با دانشآموزي كه تيك دارد چگونه رفتار كنيم؟
سندرم تورت چيست؟
سندرم تورت يك اختلال نوروبيولوژيك است كه علائم و نشانههاي آن عموماً در دوران كودكي پديد ميآيد.
شايعترين سن شروع حركات غيرارادي در اين كودكان اوايل دوره ابتدايي است. درنتيجه معلمان احتمالاً اولين كساني هستند كه علائم بيماران را ميبينند.
به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران واحد علوم پزشكي تهران، اين بيماري با چهار علامت اوليه مشخص ميشود كه براي تشخيص تورت وجود آنها ضروري است. البته خصوصيات باليني ديگري هم در برخي از بيماران تورت مشاهده ميشود.
اين چهار علامت عبارتند از: كودك دچار تورت، تيكهاي حركتي غيرارادي متعدد دارد. اين تيكها ميتوانند به صورت پرشهاي ناگهاني سر، شانه يا حتي كل بدن، چشمك زدنهاي متناوب يا چرخاندن چشمها، شكلك درآوردن يا رفتارهاي متناوب لمس كردن يا دق كردنهاي مكرر باشند. برخي از اين بيماران حركات قالبي بسيار پيچيده پيدا ميكنند و حتي ممكن است رفتارهاي جبري تكراري نشان دهند، مثل بو كردن اشياء يا روشن و خاموش كردن پشت سر هم چراغ ها.
خصوصيت دوم كودكان مبتلا به تورت تيك هاي صوتي است. يعني از خود صدا درآوردن و به زبان آوردن لغات يا عبارات كوتاه به صورت غيرارادي. اين تيك ها شامل بالا كشيدن بيني، صاف كردن گلو يا سرفه هاي مكرر، انواع مختلف صدا و فريادهاي ناگهاني، خنديدن هاي غيرارادي، پژواك گويي (تكرار كلام اخير ديگران يا خود) و كوپرولاليه (بر زبان راندن كلماتي كه از لحاظ اجتماعي گفتن آنها مناسب و جايز نيست). البته اين نوع تيك در واقع خيلي شايع نيست اما به نظر مي رسد از ساير نشانههاي سندرم تورت شناخته شدهتر باشد.
يكي ديگر از خصوصيات ويژه سندرم تورت اين است كه نشانههاي بيماري در زمان كوتاهي ظاهر و سپس ناپديد مي شود.
مثلا ممكن است زمانهايي باشد كه تيكهاي بيمار بسيار شديدند و زمان هايي باشد كه بيمار هيچ نشانه و علامتي نداشته باشد.
و بالاخره نشانههاي تورت در طول زمان تغيير مي كنند. در يك سن، تيك هاي كودك ممكن است به صورت چشمك زدن و بالا كشيدن بيني باشد و سال بعد به صورت بالا انداختن شانه و صداي كليك درآوردن با زبان.
يك خصوصيت ويژه نگران كننده ديگر غيرارادي بودن تيك هاست كه با اين وجود برخي از بچه ها مي توانند به مدت چند ثانيه يا حتي بيشتر آنها را سركوب كنند. در نتيجه كودكي كه تيك هاي صوتي دارد ممكن است بتواند در مراسم مذهبي خود را كاملاً آرام نگاه دارد و بعد در راه رسيدن به خانه آنها را با شدت و يا دفعات بيشتري بيرون بريزد.
اين خصوصيت تورت باعث مي شود مردم به اشتباه فكر كنند رفتارهاي بيمار عمدي است و يا اينكه كودك يا نوجوان مبتلا به هيچ وجه تيكي ندارد.
علل ايجاد عامل سندرم تورت:
تا همين اواخر افراد مبتلا به تورت و خانواده آنها رنج بسيار مي بردند، زيرا علت رفتارهاي غيرطبيعي آنها از سوي جامعه پزشكي درك نمي شد. بيشتر آنها به اشتباه تشخيص هاي ديگر مي گرفتند و به آنها گفته مي شد كه مشكلشان ريشه در اختلالات عاطفي دارد و در نتيجه درمان هاي مناسبي هم دريافت نمي كردند.
اكنون مي دانيم كه سندرم تورت يك اختلال نوروبيولوژيك است كه نشانه ها و علائم آن رفتار را تحت تأثير قرار مي دهد. اگر آموزگاران در مورد نشانههاي اين سندرم آگاهي كافي داشته باشند بسيار كمك كننده است چرا كه آنها اغلب بيشترين برخورد را با كودك دارند و ميتوانند رفتار او را در درازمدت مشاهده كنند.
هم اكنون پذيرفته شده است كه اين بيماري و مشكلات همراه آن اختلالي ارثي است و اغلب ميتوانيم بسياري از علائم بيماري از جمله تيكهاي حركتي و رفتارهاي همراه با آنها را در اعضاي ديگر خانواده بيمار مشاهده كنيم و البته همانند ساير اختلالاتي كه ارثي هستند والدين اين بيماران در مورد انتقال ارثي اين مشكل به فرزندان خود احساس گناه مي كنند. لذا به هنگام صحبت در رابطه با مشكلات بيماران بايد به اين نكته نيز توجه كافي داشت.
درمان سندرم تورت:
اگر تيكها خفيف باشند ممكن است عليرغم تشخيص بيماري، درماني صورت نگيرد. گاهي اوقات براي آنكه كودك در خانه و مدرسه به راحتي به فعاليتهاي روزمره خود ادامه دهد پذيرفتن اين حقيقت كه نشانه هاي بيمار و رفتارهاي او در كنترل كودك نيستند و به قصد «شيطنت» و از روي عمد انجام نمي شوند كافي مي باشد. ممكن است حتي لازم باشد كه در مورد اين بيماري براي گروه همسالان كودك و والدين او نيز توضيحاتي داده شود تا آنها هم دليل اين رفتارها را از سوي بيمار متوجه شوند. با اين وجود در برخي موارد تيك ها به شدت آزاردهنده مي شوند و آن قدر كودك را رنج مي دهند كه به درمان طبي نياز ميشود.
متأسفانه هيچ «قرص جادويي» وجود ندارد كه بتواند نشانه ها و علائم بيمار را بهبود بخشد و هيچ عوارض جانبي منفي هم نداشته باشد.
بسياري از داروهاي مورد استفاده كنوني براي سندرم تورت عوارض جانبي احتمالي دارند كه عبارتند از: افزايش وزن، گيجي و منگي و كندي سرعت تفكر. علاوه بر اينها يك جا بند نشدن، نشانه هاي افسردگي، هراس از مدرسه يا حتي ايجاد واكنش هاي آلرژيك شديد نيز ممكن است روي دهند. در نتيجه داروهايي كه مي توانند به بيمار كمك كنند قادرند كودك را خواب آلوده كنند و يا قدرت تمركز و يادگيري او را در مدرسه كمي كاهش دهند. علاوه بر اين در حالي كه اين داروها از نشانه هاي بيمار مي كاهند به ندرت مي توانند اين نشانه ها را كاملاً از بين ببرند. پس مصرف داروهاي مزبور در واقع يك معامله است و پزشك و خانواده بيمار با هم تصميم خواهند گرفت كه آيا منافع مصرف آنها ارزش مشكلاتي كه ممكن است ايجاد كنند را دارند يا نه. در اين بين اطلاعاتي كه آموزگاران از عملكرد روزانه كودك در مدرسه به دست مي آورند در روند اين تصميم گيري بسيار اهميت مي يابد.