معرفی عناصر

[saeed-d]

روبیدیم فلزی نرم به رنگ سفید- نقره ای و جزء فلزات قلیایی است .این فلز بسیار واکنش پذیر است و به همین دلیل به صورت غیر ترکیبی در طبیعت یافت نمی شود.این عنصر درسال1861 توسط R. Bunsen, G. Kirchoff دانشمندان آلمانی کشف گردید .
به صورت گسترده ای در لپیدولیت، کارنالیت، پلوسیت وتعدادی از سنگهای معدنی کمیاب و همچنین همراه لیتیم در آب دریا ، شورابه ها و آب چشمه های طبیعی موجود است . روبیدیم در پوسته زمین فراوان تر از کروم ، مس ، نیکل یا روی است و حدود دو برابر فراوان تر از لیتیم در آب دریا است.این فلز از طریق الکترولیز یا کاهش شیمیایی کلرید مذاب آن بدست می آید. روبیدیم- 87 ایزوتوپ رادیو اکتیو این فلزاست.15 ایزوتوپ دیگر برای این عنصر شناخته شده است.

واژه rubidus به معناي قرمز پر رنگ است. روبيديم در سال 1861 توسط Bunsen و Kirchoff در کاني لپيدوليت در هنگام استفاده از اسپکتروسکوپ کشف شد.
در ابتدا تصور ميشد که عنصر روبيديم از فراواني کمي در طبيعت برخوردار است اما در حال حاضر تحقيات نشان ميدهد که مقدار عنصر روبيديم زياد است. از لحاظ فراواني در پوسته زمين، روبيديم شانزدهمين عنصر محسوب ميشود. روبيديم در پولوسيت، لوسيت و زينوالديت وجود دارد. اين کاني ها حدود 1 درصد اکسيد روبيديم دارند. درصد روبيديم در کاني لپيدوليت 1.5 درصد ميباشد و استخراج روبيديم از اين کاني مصرف تجاري دارد. کاني هاي پتاسيم دار، مانند نمونه هايي که در درياچه Searles کاليفرنيا يافت ميشود، و کلريد پتاسيم از شورابهاي ميشيگان جز منابع تامين کننده اين عنصر شيميايي در آمريکا ميباشند. همچنين عنصر روبيديم همراه سزيم در نهشته هاي Bernic Lake مانيتوبا وجود دارد.
در دماي اتاق، روبيديم به صورت مايع درمي آيد. روبيديم عنصر فلزي سفيد – نقره اي و نرم ميباشد که جز گروه آلکالي ها ميباشد و دومين عنصري است که داراي خاصيت الکتروپزتيو و آلکالي است. روبيديم در هوا ميسوزد و با آب به شدت واکنش ميدهد. با واکنشي که روبيديم در آب انجام ميدهد، هيدروژن ازاد ميشود. همانند ساير فلزات گروه آلکالي، همراه عنصر جيوه، تشکيل آمالگام ميدهد و همراه با طلا، سزيم، سديم و پتاسيم آلياژ تشکيل ميدهد. رنگ روبيديم بنفش مايل به زرد است. فلز روبيديم از احيا کلريد روبيديم با کلسيم و با استفاده از روشهاي ديگري بدست مي آيد. روبيديم بايد در نفت يا در خلا يا در محيط خنثي نگهداري شود.
بيست و چهار ايزوتوپ روبيديم شناخته شده است. به طور طبيعي روبيديم از دو ايزوتوپ تشکيل شده است 85Rb و .87Rb روبيديم 87 داراي 27.85 درصد روبيديم طبيعي است و با نيمه عمر 4.9 x 1010 اشعه بتا متصاعد ميکند. روبيديم عنصر راديواکتيو است و براي ظهور فيلمهاي عکاسي حدود 30 تا 60 روز مورد استفاده قرار ميگيرد. روبيديم 4 اکسيد تشکيل ميدهد. اين اکسيدها عبارت هستند از: Rb2O، Rb2O2، Rb2O3 و Rb2O4.
از آنجاييکه روبيديم به راحتي يونيزه ميشود، در ماشينهاي يوني فضاپيماها مورد استفاده قرار ميگيرد. سزيم در مقايسه با روبيديم براي استفاده در فضاپيماها از کارآيي بيشتري برخوردار است. همچنين، روبيديم به عنوان سيال در توربينهاي بخار و ژنراتورهاي ترموالکتريک که از اصول مگنتوهيدروديناميک تبعيت ميکنند، به کار برده ميشود. در اين ماشينها، يونهاي روبيديم با استفاده از گرماي دما بالا و عبور از ميدان مغناطيسي تشکيل ميشوند. يونهاي روبيديم توانايي هدايت الکتريسيته را مانند ژنراتور دارند و در نتيجه جريان الکتريکي از آنها توليد ميشود. در لوله هاي خلا از روبيديم به عنوان گاززدا استفاده ميشود. همچنين، روبيديم از اچزا سازنده سلولهاي نوري است. روبيديم براي ساختن عينکهاي مخصوص استفاده ميشود. RbAg4I5 از اهميت زيادي برخوردار است، زيرا از بالاترين ميزان هدايت در هر بلور يوني برخوردار است. در دماي 20 درجه سانتيگراد، هدايت آن مانند اسيد سولفوريک رقيق است. همين خاصيت سبب ميشود که از روبيديم در باطري ها استفاده شود.
قيمت حال حاضر روبيديم در مقادير اندک 25 دلار در گرم ميباشد.

ساختار بلوري عنصر روبيديم

اثرات روبیدیم بر روی سلامتی :
در آب فعال است. نسبتا سمی است. اگر روبیدیم مشتعل شود، سوختگی ایجاد می کند. روبیدیم به آسانی با رطوبت پوست واکنش داده و هیدروکسید روبیدیم تشکیل می دهد که باعث سوختگی شیمیایی چشم و پوست می شود. علائم و نشانه های مسمومیت: پوست و چشم می سوزد. جلوگیری از افزایش وزن، بی نظمی، حساسیت بیش از اندازه، زخم شدن پوست و عصبیت بیش از اندازه. آسیب قلبی، عدم توازن پتاسیم.
کمکهای اولیه: بلافاصله برای مدت 15 دقیقه در شرایطی که پلک را باز نگه می دارید، چشم را بشویید. فوریتهای پزشکی را بلافاصله اجرا کنید. پوست: ماده را از روی پوست بردارید و پوست را با آب و صابون بشویید. لباسهای آلوده را درآورید. کمکهای پزشکی را فورا اجرا کنید. خوردن: باعث استفراغ نشوید. بلافاصله کمکهای اولیه را اجرا کنید.

اثرات زیست محیطی روبیدیم :
روبیدیم بر روی محیط زیست اثر منفی ندارد.

عنصر روبيديم در طبيعت

خواص فیزیکی و شیمیایی عنصر روبیدیم :
عدد اتمی: 45
جرم اتمی:102.9055
نقطه ذوب : 1964 C°
نقطه جوش : C° 3695
شعاع اتمی : Å 1.83
ظرفیت: 3
رنگ: سفید نقره ای متالیک
حالت استاندارد: جامد
نام گروه: 9
انرژی یونیزاسیون : Kj/mol 719.7
شکل الکترونی: [Kr]5s14d8
شعاع یونی : Å 0.68
الکترونگاتیوی:2.28
حالت اکسیداسیون:3
دانسیته: 21.5
گرمای تبخیر : Kj/mol 493
مقاومت الکتریکی : Ohm m 0.0000000451
گرمای ویژه: J/g Ko 0.242
دوره تناوبی:5

شماره سطح انرژی : 5
اولین انرژی : 2
دومین انرژی : 8
سومین انرژی : 18
چهارمین انرژی : 8
پنجمین انرژی : 1

ایزوتوپ :
ایزوتوپ نیمه عمر
Rb-81 4.57 ساعت
Rb-82 2.25 دقیقه
Rb-83 86.2 روز
Rb-84 32.9 روز
Rb-85 پایدار
Rb-86 18.65 روز
Rb-87 4.8E10 سال
Rb-88 17.7 دقیقه
Rb-89 15.44 دقیقه
Rb-90 2.6 دقیقه
Rb-90m 4.3 دقیقه

اشکال دیگر :
هیدرید روبیدیم RbH
اکسید روبیدیم Rb2O
کلرید روبیدیم RbCl

منابع : از استخراج لیتیم
کاربرد : به عنوان عاملی برای فعل و انفعالات شیمیایی ، تهیه پیلهای فتو الکتریکی و لوله جارو مورد استفاده قرار می گیرد .

روش شناسایی:

AA:Flame Atomic Absorption Spectrometry
FP:Flame Photometry
ICP-MS:Plasma Mass Spectroscopy
NA:Neutron Activation Analysis
XRF:X-Ray Fluorescence Spectrometry
AAN: Non-flame Atomic Absorption Spectrometry
ES:Emission Spectrography
MS:Mass Spectrometry

[saeed-d]

روتنیم فلزی سفید و سخت است. این عنصر در سال 1844 توسط دانشمند روسی Karl Klaus کشف گردید . در دمای اتاق تیره نمی شود ولی در دمای حدود 800°C اکسید می شود . بوسیله اسیدهای گرم و سرد تغییری درآن ایجاد نمی شود اما با اضافه کردن کلرید پتاسیم حل می شود و در حالت اکسیدی منفجر می شود .

