با عرض سلام امیدوارم این مطلب علمی مورد استفاده شما دوستان قرار گیرد و حالش را ببرید
از آلودگي هوا چه ميدانيم ؟
ساليانه 3 ميليون نفر در اثر آلودگي هوا جان خود را از دست مي دهند كه 90 درصد آنان در كشورهاي توسعه يافته هستند . دربعضي كشورها تعداد افرادي كه در اثر همين عامل جان خود را از دست مي دهند بيشتر از قربانيان سوانح رانندگي است. اين مرگ و مير بطور خاص مربوط به آسم، برونشيت - تنگي نفس و حملات قلبي و آلرژي هاي مختلف تنفسي است .
تعريف آلودگي هوا
آلودگي هوا به وجود هر ماده اي در هوا كه ميتواند براي انسان يا محيط او مضر باشد اطلاق مي گردد. آلاينده ها ممكن است طبيعي و يا ساخته دست بشر باشند و ممكن است به اشكال مختلف ذرات جامد يا قطرات مايع يا گاز باشند كه بالغ بر 180 آلاينده مي باشند .
منابع انتشار آلاينده هاي هوا:
منابع آلوده كننده هوا به دو قسمت طبيعي و مصنوعي تقسيم بندي مي شود.
1- منابع طبيعي
- فعاليت هاي آتشفشانها و آتش سوزي جنگل ها
- گرد و غبار طبيعي
- دود و مونواكسيد كربن ناشي از آتش سوزي ها
- گاز رادون ناشي از كاني هاي زمين
- درختان كاج كه تركيبات آلي را از خود متصاعد مي كنند.
2- منابع مصنوعي
وسايل نقليه موتوري مشكلي اساسي هستند كه دي اكسيد نيتروژن كه مهمترين آلوده كننده هوا است را توليد مي كنند .ساير منابع مصنوعي آلوده كننده هوا عبارتند زغال سنگ سوزها ، صنايع مختلف آلودگيهاي ناشي از سوزاندن بقاياي كشاورزي و ...
آلاينده ها ي هوا :
تركيبات آلوده كننده هوا به دو قسمت گازها و ذرات جامد تقسيم مي شوند :
1- ذرات جامد :
ذرات كوچك و جامد براساس اندازه تقسيم مي شوند و عبارتند از: pm10 و pm2/5 . دسته اول ذراتي كه داراي قطر كمتراز 10 ميكرومتر هستند و دسته دوم ذراتي كه داراي قطر كمتر از 5/2 ميكرومتر هستند . ذرات با قطر كمتر از 5/2 ميكرومتر براي سلامتي زيانبارترند .
2- گازها :
شامل مونواكسيد كربن ، دي اكسيد نيتروژن ، دي اكسيد گوگرد ، هيدروكربن ها ، ازن و ... مي باشند .
آلودگي هوا در منازل :
دي اكسيد كربن يك گاز آلوده كننده هوا نيست ولي همواره به عنوان يك عامل مهم در بررسي كيفيت هواي منازل مورد توجه قرار گرفته است و به عنوان شاخص كيفيت هوا لحاظ مي شود . افراديكه در معرض اين هوا قرار مي گيرند ، دچار خستگي - عدم رضايت و عدم تمركز مي گردند . مواد و مصالح ساختماني مثل رنگ ها بخصوص رنگهاي با تركيبات سربي ، حشره كش ها و اسپري فرمالدئيـــد نيز مي توانند باعث آلودگي هوا در منازل گردد.
حفاظت با آلودگي هوا:
در روزهايي كه اخبار و راديو تلويزيون و روزنامه ها هوا را در شرايط بحراني اعلام مي كنند اين خبر به شما كمك مي كند كه خود را از آلودگي هوا محافظت كنيد . AQI ( يا شاخص كيفيت هوا ) يك شاخص براي گزارش كيفيت هواي روزانه مي باشد . AQI با اندازه گيري آلاينده هايي چون ازن ، منواكسيد كربن ، دي اكسيد گوگرد ودي اكسيد نيتروژن و گردوغبار ( ذرات معلق 10-Pm ) محاسبه مي شود .
وضعيت شاخص استاندارد آلودگي(PS.I)
پاك 50-0
سالم 100-50
ناسالم 200-100
بسيار ناسالم 300-200
خطرناك 300 د
در مواقع آلودگي هوا چه بايد كرد ؟
در روزهاي بحراني آلودگي هوا حتي الامكان از تردد در محدوده هاي مركزي و پر ترافيك شهر اجتناب كنيد . استفاده از وسايل حمل و نقل عمومي در سفرهاي روزانه درون شهري خود را جايگزين خودروهاي شخصي نمائيد . فعاليت يا بازي كودكان در محيطهاي باز را محدود نمائيد . و افراد مسن يا افراد با بيماريهاي قلبي ، ريوي نظير آسم ، برونشيت مزمن و نارسائي قلبي از خروج از خانه اجتناب نمايند .
