موسیقی سنتی

[Marichka]

سلام
فكر كردم بهتر باشه يه تاپيك ويژه ي موسيقي سنتي هم تو انجمن موسيقي داشته باشيم. البته من تا جايي كه سرچ كردم در مورد موسيقي سنتي عمدتا دانلود آهنگ بود و بحث درمورد موسيقي و سازهاي سنتي ايراني (كه متاسفانه الان ديگه خيلي مهجور افتادن) نشده بود. بعد هم ماشالا اينقدر اساتيد موسيقي مدرن تو انجمن هست كه من شك كردم نكنه هيچ كس اينجا ساز سنتي نمي زنه .
حالا به هر حال من براي شروع يه تاريخچه از ساز دف مي زارم (براي آشنايي بيشتر كساني كه ممكنه بخوان اين ساز رو شروع كنن) اگه استقبال شد خواهش مي كنم از بقيه ي دوستاني كه ساز سنتي مي زنن اينجا در مورد سازشون صحبت كنن و اطلاعات بدن چون من خودم خيلي دنبال يه سري اطلاعات تخصصي در مورد تار و تفاوتها و مزيتهاي اون نسبت به سه تار مي گردم ولي چيزي پيدا نكردم.
موفق باشيد
-----------------------------------
نظري به تاريخچه ي دف
دف و دپ اسم صوت است و صدايي است كه از كوبيدن ضربه اي به پوست دف بر مي ايد. ساز دف از متداولترين و اساسي ترين نمونه ي آلات ضربي (سازهاي كوبه اي)‌ يا الات ايقاعي روزگاران قديم به شمار مي ايد. در فرهنگنامه موسيقي ايران آمده: دف دايره اي است از چوب كه بر روي آن پوست كشيده اند. در برخي مناطق حلقه هايي نيز بدان آويزان كنند و در مجلس سماع صوفيان اشعار مذهبي و عرفاني را با آهنگهاي دل انگيز و جانسوز در دستگاه هاي مختلف و نيز ريتمهاي متفاوت به همراه دف مي خوانند و مجلس انان شور است و شوق و نيايش.
در فرهنگ معين آمده است: دف (فارسي عربي،‌تركي،‌آلبانيايي) همان دايره است ضمن اين كه اين لفظ در مصر و الباني به طور كلي معناي دايره مي دهد. در الجزاير ساز مخصوصي است با قاب چهارگوش كه داراي دو پوست است و در پشت اين پوست را از داخل چهار تار زهي كشيده اند. در نقش برجسته شكار گوزن در طاق بستان دو نوازنده يكي از سمت چپ ناي يا سورناي مي نوازد و ديگري ساز چهارگوشي در دست دارد كه نوعي دف مربع شكل مي باشد. شكل دستهاي نوازنده اين ساز به گونه اي است كه بيش از هر چيز مويد اين نظريه است كه دف از دوره ي باستان مورد توجه بوده است. اين نوع دف يعني دف چهارگوش هنوز هم در مصر و سوريه رواج دارد و قاب آن به شكل قاب خشت مالان است.
در دايره المعارف فارسي مصاحب آمده است دف سازي است كه اساسا عبارت است از قالبي كه بر يك (و گاه) دو طرفش پوست گشيده شده است و با زدن به واسطه ي انگشتان يا تكان دادن آن نواخته مي شود.
چنان كه ياد شد دف چهار گوش در پيش از اسلام متداول بوده ولي در ايت روزگار نواختنش متروك شده است. در حال حاضر در بسياري از اركسترهاي ايراني دف يا دايره يكي از سازهاي اصلي به شمار مي ايد.
منحصرا در كردستان است كه دف يا دايره به عنوان يك ساز مذهبي به كار مي رود. آنان دف را با اهنگ مناجات براي حالت سماع يا جذبه مي نوازند. صداي اين ساز مثل دايره و لي هيجان انگيزتر است. وقار مخصوصي دارد كه شنونده را به تفكر در عوالم رويا وامي دارد.