در سال 1827 Berzelius , Osannاین عنصر را از حل شدن پلاتین خام در تیزاب سلطانی در کوههای آلپ بدست آوردند. در سال 1844 Klaus نشان داد که اکسید روتنیمی که Osann به دست آورد خیلی ناخالص است.
این عنصر از گروه پلاتین است . روتنیم به حالت آزاد در طبیعت در کوههای اورال و شمال و جنوب آمریکا یافت می شود. همچنین این عنصر در کانی پنتلاندیت در منطقه Sudbury و اونتاریو و در نهشته های پیروکسینیت در جنوب آفریقا نیز یافت می شود.
این فلزاز نظر تجاری توسط کمپلکس فرایندهای شیمایی از واکنش هیدروژن با کلرید روتنیم آمونیوم به صورت پودر تهیه می شود. این پودر توسط روشهای متالورژی و جوش کاتری قوسی با آرگون تهیه می شود.
روتنیم دارای 4 کریستال تغییر شکل یافته است. این عنصر می تواند با هولوژن و هیدروکسید و غیره واکنش انجام دهد. روتنیم می تواند توسط روشهای گالوانیزه کردن یا توسط تجزیه گرمایی پوشش داده شود. این فلز تاثیر زیادی روی پلاتین و پالادیوم دارد و می تواند با این عناصر ترکیب شود. آلیاژ روتنیم و مولیبدن در دمای 10 درجه کلوین فوق رسانا است مقاومت در برابر فرسایش و خوردگی عنصر تیتانیم با افزایش 1 درصدی روتنیم 0.1 درصد افزایش پیدا می کند.
این عنصر یک کاتالیزور چند کاره است. این عنصر دارای 8 حالت اکسیداسیونی است که سه تای آنها بیشتر معمول هستند. تترا اکسید روتنیم مثل تترا اکسید اوسمیوم بسیار سمی است. ترکیبات روتنیم شبیه ترکیبات کادمیم هستند.
قیمت این عنصر حدود 30 دلار در گرم است.

ساختار بلوري عنصر روتنيوم

اثرات روتنیم بر روی سلامتی :
معمولا مردم به ندرت با ترکیبات روتنیم مواجه می شوند. کلیه ترکیبات روتنیم سمیت بالایی دارند و سرطان زا هستند. ترکیبات روتنیم روی پوست باقی می مانند. ظاهرا روتنیم بلعیده شده در استخوانها باقی می ماند. اکسید روتنیم، RuO4,، بسیار سمی و فرار است و باید از آن دوری کرد. روتنیم 106، یکی از رادیونوکلیدهایی است که در آزمایشات جوی سلاحهای اتمی به وجود می آید که این آزمایشها از سال 1945 با آزمایش ایالات متحده آغاز شد و در سال 1980 با آزمایش چین خاتمه یافت. روتنیم از جمله رادیونوکلیدهای دارای دوام طولانی است که تولید و تداوم تولید آن تا دهها و صدها سال خطر سرطان را افزایش می دهد.

اثرات روتنیم بر روی محیط زیست :
اثر منفی روتنیم بر روی محیط زیست تا کنون گزارش نشده است.

عنصر روتنيوم در طبيعت

تجهیزات آزمایشگاهی مورد استفاده در تجزیه :
اسپکترومتر جرمی ، میکروسکوپ ، کرماتوگرافی مایع و گازی ، اشعه x ، جذب اتمی ، مادون قرمز ، کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا و اسپکترومتر نشری


خواص فیزیکی و شیمیایی عنصر روتنیم :
عدد اتمی: 44
جرم اتمی:101.07
نقطه ذوب: C° 2334
نقطه جوش : C° 4150
شعاع اتمی : Å 1.89
ظرفیت: 3
رنگ: سفید نقره ای متالیک
حالت استاندارد: جامد
نام گروه: 8
انرژی یونیزاسیون : Kj/mol 710.2
شکل الکترونی:Kr]5s14d7]
شعاع یونی : Å 0.68
الکترونگاتیوی: 2.2
حالت اکسیداسیون: 3
دانسیته: 12.370
گرمای فروپاشی : Kj/mol 24
گرمای تبخیر : Kj/mol 595
مقاومت الکتریکی : Ohm m 0.000000071
گرمای ویژه: J/g Ko 0.238
دوره تناوبی:5

شماره سطح انرژی : 5
اولین انرژی : 2
دومین انرژی : 8
سومین انرژی : 18
چهارمین انرژی : 15
پنجمین انرژی : 1

ایزوتوپ :
ایزوتوپ نیمه عمر
Ru-96 پایدار
Ru-97 2.89 روز
Ru-98 پایدار
Ru-99 پایدار
Ru-100 پایدار
Ru-101 پایدار
Ru-102 پایدار
Ru-103 39.27 روز
Ru-104 پایدار
Ru-105 4.44 ساعت
Ru-106 1.02 سال

اشکال دیگر :
دی اکسید روتنیم RuO2 و تترا اکسید روتنیم RuO4
دی کلرید روتنیم RuCl2 و تری کلرید روتنیم RuCl3

منابع : کانی های پنتلندیت ، پیروکسینیت و سنگ معدن نیکل
کاربرد : در سخت کردن پلاتین و پالادیم ، معالجات چشم ، نوک خودکار ،در وسایل مغناطیسی هواپیما از آلیاژ پلاتینیم با 10% روتنیم استفاده می شود.

[saeed-d]

زنون گاز بی رنگ با بوی خیلی ناچیزاست . هنگامی که تنفس می شود باعث حالت بی هوشی می شود
این عنصر در سال 1898 توسط William Ramsay شیمیست اسکاتلندی کشف گردید . زنون گاز نجیب یا ساکن که به مقدار کم در اتمسفر است. ودر اتمسفر مریخ در حدودppm 0.08 وجود دارد .
زنون فلزی ، بوسیله چند صد کیلوبار فشار تهیه می شو د.
رنگ زنون در فضای خالی یک لوله بواسطه الکترونهای رها شده ، آبی درخشان است . زنون معمولاً به مقدار کم از مایع کردن هوا بدست می آید .

این عنصر یکی از عناصر گروه گازهای نجیب است. میزان این عنصر در اتمسفر یک در 20 میلیون قسمت است. این عنصر در بعضی از عناصر یافت می شود و برای استفاده های تجاری از استخراج هوای مایع به دست می آید.
زنون طبیعی ترکیبی از 9 ایزوتوپ پایدار است. میزان 20 ایزوتوپ غیر فعال نیز شناخته شده است. قبل از سال 1962 به نظر می رسید زنون و دیگر عناصر گازهای نجیب غیر فعال هستند . ترکیبات گزارش شده از عنصر زنون شامل پرزنات سدیم، دوترات زنون، هیدرات زنون، دی فلوراید زنون، تترا فلورید زنون و هگزا فلوراید زنون است. تری اکسید زنون که دارای خصوصیات احتراق پذیری بالا است به صورت مصنوعی تولید شده است. بیش از 80 ترکیب مختلف از عنصر زنون با فلوئور و اکسیژن شناخته شده است. ترکیبات زنون رنگی هستند. زنون در لامپهای خلا توسط تخلیه الکتریکی تولید می شود.
از این عنصر برای ساخت لامپهای الکتریکی، لامپهای ضد باکتری و لامپهای القا کننده اشعه لیزر برای تولید نور همدوس استفاده می شود. زنون در میدان انرژی هسته ای در حفره های حبابی شکل نیز کاربرد دارد. از ترکیب پرزنات در آنالیزهای شیمیایی برای عناصر اکسیداسیونی استفاده می شود. زنون 133 و 135 توسط پرتودهی نوترونی در هوای سرد در واکنشهای هسته ای تولید می شود. ایزوتوپ زنون 133 مفید باری کاربردهای رادیوایزوتوپی است. این عنصر در محفظه های شیشه ای با فشار استاندارد در دسترس است. زنون به تنهایی سمی نیست ولی ترکیبات آن به علت خاصیت اکسیداسیونی بالا بسیار سمی هستند.

عنصر زنون: در طبيعت

اثرات زنون بر روی سلامتی :
تنفس: این گاز ساکن است و جزء گازهای خفقان آور می باشد. تنفس مقدار زیادی از این گاز موجب سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، کم شدن هوشیاری و مرگ می شود. مرگ ممکن است ناشی از اشتباه در تشخیص، گیجی یا کاهش هوشیاری باشد که مانع از نجات می شود. با پایین آمدن غلظت اکسیژن، ظرف چند ثانیه و بدون هشدار قبلی، بیهوشی و مرگ رخ می دهد.
اثرات گازهای خفه کننده بستگی به میزان کاهش اکسیژن هوا توسط آن گاز (فشار جزئی) بستگی دارد. قبل از این که علائم مشخصی ایجاد شود، اکسیژن موجود در هوا به 75% میزان طبیعی خود کاهش می یابد. در این شرایط باید غلظت گاز خفقان آور در مخلوط هوا و گاز 33% باشد. وقتی میزان گاز خفقان آور به 50% برسد، علائم حادی ایجاد می شود. غلظت 75% ظرف چند دقیقه انسان را می کشد. علائم: نخستین علامتی که توسط گازهای خفقان آور ایجاد می شود، تنفس شدید و احساس خفگی است. هوشیاری کاهش می یابد و هماهنگی ماهیچه ها مختل می شود. سپس تصمیم گیری مختل می شود. تزلزل عاطفی رخ می دهد و به سرعت احساس خستگی به وجود می آید. هرچه گاز خفقان آور بیشتر می شود ،حالت تهوع و استفراغ، درماندگی، کاهش هوشیاری و در نهایت تشنج، کمای شدید و مرگ رخ می دهد.
زنون سرطان زا نیست.