اثر آلودگي هوا بر مغز و بروز سكتههايمغزي
آلودگي هواميتواند احتمال سكته مغزي را افزايش دهد. تحقيقات در خصوص اثر آلودگي هوا بر سلامتانسان در دانشگاه پزشكي كائوشينگ نشان داد، بيمارستانها در روزهايي كه هوا آلودهتراست پذيرش بيشتري دارند.
در اين تحقيق اطلاعات 23179 بيمار كه در سالهاي 1997 تا 2000 به بيمارستانهاي كائوشينگ، دومين شهر صنعتي تايوان، مراجعه كردهاند جمعآوريشد. سپس غلظت آلايندههاي هوا در زمان مراجعه بيماران با غلظت آن در يك هفته قبل وبعد از آن مقايسه گرديد. مقايسهها نشان داد در زمانيكه غلظت دو آلاينده ذرات معلقو اكسيدهاي نيتروژن بالا ميرود درصد افراديكه به دليل دو نوع سكته مغزي بهبيمارستان مراجعه ميكنند بالا ميرود. در واقع به ازاي افزايش هر 3/66 ميكروگرمذرات معلق در متر مكعب ريسك سكتههاي مغزي 54% بالا ميرود. اين ريسك در زمانافزايش غلظت اكسيدهاي نيتروژن نيز رخ ميدهد.
با توجه به آلوده بودن هوايشهرهاي بزرگ كشور و اطلاع از اثراتي چون بيماريهاي قلبي، ريوي و اختلالات عصبي،رعايت نكات نه چندان پيچيدهاي چون انجام معاينه فني خودروها، استفاده از وسايل حملو نقل عمومي و سوختهاي پاك ضروري بنظر ميرسد.
آلایندهها بر حسب ترکیب شیمیاییشان به دو گروه آلی و معدنی تقسیم میشوند. ترکیبات آلی حاوی کربن و هیدروژن هستند. برخی از ذرات آلی که بیش از سایر ذرات آلی در اتمسفر یافت میشوند عبارتند از: فنلها ، اسیدهای آلی و الکلها و معروفترین ذرات معدنی موجود در اتمسفر عبارتند از نیتراتها ، سولفاتها و فلزاتی مانند آهن، سرب، روی و وانادیم.
منابع آلایندهها
هوا دارای آلایندههای طبیعی نظیر هاگهای قارچها ، تخم گیاهان ، ذرات معلق نمک و دود و ذرات غبار حاصل از آتش جنگلها و فوران آتشفشانهاست. همچنین هوا حاوی گاز منو اکسید کربن تولید شده به شکل طبیعی (CO) حاصل از تجزیه متان (CH۴) و هیدروکربنها به شکل ترپنهای ناشی از درختان کاج ، سولفید هیدروژن (H۲S) و متان (CH۴) حاصل از تجزیه بیهوازی مواد آلی میباشد
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
منابع آلایندهها را بطور کلی میتوان در چهار گروه اصلی طبقه بندی کرد: حمل و نقل متحرک ، احتراق ساکن ، فرآیندهای صنعت ، دفع مواد زاید جامد .
هیدروکربنها
ترکیبات آلی که تنها دارای هیدروژن و کربن هستند به نام هیدروکربن نام میگیرند که بطور کلی به دو گروه آلیفاتیک و آروماتیک تقسیم میشوند.
هیدروکربنهای آلیفاتیک
گروه هیدروکربنهای آلیفاتیک شامل آلکانها، آلکنها و آلکینها هستند. آلکانها عبارتند از: هیدروکربنهای اشباع شده که در واکنشهای فتوشیمیایی اتمسفر نقش ندارند. الکنها که معمولا به نام اولفینها خوانده میشوند. اشباع نشده هستند و در اتمسفر از لحاظ فتوشیمیایی تا حدودی فعالاند. این گروه در حضور نور خورشید با اکسید نیتروژن در غلظتهای زیاد واکنش نشان میدهند و آلایندههای ثانوی مانند پراکسی استیل نیترات (PAN) و ازن (O۳) را بوجود میآورند. هیدروکربنهای آلیفاتیک تولید شده تا حدود (۳۲۶ mg/m۳) برای سلامت انسان و جانوران خطرساز نیست.
هیدروکربنهای آروماتیک
هیدروکربنهای آروماتیک که از لحاظ بیوشیمیایی و بیولوژیکی فعال و برخی از آنها بالقوه سرطانزا هستند یا از بنزن مشتق شدهاند و یا به آن مربوط میشوند. افزایش میزان ابتلا به سرطان ریه در نواحی شهری به هیدروکربنهای چند هستهای خارج شده از اگزوز اتومبیلها نسبت داده شده است. بنزوپیرین سرطانزاترین هیدروکربنهاست. بنزاسفنانتریلین ، بنزوانتراسین و کریزین هم مواد سرطانزای ضعیفاند.
