگيز. نوا را آواز خوب گفته‌اند و معمولاً در آخر مجلس مى‌نواختند. معمولاً اشعار عارفانه مثل اشعار حافظ را براى نوا انتخاب مى‌کنند که تأثير بسيار زيادى در شنونده ايجاد مى‌کند.
گوشه‌هاى ”نوا“ عبارتند از:
چهارمضراب، درآمد اول، درآمد دوم، کرشمه، گردانيه، نغمه، بيات راجه، خرين، عشاق، نهفت، گُوِشت، عشيران، نيشابورک، مَجُسْلي، خجسته، ملک‌حسين، حسين، بوسَليک، نيريز، رنگ نوا، رنگ نستارى.

دستگاه همايون شباهت بسيار به گام کوچک دارد. همايون يکى از بزرگ‌ترين دستگاه‌ها مى‌باشد که محبوبيت خاصى بين مردم ايران دارد. همايون آوازى است باشکوه و مجلل، آرام و در عين حال بسيار زيبا و دلفريب. برطبق قول ”مرحوم روح‌الله خالقي“: ”همايون ناصحى است مشفق و مهربان که با کمال شرم و آزرم با مستمعين خود مکالمه و درددل مى‌کند و با بيانى شيوا چنان نصيحت مى‌کند و پند مى‌دهد که هيچ سخنران را اين مهارت و استادى نيست.“
گونه‌ها و گوشه‌هاى دستگاه هايون عبارتند از:
چهارمضراب، درآمد اول، درآمد دوم (زنگ شتر)، مَواليان، چکاوک، طرز، بيداد، بيداد کُت، نى داوود، باوي، سوز و گداز، ابوالچپ، ليلى و مجنون، راوندي، نوروز عرب، نوروز صبا، نوروز خارا، نفير، فرنگ با شوشترى گردان، شوشتري، جامه‌دران، راز و نياز، ميگُلي، مؤالف، بختيارى با مؤالف، عُزّال، دِناسُري، رنگ فرح.
موسقى‌دانان ايرانى عموماً بيات اصفهان را اشتقاقى از دستگاه همايون مى‌دانند. همچنين بعضى موسيقى‌دانان بيات اصفهان را هم پايه با گام‌ هارمونيک مينور در موسيقى غربى مى‌شناسند.
چهار مضراب
درآمد دوم (زنگ شتر)
سوز و گداز
ابوالچپ
نفير
شوشترى
جامه‌دران
رنگ فرح

سه‌گاه و چهارگاه با يکديگر پيوستگى خاصى دارند. اين‌گونه رابطه بين هيچ دو دستگاه ديگر وجود ندارد. تمامى گوشه‌هاى سه‌گاه را مى‌توان در چهارگاه با تغيير مقام اجرا نمود. البته چهارگاه چند گوشهٔ مخصوص بخود دارد که در سه‌گاه اجرا نمى‌شود.
از طرفى مقام‌هاى اين دو دستگاه بقدرى با يکديگر متفاوتند که مى‌توان گفت هيچ دو مقامى در موسيقى ايرانى اين‌گونه باهم فرق ندارند.
چهارگاه از نظر علمى مهم‌ترين مقام موسيقى ايرانى است. اين آواز نمايندهٔ جامع و کاملى از تمام حالات و صفات موسيقى ايرانى است. بطورى که تمام صفات عالى و ممتاز گام‌هاى ايرانى را مى‌توان در چهارگاه بطور يکجا پيدا کرد.
گوشه‌هاى مختلف دستگاه چهارگاه عبارتند از:
درآمد اول، درآمد دوم، درآمد سوم (پيش‌زنگوله و زنگوله)، درآمد چهارم، نغمه، کرشمه و کرشمه با مويه، زنگ شتر، زابل، بسته‌نگار، مويه، فرود، حصار، حصار (قسمت دوم)، حصار (قسمت سوم)، چهار مضراب، پس‌حصار، مويه، مخالف، حاجى‌حسني، بسته‌نگار، مغلوب، نغمه، خرين، حُدي، پهلوي، رُجَز، منصوري، منصورى (دوم)، منصورى (سوم)، لزگي، متن و حاشيه رنگ شهر آشوب.
درآمد اول
مويه
فرود
مغلوب
نغمه
حزين
پهلوى
رَجَز
متن و حاشيه

بابا تو دیگه کی هستی!
مرســـی .

خواهش می کنم... ممنون که توجه می کنی....