اثرات زیست محیطی زنون :
زنون یکی از گازهای کمیاب جو است که غیر سمی بوده و از نظر شیمیایی ساکن است. در دمای بسیار پایین (244- درجه سانتیگراد) جانوران در تماس با این گاز منجمد می شوند اما اثرات اکولوژیکی طولانی مدتی ایجاد نمی کند.



تجهیزات آزمایشگاهی مورد استفاده در تجزیه :
اسپکترومتر جرمی ، میکروسکوپ ، کرماتوگرافی مایع و گازی ، اشعه x ، جذب اتمی ، مادون قرمز ، کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا و اسپکترومتر نشری



خواص فیزیکی و شیمیایی عنصر زنون :
عدد اتمی: 54
جرم اتمی: 131.293
نقطه ذوب : C° -111.7
نقطه جوش : C° -108
شعاع اتمی : 130 pm
ظرفیت: کامل
رنگ: بی رنگ
حالت استاندارد: گاز
نام گروه: 18
انرژی یونیزاسیون : Kj/mol 1170.4
شکل الکترونی: 4d10.5s2.5p6
الکترونگاتیوی: 2.6
دانسیته: 0.059
گرمای فروپاشی: Kj/mol 2.297
گرمای تبخیر : Kj/mol 12.636
گرمای ویژه: J/g Ko 0.158
دوره تناوبی:5

شماره سطح انرژی : 5
اولین انرژی : 2
دومین انرژی : 8
سومین انرژی : 18
چهارمین انرژی : 18
پنجمین انرژی : 8

ایزوتوپ :
ایزوتوپ نیمه عمر
Xe-122 20.1 ساعت
Xe-123 2.0 ساعت
Xe-124 پایدار
Xe-125 17.1 ساعت
Xe-126 پایدار
Xe-127 36.41 روز
Xe-128 پایدار
Xe-129 پایدار
Xe-129m 8.89 روز
Xe-130 پایدار
Xe-131 پایدار
Xe-131m 4.9 روز
Xe-132 پایدار
Xe-133 5.24 روز
Xe-133m 2.19 روز
Xe-134 پایدار
Xe-135 9.1 ساعت
Xe-135m 15.36 دقیقه
Xe-136 پایدار
Xe-137 3.82 دقیقه
Xe-138 14.13 دقیقه

اشکال دیگر :
تری اکسید زنون XeO3 و تترا اکسید زنون XeO4

منابع : هوای مایع وهوا
کاربرد : زنون برای تابلوهای چشمک زن استفاده می شود.زنون به طور معمولی به آزمایشگاه حمل نمی شود بوسیله سیلندرهای با فشار بالا قابل عرضه است.همچنین در لیزر اشعه ماوراء بنفش نیز بکار می رود .

[saeed-d]

ید عنصری عیر فلزی جامد به رنگ تیره ـ مایل به آبی و درخشان با ساختار ارتو رومبیک است . این عنصر در سال 1811 توسط Bernard Courtois شیمیست فرانسوی کشف گردید . این عنصر در دریا و زمین در ترکیبات سدیم و پتاسیم وجود دارد . ید دارای شکلهای ترکیبی زیاد با عناصر است،اما میل واکنشی کمتری از هالوژنهای دیگر دارد .
ید خصوصیاتی مانند بعضی فلزات دارد .در کلروفرم ،تتراکلرید کربن یا دی سولفید کربن حل می شود و به شکل محلول زرشکی زیبایی در می آید .ولی فقط کمی در آب محلول است . ترکیبات ید مهم در شیمی آلی و خیلی سودمند در علم پزشکی و عکاسی است.

ید در لغت به معنای بنفش می باشد. ید هالوژن در آب دریا در نهشته های قدیمی آب دریا و در آبهای شور از چاههای نفت و نمک نیز وجود دارد.
ید با خلوص زیاد توسط واکنش یدید پتاسیم با سولفات مس یافت می شود. چندین روش مختلف برای جداسازی عنصر ید شناخته شده است.
این عنصر در دمای معمولی اتاق به صورت گاز به رنگ آبی – بنفش می باشد که دارای بوی زننده ای است. این عنصر گاهی اوقات خصوصیات غیر فلزی را نیز از خود عبور می دهد. این عنصر به آسانی در ترکیبات کلروفرم، تترا کلیرد کربن، دی سولفید کربن حل می شود و به رنگ ارغوانی در می آید. این عنصر به مقدار کمی در آب حل می شود.
حدود 30 ایزوتوپ از این عنصر شناخته شده است. فقط یک ایزوتوپ پایدار در طبیعت در سال 1271 شناخته شده است. حدود 131 ایزوتوپ رادیواکتیو ید به صورت مصنوعی ساخته شده است. نیمه عمر این عنصر 8 روز است و درعملکرد غده تیروئید کاربرد دارد. از مهمترین ترکیبات ید یدی سدیم و یدید پتاسیم و KIO3 است. کمبود ید در انسان باعث بیماری گواتر می شود.
تیروکسین و اسید هیدرویدیک که از ترکیبات ید هستند در علم پزشکی و و محلول یدید پتاسیم و الکل برای جراحات خارجی کاربرد دارد. یدید پتاسیم در عکاسی نیز کاربرد دارد .
در موقع استفاده از این عنصر باید دقت لازم را به عمل آورد چون این عنصر در اثر تماس با پوست دست موجب جراحات می شود . گاز ید باعث سوزش چشم و غشا مخاطی می شود.
حداکثر غلظت مجاز ید در هوا باید از 1 mg/m3 تجاوز نکند.

عنصر يد در طبيعت

اثرات ید بر روی سلامتی :
ید به کلیه انواع نمک افزوده می شود. ید یکی از ترکیبات اصلی نان، ماهیهای دریا و گیاهان اقیانوسی است. ید به طور طبیعی در اقیانوس وجود دارد و بعضی از ماهیهای دریا و گیاهان آبزی آن را به طور طبیعی درون خود ذخیره می کنند.
بسیاری از داروها و شفاف کننده های پوست حاوی ید هستند. به علاوه بد یکی از ترکیبات اصلی قرصهای تصفیه آب است که در تهیه آب آشامیدنی به کار می رود.
ید، سازنده هورمون تیرویید است که برای رشد، سیستم عصبی و متابولیسم ضروری است. افرادی که کم نان می خورند یا اصلا نان نمی خورند دچار کمبود ید می شوند. در نتیجه عملکرد غده تیرویید کند شده و غده تیرویید متورم می شود. این بیماری گواتر نامیده می شود. در شرایط فعلی و با افزودن اندکی ید به نمک خوراکی ، این بیماری به ندرت به وجود می آید. مقدار زیاد ید خطرناک است زیرا غده تیرویید بیش از حد فعالیت خواهد کرد. این عارضه بر روی کل بدن اثر می گذارد وضربان قلب را نامنظم کرده و باعث کاهش وزن می شود.
عنصر ید، I2، سمی است و بخار آن چشم و ریه را می سوزاند. بیشینه مجازغلظت ید موجود در هوا، 1 میلی گرم در مترمکعب است. مصرف بیش از اندازه ید، سمی است.
ید 131 یکی از رادیونوکلیدهایی است که در آزمایش بمبهای اتمی به وجود می آید که این آزمایشها در سال 1945 با آزمایش ایالات متحده آغاز شدند و در سال 1980 با آزمایش چین خاتمه یافتند. ید 131، جزء رادیونوکلیدهای دارای عمر طولانی است و تولید و تداوم تولید آن خطر سرطان را افزایش داده است. ید 131، خطر سرطان و دیگر بیماریهای تیروئید و بیماریهایی که در اثر کمبود هورمون تیروئید ایجاد می شوند را افزایش می دهد.


اثرات زیست محیطی ید :
ید به طور طبیعی در هوا، آب و خاک وجود دارد. مهمترین منبع ید طبیعی، اقیانوس است. ید موجود در هوا می تواند با ذرات آب ترکیب شده و در آب یا خاک ته نشست کند. ید موجود در خاکها با مواد آلی ترکیب شده و مدتی طولانی در همان مکان باقی می ماند. گیاهانی که در این خاکها رشد می کنند، این ید را جذب می کنند. گاوها و جانوران دیگر، با خوردن این گیاهان ید را جذب می کنند.
ید موجود در آب سطحی تبخیر شده و مجددا وارد هوا می شود. انسان نیز با سوزاندن ذغالسنگ یا نفت برای تامین انرژی، ید را وارد هوا می کند. اما مقدار یدی که در اثر فعالیتهای بشری وارد هوا می شود، در مقایسه با مقدار یدی که به واسطه تبخیر از اقیانوسها وارد هوا می شود، بسیار کم است.
ممکن است ید رادیواکتیو باشد. ایزوتوپهای رادیواکتیو ید، به طور طبیعی و در اثر واکنشهای شیمیایی در جو تشکیل می شوند. قسمت عمده ایزوتوپهای رادیواکتیو ید، نیمه عمر بسیار کوتاهی دارند و به سرعت به ترکیبات ید پایدار تبدیل می شوند. اما نیمه عمر یکی از اشکال رادیواکتیو ید، میلیونها سال است و برای محیط زیست بسیار مضر می باشد. این ایزوتوپ، به وسیله دستگاههای هسته ای وارد جو می شود و در طی فرآوری اورانیوم و پلوتونیوم تشکیل می شود. وقوع حادثه در دستگاههای هسته ای باعث انتشار مقدار زیادی ید رادیواکتیو به هوا می شود.