منابع هیدروکربنها
میللنگها و کاربراتورها ، بیشترین درصد آزادسازی هیدروکربنها را به خود اختصاص دادهاند تجهیزات سوزاننده مکمل که با کاتالیست کار میکنند هیدروکربنها آزاد شده و منو اکسید کربن را سوزانده و تولید CO۲ و آب مینمایند.
تکنولوژی کنترل هیدروکربنهای متصاعد شده از منابع ساکن
تکنولوژی کنترل هیدروکربنهای متصاعد شده از منابع ساکن عبارتند از: خاکستر سازی ، جذب ، تراکم و جایگزین نمودن سایر مواد.
فرآیند خاکسترسازی با دستگاههای سوزاننده مکمل و دستگاههای سوزاننده مکمل کاتالیستی صورت میگیرد. جذب سطحی توسط کربن فعال صورت میگیرد و جذب هیدروکربنها بوسیله یک محلول شوینده در برجهای سینیدار ، شویندههای جت و برجهای آکنه ، برجهای پاشنده و شویندههای ونتوری صورت میگیرد.
منو اکسید کربن
گاز منو اکسید کربن بیرنگ ، بیمزه و بیبو است و در شرایط عادی از لحاظ شیمیایی بیاثر و طول عمر متوسط آن در اتمسفر حدود ۲/۵ ماه است. در حال حاضر مقدار منو اکسید کربن در اتمسفر بر روی اموال انسانی ، گیاهان و اشیا بیاثر یا کماثر است در غلظتهای زیاد منو کسید کربن به علت تمایل زیاد به جذب هموگلوبین میتواند در متابولیسم تنفسی انسان بطور جدی اختلال ایجاد نماید. غلظت منو اکسید کربن در نواحی متراکم شهری که ترافیک سنگین و حرکت خودروها کند است به میزان قابل توجهی افزایش مییابد منابع کربن ، منو کسید کربن طبیعی و انسانی هستند. طبق گزارش آزمایشگاه ملی آرگون در اثر اکسیداسیون گاز متان حاصل از مرگ گیاهان سالانه ۱۳/۲ میلیون تن CO وارد طبیعت میشود. منبع دیگر تولید این ماده متابولیسم انسانی است بازدم شخصی که در حال استراحت است بطور تقریبی حاوی CO۱ppm است.
اکسیدهای گوگرد
این اکسیدها شامل ۶ ترکیب مختلف گازی هستند: منو اکسید سولفور (SO) ، دی اکسید سولفور (SO۲) ، تری اکسید سولفور (SO۳) تترا اکسید سولفور (SO۴) ، سکو اکسید سولفور (SO۲) و هپتو اکسید سولفور (S۲O۷) در مطالعه آلودگی هوا دی اکسید سولفور و تری اکسید سولفور حائز بیشترین اهمیت است.
با توجه به پایداری نسبی SO۲ در اتمسفر این کار میتواند به عنوان یک عامل اکسید کننده و یا احیا کننده وارد عمل شود. SO۲ که با سایر اجزای موجود در اتمسفر به شکل فتوشیمیایی یا کاتالیستی وارد واکنش میشود میتواند قطرات اسید سولفوریک (H۲SO۴) و نمکهای اسید سولفوریک را تولید بکند. SO۲ با آب وارد واکنش شده و تولید سولفورو اسید مینماید این اسید ضعیف با بیش از ۸۰% SO۲ آزاد شده در اتمسفر ناشی از فعالیتهای انسانی به سوزاندن سوختهای جامد و فسیلی مربوط میشود.
استانداردهای کنترل اکسیدهای سولفور
اکسیدهای نیتروژن
شامل منو اکسید نیتروژن (NO) ، دی اکسید نیتروژن (NO۲) ، نیترو اکسید (N۲O) نیتروژن سیسکواکسید (N۲O۳) ، نیتروژن تترااکسید (N۲O۴) و نیتروژن پنتواکسید (N۲O۵) هستند.
دو گاز مهمی که در آلودگی هوا مهماند عبارتند از: اکسید نیتریک (NO) و دی اکسید نیتروژن. دی اکسید نیتروژن که از هوا سنگینتر و در آب محلول است در آب تشکیل اسید نیتریک و یا اسید نیترو و یا اکسید نیتریک (NO) میدهد. اسید نیتریک و اسید نیترو در اثر بارندگی به سطح زمین سقوط کرده یا با آمونیاک موجود در اتمسفر (NH۳) ترکیب شده آمونیم نیترات (NH۴NO۳) بوجود میآورد. NO۲ یکی از اجزای غذایی گیاهان را تشکیل میدهد. NO۲ که در دامنه تشعشع فوقبنفش جاذب خوب انرژی به شمار میرود در تولید آلایندههای ثانوی هوا از قبیل ازن O۳ نقش مهمی دارد مقدار NO آزاد شده در اتمسفر به مراتب بیش از مقدار NO۲ آزاد شده است. NO در فرآیندهای احتراقی با دمای زیاد و در اثر ترکیب نیتروژن و اکسیژن NO بوجود میآید.
