لیزر یک نوع نور برانگیخته شده و پرانرژی است که در شرایط عادی در طبیعت دیده نمیشود ولی با تکنولوژی و وسایل خاص میتوان آن را ایجاد کرد. لیزر با نور معمولی تفاوتهایی دارد که این ویژگیها باعث توانایی وکاربردهای خاص لیزر میشود.به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، کاربرد لیزر در پزشکی و از جمله بیماریهای پوستی از حدود ۴۰ سال پیش به صورت تحقیقاتی شروع شده و با آمدن دستگاههای جدیدتر که مؤثرتر و کم عارضهتر هستند جایگاه ویژه و وسیعی در درمان بیماریها، پیدا کرده است.
مکانیسم اثر لیزر جذب انرژی نورانی توسط مولکولهای بافتی است. همانطوری که در اثر تابش نور خورشید اشیاء به تدریج گرم میشوند، تابش لیزر نیز باعث گرم شدن، داغ شدن و نهایتاً تخریب بعضی مولکولهای حساس بافتی میشود.
از آنجایی که لیزر تک طول موج است، فقط باعث داغ شدن و تخریب ساختمانهای خاصی میشود. در حالی که افزایش حرارت در ساختمانهای مجاور که حساس نیستند زیاد قابل توجه نیست.
لذا با انتخاب لیزر مناسب و با دانستن ویژگیهای بافتی میتوان ضایعه مورد نظر را تخریب کرد در حالی که کمترین صدمه ممکن به ساختمانهای مجاور آن وارد شود. به طور مثال لیزری که طول موج حدود ۵۸۵ نانومتر می باشد (Pulse dye Laser) بیشتر روی ساختمان عروقی اثر میکند. لذا در مورد عروق واریسی پوست، ضایعات همانژیومی و لکهها و خالهای عروقی به کار میرود.
لیزر محدودیتهایی هم دارد , مهمترین نکته آن است که لیزر فقط روی موهای در حال رشد تأثیر میگذارد و از آنجایی که در هر لحظه از زمان فقط درصدی از موها در حال رشد هستند و بقیه در مرحلة استراحت می باشند , لذا تنها درصدی از موها با هر بار انجام لیزر از بین می رود . به همین منظور غالباًَ
جلسات متعددی برای انجام لیزر لازم است و معمولاً فواصل این جلسات می بایست حدود ۴ هفته باشد .
نکته دیگرآن است که پاسخ افراد مختلف به لیزر متفاوت است و همة افراد بطور یکسان پاسخ نمی دهند .
● کاربرد لیزر در بیماریهای پوستی و زیبایی
به طور کلی کاربردهای لیزر را به شکل زیر میتوان دستهبندی کرد:
درمان ضایعات و خالهای عروقی که معمولاً رنگ این ضایعات قرمز روشن یا تیره است. درمان انواع ضایعات رنگی و رنگدانهای پوست که شامل خالهای رنگی پوست و خالکوبی ها میشود، درمان و کاهش موهای زائد و ناخواسته بدن، کاهش چین و چروک، فرورفتگی ها و جای زخمهای ناشی از بعضی بیماریهای پوستی از قبیل آکنه.
درمان بعضی از انواع بیماریهای پوستی از قبیل زگیل، جای زخم های برجسته و خارش دار (کلوئید)، ترکهای پوستی ناشی از حاملگی و چاقی (Striae) و ترمیم زخم و همچنین استفاده از آن به عنوان وسیلهای برای برش بافت از کاراییهای مهم این پدیده است.
● انواع دستگاههای لیزر و کاربرد آنها
برای درمان ضایعات عروقی که شامل رگهای واریسی پوست (درصورت، اندام ها و بدن)، لکه های قرمز عروقی و خالهای عروقی (ماه گرفتگی های قرمز) و بعضی تومورهای عروقی (گرانولوم پیوژنیکوم) است، لیزرهای (Pulse dye laser)P.D.L، Nd-YAG، آرگون قابل استفاده هستند که P.D.L مناسب تر است.
برای درمان خالها و لکههای تیره پوستی (ماه گرفتگی آبی و یا قهوهای)، خالکوبی ها (آبی، سیاه، گاهی قرمز) از انواع این لیزرها میتوان استفاده کرد:
Q- Switch Ruby, Q- Switch Alexandrite, Q- Switch Nd-YAG
برای درمان و کاهش موهای ناخواسته نیز از انواع لیزرهای Ruby laser، Alexandrite، Diode، Nd-YAG می توان استفاده نمود.