ساختار بلوري عنصر يد

تجهیزات آزمایشگاهی مورد استفاده در تجزیه :
اسپکترومتر جرمی ، میکروسکوپ ، کرماتوگرافی مایع و گازی ، اشعه x ، جذب اتمی ، مادون قرمز ، کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا و اسپکترومتر نشری


خواص فیزیکی و شیمیایی عنصر ید :
عدد اتمی: 53
جرم اتمی: 126.90447
نقطه ذوب : C° 113.5
نقطه جوش : C° 185.4
شعاع اتمی : Å 1.32
ظرفیت: 1,5,7
رنگ: بنفش-خاکستری تیره شفاف
حالت استاندارد: جامد
نام گروه: 17
انرژی یونیزاسیون : Kj/mol 1008.4
شکل الکترونی: 4d105s25p5
شعاع یونی : Å: 2.2
الکترونگاتیوی: 2.66
حالت اکسیداسیون: ±1,5,7
دانسیته: 4.940
گرمای فروپاشی : Kj/mol 7.824
گرمای تبخیر : Kj/mol 20.752
مقاومت الکتریکی : Ohm m 1.3×107
گرمای ویژه: J/g Ko 0.214
دوره تناوبی:5

درجه اشتعال : در حالت جامد غیر قابل اشتعال
شماره سطح انرژی : 5
اولین انرژی : 2
دومین انرژی : 8
سومین انرژی : 18
چهارمین انرژی : 18
پنجمین انرژی : 7

ایزوتوپ :
ایزوتوپ نیمه عمر
I-122 3.6 دقیقه
I-123 13.2 ساعت
I-124 4.2 روز
I-125 60.1 روز
I-126 13.0 روز
I-127 پایدار
I-128 25.0 دقیقه
I-129 1.57E7 سال
I-130 12.4 ساعت
I-131 8.0 روز
I-132 2.3 ساعت
I-133 20.8 ساعت
I-134 52.6 دقیقه
I-135 6.6 ساعت
I-136 1.4 دقیقه

اشکال دیگر :
هیدرید ید HI
پنتا اکسید دی ید I2O5 و تترا اکسید دی ید I2O4
کلرید ید ICl و تری کلرید ید ICl3

منابع : ترکیب سدیم و پتاسیم و آب شور
کاربرد : مقدار کم آن برای سلامتی انسانها لازم است ، در گذشته به عنوان ضد عفونی کننده بکار می رفت اما ثابت شد که به مرور زمان سمی می شود .

[saeed-d]

آهن فلزی نسبتاً فراوان در جهان است و اهمیت حیاتی در زندگی حیوانات و گیاهان دارد . فلزی خالص که دارای فعالیت شیمیایی زیاد است و مخصوصاً در هوای مرطوب به سرعت زنگ می زند .
آهن دارای خواص مغناطیسی مهمی است . و یکی از ترکیبات مهم سازنده زمین می باشد .
این عنصر در خورشید و انواع ستاره ها یافت می شود. این عنصر هسته پایداری دارد. آهن یکی از ترکیبات اصلی شهابسنگها می باشد که در سیدریتها و عناصر فرعی وجود دارد. هسته زمین دارای ترکیبی از 10 درصد آهن و هیدروژن دارد. این فلز چهارمین عنصر فراوان از نظر وزنی در پوسته زمین است . عمومی ترین ترکیب این عنصر هماتیت است که در داخل رسوبات سیاه سواحل و صخره های رودخانه ها یافت می شود.
آهن معمولی ترکیبی از 4 ایزوتوپ می باشد. ده ایزوتوپ دیگر نیز از این عنصر شناخته شده است.
آهن نقش مهمی در زندگی جانوران به علت وجود آن در همگولبین خون دارد. تاکونیت یکی از ترکیبات مهم آهن می باشد که از آن برای مصارف تجاری آهن استفاده می شود. آهن به صورت خالص استفاده تجاری چندانی ندارد ولی وقتی با کربن و دیگر فلزات ترکیب شود مصارف زیادی دارد.
عنصر خالص آهن دارای خاصیت واکنش پذیری شیمیایی بالا است و به سرعت زنگ می زند و اکسید می شود. در هوای مرطوب و خیلی گرم این خاصیت افزایش پیدا می کند. آهن دارای 4 آلوتروپی است که عبارتند از آلفا، بتا، گاما، امگا. آلفا شکلی از آهنربا است که از بتا تغییر شکل پیدا کرده باشد. آهن خام یا چدن شامل 3 درصد کربن با میزان مختلفی از عناصر گوگرد، سیلیسیوم ، منگنزو فسفر می باشد.
آهن دارای خاصیت سخت، شکننده، نسبتاً زودگداز و آلیاژها و ترکیبات مختلف آن کاربردهایی مثل فولاد دارند. آهن ورزیده شامل یک دهم درصد کربن، بادوام، چکش خوار، ذوب شونده سریع و معمولاً ساختار الیافی دارد. فولاد کربنی ترکیبی از آهن و به میزان کم منگنز و گوگرد و فسفر و سیلیسیوم می باشد. آلیاژهای فولاد عبارتند از فولاد کربنی یا ترکیبی از عناصر دیگر مثل نیکل و کروم و وانادیم و غیره. آهن ارزان ، فراوان بسیار مفید و فلز مهمی در صنعت می باشد.

ساختار بلوري عنصر آهن

اثرات آهن بر سلامتي انسان :
آهن در کليه مواد غذايي مانند گوشت، سيب زميني و سبزيجات وجود دارد. بدن انسان آهن موجود در فرآورده هاي جاوراني را سريعتر از آهن موجود در فرآورده هاي گياهي جذب ميکند. آهن مهمترين بخش تشکيل دهنده هموگلوبين است و عامل رنگ قرمز خون و منتقل کننده اکسيژن در کل بدن انسان ميباشد.
اگر آهن با بافتهاي بدن برخورد کند يا در آنها باقي بماند، باعث ورم ملتحمه، مشکلاتي در مشيميه و آماس شبکيه ميشود. اگر مقدار بيش از حد مجاز غبار يا بخار اکسيد آهن تنفس شود، مشکلات معده و ريوي خوش خيم را به نام siderosis سبب ميشود. اين بيماري با استفاده از اشعه ايکس قابل تشخيص ميباشد. اختلالات فيزيکي خاصي همراه با بيماري siderosis پيش نمي آيد. تنفس مقدار فراواني اکسيد آهن (به خصوص کارگراني که در چنين محيط هايي کار ميکنند) خطر ابتلا به سرطان ريه را افزايش ميدهد.
مقدار اندکي آهن در 50 درصد جانوراني که در معرض اين عنصر شيميايي قرار گرفته اند، سبب مرگ شده است. معمولاً اين مقدار در حدود ميلي گرم يا از ماده در هر کيلوگرم از وزن جانور ميباشد.

تاثيرات زيست محيطي آهن :
آهن 3 آرسنيت و پنتاهيدرات ممکن است براي محيط زيست خطرناک باشند. به همين دليل بايد توجه خاصي به گياهان، هوا و آب شود. به طور کلي بايد از ورود مواد شيميايي به محيط زيست جلوگيري به عمل آورد، زيرا اکثر مواد شيميايي براي مدت زمان طولاني در طبيعت باق مي مانند و از خود مقاومت نشان ميدهند.

عنصر آهن در طبيعت

خواص فیزیکی و شیمیایی عنصر آهن :
عدد اتمی: 26
جرم اتمی:55.845
نقطه ذوب: C°1244
نقطه جوش : C°1962
شعاع اتمی: Å 1.72
ظرفیت:2و3
رنگ: خاکستری مایل به صورتی
حالت استاندارد: جامد
نام گروه:8
انرژی یونیزاسیون: Kj/mol 7.87
شکل الکترونی: 2 1s22s2p63s23 p63d 64s
شعاع یونی : Å 0.645
الکترونگاتیوی: 1.83
حالت اکسیداسیون: 2و3
دانسیته: 7.873
گرمای فروپاشی: Kj/mol 13.8
گرمای تبخیر : Kj/mol 349.6
مقاومت الکتریکی : Ohm m 0.0000000971
گرمای ویژه: J/g Ko 0.44
دوره تناوبی:4

شماره سطح انرژی : 4
اولین انرژی : 2
دومین انرژی : 8
سومین انرژی : 14
چهارمین انرژی : 2

ایزوتوپ :
ایزوتوپ نیمه عمر
Fe-52 8.3 ساعت
Fe-54 پایدار
Fe-55 2.7 سال
Fe-56 پایدار
Fe-57 پایدار
Fe-58 پایدار
Fe-59 54.5 روز
Fe-60 1500000.0 سال

اشکال دیگر :
اکسید آهن FeO ، مگنتیت Fe3O4 و هماتیت Fe2O3
دی کلرید آهن FeCl2 و تری کلرید آهن FeCl3


منابع : نهشته های آهن ، هماتیت و مگنتیت
کاربرد : در تهیه فولاد و آلیاژکاری کاربرد دارد و از انواع آلیاژهای آن لوازم و ابزار بسیار متنوعی تولید می شود .
سازنده اصلی خون جانوران و همراه اکسیژن در رگهای خون حمل می شود .

