در رابطه با موسیقی جاز

[magmagf]

جاز یا جَز یکی از گونه‌های موسیقی است که از مشخصات آن نت‌های آبی، مکث و ضدضرب، ضرب‌های تاب‌دار و خرامان (سوینگ)، پرسش‌وپاسخ‌خوانی، چندضربی بودن و بداهه‌نوازی است. جاز را نخستین گونه هنری پدید آمده در ایالات متحده امریکا می‌دانند.

جَز در فرهنگ و موسیقی غرب افریقا و نیز در سنت‌های موسیقائی سیاهان امریکا مانند بلوز و رگتایم و دسته‌های موسیقی نظامی اروپائی ریشه دارد. در آغاز سده بیستم این گونه موسیقی در میان سیاهان امریکا رواج یافت و در دهه 1920 در بسیار از کشورها رایج گردید. از آن زمان به بعد جَز تأثیر زیادی در عرصه موسیقی داشته و هنوز در تحول و تغییر است.

وینتون مارسالیس ترومپت نواز چیره‌دست امریکایی و برنده جایزه پولیتزر در باره جاز می‌‌گوید:

"جاز ابداع سیاه‌هاست. جاز بازگوکننده خیلی چیزهای عمیق روحی است و نه تنها درباره ما سیاه‌ها و نحوه نگاه ما به مسائل است بلکه درباره اصل معنی زندگی مردمسالارنه امروزی هم است. جاز همان شرافت نژاد سیاه است که به صورت صدا درآمده است. در این سبک از موسیقی همه چیز را می‌شود دید، چه ناگفته‌گذاشتن‌ها، چه نفوذ کردن‏ها، چه پیچیده‌بودن‌ها و چه مستور ماندن‌ها همه را می‌شود در این سبک دید. تا جاییکه من میدانم نواختن جاز از همه سبکها سخت‌تر است. جاز بهترین تفسیر احساسات شخصی در تاریخ موسیقی غربی است."

جاز خود به سبک‏های فرعی زیادی تقسیم می‌شود که برخی از آن‏ها عبارت‌اند از:

دیکسی‏لند
بیگ‏بند یا سوینگ
بی‏باپ
کول جز
فری جز
جاز برزیلی
سالسا جز
فیوژن
سول جز
اسید جز
سموث جز
مدال جز
آوانگارد جز
واژه جاز از زبان عوام سیاه‌پوستان گرفته شده و احتمال می‌رود که در اصل دارای معانی جنسی بوده، هرچند ریشه‌های دیگری نیز برای آن پیشنهاد شده است.

[magmagf]