همچنین یک سیستم جدید به نام (I.P.L) Intense Pulse Light که نور پرانرژی معمولی است و از جنس لیزر نیست در کاهش موهای ناخواسته مؤثر است اما تأثیر لیزر در کاستن موهای زائد، دائمی نمی باشد.
برای کاهش چین و چروک و فرورفتگی های جای زخم آکنه و سایر بیماریها می توان از لیزرهای CO۲ و Erbium YAG استفاده کرد.
لیزر CO۲ پوست را عمیق تر میتراشد و در کاهش چین و چروک مؤثرتر است ولی عوارض آن از جمله ایجاد جای زخم و لکه های تیره شایع تر است، لذا برای کاهش عوارض ناخواسته، Erbium YAG مناسب تر است. نتیجه این لیزرها هیچ کدام صددرصد نیست، ولی در کاهش عمق چین و چروک و زخم ها مؤثر هستند.
انواع مختلف لیزر در درمان بیماریهای مختلف پوستی کاربرد دارند ولی باید توجه داشت که برای این بیماریها، درمانها و روشهای دیگر و ارزانتر نیز وجود دارند، لذا در صورت عدم موفقیت سایر روشها می توان نتایج لیزر را نیز امتحان کرد.
● عوارض لیزر
عوارض لیزر بسیار نادر هستند , گهگاه قرمزی , ایجاد شدن دلمه و تغییر رنگ های مختصری در محل لیزر ایجاد می شود که غالباً به سرعت از بین میروند .
برای کاستن این عوارض , بهتر است از ۲ تا ۴ هفته قبل از لیزر تا چند هفته بعد از آن از قرار گرفتن در معرض نور شدید آفتاب پرهیز کرده و در تمام این مدت از کرم های ضد آفتاب استفاده کنید.
استفاده از لیزر توسط افراد غیر متخصص منجر به عوارض جبران ناپذیری از جمله تغییر در رنگ پوست می شود.
از جمله عوارض لیزر که همراه با تغییر رنگ پوست است می توان به پر رنگ شدن (تیره شدن) پوست و بی رنگ شدن پوست بصورت ایجاد لکه های سفید رنگ پوست اشاره کرد.
استفاده از لیزر در پوست های تیره و به عبارت دیگر پوست های سبزه عوارض بیشتری دارد، بسیاری از مردم ایران دارای پوست سبزه هستند و عوارض لیزر بصورت تغییر در رنگ پوست یا بطور ایجاد لکه های پوستی ، تیره شدن پوست و یا بی رنگی پوست در آنها شایعتر است.
برخی از مشکلات که در نتیجه استفاده از لیزر توسط افراد غیر متخصص صورت می گیرد از جمله بی رنگ شدن پوست بخصوص در افراد دارای پوست های سبزه غیر قابل بازگشت است.
در خصوص سایر عوراض پوستی که در نتیجه استفاده از لیزر توسط افراد غیر متخصص صورت می گیرد عارضه دیگر ایجاد سوختگی های پوست است که باعث ایجاد جوشگاه ها می شود و در اغلب موارد غیر قابل بازگشت است.
توصیه متخصصین پوست به افرادیکه قصد لیزر درمانی دارند این است که در این خصوص تحت تاثیر تبلیغات فراوانی که در این خصوص و بدون هیچ گونه نظارتی در مجلات صورت می گیرد قرار نگیرند بلکه با مراجعه به پزشک متخصص و در صورت صلاحدید پزشک اقدام به این کار کنند. با پیشرفت علم و فناوری های نوین، دستگاه های لیزر پیشرفته ای به بازار آمده اند که چنانچه افراد متخصص پوست و آگاه آنها را به کار گیرند با حداقل عوارض می توانند نتایج مطلوبی به دنبال داشته باشند.
استفاده از لیزر در درمان بسیاری از بیماری های پوستی شامل ضایعات مادرزادی یا اکتسابی همچنین درمان موهای زاید ، درمان بسیاری از جوشگاه های برجسته و فرورفته آکنه یا سوختگی و جوان سازی پوست کاربرد دارد که با توجه به نوع ضایعه باید از انواع مختلفی از لیزر با طول موج های متغیر استفاده کرد.
تشخیص ضایعه دقیق پوستی باید توسط پزشک متخصص پوست و مو انجام گیرد و متناسب با آن از روش درمانی خاصی استفاده شود.