منابع اکسیدهای نیتروژن
برخی از اکسیدهای نیتروژن به صورت طبیعی و برخی به صورت انسانی ایجاد میشوند. در اثر آتشسوزی جنگل مقدار اندکی NO۲ ایجاد میشود. تجزیه باکتریایی مواد آلی نیز سبب آزاد شدن NO۲ در اتمسفر میشود. در واقع منابع تولید کننده NO۲ بطور طبیعی تقریبا ۱۰ برابر منابع انسانی که در نواحی شهری دارای تراکم و غلظت هستند میباشد. بخش عمده NO۲ تولید شده از منابع انسانی مربوط به احتراق سوخت در منابع ساکن و حرکت وسائط نقلیه میباشد.
استانداردهای کنترل اکسیدهای نیتروژن
اکسید کنندههای فتوشیمیایی
اکسید کنندهها یا اکسید کنندههای کامل دو عبارتی هستند که برای توصیف مقادیر اکسید کنندههای فتوشیمیایی بکار میروند و معمولا نشاندهنده قدرت اکسید کنندگی هوای اتمسفر میباشند. ازن (O۳) که اکسید کننده فتوشیمیایی اصلی است در حدود ۹۰ درصد از اکسید کنندهها را بخود اختصاص میدهد.
ـ سایر اکسید کنندههای فتوشیمیایی مهم در کنترل
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
عبارتند از:
اکسیژن نوزاد (O) ، اکسیژن مولکولی برانگیخته (O۲) ، ------ آسیل نیترات (PAN) ، ------ پروپانول نیترات (PPN) ، ------ بوتیل نیترات (PBN) ، دی اکسید نیتروژن (NO۲) ، پراکسید هیدروژن (H۲O۲) و الکیل نیتراتها.
اثرات اکسیدکنندهها
اثرات اکسیدکنندهها بر سلامتی انسان میتواند موجب سرفه ، کوتاهی نفس ، گرفتگی راه عبور هوا ، گرفنگی و درد قفسه سینه ، عملکرد نامناسب ششها ، تغییر سلولهای قرمز خون ، آماس خشک و سوزش چشم ، بینی و گلو شوند. اکسید کنندههای اصلی که به گیاهان آسیب میرسانند عبارتند از PAN , O۳ که از خلال روزنههای موجود در برگ وارد گیاه شده و در متابولیسم سلول گیاهی دخالت میکنند. علائم بوجود آمده از تماس گیاه با PAN عبارتند از: برونزه شدن ، براق شدن و نقرهای شده سطح زیرین برگها. تماس متناوب اکسید کنندهها با گیاهان موجب کاهش محصولات میشود. اکسید کنندهها به سرعت با رنگها ، الاستومرها (اکسید کنندهها) الیاف پارچهای و رنگهای نساجی واکنش نشان داده و آنها را اکسید میکند.
استانداردهای کنترل اکسید کنندهها
این نکته روشن شده است که حتی اگر هیچ هیدروکربنی در اتمسفر وجود نداشته باشد تا زمانی که CO و NO۲ حضور دارند مقادیر قابل ملاحظهای از ازن میتواند تولید شود. در حال حاضر علیرغم کوششهای منظم بر روی کنترل CO ، هیدروکربنها و NO۲ مقادیری از این آلایندهها که برای ایجاد ازن فتوشیمیایی کافی هستند، همچنان در اتمسفر وجود دارد.
معرفي آلايندهها واثرات آنها
- هيدروكربنها:
با توجه به تنوع و كثرت انواع هيدروكربنها و منابع آنها وهمچنين تأثير مجزاي هر يك بر سلامتي انسانها، اظهار نظر كلي در خصوص اين دسته ازمواد امكان پذير نيست. هر چند سازمان حفاظت محيط زيست ايران، حد مجاز ppm 24/0 رابراي متوسط سه ساعته هيدروكربنهاي غير متان ذكر نموده است ولي بيش از 15 سال استكه اين حد مجاز از استانداردهاي جهاني حذف شده و بجاي آن براي هر يك از تركيباتآلي، به صورت مجزا، حدود مجاز تدوين شده است. دليل آن نيز كاملاً روشن ميباشد، درحاليكه هيدروكربنهاي نظير اتان، پروپان، پروپيل، بوتان و بوتيلن تأثير چنداني برسلامتي انسان ندارد و حدود مجاز آنها برابر (mg/m3 1800) ppm1000 ذكر گرديدهاست،حد مجاز براي آلايندههاي نظير بنزن به (mg/m3 9/3) ppm 1 كاهش مييابد و يادر خصوص تركيبات آلي چند حلقهاي
((Poly Aromatic Hydrocarbons) نظير (Benzo (a) Pyrene)) غلظتهايي در حد mg/m3 نيز خطرناك تشخيص داده شده است.
متان (CH4) سادهترين عضو خانواده آلكانها و همچنين يكي از سادهترين تركيبهاي آلياست.
- آهن:
آهن يکي از رايجترين عناصر زمين است که تقريبا" 5% پوسته زمين را تشکيل ميدهد.