نيويورك تايمز:آمریکا، سرزمین اصلی موسیقی جاز است، و تقریبا تمام موسیقی‌دان‌های بزرگ جاز تاکنون از این کشور بوده‌اند. اما در سال‌های اخیر، ورق برگشته است. در دهه اخیر، بررسی‌های متخصصان تاریخ موسیقی جاز نشان می‌دهد آمریکا دیگر اولین و آخرین سرزمین جاز نیست. کشورهای جهان دیگر در این عرصه مقلدان صرف آمریکا نیستند، بلکه خود به جایگاهی والا دست یافته‌‌اند و صاحب سبک شده‌اند.
یکی از گروه‌هایی که در سال‌های اخیر تعدادی از مهم‌ترین آثار موسیقی جاز را تولید کردند، گروهی است متشکل از چند سیاه‌پوست بریتانیایی که رهبری آن را چهره آشنای موسیقی جاز، گری کرازبی بر عهده دارد. این گروه که نام آن «جزجاماییکا» است، از اواسط دهه نود به این سوتعداد زیادی آلبوم جز منتشر کرده‌ است که چند آلبوم از این بین جزء بهترین آثار این شاخه از موسیقی در سال‌های اخیر است. اعضای این گروه عبارت‌اند از سوتو کینچ نوازنده جوان ساکسیفون، دنیس باپتیست نوازنده ساکسیفون تنور، آبرام ویلسون، نوازنده ترومپت و خواننده گروه که متولد آمریکا است، و خود کرازبی که رهبری گروه را برعهده دارد.
اولین نکته جالب توجه در مورد این گروه، هویت آن‌هاست که ترکیبی است از سیاه‌پوستان آفریقایی و حوه دریای کاراییب ساکن بریتانیا. نکته دیگر این که اعضای این گروه، هر کدام گرایش‌ها و ایده‌هایی متفاوت از یک‌دیگر دارند و همین امر موجب تنوعی خاص در قطعات آن‌ها شده است. به این ترتیب، در موسیقی این گروه می‌توان تلفیق جالبی از بلوز، جز کلاسیک، موسیقی آفریقایی و رگي، موسیقی مردم جاماییکا، را یافت.
از سویی دیگر، این گروه را می‌توان نماینده موسیقی جز سیاهان بریتانیا دانست. این موسیقی، در واقع شکل گسترش‌یافته‌ای از جز کلاسیک آمریکایی است که تاکید بیشتری بر ریتم دارد. کرازبی و دیگر اعضای گروه، به نژاد و طبقه اجتماعی خود نیز بسیار اهمیت می‌دهند و تلاش می‌کنند این مساله به نوعی در موسیقی گروه نمود داشته باشد. جزییات بیشتر را بهتر است از زبان خود آقای کرازبی بشنویم.
گری کرازبی 50 ساله، یک جاماییکایی‌الاصل متولد بریتانیا، خواهرزاده نوازنده سرشناس گیتار، ارنست رانگلین است. در حدود پانزده سال پیش، او یکی از بنیان‌گزاران سازمان کانتری‌پاین بود که در واقع مرکز آموزش موسیقی جاز سیاه‌پوستان به شمار می‌رود. پس از آن، او به همراه چند نوازنده دیگر گروه «جز وریورز» را تاسیس کرد که از گروه‌های مهم جز بریتانیا در دهه هشتاد به شمار می‌رود. خود او در این باره می‌گوید: «در گروه «جز وریور» به خاطر مسائل مالی تمام سعی‌مان را می‌کردیم تا موسیقی‌مان تا حد ممکن مخاطبان بیشتری داشته باشد و تجاری‌تر باشد. اما نقطه عطف گروه ما آن‌جا بود که برای اجرا به «کافه جز» لندن دعوت شدیم. در آن‌جا توقعات از ما بسیار بالاتر بود و بعد از ظهرهای شنبه باید با ایده‌های تازه و موسیقی جدی‌تری که بیشتر شبیه به جز کلاسیک آمریکایی باشد به روی صحنه می‌رفتیم.»
به این ترتیب بود که کرازبی بیش از پیش با جز کلاسیک آمریکایی درگیر شد و نهایت تلاشش را کرد که در این موسیقی تغییراتی ایجاد کند و مقلد صرف نباشد.
اما گری کرازبی در راه گسترش ایده‌هایش با مشکلات زیادی هم مواجه شد. حتی تا همین سال‌های اخیر نیز نوازندگان سیاه‌پوست موسیقی جاز در بریتلانیا با مشکلات زیادی مواجه بودند، و تنها همین اواخر فشار سیاست‌مداران رادیکال انگلیسی باعث شد آزادی‌های بیشتری برای موسیقی‌‌دانان و نوازندگان سیاه‌پوست انگلیسی به وجود آید. تنها در همین سال‌های اخیر این امکان فراهم شده که سیاه‌پوستان در مدرسه موسیقی گیلدهال انگلیس جز تدریس کنند و آموزش ببینند، و مالک کافه جز لندن نیز کمک بزرگی در این راه به نوازندگان سیاه‌پوست کرد و مکانی فراهم کرد تا این موسیقی‌دان‌ها گرد هم بیایند و با فراغ بال به تبادل تجربیات موسیقایی بپردازند.
«ما تنها گروهی هستیم که می‌تواند معنای واقعی موسیقی جاز اروپایی را به جهانیان نشان دهد. ما تنها گروه اروپایی هستیم که با هیچ نوع محدودیت نژادی مواجه نیست و می‌تواند به هر چه می‌خواهد دست پیدا کند.»

[magmagf]

اگر به موسیقی سبک بی باپ (bebop) توجه کرده باشید حتماً متوجه شدید که چگونه همراهی کنندگان سولیست از آکوردهای مختلف برای تغییرات سریع ملودی استفاده می کنند و یا برعکس چگونه سولیست برای هماهنگ با هارمونی - که به سرعت تغییر می کند - ملودی های روان بالا و پایین رونده با استفاده از نتهای کروماتیک اجرا می کند.

بسیاری از موسیقیدانان جز در دهه 50 از چنین تغییرات سریع هارمونی در ساخت موسیقی خود پیروی می کردند. تغییرات آکوردها در این دوره آنقدر زیاد بود که اغلب به نوازندگان برای اجرا، جز برگه حوای توالی آکوردها (Chord Progression) داده نمی شد و کافی بود تا سولیست با توجه به بالا و پایین رفتن هارمونی ملودی ای را بداهه اجرا کند. به همین دلیل در این دوران خیلی شاهد ساخت ملودی های بدیع، زیبا و شاخص نبودیم.

در واقع اگر به قعطات موسیقی به جا مانده از این دهه توجه کنید بوضوح شاهد آن هستید که موسیقیدانان بر روی خطوط حامل بدون سر کلید شروع به نوشتن آکوردهای مختلف می کردند بدون آن که گام مشخصی را برای قطعه انتخاب کرده باشند.

اما اواخر دهه 50 موسیقیدانان Jazz متوجه مشکلات خاص این روش ساخت و اجرای موسیقی شدند و به همین دلیل رویکرد خود در ساخت موسیقی را بتدریج تغییر دادند و شروع به استفاده از مدهای مختلف و مشخص گام های موسیقی در ساخت قطعات خود کردند.

این تغییر در ساخت و اجرا موسیقی پیامدهای جالبی در بر داشت به عنوان مثال در بی باپ نوازنده باس (Bass) ناچار بود همواره روی نتهای آکورد - که سریعاً هم تغییر داده میشد - اجرا داشته باشد در حالی که در مدل جدید با توجه به مد و گامی که در آن موسیقی اجرا می شد می توانست به راحتی آزادی حرکت بیشتری داشته باشد.