روش شناسایی:

ICP:Inductively Coupled Plasma Spectrography
XRF:X-Ray Fluorescence Spectrometry
NA:Neutron Activation Analysis
COL: Colorimetry
AA:Flame Atomic Absorption Spectrometry
VOL:Volumetry
ENAA:Etra-Thermo Neutron Activation Method

[saeed-d]

ژرمانیم عنصری نیمه فلزی با ساختار بلورین شبیه الماس است . ژرمانیم خالص سفید- خاکستری براق و شکننده می باشد. این عنصر در سال 1886 توسط Clemens Winkler دانشمند آلمانی کشف گردید . از نظر خواص فیزیکی و شیمیایی شبیه به سیلسس است.ژرمانیم در چند سنگ معدن مانند آرجیرودیت (همراه نقره و گوگرد), زینک بلند (همراه روی و گوگرد) و تانتالیت (همراه آهن,منگنز) موجود است. کانی اصلی ژرمانیم ، ژرمانیت است که حاوی مس ، گوگرد ، حدود 7% ژرمانیم و 20 عنصر دیگر می باشد.

مندلیف از مدتها قبل وجود عنصر ژرمانیم را در سال 1871 حدس زده بود . این عنصر در سال 1886 توسط Winkler کشف شد.
این فلز در کانی آرژیرودیت که سولفید ژرمانیم و نقره است و در کانی ژرمانیت که شامل 8 درصد از عنصر ژرمانیم است یافت می شود.
همچنین این عنصر در نهشته های روی و زغال و دیگر کانیها نیز وجود دارد. این عنصر در تجارت از فراوری معادن روی و ذوب آن توسط توسط تولیدات زغال سنگ حاصل می شود. بیشترین و بزرگترین منبع این کانی ذخایر زغال سنگ هستند.
ژرمانیم از فلزات توسط تقطیر جز به جز از تترا کلرید رقیق جداسازی می شود. از این روش برای ژرمانتیم با خلوص بالا استفاده می شود.
این عنصر از گروه شبه فلزات دارای رنگ خاکستری – سفید است. در حالت خالص این عنصر بلورین و ترد و شکننده است در هوای دمای اتاق درخشندگی خود را حفظ می کند.
وقتی ژرمانیم با عناصری مثل آرسنیک، گالیم یا دیگر عناصر ترکیب شود این ترکیب در ترانزیستورها و هزاران مصارف الکتریکی دیگر کاربرد دارد. از مهمترین کاربردهای ژرمانیم در نیمه رساناها است. ژرمانیم همچنین به عنوان یک عنصر آلیاژی در لامپهای فلورسانس فسفر و به عنوان کاتالیزور نیز کاربرد دارد.
اکسید ژرمانیم و ژرمانیم شفاف هستند و نور مادون قرمز را از خود عبور می دهند. از این عنصر برای طیف سنج مادون قرمز و تجهیزات نوری شامل ردیابهای حساس مادون قرمز کاربرد دارد. کاربرد ترکیبات شیمیایی آلی ژرمانیم بسیار زیاد و مهم است. ترکیبات ژرماینم برای پستانداران سمی است .
قیمت ژرمانیم حدود 3 دلار در گرم است.

ساختار بلوري عنصر ژرمانيم

اثرات ژرمانیم در سلامتي انسان :
هیدرید ژرمانیم و تتراهیدرید ژرمانیم بسیار احتراق پذیر هستند و حتی وقتی با هوا ترکیب می شود، سمی است. استنشاق: شکم درد، احساس سوزش، سرفه. پوست: قرمزی، درد. چشم: قرمزی، درد.
خطرات فیزیکی: این گاز سنگین تر از هواست و می تواند روی زمین حرکت کند. احتراق در فواصل دور هم امکان پذیر است.
روش ابتلا: این ماده در اثر تنفس وارد بدن می شود.
خطر استنشاق: غلظت بالا و مضر این گاز در هوا خیلی سریع باعث آلودگی می شود.
اثرات قرار گرفتن کوتاه مدت در معرض این ماده: این ماده باعث سوزش چشم، پوست و مجاری تنفسی می شود. این ماده روی خون اثراتی می گذارد و موجب آسیب سلولهای خونی می شود. حتی ممکن است باعث مرگ شود.


اثرات زیست محیطی ژرمانیم :
ژرمانیم، به عنوان فلزی سنگین بر روی اکوسیستمهای آبی اثر منفی دارد.

عنصر ژرمانيم در طبيعت

تجهیزات آزمایشگاهی مورد استفاده در تجزیه :
اسپکترومتر جرمی ، میکروسکوپ ، کرماتوگرافی مایع و گازی ، اشعه x ، جذب اتمی ، مادون قرمز ، کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا و اسپکترومتر نشری



خواص فیزیکی و شیمیایی عنصر ژرمانیم :
عدد اتمی: 32
جرم اتمی:72.59
نقطه ذوب : C° 938.25
نقطه جوش : C°2833
شعاع اتمی : pm122.5
ظرفیت: 2و4
رنگ: سفید مایل به خاکستری
حالت استاندارد: جامد
نام گروه: 14
انرژی یونیزاسیون : Kj/mol 762
شکل الکترونی:4P 2 2 1s22s2p63s23 p63d 104s
شعاع یونی : Å 0.53
الکترونگاتیوی:2.01
حالت اکسیداسیون:2و4
دانسیته: 5.32
گرمای فروپاشی : Kj/mol 36.94
گرمای تبخیر : Kj/mol 330.9
گرمای ویژه: J/g Ko 0.32
دوره تناوبی:4

درجه اشتعال : در حالت جامد اشتعال پذیر و خاکستر آن براحتی آتش می گیرد .
شماره سطح انرژی : 4
اولین انرژی : 2
دومین انرژی : 8
سومین انرژی : 18
چهارمین انرژی : 4

ایزوتوپ :
ایزوتوپ نیمه عمر
Ge-68 270.8 روز
Ge-69 1.6 روز
Ge-70 پایدار
Ge-71 11.4 روز
Ge-72 پایدار
Ge-73 پایدار
Ge-74 پایدار
Ge-76 پایدار
Ge-77 11.3 ساعت

اشکال دیگر :
تترا هیدرید ژرمانیم GeH4 و هگزا هیدرید دی ژرمانیم Ge2H6
اکسید ژرمانیم GeO و دی اکسید ژرمانیم GeO2
دی کلرید ژرمانیم GeCl2 و تترا کلرید ژرمانیم GeCl4

منابع : از تصفیه مس ، روی ، سرب
کاربرد : استفاده زیادی در نیمه رساناها ، منشورهای مادون قرمز ، بازتابنده نور در پرتو افکن ها ، در لنزها و همچنین در دندانپزشکی دارد .

روش شناسایی:

XRF:X-Ray Fluorescence Spectrometry
AAN: Non-flame Atomic Absorption Spectrometry
COL: Colorimetry
AA:Flame Atomic Absorption Spectrometry
POL:Polarography

[saeed-d]

گالیم عنصری فلزی با ساختار بلورین اورترومبیک به رنگ خاکستری- آبی است. این عنصر در سال 1875 توسط Paul émile Lecoq de Boisbaudran دانشمند فرانسوی کشف گردید . هر چند گالیم در طبیعت بسیار توزیع شده است اما سنگ اصلی آن یعنی ژرمانیت هم غلظت با ارزشی از این عنصر ندارد . گالیم محصول جانبی تولید آلومینیم است.

اولين نشانه هاي گاليم در طبيعت در سال 1871 توسط ديميتري مندليف به خاطر فضاي خالي که در جدول تناوبي جديد عناصر ايجاد شده بود، کشف شد. گاليم در سال 1875 توسط شيميدان فرانسوي Paul-Émile Lecoq de Boisbaudran، با روش طيف سنجي بدست آمد. در همان سال Lecoq توانست با استفاده از الکتروليز محلول هيدروکسيد گاليم در هيدروکسيد پتاسيم، گاليم خالص تهيه کند.
مقدار اندکي از گاليم در دياسپور، اسفالريت، ژرمانيت و بوکسيت و فرآورده هاي حاصل از زغال سوخته يافت ميشود. برخي از غبارهاي حاصل از زغال داراي 1.5 درصد گاليم ميباشند.
گاليم يکي از چهار فلزي است که در شرايط دماي اتاق ميتواند به صورت مايع باشد. اين چهار عنصر شيميايي عبارت هستند از جيوه، سزيم، روبيديم و گاليم. بنابراين اين چهار عنصر ميتوانند در دماسنجهاي دما بالا به کار برده ميشود. گاليم داراي فشار بخار پايين در دماهاي بالا است.
گاليم در دماي اتاق ذوب ميشود و داراي يکي از بزرگترين طيفهاي مايعي است که فلزات ميتوانند دارا باشند، بنابراين در دماسنجهاي دما بالا مورد استفاده قرار ميگيرد.
گاليم از تمايل زيادي براي قرار گرفتن در شرايط بسيار سرد دارد و در دماهاي زير انجماد قرار ميگيرد. بنابراين، براي تشکيل دادن بلورهاي گاليم به جامدسازي اوليه نياز است.
گاليم بسيار خالص ظاهر نقره اي و زيبا دارد و فلز جامد آن ساختار صدفي مشابه شيشه دارد. فلز تا 3.1 درصد در هنگام جامدسازي گسترش پيدا ميکند. بنابراين، در محفظه هاي شيشه اي و فلزي قابل نگهداري نميباشد، زيرا ممکن است به صورت ذرات جامد تجزيه تجزيه شود.
گاليم بر روي شيشه و پرسلان به کار برده ميشود و زمانيکه گاليم بر روي شيشه کشيده ميشود، آينه هاي درخشان تشکيل ميدهد. گاليم به راحتي با بسياري از فلزات در تشکيل آلياژها به کار ميرود و سبب ساخته شدن آلياژهاي با ذوب پايين ميشود. گاليم به عنوان ماده ناخالص در نيمه رساناها به کار ميرود و براي توليد مواد جامد مانند ترانزيستورها و ديودهاي انتشار نور مورد استفاده قرار ميگيرد. آرسنيد گاليم ميتواند مستقيماً نور ليزر را از الکتريسيته توليد کند. مقدار زياد تري کلريد گاليم در رصدخانه Gallium Neutrino که در ايتاليا واقع شده، مورد استفاده قرار ميگيرد. در اين رصدخانه به مطالعه ذراتي به نام نيوترينو که طي فرآيندهاي گداخت هسته اي در خورشيد توليد ميشوند، ميپردازند. گالات منيزيم داراي ناخالصي هاي دو ظرفيتي است، مانند Mn+2 که در فسفرهاي پودري فعال کننده ماوراي بنفش تجاري به کار ميرود. آرسنيد گاليم توانايي تبديل مستقيم الکتريسيته به نور پيوسته است. آلياژهاي گاليم با بسياري از فلزات به عنوان جز اصلي آلياژهاي با ذوب پايين به کار ميرود.
اين فلز ميتواند تا 99.99999+% خالص شود. ارزش اين فلز 3 دلار در گرم است.