[*NashenaS*]

خيلي تاپيك خوبيه ممنون....
شجريان و بنان و مرضيه و دلكش و پريسا و سيما بينا و ..... همه رو بريزين رو كار ....

[Marichka]

خيلي تاپيك خوبيه ممنون....
شجريان و بنان و مرضيه و دلكش و پريسا و سيما بينا و ..... همه رو بريزين رو كار ....

دوباره سلام
اشكان عزيز ممنون از نظرتون
فقط من متوجه نشدم "اينا همه رو بريزيم روكار" يعني چي؟
من سعي مي كنم در مورد سازهاي سنتي ايراني و موسيقي كه امروزه به عنوان سنتي مي شناسيم با كمك دوستان اطلاعات تخصصي تر و دقيق تري از اون چيزي كه الان ممكنه بيشتر ما بدونيم جمع آوري بشه. خودم هم تا جايي كه بتونم كمك مي كنم. اگر در مورد بزرگان موسيقي سنتي هم اطلاعات جمع بشه كه چه بهتر.
ولي اگه منظورتون دانلود آهنگهاي سنتي هست كه براش تاپيك داريم
حالا تا ببينيم چي ميشه
موفق باشيد

[FX64 Dual Core]

با سلام

ممنون از تاپيك فوق العاده اي كه جاي خاليش رو پر كردين
در مورد ساز اصيل و روح افزاي كمانچه هم مطلبي داشتين خوشحال ميشم كه اينجا براي همه دوستان در دسترس باشه.

موفق باشيد.

[*NashenaS*]

فقط من متوجه نشدم "اينا همه رو بريزيم روكار" يعني چي؟

منظورم اين بود كه علاوه بر توضيحاتي كه مي زارين .... موزيك رو هم بزاريم...
تكميل مي شه....

[Marichka]

FX64 Dual Core عزيز ممنون از نظرتون اينطوري آدم بيشتر تشويق ميشه كه ادامه بده
در مورد كمانچه هم اگر چه ساز من نيست ولي چشم اگه پيدا كردم حتما در موردش مي ذارم و اميدوارم بقيه دوستاني كه تو اين زمينه ها بيشتر اطلاعات دارن هم كمك كنن.
------------------------------------
اين هم يه فهرست از سازهاي كوبه اي سنتي

آخلكند Axlakand يا آخلكندو Axalakandu : از رده ي چغانه كه امروزه به آن چغچغك مي گويند.

آينه پيل Ayenepil كوبه اي فلزي از رده ي زنگ لوحه اي

ابرنجن Abranjan به دستها و پاها مي بندند و هنگام پايكوبي و دست افشاني وزن را با آن نگاه مي دارند.

الواح Alvah تشكيل شده از تعداد لوح يا صفحه ي فلزي به ابعاد مختلف كه بر پايه اي استوار شده اند و نوازنده با كوبه اي بر اين الواح ضربه وارد مي آورد.

باتره Batarah از رده ي دف يا دايره

باتري Batri مجموعه سازهاي كوبه اي يا ضربي موجود در اركستر جاز را مي گويند.

باز Baz از رده ي طبل

بتوراك Baturak به معني دف و دايره

بندير Bandir سازي است شبيه دايره

پابرنجن Pabaranjan يا پاورنجن Pavaranjan زنگوله هاي كوچكي است كه به پاها مي بندند و به هنگام پايكوبي ضرب را با آن حفظ ميكنند.

تال Tal دو پياله كوچك از فلز برنج كه خنياگران هندوستان به هنگام خواندن بر هم مي زنند و صداي آن اصول را نگه مي دارد.

تاس Tas شباهت زيادي به تيمپپاني يا تمپال دارد و بيشتر در استان كردستان ايران متداول است.

تامبور Tambur استوانه اي كه دو طرف آن را با پوست مي پوشانند و بر يك طرف از اين دو سطح با دو چوب مخصوص مي نوازند.