Miles Davis - Kind of Blue

نوازنده های پیانو و گیتار که عموماً تامین کننده هارمونی قطعات بودند نیز آزادی بیشتری پیدا کردند چرا که دیگر مجبور نبودند دقیقاً هارمونی و توالی آکوردهای پی در پی - که معلوم نبود از کدام مد کدام گام بیرون آمده اند - را مراعات کنند، دیگر آنها می توانستند برای همراهی ملودی در چهارچوب گام و هارمونی کلی آزادی عمل بیشتری داشته باشند.

همچنین سولیست نیز دیگر لازم نبود تا بدون برنامه از پیش تعیین شده حرکتهای افقی، بالا و پایین رونده - حتی شاید بی مورد - روی آکورد ها داشته باشد. او دیگر مد و گامی داشت که می توانست روی آن اندیشه کند تا ملودی زیبایی را خلق و اجرا کند. چرا که تا پیش از این ملودی او می بایست در چهارچوب تنگ آکوردهایی که با سرعت زیاد تغییر می کردند می گنجید در حالیکه در حالت مدال جز تغییر آکوردها، فرکانس بسیار پایین تری داشتند. بخصوص اینکه عموماً دو یا سه توالی آکورد ساده چند بار در قطعه ای مدال تکرار می شد.

در نهایت مهمترین نتیجه ای که این تغییر سیاست در ساخت و اجرای موسیقی برای Jazz به دنبال داشت راحتی و آزادی بیشتر برای بیان احساسات نوازندگان بود.

البته ناگفته نماند که ساخت ملودی در جز مدال بسیار دشوار تر است چرا که لازم است تا نوازنده عموماً در مدت زمان اجرای قطعه در یک مد و گام - که بندرت ممکن است تغییر هم بکند - به اجرای ملودی بپردازد و چنانچه از عهده این کار به خوبی بر نیاید با توجه به سادگی فضای هارمونی و ثبات نسبی مد و گام، نتیجه حاصله می تواند برای شنونده خسته کننده باشد.

خلاصه بحث
در موسیقی جز مدال هارمونی و توالی آکوردها به مراتب با فرکانس کمتری تغییر می کند تا سبکهایی نظیر بی باپ (bebop) یا هات جز (hot jazz) و بر خلاف دو سبک اخیر پایه و اساس جز مدال، گام و مدی است که موسیقی در آن نوشته شده است. این سبک از موسیقی جز بیشترین توانایی بیان احساسات را دارد.

[magmagf]

گروه سيمينولوژی با ترکيبی از موسيقی جاز و اشعار عرفانی ايرانی ، در طی چند سال اخير موفق به جلب نظر بسياری از منتقدان وهواداران موسيقی جاز در آلمان و ديگر نقاط دنيا از جمله کره جنوبی شده است.



اين گروه چهار نفره (سيمين سماواتی : خواننده و آهنگساز، بنديکت يانل : پيانو، رالف شوآرتز : کنترباس، کتان باتی: درامز) از سال 2002 ميلادی بطور مداوم در بسياری از فستيوال های موسيقی جاز آلمان برنامه اجرا کرده و چندين جايزه مانند جايزه موسيقی جاز و بلوز برلين را به خود اختصاص داده است.



موسيقی اين گروه مورد ستايش بسياری از نشريه های معتبر موسيقی جاز آلمان قرار گرفته است. نشريه Jazzpodium در باره اين گروه نوشته:



" .... گروه چهار نفره ای که موفق شده کلام و فرهنگ موسيقی ايران باستان را با موسيقی جاز بياميزد.... شايد اين بهترين راه برای ساختن پلی بين اين دو فرهنگ باشد.... جريانی بسيار مفيد برای موسيقی معاصر جاز در صحنه موسيقی آلمان."



نشريه Jazzthing نيز در باره گروه سيمينولوژی نوشته:



" گروه سيمينولوژی حسی جادويی می آفريند که شما را به رقص وا می دارد و لبخندی بر روی لبانتان ترسيم می کند. موسيقی اين گروه سرشار از فعل و انفعال پر احساس بين چهار نوازنده است همراه با صدای الهام بخش سيمين سماواتی که با لطافت صدای خود شما را تا آخرين لحظه به سکوت وا می دارد."



اولين آلبوم گروه مجموعه ای از اجراهای زنده موسيقی آنها با نام Get Stronger بود که درسال 2002 ميلادی به بازار ارائه شد و اولين آلبوم استوديی اين گروه با نام Per Se در سال 2005 راهی بازار شد.



سيمين سماواتی خواننده گروه متولد 14 ژانويه سال 1976 ميلادی در شهر برانشوگ آلمان است. او دوازده ساله بود که نواختن پيانو را آغاز کرد و يک سال بعد شروع به آموختن آوازخوانی کرد و در گروه های مختلف کر می خواند.