کاربرد آهن از تمامي فلزات بيشتر است و 95 درصدفلزات توليد شده در سراسر جهان را تشکيل ميدهد. قيمت ارزان و مقاومت بالاي ترکيبآن استفاده از آنرا بخصوص در اتومبيلها، بدنه کشتيهاي بزرگ و ساختمانها اجتنابناپذير ميکند فولاد معروفترين آلياژ آهن است.
آهن ( اتم اصلي مولکول هِم ( بخشي از گلبول قرمز و بنابراين جزء ضروري تمامي هموپروتئينها محسوب ميشود. بههمين علت، وجود اين عنصر در حيوانات حياتي ميباشد. همچنين آهن غير آلي درزنجيرههاي آهن- گوگرد بسياري از آنزيمها يافت ميشود. باکتريها اغلب از آهناستفاده ميکنند. وقتي بدن در حال مبارزه با يک عفونت باکتريايي است، براي عدمدستيابي باکتري به آهن، اين عنصر را پنهان ميکند.
مصرف بيش از حد آهن خوراکيايجاد مسموميت ميکند، چون مقدار زياد آهن فروس با پروکسيدهاي بدن واکنش کرده،توليد بنيانهاي آزاد ميکند وقتي مقدار آهن در بدن طبيعي است، مکانيسمهاي ضداکسيداسيون خود بدن قادر به کنترل اين فرآيند ميباشد. اگر مقدار آهن بيش از نرمالباشد، مقادير غيرقابل کنترل بنيانهاي آزاد بوجود ميآيد.
مقدار کشنده آهن براييک کودک 2 ساله تقريبا" 3 گرم بوده و يک گرم آن مسموميت جدي در پي خواهد داشت. گزارشهايي مبني بر مسموميت كودکان در اثر مصرف 10 تا 50 عدد قرص سولفات آهن درکوتاه مدت وجود دارد. مصرف بيش از حد آهن بر اثر خوردن غير عمدي داروها عامل جديمرگ و مير در کودکان است. افزايش غيرقابل کنترل آهن در بدن، موجب بروز بيماري بهنام Hemochromatosis ميگردد. آهن اضافي در کبد جمع شده، موجب بيماري آهن زدگي وآسيبهاي عضوي ميشود. به همين دليل افراديکه کمبود آهن ندارند، نبايد مکملهاي آهنمصرف کنند.
معرفي آلاينده ذرات معلقجوي
به هرمادهاي بجز آب خالص كه به صورت مايع يا جامد در اتمسفر تحت شرايط نرمال در اندازهميكروسكوپي يا زير ميكروسكوپي اما بزرگتر از ابعاد ملكولي موجود باشد، ذرات معلق (Particulate Matter) گويند.
يك توصيف كامل از ذرات موجود در جو نيازمند تعيينموارد ذيل ميباشد:
الف ) غلظت
ب ) اندازه
ج ) تركيب شيميايي
د ) فاز (مايع يا جامد)
راههاي زيادي براي بيان اندازة ذرات وجود دارد ولي اغلب بر حسبقطرهاي واقعي يا معادل بيان ميشوند. در شكل (1-1) يك تقسيم بندي از اندازههواريزهاي جوي ارايه شده است.
ذرات از لحاظ اندازه به دستههاي زير تقسيمميشوند:
الف ( كوچكتر از μm 5/2 كه Fine ناميده ميشوند.
ب ( بزرگتر از μm 5/2 كه Coarse ناميده ميشوند.
هواريزهاي اتمسفر در برگيرنده ذراتي با اندازهچند ده انگستروم تا چند صد ميكرومتر ميباشند.
منابع هواريزها به دو دسته تقسيمميشوند:
الف) اوليه (Primary)
ب ) ثانويه (Secondary )
هواريزهاياوليه به ذراتي كه مستقيماً از منابعي همچون غبار بوجود آمده در اثر باد توسط هوادر هنگام حمل و نقل و دودكش ها پخش ميشوند، گفته ميشود
هواريزهاي ثانويه بهذراتي كه در اتمسفر توليد ميگردند، اطلاق ميشود. براي مثال ميتوان از واكنشهايشيميايي فاز گاز كه اجزا قابل ميعان توليد ميكنند، نام برد.
منابع اوليه، ذراتيدر همة اندازهها توليد ميكنند ولي منابع ثانويه بيشتر ذراتي با اندازة كوچكتر ازميكرون توليد مينمايند. اندازه، تعداد و تركيب شيميايي هواريزها در جو بوسيلهمكانسيمهاي زيادي تغيير مينمايد تا اينكه كاملاً بوسيله فرآيندهاي طبيعي زدودهشوند. بعضي از فرآيندهاي فيزيكي و شيميايي كه طول عمر هواريزهاي جوي را تحت تأثيرقرار ميدهند، بيشتر در يك محدوده معين از اندازة ذرات نسبت به ديگر اندازههاموثرند. عليرغم وجود فرآيندهاي خاص كه طول عمر ذرات را تحت تاثير قرار ميدهند،زمان ماند معمول ذرات در جو پايين در محدوده دو روز تا يك هفته است . در ارتفاعبسيار نزديك به زمين، مكانيسم مهم براي زدايش ذرات، نشست و گيرافتادن روي سطوح است،در حاليكه در ارتفاعات بالاتر (حدود 100 متر) مكانيسم غالب نشست مرطوب (wet deposition) ميباشد.