ساختا بلوري عنصر گاليم

اثرات گاليم در سلامتي انسان :
گاليم يکي از عناصري است که در بدن انسان يافت ميشود، اما مقدار آن بسيار اندک است. به عنوان مثال، در بدن انساني که به طور متوسط 70 کيلوگرم وزن دارد، حدود 0.7 ميلي گرم از بدن او داراي گاليم است. در طبيعت تنها مقدار اندکي از گاليم يافت ميشود. گاليم در آب، سبزيجات و ميوه وجود دارد. برخي از ويتامينها و آبهاي مختلف مقدار اندکي از گاليم دارند. اين مقدار يک قسمت در ميليون است. گاليم خالص براي انسان ضرر ندارد. بر اثر حرارت دست انسان گاليم ذوب ميشود. به طور کلي، بر اثر ذوب گاليم در دست انسان فقط لکه اي بر روي پوست باقي مي ماند. حتي ترکيب راديواکتيو گاليم يعني سيترات گاليم به راحتي به بدن انسان براي اسکن گاليم تزريق ميشود و اثرات جانبي و خطرناک ندارد. اگرچه مقدار اندک گاليم خطرناک نميباشد، ليکن گاليم نبايد به مقدار زياد مصرف شود. برخي از ترکيبات گاليم بسيار خطرناک هستند. به عنوان مثال، رايج ترين شکل گاليم، کلريد گاليم ميباشد که سبب مشکلاتي در گلو، مشکلات تنفسي و درد سينه ميشود و بخار آن مشکلات جدي از قبيل ورم ريه و فلج جزيي را ايجاد ميکند.

اثرات زيست محيطي گاليم :
يکي از مشکلات عمده اي که در ارتباط با گاليم وجود دارد اين است که اين عنصر شيميايي در تسليحات هسته اي به کار ميرود و باعث آلودگيهاي زيست محيطي ميشود. گاليم براي نگهداري برخي از بمبهاي هسته اي در گودالهاي خاصي مورد استفاده قرار ميگيرد. زمانيکه گودال کنده ميشود، پودر اکسيد پلوتونيم تشکيل ميشود و گاليم در پولوتونيم باقي مي ماند. اين نوع پلوتونيم به عنوان سوخت غير قابل استفاده است زيرا گاليم همراه آن به ساير عناصر تجزيه ميشود. اگر گاليم حذف شود، پلوتونيم مفيد خواهد بود و ميتوان از آن استفاده کرد. مشکلي که براي جداسازي پلوتونيم از گاليم وجود دارد اين است که آلودگي راديواکتيو وسيع آبي را سبب ميشود. گاليم يکي از عناصر مفيد براي استفاده در بمبهاي راديواکتيو است ولي آلودگي ايجاد ميکند و آلودگي حاصل از آن اثرات مخربي براي زمين و سلامتي ساکنان آن دارد. اگر چه تلاشهاي بسياري براي برطرف کردن آلودگي آب انجام شده است اما روشهايي که براي تبديل و تهيه سوخت پلوتونيم به کار ميرود، هزينه سنگيني برابر با 200 ميليون دلار دارد. دانشمندان براي برطرف کردن آلودگي حاصل از پلوتونيم بر روي روشهاي جديدتري کار ميکنند، اما براي تکميل اين روشها زمان زيادي احتياج است.

عنصر گاليم در طبيعت

تجهیزات آزمایشگاهی مورد استفاده در تجزیه :
اسپکترومتر جرمی ، میکروسکوپ ، کرماتوگرافی مایع و گازی ، اشعه x ، جذب اتمی ، مادون قرمز ، کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا و اسپکترومتر نشری


خواص فیزیکی و شیمیایی عنصر گالیم :
عدد اتمی: 31
جرم اتمی:69.72
نقطه ذوب : C° 29.76
نقطه جوش : C° 2204
شعاع اتمی : Å 1.81
ظرفیت: 3و2
رنگ: سفید – نقره ای
حالت استاندارد: جامد
نام گروه: 13
انرژی یونیزاسیون : Kj/mol 578.8
شکل الکترونی 4P1 2 1s22s2p63s23 p63d 104s
شعاع یونی : Å 0.62
الکترونگاتیوی:1.81
حالت اکسیداسیون:2و3
دانسیته: 5.91
گرمای فروپاشی : Kj/mol 5.59
گرمای تبخیر : Kj/mol 258.7
مقاومت الکتریکی : Ohm m 0.000000147
گرمای ویژه: J/g Ko 0.37
دوره تناوبی:4

شماره سطح انرژی : 4
اولین انرژی : 2
دومین انرژی : 8
سومین انرژی : 18
چهارمین انرژی : 3

ایزوتوپ :
ایزوتوپ نیمه عمر
Ga-66 9.5 ساعت
Ga-67 3.3 روز
Ga-68 1.1 ساعت
Ga-69 پایدار
Ga-71 پایدار
Ga-72 14.1 ساعت

اشکال دیگر :
تری هیدرید گالیم GaH3
تری اکسید گالیم Ga2O3
هگزا کلرید گالیم Ga2Cl6 و کلرید گالیم GaCl


منابع : کانی بیوکسیت و ژرمانیت و زغال
کاربرد : در تهیه وسایل نیمه رسانا ، دیود لیزری ، کوارتز حرارتی و تشخیص موقعیت تومورها مورد استفاده قرار می گیرد .

[saeed-d]

این عنصر توسط T.Sik Keland / A.Ghiorso / A.E.Larsh / R.M.Latimer و در سال 1961 در آمریکا کشف شد و نامگذاری آن به افتخار ارنست اولاورنس ( Ernest O.Lawrence ) کاشف سیلکوترون است .

(ارنست لارنس، مخترع سیکلوترون) لورنسیم، عضو سری اکتینیدهاست و در مارچ 1961 توسط گیویرسو، سیکلند، لارش و لاتیمر کشف شد. عنصر هدفی از کالیفرنیم 3-Mg، که شامل مخلوطی ازایزوتوپهای عدد جرمی 249، 250، 251 و 252 است، با بور 10 یا بور 11 بمباران شد. هسته های تغییر یافته روی نوار نقاله مسی نازکی جمع آوری شدند. سپس اتمهای جمع آوری شده در جلوی آشکارسازهای جامد، به مکان دیگری منتقل شدند. ایزوتوپ عنصر 103 به این طریق تولید شد و با تابش ذرات آلفای 8.6 MeV با نیمه عمر 8 ثانیه تجزیه می شود.
در سال 1967، فلرو و همکارانش، در آزمایشگاه دوبنا، اعلام کردند که نمی توانند ذرات آلفای ساطع شده با نیمه عمر 8 ثانیه، که گروه بکرلی آن را به 257103 نسبت داده اند، را آشکار کنند. این ذرات به لورنسیم 258 یا لارنسیم 259 نسبت داده شدند.
در سال 1965، محققین دوبنا، یکی دیگر از ایزوتوپهای لورنسیم با طول عمر بلندتر، لورنسیم 256 را کشف کردند که نیمه عمر آن 35 ثانیه می باشد. در سال 1968، تایورسو و همکاران در بکرلی، تعداد اندکی از اتمهای این ایزوتوپ را مورد استفاده قرار دادند تا رفتار اکسید لورنسیم را بررسی کنند. با استفاده از فن آوری استخراج حلال، آنها یونهای لورنسیم را از محلول آبی بافر استخراج کردند و هر استخراج حدود 30 ثانیه طول می کشد.
ویژگیهای لورنسیم با نوبلیم دو ظرفیتی تفاوت دارد و بیشتر شبیه عناصر سه ظرفیتی قبلی در سری آکتینیدهاست.

عنصر Lr در طبيعت

اثرات لورنسیم بر روی سلامتی :
لورنسیم به طور طبیعی وجود ندارد و هنوز در پوسته زمین یافت نشده است و آن قدر ناپایدار است که هر مقداری از آن تشکیل شود، به سرعت به عناصر دیگر تبدیل می شود. بنابراین لزومی ندارد که اثرات و خطرات آن را بر روی سلامتی بررسی کنیم.