در سال 1992 سيمين همراه با رالف شوآرتز نوازنده گيتار (که بعدا نوازنده کنترباس گروه شد) گروه دو نفره RACY را تشکيل داد. اين دو در چندين شهر آلمان مشغول به اجرای موسيقی خود شدند و به اين ترتيب هسته مرکزی گروه شکل گرفت.



چندی بعد در سال 1995 سيمين به مدت چهار سال مشغول تحصيل موسيقی کلاسيک و نواختن پيانو، درامز و همينطور آواز خوانی در Hochschule fur Musik und Theater در شهر هانوور شد. در اين مدت سيمين علاقه خود را برای موسيقی جاز از دست نداد و از اين رو از سال 2000 تا 2005 در Hochschule der kunste مدرسه هنری شهر برلين به ياد گرفتن آواز خوانی در سبک جاز پرداخت.



ديگر اعضای گروه نيز هر کدام به نوبه خود نوازنده های ماهر و مسلطی هستند که در نواختن ساز موسيقی خود مهارت ويژه ای دارند و بارها موفق به کسب جايزه از سوی آکادمی های موسيقی آلمان شده اند.



Per Se آلبومی است در سبک Vocal Jazz که از قابليت و مهارت بالايی برخوردار است. در آن از اشعار خيام، حافظ و محمود ميرزايی به جای ترانه ها استفاده شده که به فارسی با صدای جذاب سيمين سماواتی اجرا شده اند.



سازها بطور پراکنده تنظيم و ضبط شده اند در نتيجه موسيقی جای نفس کشيدن برای خواننده باقی می گذارد. آلبوم بطور کل حال و هوايی اروپايی دارد و تمايلی آنچنانی به موسيقی جاز مرسوم آمريکايی ندارد برای مثال نمی توان آن را در کنار آلبوم Diana Krall گذاشت، Per Se از جنسی ديگر است. اين از طرفی بدليل اشاره هايی به موسيقی کلاسيک در موسيقی آلبوم است و از طرفی ديگر در ريتم هايی که باتی دارمر گروه می نوازد. ريتم های او در سبک جاز سنتی نيستند. ريتم های درامز مينيمال(حد اقل) هستند ولی همراه با کنترباس شوآرتز قسمت ريتم گروه را با مهارت و خلاقيت پر می کنند.



اولين نقطه قوت آلبوم Per Se و گروه سيمينولوژی بيش از هر چيز ديگر داشتن صدای مخصوص به خود است. به اين معنی که آلبوم و موسيقی گروه را بطور مشخص با گروه ديگری نمی توان مقايسه کرد بلکه فقط تاثيرات آنها از ديگر نوازندگان و سبک های موسيقی جاز را می توان بيرون کشيد و يا نشان داد. برای مثال شباهت سبک اجرای خواننده گروه، سيمين را می توان با Bobby McFerrin مقايسه کرد و يا در پيانوی يانل، می توان تاثير شايد غير مستقيمی از پلی ريتم های Dave Brubeck يافت. به عبارت ديگر بعد از شنيدن آلبوم برای اولين بار وجذب موسيقی آن به راحتی می توان اين گروه را از ميان انبوه جدا کرد. اين امر تنها هنگامی ميسر است که اعضای گروه کاملا مسلط و از هماهنگی منسجمی بر خوردار باشند.



نکته دوم لطيف و ساده بودن آلبوم است. ساده بدين معنا که ملودی ها و موتيف های موسيقی بيش از اندازه آرايش نشده اند. هر قطعه به طور روان به قطعه بعدی می پيوندد. اين نشانه قدرت ساختن و پرداختن موسيقی توسط آهنگساز و نوازنگان است. گاهی دانستن اين که چه نتی را نبايد نواخت سودمندتر است.



ملودی زبان فارسی هنوز محور مرکزی برای هارمونی موسيقی سيمينولوژی نيست. اشعاری که سيمين می خواند اگرچه به زبان فارسی هستند ولی در قالب ريتم ها و هارمونی موسيقی جاز اجرا می شوند. استفاده اشعار ايرانی به زبان فارسی هنوز به صورت تزيینی است. اين شيوه کاملا متفاوت با آهنگسازان موسيقی جاز ده 50 - 60 ميلادی است که از ملودی های موسيقی غير آمريکايی به صورت خالص استفاده می کردند و در نتيجه هارمونی می بايست خود را با آنها تطبيق می داد. يکی از بهترين نمونه اين آميختگی ملودی و هارمونی را در کار Gil Evans و Miles Davis در آلبوم Sketches of Spain سال 1959 می توان يافت.



دومين آلبوم گروه سيمينولوژی در سال 2007 به بازار ارائه خواهد شد.

[magmagf]

دیسکی‌لند نام سبک جاز رایج در اوائل قرن بیستم در شهر نیواورلئان است.

این نام اگرچه برای دوست‌داران موسیقی جاز یادآور سبک بخصوصی از جاز است اما همه با کاربرد آن موافق نیستند و اصطلاحاتی مانند جاز کلاسیک یا جاز نیواورلئان را ترجیح می‌دهند.