بالا رفتن غلظت آلايندههاي هوا از يك حد معين در بعضياز كشورها و مناطق جهان حوادث ناگواري را به وجود آوردهاست
اهميتهواي پاك در سلامت انسان بخوبي توسط "جان. ر. گلدسميت" بيان شده است. بطوري كه يكنفر مي تواند مدت 5 هفته بدون غذا، 5 روز بدون آب زنده بماند. اما قادر نخواهد بودحتي 5 دقيقه بدون هوا به زندگي خود ادامه دهد. لذا جاي هيچگونه ترديدي نيست كهمسأله هواي آلوده در زندگي بشر روز به روز مهمتر و رفع آن مشكلتر شود.
بالارفتن غلظت آلايندههاي هوا از يك حد معين در بعضي از كشورها و مناطق جهان حوادثناگواري را به وجود آورده است. وقوع حوادث شديد آلودگي هوا كه موجب بيماري و مرگ ومير تعداد زيادي از ساكنين شهرهاي بلا زده شده، بمنزله زنگهاي خطري بوده است كهجهانيان را نسبت به مخاطرات واقعي و مهلك آلودگي هوا هشدار داده است و موجب شروعاقدامات مثبت در زمينه كنترل آلودگي هوا شده است. بررسيهاي نشان ميدهد، مهمترينحوادث ناشي از آلودگي هوا در بلژيك، پنسيلوانيا، لندن و نيويورك رخ داده است.
-حادثه درهميوز در بلژيك
اين حادثه از اول دسامبر 1930 شروع و منجر به مرگ حدود 60 نفر شد. اين افراد همگي داراي علائم اوليه شامل سرفه تحريكي و سرفههاي همراه باخلط و تنگي نفس بودند.
در اين دره تعداد زيادي منابع آلودگي صنعتي از جملهصنايع توليد فولاد، اسيد سولفوريك و شيشهسازي وجود داشت كه وارونگي دما سبب محبوسشدن آلودگي در پايين دره گرديد.
مرگ و مير افراد بيشتر در 4 و 5 دسامبر و غالباًدر افراد مسن با سوابق بيماري قلبي و تنفسي رخ داد و تعدادي از حيوانات اهلي نيزبدين ترتيب تلف شدند. ميزان گاز SO2 در اين حادثه
PPM 38-9 برآورد گرديده است.
16 اكتبر سال 1948 در شهر دونورا- پنسيلوانيا شرايط وارونگي دما و ايجاد مه تا 31 اكتبر ادامه يافت كه طي اين مدت 20 نفر مردند كه بيشترين آمار فوت شدگان در روزسوم گزارش شده است.
اين منطقه داراي صنايع ذوب آهن، توليد روي و اسيد سولفوريكبوده كه در آن روز از جمعيت 14 هزار نفري 43 نفر بيمار شدند و 10 درصد جمعيت بشدتآسيب ديدند.
علائم كلينيكي شامل تحريك چشمها، بيني، گلو، سرفه، تحريك مجاريتنفسي، سر درد و استفراغ در اين افراد مشاهده شد. همچنين بررسيهاي نشان داد كه فوتشدگان بين 52 تا 84 سال و به طور متوسط 65 سال سن داشتند.
حادثه در لندن ازپنجم تا نهم دسامبر سال 1952 اتفاق افتاد. بررسي آمار مرگ و مير لندن كه پس از چندماه صورت گرفت، نشان داد كه در طي 7 روز يعني از هشتم تا 14 دسامبر همان سال تعدادو موارد مرگ و مير در لندن نسبت به همان مدت در سال قبل 4 هزار نفر بيشتر بوده است. علاوه بر اين عده زيادي نيز بيمار شده بودند. در اين حادثه، مواد محرك موجود در هواموجب تحريك ريه و تشديد بيماريهاي ريوي و قلبي و ازدياد موارد بيماري و مرگ و ميرشده بود. در اين موارد اثر مشترك اسيدهاي گوگرد و ذرات موجود در هوا را مسئول بروزاين عوارض دانستهاند.
نكته جالبي كه پس از بررسي و مطالعه آمار مرگ و مير،بيماري و شرايط جوي در سالهاي قبل از وقوع اين حادثه مشخص شد كه در نقاط سه گانهمذكور در سالهاي ما قبل اين اتفاقات نيز، حوادث مشابهي روي داده كه خفيفتر بوده ودقيقاً بررسي و ثبت نشده بود.