تام-تام Tam Tam ساختمان اين ساز تشكيل مي شود از يك صفحه ي گرد فلزي از جنس مس كه بر پايه اي آويزان است و با كوبه اي به صدا در مي‌ آيد.
----------------------
ادامه دارد...

[Marichka]

بندير:


تامبور:

[*NashenaS*]

فرق دستگاه و آواز چیست؟
برای بسیاری از هنرآموزان در ابتدای کار این سوال مطرح میشود که مثلا چرا شور و ماهور و ..." دستگاه" و بیات اصفهان و دشتی و ... "آواز" نامیده میشوند .
برای توضیح این مسئله نخست باید بفهیم که اصولا دستگاهها چگونه از هم شناخته می شوند و چه فرقی با هم دارند .
برای آغاز دستگاه ماهور را در نظر بگیرید ، همانطور که برای نوازندگان تار و سه تار مرسوم است و می دانند پرده های ماهور در گام دو همگی بکار هستند ( یعنی ربع پرده و نیم پرده نیستند یا به عبارت دیگر سری و کرن و بمل و دیز نیستند ) ( البته نوازندگان ویلن و کمانچه معمولا ماهور ر یا سل می نوازند که به ترتیب دو دیز و فا دیز می شوند ) حال مهمترین مسئله ای که مایه تفاوت دستگاهی از دیگری می شود خارج شدن پرده ها از حالت بکار می باشد مثلا اگر در دستگاه " ماهور دو" یا به عبارت بهتر " گام دو" نت می کرن شود حالت ایجاد شده را آواز افشاری می نامند ولی اگر نت لا کرن و سی بمل شود حالت جدید را دستگاه شور می نامند یا اگر لا کرن و می بمل شود این حالت را آواز بیات اصفهان می نامند و ... .
توجه داشته باشید که این تغییر پرده ها فقط جنبه نظری ندارد و هنگام شنیدن حتی برای کسانی که آشنا به دستگاهها نیستند ، اینکه حداقل تغییری ایجاد شده واضح است به این صورت که مثلا هنگام شنیدن ماهور احساس شادی بیشتری نسبت به شور در انسان ایجاد می شود یا دستگاه چهارگاه احساس شکوه و عظمت بیشتری نسبت به مثلا دشتی که سوزناک تر است دارد . البته این قواعد هرگز کلی نیست و اصولا موسیقی چیزی نیست که استثنا نداشته باشد . مثلا آهنگ معروف " ای ایران " در دستگاه دشتی که عموما غم انگیز است توسط استاد روح الله خالقی تصنیف شده است که کاملا حماسی است و این مسئله به توانایی و ذوق و استعداد آهنگسازان دارد که بتوانند چنین هنر نمایی ها را انجام دهند والا میتوان گفت که 90% تصنیف های دشتی سوزناک هستند مثلا آهنگهای عارف قزوینی مانند " گریه کن " و " گریه را به مستی بهانه کردم " و آهنگهای مرتضی محجوبی مانند " کاروان " و " نوای نی " و آهنگ " آه سحر" از روح الله خالقی .
حال به بیان فرق دستگاه و آوازها می پردازیم :