تاریخچه
اولین صفحه جاز که ضبط شد کار یک گروه از نوازندگان سفید پوست امریکائی بود که نام خود را گروه جاز دیکسی‌لند گذاشته بودند. تاریخ این ضبط ۲۶ فوریه ۱۹۱۷ است. در آن سال‌ها نوازندگان سیاه پوست به تدریج موسیقی جاز را ساختند ولی امکان (یا تمایل به) ضبط را نداشتند. تبعیض نژادی در جامعه امریکا بسیار رایج بود و سیاهان هم اغلب توان مالی این کارها را نداشتند. گروه جاز دیکسی‌لند با به‌کار بردن تکنیک‌هائی که از نوازندگان سیاه گرفته بودند این صفحه را پر کردند.

نوازندگان سیاه جاز اغلب در کافه‌ها و مجالس و محل‌های مشکوک نیواورلئان مینواختند. نیواورلئان در ایالت جنوبی لوئیزیانا قرار دارد که زمانی قبل از جنگ‌های انفصال امریکا در آن اسکناسی ده دلاری منتشر شده بود و روی آن به زبان فرانسه کلمه ده نوشته شده بود. فرانسوی‌ها ده را «dix» مینویسند و «دی» میخوانند. زبان بسیاری از مردم لوئیزیانا فرانسه است ولی خیلی‌ها در آن ایالت و ایالت‌های دیگر از این تلفظ بی‌خبر بودند و آن کلمه را «دیکس» می‌خواندند و محض شوخی به آن اسکناس می‌گفتند «دیکسی». کم‌کم به ایالت‌های جنوبی هم (به شوخی) گفتند «دیکسی‌لند» یعنی سرزمینی که در آن اسکناس دیکسی رایج است. و البته جنوب یا دیکسی‌لند هم مرکز و خاستگاه جاز بود. پس آن گروه سفید پوست که موسیقی جاز را به روش سیاهان جنوب (بخصوص نیواورلئان) می‌نواختند احتمالاً برای تبلیغ این‌که موسیقی آن‌ها همان موسیقی سیاهان جنوب است نام خود را گروه جاز دیکسی‌لند گذاشتند. اگرچه این نام بر روی این سبک ماند ولی خود سیاهانی که دیکس‌لند می‌‌نواختند نام‌های دیگر را بکار می‌بردند.

مشخصات
جاز دیکسی‌لند مشخصه اصلی جاز را، که ضدضرب و بداهه‌نوازی است، دارد ولی بداهه‌نوازی نوازندگان دیکسی‌لند معمولاً هم‌زمان انجام می‌گیرد یعنی بجای اینکه قسمت ضرب زمینه‌ای فراهم کند و نوازندگان اصلی به نوبت بداهه‌نوازی کنند، همه باهم مشغول بداهه‌نوازی می‌شوند. نتیجه موسیقی شلوغ و پلوغی است که اگر نوازندگانش به‌حد کافی باهم نواخته باشند و باهم جور شوند بسیار هم شنیدنی و شاد است.

[magmagf]

سوینگ یکی از سبکهای فرعی از موسیقی سبک جاز است. این سبک از دهه ۱۹۳۰ (میلادی) در آمریکا رایج شد.

خوانندگانی مانند فرانک سیناترا یا الا فیتزجرالد در این سبک کار کرده‌اند. کانت بیسی و دوک الینگتون هم از جمله آهنگ‌سازان سوینگ هستند.

[magmagf]

Big bands به معنای دسته های موسیقی بزرگ نوعی گروه موسیقی جز است که در سالهای 1935 تا اواخر دهه 40 یعنی دوران سوئینگ (Swing Era) از محبوبیت بسیاری برخوردار بود. بیگ بند به طور معمول از حدود 12 تا 19 نوازنده در بخشهای مختلف تشکیل میشد . به نامهایی چون ارکستر جز و جز صحنه ای یا stage band نیز شناخته میشد.

بر خلاف موسیقی اجرا شده توسط گروههای کوچک موسیقی جز یا jazz combo که در آن موسیقی بر اساس بداهه نوازی شکل میگرفت، موسیقی بیگ بند با دقت فراوان تنظیم می شد و نتهای آن از قبل تهیه شده، در اختیار نوازندگان قرار میگرفت و تک نوازی بداهه تنها در صورت درخواست تنظیم کننده انجام میگرفت.



تاریخچه و سبک
دو دوره مجزا در تاریخ گروههای موسیقی پرطرفدار وجود دارد. بیگ بند که در ابتدا شامل 10 تا 13 عضو بودند و در میانه دهه 20 به محبوبیت رسیدند. این گروهها در این دوره به اجرای نوعی موسیقی جز مطبوع و ملایم که بداهه نوازی اندکی داشته و شامل یکی دو ویولون بود - سازی که از میانه دهه 30 تقریبا از موسیقی جز حذف شد - میپرداختند. بسیاری از هنرمندان این سبک پس از ظهور موسیقی سوئینگ خود را بازنشسته کردند.