گزارش بانك جهاني ازخسارات آلودگي هوا در ايران
برآورد خسارات ساليانه آلودگي هوا در ايران نشانميدهد:
خسارت مرگ و مير ناشي از آلودگي هواي شهري، سالانه 640 ميليون دلار معادل 5 هزار و يكصد ميليارد ريال است.
بر اساس گزارش بانكجهاني بيماريهاي ناشي از آلودگي هوا نيز سالانه 260 ميليون دلار معادل 2 هزار و 100ميليارد ريال به اقتصاد ايران خسارت وارد ميكند. از سوي ديگر هزينه آموزش در اينزمينه 25 ميليون دلار معادل 200 ميليارد ريال و خسارات ناشي از آلودگي هوا به مراكزتفريحي 50 ميليون دلار معادل 390 ميليارد ريال گزارش شده است. اين مطالعات همچنيننشان ميدهد هزينه مرگ و مير ناشي از آلودگي هوا در محيطهاي بسته ساليانه 200ميليون دلار معادل يك هزار و 600 ميليارد ريال است. همچنين بروز نشانههاي بيماريناشي از آلودگي هوا در داخل ساختمانها 60 ميليون دلار معادل 500 ميليارد ريال است. از سوي ديگر بيماريهاي ناشي از تأثيرات آلودگي هوا در داخل محيطهاي بسته سالانه 55ميليون دلار معادل 430 ميليارد ريال به اقتصاد ايران خسارات وارد ميكند.
براساس اين گزارش در مجموع خسارات ساليانه آلودگي هوا در ايران يك هزار و 810 ميليوندلار معادل 14 هزار و 420 ميليارد ريال است. در همين حال دكتر يوسف رشيدي، مديرعامل شركت كنترل كيفيت هوا نيز گفت: سالانه حدود 2 ميليون و 289 هزار و 762 تنانواع آلايندهها تنها از منابع متحرك به هواي تهران وارد ميشود. كه از اين رقمحدود يك ميليون و 976 هزار تن آلاينده منواكسيدكربن، حدود 21 هزار تن آلاينده ذراتمعلق، بيش از 105 هزار تن اكسيدهاي ازت و 180 هزار تن هيدروكربناست.
افزايش آلودگي هوا در آسيا و اثرات منفي آن
رشد سريع استفاده از خودروها در آسيا كمك شايانيبه توسعه اقتصادي كشورهاي اين قاره نموده است. در همين دوره افزايش آلودگي هوايناشي از وسايل نقليه به عنوان اثر منفي چنين توسعهاي در نظر گرفته ميشود. بسيارياز مردم دچار بيماري و يا مرگ زودرس در اثر افزايش آلودگي شدند. اين امر موجب صرفهزينه براي خانهها و اقتصاد ملياردرآسياشدهاست.
در بسياري از كشورهاي آسيايي،كيفيت هوا از حد استاندارد تعيين شده سازمان بهداشت جهاني (WHO) پايينتر است. سطحبالاي آلودگي نسبت به استاندارد WHO بيانگر تأثيرات منفي و مضر بر روي افرادي استكه اين هوا را تنفس ميكنند. مقايسه آلودگي هوا در شهرهاي بزرگ آسيايي از جمله پكن،بانكوك، سئول، توكيو و ازاكا با استاندارد WHO و سازمان حفاظت محيط زيست آمريكا درسالهاي 1990 تا 1999 نشان ميدهد كه ذرات معلق (SPM) و ذرات معلق زير ده ميكرون (PM10) مشكل اساسي در اين شهرها است. تحقيقات انجام شده در اروپا و آمريكا ارتباطبين قرارگيري در معرض آلودگي هوا و مشكلات ايجاد شده در سلامتي انسان از جملهبيماريهاي قلبي، عروقي، آسم و بيماريهاي ريوي را به وضوح نشان ميدهد. البته درآسيا در اين زمينه تحقيقات كمتري صورت گرفته كه انعكاس دهنده ظرفيت عمومي پايينكشورهاي آسيايي جهت انجام تحقيقات در خصوص تأثيرات كيفيت هوا بر سلامتي انسان است. علاوه بر اين اطلاعات جامع و فراگير در اين زمينه عموماً موجود نبوده و يا در صورتوجود قابل اطمينان نيست.
سازمان بهداشت جهاني تخمين ميزند كه سالانه حدود 800،000 نفر در اثر آلودگي هواي شهري دچار مرگ زودرس ميشوند كه از اين تعداد، 500،000 نفر در آسيا زندگي ميكنند. آلودگي هوا علاوه بر اثرات منفي و مضري كه برسلامتي انسان ميگذارد، سبب تحميل هزينههاي گزاف اقتصادي و مالي بر خانوادهها،صنعت و دولتهاي آسيايي ميشود. لذا آمارهاي ارايه شده نشانگر نياز توجه بيشتردولتهاي آسيايي به مطالعه در زمينه كيفيت هوا در اين قاره است.