اصولا آوازها زیر مجموعه دستگاه ها هستند یعنی آوازها از نظر پرده هایی که نواخته می شوند مانند آن دستگاهی هستند که جزو آن هستند یعنی مثلا ابوعطا در پرده های شور نواخته می شود فقط با این تفاوت که نت شاهد تغییر کرده است ولی هرگز نمی توان ماهور را در پرده های شور نواخت مگر در مرکب نوازی که یک گوشه دلکش ماهور منطبق برگوشه شهناز شور می شود .
تقسیم بندی بدین صورت است :
1- دستگاه ماهور شامل آواز راست پنجگاه می باشد .
2- دستگاه شور شامل آوازهای دشتی – ابوعطا – افشاری – بیات ترک و نوا است .
3- دستگاه همایون شامل دستگاه بیات اصفهان است .
4- دستگاه چهارگاه
5- دستگاه سه گاه
دسته بندی فوق را استاد علی نقی وزیری بنا نموده اند ولی قدما بر هفت دستگاه و پنج آواز معتقدند بدین صورت که راست پنجگاه و نوا را نیز دستگاه جداگانه به شمار می آورند ولی نوا نیز دقیقا در پرده های شور و راست پنجگاه نیز در پرده های ماهور نواخته می شود که به این علت تقسیم بندی وزیری علمی تر به نظر می رسد .
البته عده ای نیز بر نظریه دوازده دستگاه معتقند چون واقعا اگر جنبه نظری را کنار بگذاریم دستگاه ها هنگام شنیدن کاملا تفاوت می کنند و دیگر اینکه برخلاف این تقسیم بندی ها بویژه در مورد دستگاه شور آوازهای آن کاملا متفاوت و گاهی شبیه دیگر دستگاه ها هستند مثلا بیات ترک بیشتر از اینکه شبیه شور باشد مانند ماهور است و افشاری شبیه نوا و تا حدی سه گاه می باشد .
نکته دیگر اینکه اصول مرکب نوازی دقیقا مبتنی بر آگاهی از همین مطالب دارد و کسانی که بر این موارد تسلط داشته باشند براحتی می توانند از هر دستگاهی به دستگاه دیگر تغییر مقام بدهند و از نظر علمی هیچ محدودیتی برای مرکب نوازی وجود ندارد هر چند که تا کنون این کار برای همه دستگاهها مرسوم ( یا به عبارت بهتر اختراع نشده است ) نشده است ولی برای مثال اخیرا مرکب نوازی از همایون به بیات ترک که اینجانب تاکنون نشنیده بودم توسط مرحوم ایرج بسطامی اجرا شده است که بزودی مقاله ای در مورد مرکب نوازی های معمول و آنهایی که نوآوری دارند با ذکر مثال خواهم نوشت .
با تشکر از همه دوستانی که تا کنون در مورد مطالب اینجانب در مورد گوشه ها و کوکها با من تماس گرفته اند متشکر می شوم در صورت هرگونه ابهام ویا سوال و نظر با ایمیل [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] تماس بگیرید ولی لطفا در مورد مشکلات دیگر مانند مشگل شنیده نشدن آهنگها و دانلود و ... با آدرس خود سایت تماس بگیرید .
دوستدار شما سعید انصاری از کرج