در اواخر دهه 20 شکل جدیدی از بیگ بند به وجود آمد که بیشتر به مفهوم جز نزدیک بود، به این معنا که بخش بزرگی از موسیقی به بداهه نوازی سولو اختصاص یافته بود.

نیویورک سیتی (New York City) و کانزاس سیتی (Kansas City) دو مرکز مهم بیگ بند به شمار می آمدند که در اولی، شیوه ای پیچیده و سطح بالا از موسیقی تنظیم شده به کار میرفت - که گروه فلچر هندرسون (Fletcher Henderson) و دوک الینگتون (Duke Ellington) با ارکستر خود در کاتن کلاب (Cotton Club) از جمله چهره های سرشناس آن به شمار می آیند - و در دومی نوعی موسیقی جز خاکی تر، با مایه هایی از بلوز توسط موسیقی دانانی چون بنی موتن (Benny Moten) و جسی استون (Jesse Stone) اجرا میشد.

در اوایل دهه 30 موسیقی سوئینگ به ظهور رسید که نسبت به جز اولیه از نرمش و انعطاف بیشتری برخوردار بود. هرچند که این موسیقی تا حدود سال 1936 مخاطبین انبوهی نداشت، اما از این زمان به بعد، محبوبیت بیگ بندز افزایش یافت و این گروهها با اجرای موسیقی سوئینگ عالی، نقش مهمی در معرفی سوئینگ به عنوان یک سبک مستقل ایفا کردند.



در این دوران گروههای بزرگ یا بیگ بنز به قدری بر صنعت موسیقی مسلط شده بودند که نسلهای قدیمیتر متوجه شدند که یا باید همرنگ این موج تازه شده یا خود را بازنشسته کنند. موسیقی دانانی چون لویی آرمسترانگ (Louis Armstrong) و ارل هاینز (Earl Hines) گروههایی تشکیل دادند و مشاهیری چون جلی رول مورتون (Jelly Roll Morton) و کینگ اولیور (King Oliver) به فراموشی سپرده شدند.

بعدها سرپرستان گروههای موسیقی، پیشگام اجراهایی با مایه هایی از سبک برزیلی و آفریقایی-کوبایی شدند که با سازبندی سنتی بیگ بند انجام میگرفت. امروزه نیز گروههای بزرگ موسیقی جز اروپایی با به کاربردن سازبندی بیگ بند به اجرای موسیقی جز آوان-گارد (پیشرو) پرداخته اند.

[magmagf]

گروور واشینگتن پسر (Grover Washington, Jr) نوازنده محبوب ساکسوفون، نه تنها در دوران بیست و پنج ساله حرفه ای خود، بلکه پس از مرگش در سال 1999، یکی از محبوبترین نوازندگان موسیقی مردم پسند به شمار میرود.

موسیقی او حد واسط میان جز و ریتم و بلوز بود که آنرا با زیباترین سبک و ظرافتی بی نظیر اجرا میکرد. واشینگتن از همان لحظه ای که در سال 1971 با اجرای Inner City Blues اثر ماروین گی (Marvin Gaye) به روی صحنه رفت، در صف اول موسیقی دانان محبوب قرار گرفت.



بنا به نظر بسیاری از کارشناسان موسیقی، گروور واشینگتن همراه با موسیقی دانانی چون جان کلمر (John Klemmer)، جورج بنسون (George Benson)، دیوید سنبورن (David Sanborn) و... از پدران و بنیان گذاران موسیقی smooth jazz (موسیقی جز هموار) محسوب میشود.

واشینگتن در طی سالهای دهه 70 و 80 تعدادی از خاطره انگیزترین آثار این سبک را اجرا کرد که Mr. Magic، Black Frost و The Best is Yet to Come از آن جمله اند. علاوه بر این، او در اکثر اوقات با هنرمندان دیگر مانند بیل ویترز (Bill Withers متولد 1938 ترانه سرا و خواننده آمریکایی) در ترانه Just the Two of Us (که هنوز از ترانه های پر شنونده رادیوست) و فیلیس هایمن (Phyllis Hyman 1995-1949 خواننده سبک سول و جز آمریکایی) در ترانه A Sacred Kind of Love همکاری میکرد.



کودکی و نوجوانی
گروور واشینگتن در سال 1943 در شهر بوفالو ایالت نویورک متولد شد. مادرش خواننده گروه کر کلیسا و پدرش کلکسیونر صفحه های جز قدیمی و همچنین نوازنده ساکسوفون بود. به این ترتیب گروور کوچک در خانه ای پر از موسیقی هنرمندانی چون بنی گودمن، فلچر هندرسون (Fletcher Henderson) و همتایانشان رشد کرد.

هنگامی که گروور واشنگتن پسر تنها 8 سال داشت، پدرش که آرزو داشت او در موسیقی به موفقیت واقعی دست یابد، برایش ساکسوفونی تهیه کرد. گروور به تمرین و سرکشی پنهانی به کلوبهایی که نوازندگان مشهور بلوز در آن مینواختند، درسهای بسیاری گرفت.