اثرات زیست محیطی لورنسیم :
به علت نیمه عمرکوتاه لورنسیم، لزومی ندارد که اثرات آن را بر روی محیط زیست بررسی کنیم.


تجهیزات آزمایشگاهی مورد استفاده در تجزیه :
اسپکترومتر جرمی ، میکروسکوپ ، کرماتوگرافی مایع و گازی ، اشعه x ، جذب اتمی ، مادون قرمز ، کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا و اسپکترومتر نشری


خواص فیزیکی و شیمیایی عنصر لورنسیم :
عدد اتمی:103
جرم اتمی:262.110
نقطه ذوب: C°1627
شعاع فلزی pm282
ظرفیت:3
رنگ: خاکستری
حالت استاندارد: رادیو اکتیو
نام گروه:اکتنید
شکل الکترونی : Rn5f146d17s2
الکترونگاتیوی:1.2
حالت اکسیداسیون:3
دوره تناوبی :7

شماره سطح انرژی : 7
اولین انرژی : 2
دومین انرژی : 8
سومین انرژی : 18
چهارمین انرژی : 32
پنجمین انرژی : 32
ششمین انرژی : 9
هفتمین انرژی : 2

ایزوتوپ :
ایزوتوپ نیمه عمر
Lr-254 13.0 ثانیه

منابع : بدست بشر ساخته شده است .

[saeed-d]

سولفور ( گوگرد ) در سنگهای آسمانی ، آتشفشانها ، چشمه های آب داغ و به عنوان گالن یا سرب معمولی ، ژیپس ، نمک های اپسون و باریت یافت شود . برای کارهای بازرگانی از پشته های نمکی سواحل خمیجی در آمریکا بدست می آید . ماه های مشتری رنگ های خود را به دلیل رنگ های متنوع گوگرد دار می باشند . رنگ های تیره در اطراف ماه شاید نشانه تجمع گوگرد باشد .
این عنصر در شهابسنگها پیدا می شود . دانشمندان اولین با سولفور را در دهانه آتشفشانها پیدار کردند. گوگرد در مجاورت دهانه آتشفشانهای فعال تولید می شود. این عنصر به طور گسترده ای در طبیعت در سنگهای پیریت آهن دار، گالن، اسفالریت، سینابر، استیبنیت، ژیپس، نمکهای دی سولفات منیزیوم، سلستین و باریت یافت می شود.
گوگرد از چاههای عمیق و گنبدهای نمکی به دست می آید . در اثر فرایند گرم شدن آب در اعماق گوگرد ذوب شده به سطح زمین می اید. گوگرد در گازهای طبیعی و نفت خام نیز وجود دارد.
سولفور به رنگهای زرد کمرنگ، بی رنگ است جامدی شکننده می باشد که در آب نامحلول است اما در دی سولفید کربن حل می شود. به هر سه حالت جامد و مایع و گاز یافت می شود. این عنصر دارای خصوصیات غیر عادی نوری و الکتریکی است.
سولفور با خلوص بالا به صورت بی شکل با خنک کردن سریع بلورهای آن تولید می شود. مطالعات اشعه ایکس در مورد این عنصر نشان می دهد که دارای ساختار مارپیچی و 8 اتم در هر مارپیچ می باشد. در طرح اشعه ایکس نرمال گوگرد بلوری به صورت حلقه ای به نظر می رسد و شامل 8 اتم گوگرد است که به یکدیگر متصل شده اند.
عنصر گوگرد دارای 11 ایزوتوپ است. 4 تا از این ایزوتوپها به صورت رادیواکتیو نیستند.
ترکیبات آلی گوگرد شامل سولفور کلسیم و سولفات آمونیوم و دی سولفید کربن و دی اکسید گوگرد و سولفید هیدروژن که ترکیبات مهمی هستند.
گوگرد یکی از اجزا سازنده باروت سیاه می باشد و برای حرارت دادن لاستیک طبیعی و قارچ کشها کاربرد دارد. این عنصر همچنین برای ساخت کودهای شیمیایی فسفاته نیز به کار می رود. این عنصر در مقدار زیاد می تواند تولید اسیدسولفوریک کند که در ساخت مواد شیمایی مهم کاربرد اساسی دارد. همچنین برای ساخت کاغذهای سولفیده ، ضد عفونی کردن مواد و رنگبری و خشک کردن میوه کاربرد دارد. این عنصر نارسانای خوبی است و نقش مهمی در حیات دارد.
در موقع کار با ترکیبات سولفور و سولفور در آزمایشگاه باید دقت لازم را به عمل آورد. سولفید هیدروژن رقیق می تواند متابولیزه شود اما موقع کار با غلیظ آن باید دقت کرد تا به دستگاه تنفسی آسیب نرسد. این ترکیب حس بویایی را بی حس می کند و به آن آسیب می رساند. اکسید گوگرد ترکیب خطرناکی است که باعث آلودگی هوا می شود.

ساختار بلوري عنصر گوگرد

اثرات گوگرد بر سلامتي انسان :
معمولاً گوگرد در طبيعت به صورت سلفيد ديده ميشود. طي برخي از فرآيندها پيوندهاي مختلفي از گوگرد تشکيل و وارد محيط زيست ميشود و به جانوران و انسان آسيب ميرساند. پيوندهاي گوگردي طي واکنشهاي متنوعي شکل ميگيرند. شکل گيري اين پيوندها زماني اتفاق مي افتد که در محيط به غير از مواد طبيعي، مواد مصنوعي هم وجود داشته باشد. اين ترکيبات طرفدار چنداني ندارند زيرا داراي بوي زننده اي هستند و اغلب سمهاي قوي تشکيل ميدهند.
مواد گوگردي اثرات زير را بر سلامت انسان ميگذارند:
تاثير برسيستم عصبي و تغيير رفتار
ايجاد مشکلاتي در گردش خون
مشکلات قلبي
تاثير برچشمها و بينايي
مشکلات توليد مثلي
ناهنجاري در معده و روده
ايجاد مشکلات در کبد و کليه ها
تاثير بر ميزان شنوايي فرد
ايجاد مشکل در سيستم متابوليسم هورموني
تاثير بر پوست
خفگي و انسداد ريه ها

اثرات گوگرد بر محيط زيست :
گوگرد به اشکال مختلف در طبيعت وجود دارد. اگر مقدار گوگرد در هواي تنفسي (به صورت فاز گازي) از حد معمول خود بيشتر باشد، باعث تحريک چشها و گلو در جانوران ميشود. گوگرد در صنعت کاربرد زيادي دارد و به طور گسترده در هوا منتشر ميشود. احتمال تخريب پيوندهاي گوگردي کم است.
اثرات تخريبي گوگرد بر جانوران اکثراً به صورت آسيبهاي ذهني است. زيرا گوگرد کارآيي هيپوتالاموس را پايين مي آورد و بر سيستم عصبي اثر ميکند.
تستهاي آزمايشگاهي که بر جانوران انجام شده نشان ميدهد که گوگرد بر رگهاي مغز، قلب و کليه ها اثر ميگذارد. اين تستهاي آزمايشگاهيي نشان ميدهد که اشکال خاصي از گوگرد سبب بروز آسيبهايي برجنين شده ومشکلات مادرزادي به همراه دارد. همچنين در دوران شيردهي، مادران مقداري گوگرد را همراه شير خود به بدن نوزاد منتقل ميکنند.
در نهايت، گوگرد باعث صدمه زدن به سيستم آنزيم جانوران ميشود.

عنصر گوگرد در طبيعت

خواص فیزیکی و شیمیایی عنصر گوگرد :
عدد اتمی: 16
جرم اتمی: 32.066
نقطه ذوب : C°113
نقطه جوش: C°445
شعاع اتمی: Å 1.09
ظرفیت: 2,4,6
رنگ: زرد
حالت استاندارد: جامد
نام گروه: 6
انرژی یونیزاسیون: Kj/mol 999.3
شکل الکترونی: [Ne]3s23p4
شعاع یونی : Å 0.37
الکترونگاتیوی: 2.5
حالت اکسیداسیون: ±2,4,6
دانسیته: 2.07
گرمای فروپاشی: Kj/mol 1.117
گرمای تبخیر : Kj/mol 9.82
مقاومت الکتریکی : Ohm m 2×10-5
گرمای ویژه: J/g Ko 0. 71
دوره تناوبی:3

شماره سطح انرژی : 3
اولین انرژی : 2
دومین انرژی : 8
سومین انرژی : 6

ایزوتوپ :
ایزوتوپ نیمه عمر
S-32 پایدار
S-33 پایدار
S-34 پایدار
S-35 87.2 روز
S-36 پایدار

اشکال دیگر :
دی اکسید سولفور SO2 و مونوکسید گوگرد SO3
هیدرید سولفور H2S
دی کلرید سولفور SCl2و دی کلرید دی سولفور S2Cl2

موارد استفاده : کبریت سازی ، پودر تفنگ ، پزشکی ، لاستیک سازی و باتری سازی
منابع : گوگرد ، کانی پریت و گاز طبیعی

[saeed-d]