[*NashenaS*]

بررسی دستگاه ماهور :

در پی بررسی برخی گوشه ها مانند کرشمه و زنگوله و چهار پاره و استقبال دوست داران موسیقی ایرانی و در خواست این عزیزان بر آن شدم که از این به بعد به معرفی دستگاهها بطور مستقل نیز به پردازم و از دستگاه ماهور آغاز می کنیم.
برای آغاز نخست باید با برخی تعاریف موسیقی آشنا شد :
1- گام : توالی 8 نت موسیقی مثلا از " سل " تا " سل " یا از" ر" تا " ر" را یک گام می نامند .
2- نت شاهد : نتی است که دراجرای یک گام بیشتر از دیگر نت ها تکرار می شود و معمولا نت اول هر گام نت شاهد آن گام می باشد .
دستگاه ماهور یکی از گسترده ترین دستگاه های ایرانی است و در ردیف های گوناگون در حدود 50 گوشه دارد .
ماهور دو را در نظر بگیرید که همه پرده های آن بکار هستند یعنی دو – ر – می – فا - سل – لا - سی – دو ( ماهور دو، ماهوری است که گام آن از دو شروع میشود. یعنی نت شاهد آن دو می باشد و در تار وسه تار با کوک دو سل دو دو نواخته میشود البته برای ویلن و کمانچه معادل آن ماهور «ر» میباشد که شاهد آن نت «ر» است و نت «دو» نیز دیز می شود) .
در زیر به بررسی مهمترین گوشه های این دستگاه می پردازیم :
فقط همان طور که در مقاله "چگونه گوشه ها را بشناسیم" عنوان شد یاد آوری میکنیم که هر گوشه اصلی دارای گوشه های فرعی نیز میباشد که دارای یک ریتم خاص هستند و هر چند دقیق نیست ولی می توان گفت نوعی تصنیف هستند که بدون ضرب هستند و همیشه به یک فرم اجرا میشوند . فرق این گوشه های فرعی با گوشه های ریتمیک مانند کرشمه و زنگوله در این است که بر خلاف آنها فقط در یک دستگاه قابل اجرا هستند .
الف ) گوشه های اصلی و زیر مجموعه های آنها :
1- درآمد : ( نت شاهد آن نت اول گام است یعنی «دو»)
نکته : اصولا " درآمد " بر نت آغازین گام هر دستگاهی اشاره میکند ( دستگاهی مانند سه گاه استثنا است ) . گوشه های درآمد با تاکید بر نت شاهد حال و هوای دستگاهی را که قرار است اجرا شود را معلوم میکنند و چون بیشتر در آغاز برنامه اجرا میشوند ( چون گاهی برخی هنرمندان از گوشه های غیر درآمد برنامه خود را شروع کرده اند ) یکی از بهترین راههای تشخیص دستگاه از هنگام شنیدن اثرهستند .
سوالی که برخی علاقه مندان می پرسند این است فرق درآمد و پیش درآمد چیست ؟
پیش درآمد بر خلاف درآمد قطعه ضربی است و از اختراعات درویش خان می باشد که در آغاز اجراها و کنسرت ها اجرا میشود و معمولا قطعه ای با ریتم آهسته می باشد که وظیفه آن نیزمشابه درآمد آماده کردن شنونده برای شنیدن اثر می باشد .
2- گوشه گشایش : ( نت شاهد آن نت دوم گام است یعنی «ر»)
3- گوشه شکسته : ( نت شاهد آن نت پنجم گام است یعنی «سل»)
از این گوشه برای مرکب نوازی به دستگاه افشاری استفاده می شود .
گام شکسته : دو- ر- می کرن – فا – سل – لا – سی – دو
گوشه ای که معمولا پیش از شکسته اجرا میشود گوشه فیلی است که عمل آن آماده سازی زمینه برای اجرای شکسته است .
4- گوشه دلکش : ( نت شاهد آن نت پنجم گام یعنی سل است )
از این گوشه برای مرکب نوازی به دستگاه شور استفاده میشود و نیز میتوان در ادامه گوشه های شور مانند قرچه و رضوی و ... را اجرا کرد .
گام دلکش : دو – ر - می – فا –سل – لا کرن – سی بمل – دو
5- گوشه عراق : ( نت شاهد آن نت هشتم گام یعنی دو است )
گوشه عراق همان درآمد است که یک اکتاو بالاتر اجرا میشود .
گام عراق : دو- ر- می – فا – سل – لا – سی بمل - دو
6- گوشه راک :
که از آن برای مرکب نوازی به دستگاه اصفهان استفاده میشود . گوشه های فرعی این دستگاه راک عبدا... ، راک کشمیر ، راک هندی و صفیر راک هستند .
گام راک : دو – ر- می بمل – فا – سل – لا کرن – سی – دو

ب ) گوشه های ریتمیک
1- کرشمه
2- مجلس افروز ( در ردیف آقا غلامحسین ؟ نامیده میشود )
3- خسروانی
4- چهار پاره
5- زنگوله