واشینگتن در نوجوانی بوفالو را ترک کرده و به گروهی به نام Four Clefs پیوست. مدت کوتاهی پس از آن به خدمت سربازی فراخوانده شد، اما این دوران برایش فرصت آشنایی با بیلی کوبهام (Billy Cobham) یکی از بهترین نوازندگان درامز، آشنا شد. کوبهام که یکی از اهالی سرشناس دنیای موسیقی نیویورک سیتی به شمار میرفت، گروور را به بسیاری از موسیقی دانان نیویورک معرفی نمود. او پس از پایان دوره سربازی به طور آزاد با گروههای موسیقی نیویورک همکاری میکرد تا بالاخره در سال 1967 به فیلادلفیا رفت.

شانس بزرگ زندگی او، از بخت بد یک هنرمند دیگر پیش آمد. هنک کرافورد (Hank Crawford) نوازنده ساکسوفون آلتو، به دلایل مختلف نمیتوانست با کمپانی ضبط صفحه پرستیژ (Prestige Records) قراری بگذارد و با وجود اینکه گروور، نوازنده اول نبود، اما به جای کرافورد انتخاب شد. این حضور، به ضبط اولین آلبوم او به نام Inner City Blues منجر شد.

واشینگتن بسیار با استعداد بود و ساکسوفون آلتو، تنور، سوپرانو و باریتون را به شیوه ای خاص و با دل و جان مینواخت. او که روح تازه ای در موسیقی دوران خود دمیده بود، در مجامع اصلی جز شهرتی یافته و به سرعت رو به موفقیت میرفت.

آلبوم پنجم او در سال 1974، Mister Magic از نظر تجاری بسیار موفق بود و اریک گیل Eric Gale نوازنده گیتار جز را معرفی کرد.

دهه 70 برای واشینگتن همراه با مجموعه ای از آثار تحسین شده و سرشار از ریزه کاریهایی بی نظیری بود که از آن زمان به بعدا به امضای گروور واشینگتن تبدیل شدند. آلبوم Winelight در سال 1980، تجسم تمام آنچه واشینگتن به دنیای موسیقی آورده، است. این آلبوم دلنواز، روان، با چاشنیهایی از R&B و سرشار از حال و هوایی بی تکلف است. علاقه فراوان واشینگتن به بسکتبال، به خصوص به تیم Philadelphia 76ers موجب شد که او اولین قطعه این آلبوم به نام Let It Flow رابه جولیوس اروینگ (Julius Erving) ستاره بسکتبال، تقدیم کند.



نکته برجسته این آلبوم ترانه Just The Two of Us بود که به شکلی عالی همراه با بیل ویترز هنرمند سبک سول اجرا شده بود. این آلبوم در سال 1981 به میزان فروش پلاتینیوم رسید و جایزه گرمی سال 1982 را برای بهترین ترانه R&B و بهترین اجرای جز فیوژن از آن خود ساخت. این آلبوم کاندیدای جایزه بهترین صفحه سال و بهترین ترانه سال نیز بود.

از این زمان به بعد، واشینگتن وارد گروهی از هنرمندانی به صحنه موسیقی شد که نامشان از نشانه های پایدار دهه های 80 و 90 است. او نه تنها کنی جیKenny G را به صف اول آورد، بلکه هنرمندانی چون والتر بیسلی (Walter Beasley)، استیو کول (Steve Cole)، پاملا ویلیامز (Pamela Williams)، ناجی (Najee) و جورج هوارد (George Howard) را در عرصه smooth jazz به جهان موسیقی معرفی نمود.

قسمتی از ترک اول آلبوم "آریا" که در سال 2000 پس از مرگ واشنگتن منتشر شد

کنایه پنهان در زندگی واشینگتن این بود که او، در حالی که بزرگترین فرصت زندگی خود را مدیون غیبت هنرمندی دیگر بود، تا زمانی که سبک smooth jazz را تا لحظات آخر هزاره دوم همراهی کند زنده ماند اما نتوانست مانند هنک کرافورد، که همان هنرمند غایب بود، به زندگی در هزاره سوم ادامه دهد. در روز 17 دسامبر سال 1999، واشینگتن پس از ضبط چهار قطعه موسیقی برای برنامه تلویزیونی The Early Show در اتاق انتظار استودیوی CBS بود که دچار حمله شدید قلبی شد و پس از انتقال به بیمارستان درگذشت.

آثار گروور واشینگتن، میراث ابدی نسل آینده و هنرمندان مشتاق جز به شمار میروند و در گوشه و کنار شهر، از کلاسهای کالج تا کوچه پس کوچه های شهر، به گوش میرسند.

[magmagf]

چیک کوریا (Chick Corea) از دهه 60 تا کنون، یکی از پر اهمیت ترین هنرمندان جز بوده است. کوریا که در هیچ دوره ای از کار حرفه ای خود تنها به حفظ افتخارات گذشته بسنده نکرده است، در تعداد بسیاری از پروژه های مهم موسیقی شرکت داشته و حس کنجکاوی وی در زمینه کشف نکاتی تازه در موسیقی هرگز کاهش نیافته است.