فسفر یک عنصر جامد به رنگ سفید واکسی می باشد که در سال 1669توسط Hennig Brand از کشور آلمان کشف شد . این عنصر از سنگهای فسفاته بدست می آید .
فسفر دارای 4 آلوتروپی می باشد. این آلوتروپی ها به فرمهای سفید یا زرد، قرمز، سیاه یا بنفش می باشد. فسفر معمولی مومی شکل سفید رنگ و جامد است. فسفر زمانی که خالص باشد بیرنگ و شفاف است . فسفر سفید دو حالت دارد آلفا و بتا با دمای تبدیل -3.8oC .
این عنصر در آب حل نمی شود اما در دی سولفید کربن حل می شود. این عنصر به خودی خود در هوا آتش می گیرد و بعد از ترکیب با اکسیژن هوا در زمان سوختن تبدیل به پنتا اکسید فسفرمی شود .
این عنصر به حالت آزاد در طبیعت یافت نمی شود ترکیبات این عنصر به صورت گسترده ای در طبیعت پراکنده شده اند. سنگ فسفات حاوی کانی آپاتیت دارای ناخالصی تری فسفات کلسیم است که این سنگ مهمترین منبع تولید فسفر است. معادن بزرگ این عنصر در روسیه، مراکش و فلوریدا و بعضی ازایالتهای دیگر آمریکا یافت می شود .
فسفر عنصری بسیار سمی است 50 میلی گرم آن برای مرگ کافی است. پرتودهی این عنصر از 0.1 میلیگرم بر متر مکعب تجاوز نمی کند. فسفر سفید در زیر آب نگهداشته می شود باید آن را با انبر جابجا کرد تماس آن با پوست دست باعث سوختگی شدید می شود.
وقتی در معرض نور خورشید قرار بگیرد یا وقتی داغ شده باشد حرارت آن به 250 درجه می رسد که می تواند در این حالت تبدیل به فسفات نوع قرمز شود. این فرم از فسفر به راحتی و به خودی خود آتش نمی گیرد و به اندازه فسفر سفید خطرناک نیست. در موقع کار با فسفر سفید باید بسیار دقت کرد چون هم بسیار سمی است و هم به راحتی درجه حرارت آن بالا می رود و آتش می گیرد. فسفر قرمز نسبت به سفید دارای پایداری بیشتری می باشد و برای ساخت کبریتهای بی خطر، مواد آتش بازی ، آفت کشها ، آتش افروزها ، بمبهای دودزا و گلوله ها کاربرد دارد.
فسفر سفید به روشهای مختلفی ساخته می شود. تری فسفات کلسیم یکی از اجزای اصلی سنگ فسفر است که در کوره های برقی یا سوخت کوره کاربرد دارد.
اسید فسفریک غلیظ که حاوی 70 تا 75 درصد P2O5 است عامل مهمی در تولیدات کشاورزی و مزرعه می باشد. از این عنصر برای تهیه کودهای شیمیایی کاربرد دارد. فسفاتها در تولید شیشه های مخصوص مثل لامپهای سدیم کاربرد دارد. فسفات کلسیم در ساخت ظروف چینی و پودر خمیرمایه استفاده می شود.
فسفرها یکی از مهمترین عامل تولید فولاد و فسفر برنز و تولیدات مهم دیگر می باشد. تری سدیم فسفات عامل پاک کننده در تصفیه آب و دیگ بخارمی باشد. فسفر ها عامل حیاتی در پروتوپلاسم همه سلولها، بافت های عصبی و استخوانها هستند.

ساختار بلوري عنصر فسفر

اثرات فسفر بر سلامتي انسان :
فسفر در مقايسه با فسفات در محيط زيست از فراواني بيشتري برخوردار است. فسفات ها يکي از مهمترين مواد تشکيل دهنده بدن انسان به شمار ميروند. زيرا فسفاتها قسمتي از ماده DNA را تشکيل ميدهند و در توزيع انرژي بدن شرکت ميکنند. همچنين فسفاتها از اجزاي تشکيل دهنده گياهان هستند.
انسان با افزودن کودهاي غني از فسفات به خاک و با استفاده از شوينده هاي حاوي فسفات باعث افزايش مقدار فسفات در طبيعت ميشود. همچنين، فسفات يکي از مواد افزودني به مواد غذايي به شمار ميرود. مواد غذايي مانند پنير، سوسيس و همبرگرها داراي مقدار قابل توجهي فسفات هستند.
مقدار زياد فسفات باعث بيماريهايي از قبيل آسيب به کليه ها و پوکي استخوان ميشود. از طرفي ممکن است در بدن فردي کمبود فسفات رخ دهد. کمبود فسفات بر اثر استفاده بيش از اندازه دارو اتفاق مي افتد. مقدار بسيار اندک فسفات نيز آسيبهايي را به سلامت انسان وارد ميکند.
فسفرخالص به رنگ سفيد است. فسفر سفيد خطرناکترين شکل فسفري است که تاکنون شناخته شده است. اگر فسفر سفيد در محيط وجود داشته باشد احتمال خطر و تاثير آن بر سلامت انسان افزايش مي يابد. فسفر سفيد بسيارسمي است و در بسياري موارد پرتودهي آن کشنده ميباشد.
بيشتر موارد مرگ گزارش شده بر اثر فسفر سفيد به دليل بلع مرگ موش ميباشد. علائمي مانند استفراغ، گرفتگي معده و خواب آلودگي قبل از مرگ در فرد مشاهده ميشود.
فسفر سفيد باعث سوختگي پوست ميشود. در حين سوختگي پوست قسمتهايي از بدن مانند کبد، قلب و کليه ها آسيب ميبينند.

اثرات فسفر بر محيط زيست :
فسفر سفيد
با توليد مواد شيميايي در صنايع مختلف و توليد مهمات در ارتش مقداري فسفر سفيد وارد محيط ميشود. با تخليه فضلاب کارخانه ها مقداري فسفر سفيد وارد آبهاي سطحي نزديک کارخانه ميشود.
به نظر ميرسد که فسفر سفيد در محيط منتشر نميشود زيرا به سرعت با اکسيژن هوا واکنش ميدهد. با ورود فسفر سفيد به هوا و ترکيبش با اکسيژن، فسفر سفيد به ذراتي تبديل ميشود که اثر مخرب کمتري دارد. زيرا زمانيکه ذرات فسفر در هوا قرار دارند، پوشش محافظي آنها را دربرگرفته و از واکنش دادن با ساير مواد جلوگيري ميکند.
فسفر سفيد در آب با ساير مواد وارد واکنش نميشود و در نتيجه داخل بدن موجودات آبي تجمع پيدا ميکند. در خاک فسفر طي چند روز باقي مي ماند و سپس به مواد با خطر کمتر تبديل ميشود. اما در خاکهاي عميق و در اعماق رودخانه ها و درياچه ها ممکن است فسفر حدود چند هزار سال باقي بماند.

فسفاتها
فسفات اثرات زيادي بر موجودات زنده دارد. اثر فسفات نتيجه انتشار وسيع آن در محيط زيست به دليل معدنکاري و کشت و زرع ميباشد. در هنگام تصفيه آب معمولاً فسفات از بين نميرود، بنابراين فسفات ميتواند در مسافت زيادي از طريق آبهاي سطحي انتشار پيدا کند.
با توجه به مقدار اضافه فسفر در طبيعت که به دليل فعاليتهاي انساني اتفاق افتاده است و به دليل افزايش غلظت فسفر، در چرخه فسفر اختلالاتي پديد آمده است.
با افزايش غلظت فسفر در آبهاي سطحي، تعداد ارگانيسمهاي وابسته به فسفات افزايش مي يابد. اين ارگانيسمها عبارت هستند از جلب و خزه. اين ارگانيسمها مقدار زيادي از اکسيژن محيط را مصرف ميکنند و از وارد شدن نور خورشيد به آب جلوگيري ميکنند. اين مسئله باعث ميشود که ساير موجودات زنده نتوانند در آب زندگي کنند. به اين پديده eutrophication گفته ميشود.

عنصر فسفر در طبيعت

تجهیزات آزمایشگاهی مورد استفاده در تجزیه :
اسپکترومتر جرمی ، میکروسکوپ ، کرماتوگرافی مایع و گازی ، اشعه x ، جذب اتمی ، مادون قرمز ، کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا و اسپکترومتر نشری

خواص فیزیکی و شیمیایی عنصر فسفر :
عدد اتمی: 15
جرم اتمی: 30.973
نقطه ذوب: C°44.15
نقطه جوش: C°280.5
شعاع اتمی: Å 1.23
ظرفیت: 1.23
رنگ: سفید نرم
حالت استاندارد: جامد
نام گروه: 15
انرژی یونیزاسیون : Kj/mol 10.486
شکل الکترونی: 11s2 2s2p6 3s2p3
شعاع یونی : Å 0.38
الکترونگاتیوی: 2.19
حالت اکسیداسیون: 5, 3, -3
دانسیته: 1.82
گرمای فروپاشی : Kj/mol 0.63
گرمای تبخیر : Kj/mol 12.43
مقاومت الکتریکی : Ohm m 0.0000001
گرمای ویژه: J/g Ko 0.77
دوره تناوبی:3

شماره سطح انرژی : 3
اولین انرژی : 2
دومین انرژی : 8
سومین انرژی : 5

ایزوتوپ :
ایزوتوپ نیمه عمر
P-31 پایدار
P-32 14.28 روز
P-33 24.3 روز

اشکال دیگر :
هگزا اکسید تترا فسفر P4O6 و دکا اکسید تترا فسفر P4O10
تترا هیدرید فسفر P2H4 و فسفین PH3
تترا کلرید فسفر P2Cl4 و پنتا کلرید فسفر PCl5 و تری کلرید فسفر PCl3


منابع : کانی آپاتیت
کاربرد : از این عنصر در ساخت انواع کودهای شیمیائی ،اسباب آتشبازی ، آفت کشها ، خمیر دندان ، کبریت و شوینده ها استفاده می شود .