با مطالعات انجامشده در شانگهاي، تخمين زده ميشود كه تعداد افراديكه در اثر ذرات معلق دچاربيماريهاي انسداد ريوي مزمن ميشوند در حدود 173،500 نفر در سال 1990بود
تحقيقات نشان ميدهد كه در سال 1999 حدود 800/30 نفر از ساكنين نقاط مختلفشهر شانگهاي در اثر وجود ذرات معلق به برونشيت مزمن دچار شدند كه از اين تعداد 15200 نفر را افراد 45 تا 60 ساله تشكيل ميدادند. تلاش براي كاهش ميزان ذرات معلقدر نتيجه مداخلههاي دولت در امور اقتصادي و تجاري سبب كاهش مرگ و مير ناشي از اينآلاينده از 2300 تا 9000 نفر در ده منطقه شهري شانگهاي در سال 1990 به 450 تا 2000نفر در سال 1999 شد كه بيانگر كاهش 78 تا 80 درصدي در مقايسه با سال 1990ميباشد.
- تحقيقات انجام شده توسط بانك جهاني در بانكوك (تايلند) نشان ميدهدكه ميزان ضرر مالي ناشي از آلودگي هوا براي خانوادههاي تايلندي 131 بات (حدود 28500 ريال) در هر ماه بوده است. اين ارزيابي همچنين بيان ميكند كه mg/m3 20 كاهشغلظت ذرات معلق (PM10) بطور سالانه، در بانكوك سبب صرفهجويي 6/1 بيليون تا 2/4بيليون
دلارميشود آلودگي هوا در كشورهاي آسيايي ناشي از منابع مختلف يعنيمنابع متحرك(از جمله اتوبوسها، كاميونها و موتورسيكلتها) و منابع ساكنهستند.
علاوه بر اين، مطالعات انجام شده در اين قاره بيانگر اين مطلب است كهكيفيت هوا در يك موقعيت معين ميتواند موثر ازتوليد آلودگي در نقاط ديگر نيز باشدبطوريكه اين آلودگي توسط اتمسفر و شرايط جوي به محل مورد نظر منتقل ميشود.
دراكثر شهرهاي آسيايي، منابع متحرك بيشترين سهم را در توليد آلودگي دارا هستند. اينامر در مورد ذرات معلق، منواكسيدكربن و اكسيدهاي نيتروژن مشهودتراست.
آلودگيناشي از منابع متحرك بوسيله عوامل مختلفي توليد ميشود كه سهم هر كدام از محلي بهمحل ديگر متفاوت خواهد بود. اما راهكار چنين معضلي ميبايست طرحي متمركز باشد كهاقدامات مهم و موثري از جمله بهبود استانداردهاي آلودگي و تكنولوژي خودروها، معاينهفني خودروها، توسعه و استفاده هرچه بيشتر از وسايل حمل و نقل عمومي را دربر گيرد
چند توصيه جهت كاهشآلودگي هوا
اگردارنده وسيله نقليه از هر نوع ميباشيد:
- هنگام رانندگي باسرعت مناسب حركت كرده از شتابها و ترمزهاي ناگهاني بپرهيزيم، رانندگي شتابزده باعثافزايش مصرف سوخت و آلودگي هوا ميشود.
- از ساسات تنها براي روشن كردن اتومبيلدر هواي سرد استفاده كنيم و بعد از گرم شدن موتور سرعت آن را به حالت اوليهبرگردانيم. رعايت نكردن اين امر باعث افزايش انتشار آلودگي از خودروهاي شما خواهدشد.
- در توقفهاي بيش از يك تا دو دقيقه اتومبيل را خاموش كنيم. تا از مصرفبيهوده بنزين و انتشار بيشتر آلودگي جلوگيري شود.
- كثيف بودن ----- هوا موجبافزايش مصرف سوخت انتشار آلودگي و كم شدن كشش اتومبيل ميشود. در شرايط عادي پس از 5 هزار كيلومتر تعويض هواكش الزاميست.
- با سوراخ كردن ----- هوا نه تنها تنفسموتور بهتر نميشود بلكه ورود ذرات گرد و غبار بدرون موتور باعث تخريب سريع آنميگردد.
- هنگاميكه خودرو تحت تابش خورشيد قرار داشته باشد تبخير بنزين ازبخشهاي مختلف موتور و وارد شدن بخارات سمي آن به هوا موجب آلودگي هوا ميشود حتيالامكان خودرو را در سايه پارك كنيد.
- تنظيم و سرويس به موقع موتور خودروعلاوه بر كاهش مصرف سوخت انتشار آلودگي هواي آن را كاهش ميدهد.
- شيلنگ تهويهبخارات روغن موتور را كه از قسمت بالاي سر سيلندر به محفظه هواكش متصل ميشودهيچگاه قطع و در هوا رها نكنيد، بخاراتي كه از طريق اين شيلنگ به هوا وارد ميشودسمي و سرطانزا است.
- هميشه هنگام سوختگيري چند ليتري كمتر بزنيم تا از سرريز وريخت پاش بنزين و گازوئيل در جايگاهها كه باعث آلودگي هوا و خاك ميشود جلوگيريكنيم.