در پایان برای نمونه دو مثال از اجرای آوازی گوشه های راک و دو اجرای تصنیف توسط استاد شجریان معرفی می شود البته نکته ای قابل ذکر است و آن اینکه به علت سرعت پایین انتقال خطوط اینترنت ایران در نمونه هایی که من برایتان برای دانلود می گذارم قسمت های جواب آواز توسط ساز تا حد ممکن حذف شده است و همچنین CBR آهنگها توسط نرم افزار jet audio به حداقل ممکن کاهش یافته تا حجم کمتری داشته باشد به این خاطر تا حدی کیفیت نیز پایین آمده است که امیدوارم به این وجود مورد پسند و استفاده شما قرار بگیرد ولی شما می توانید برای گوش کردن آهنگ کامل به گلبانگ 1 و گلهای تازه 106 مراجعه کنید .

نمونه آوازی :
1) راک هندی : لطفا به تحریر مخصوص و مشخصه این گوشه توجه کنید و سپس به پیش درآمد راک اثر درویش خان نیز که از این تحریر جهت آهنگسازی استفاده شده مراجعه کنید ( قابل استفاده و توجه علاقه مندان به آهنگسازی و بداهه نوازی )
2) راک عبدالله : به ملودی مخصوص این گوشه توجه کنید .
3) راک کشمیر :

نمونه تصنیف :
1) تصنیف قدیمی خسرو خوبان اجرای استاد شجریان و گروه شیدا ( گلهایی تازه 160 – راک )
2) تصنیف قدیمی آهنگ وفا اجرای استاد شجریان و گروه آوا ( آلبوم آهنگ وفا )

برای آشنایی بیشتر به گلهای تازه 160به نام " راک " اجرا شده توسط استاد شجریان و استاد لطفی نیز مراجعه کنید

[Marichka]

تبيره tabire دهل كوچكي است كه ميانش باريك و دوسرش پهن مي باشد و دوطرف آن را پوست مي كشند.

تري آنگل triangl از خانواده آلات كوبه اي فلزي كه در ايران مثلث نيز ناميده مي شود

تمبال tembal از خانواده آلات كوبه اي درشت جثه كه در ايران به آن كوس نيز مي گويند.

تمبك يا تنبك Tombak/Tonbak از خانواده آلات كوبه اي معاصر

نقاره يا تيپلي پيتوم Tiplipitom از دو كاسه همسان تشكيل مي شود كه بر دهانه ي آنها پوست مي كشند و با دو كوبه ي چوبي نواخته مي شود.

تيمپاني Timpani عبارت است از دو يا سه تمپال كه به وسيله ي يك نوازنده در اركستر نواخته مي شود.

جرس Jaras از خانواده آلات كوبه اي فلزي شكل ظاهري جرس مانند گلداني مسي است كه وارونه يه ريسماني آويزان كرده اند.

جلاجل Jalajal از خانواده آلات ضربي فلزي است. زنگوله هاي خردي است كه به كمر مي بندند.

جلباره jelbare از خانواده آلات فلزي است و نوعي قاشقك.

چرخ ‍Carx از خانواده الات كوبه اي است از رده ي دف يا دايره كه در ساختمانش پوست به كار رفته است.

چغانه caqaneh از خانواده آلات ضربي و ساختمانش را يك محفظه ي گرد يا بيضي شكل از جنس چوب يا فلز تشكيل مي دهد و اشكال مختلف دارد.

چكاو يا چكاوك Cakav/ Cacavak از خانواده آلات ضربي كه به آن چغان يا چغانه هم مي گويند.

چلب Calab از خانواده الات كوبه اي است و به عبارتي همان سنج است.

چوبك Cubak از خانواده آلات ضربي دو تكه چوب استوانه اي است كه نوازنده با زدن آنها به هم وزن را نگه مي دارد.

خلخال xalxal از خانواده آلات ضربي و زنگوله هاي خردي است كه بر نواري فلزي با پارچه اي نصب ميكردند و به مچ پاي خود مي بستند.

عكس ها:
تري آنگل (مثلث):


تيمپاني:




-----------------------------
ادامه دارد...