او پیانیستی چیره دست است و همراه با هربی هنکوک (Herbie Hancock) و کیت جرت (Keith Jarrett)، از هنرمندان عالی و صاحب سبکی است که پس از بیل ایوانز (Bill Evans) و مک کوی تاینر (McCoy Tyner) به ظهور رسیدند.



کوریا یکی از معدود نوازندگان ماهر کیبورد الکتریکی نیز به شمار آمده و در این زمینه صاحب سبکی یگانه و قابل تشخیص است. به علاوه چندین قطه جز استاندارد - از جمله Spain، La Fiesta و Windows - نیز ساخته اوست.

آرماندو آنتونی "چیک" کوریا Armando Anthony "Chick" Corea ، در سال 1941 در چلسی ماساچوستس متولد شد. وی نواختن پیانو را در سن 4 سالگی آغاز کرد و از همان ابتدا تحت تاثیر هوراس سیلور (Horace Silver) و باد پاول (Bud Powell) قرار دشت.

او با اجرای برنامه به اتفاق گروههایی چون (Mongo Santamaria and Willie Bobo 1963-1962)، بلو میچل (Blue Mitchell 66-1964)، هربی مان (Herbie Mann) و استن گتز (Stan Getz) به کسب تجربه پرداخت و در سال 1966، اولین صفحه خود را به عنوان رهبر گروه آماده کرد که Tones for Joan's Bones نام داشت و سپس با تریوی خود در سال 1968 ترانه Now He Sings, Now He Sobs را ضبط نمود که اکنون در میان ترانه های کلاسیک سبک خود قرار دارد.

کوریا پس از یک همکاری کوتاه مدت با سارا واون (Sarah Vaughan 1990-1924 خواننده جز) به عنوان جانشین هربی هنکوک به گروه مایلز دیویس (Miles Davis 1991-1926 نوازنده مشهور ترومپت جز) پیوست و در دوره بسیار مهم تغییر و تحول این گروه در سالهای 68 تا 70، با آنان همراه بود. دیویس او را به نواختن پیانو الکتریکی تشویق نمود و از تواناییهای کوریا در اجرای آلبومهای برجسته ای چون Filles de Kilimanjaro، In a Silent Way، Bitches Brew و Miles Davis at the Fillmore استفاده کرد.



چیک کوریا در سال 2004

کوریا پس از ترک دیویس وارد کوارتت جز آوانگارد (پیشرو) Circle شد اما در پایان سال 1971 مجددا تغییر مسیر داد. او پس از ترک Circle مدت کوتاهی به همکاری با استن گتز پرداخت و سپس گروهی به نام Return to Forever را به وجود آورد که در ابتدا به عنوان گروهی با موسیقی ملودیک برزیلی کار خود را آغاز نمود اما در طی یک سال کوریا به همراهی استنلی کلارک (Stanley Clarke)، بیل کانرز (Bill Connors) و لنی وایت (Lenny White) آن را به گروه قدرتمند فیوژن (ترکیبی) مبدل کرد. موسیقی گروه Return to Forever بیشتر متمایل به راک بود اما همچنان دارای بداهه نوازیهای جز بوده و اجرای کوریا حتی در میان سر و صدای الکترونیک، همچنان شاخص و قابل تشخیص بود.


در اواخر دهه 70 و با از بین رفتن گروه، کوریا نام Return to Forever را حفظ نمود و به اجراهای بزرگ با گروههای بزرگ جز یا بیگ بند (big band) پرداخت. در طی چند سال بعد، کوریا عموما بر نواختن ساز اکوستیک متمرکز بود و در تعداد بسیاری از مناسبتها و برنامه های مختلف شرکت داشت که اجراهای جداگانه دو نفره وی با گری برتون (Gary Burton) و هربی هنکوک، کوارتتی با مایکل برکر (Michael Brecker)، تریو با میروسلاو ویتوس (Miroslav Vitous) و روی هاینز (Roy Haynes)، مراسم تجلیل از تلونیوس مانک و حتی تعدادی اجرای موسیقی کلاسیک از آن جمله اند.

در سال 1985، کوریا یک گروه فیوژن جدید به نام Elektric Band تشکیل داد و چند سال بعد، برای حفظ تعادل موسیقی خود Akoustic Trio را نیز به وجود آورد. وی با وجود رفتن نوازندگان قبلی و ورود نوازندگان جدید همچنان به رهبری گروههای مختلف ادامه داد. در طی سالهای 96 و 97 کوریا با یک گروه کوینتت (5 نفره) از ستارگانی چون کنی گرت (Kenny Garrett) و والاس رونی (Wallace Roney) به صحنه بازگشت و به اجرای نسخه های مدرن آثار باد پاول و تلونیوس مانک پرداخت.

او همچنان به عنوان یکی از نیروهای مهم موسیقی جز به کار ادامه میدهد و خوشبختانه تمام مراحل پیشرفت و شکل گیری آثارمتعدد و گوناگونش بر روی صفحات مختلف موسیقی ثبت شده اند.



در سال 2000، چیک کوریا قرن 21 را با انتشار یک جفت صفحه پیانوی سولو به نامهای Solo Piano: Originals و Solo Piano: Standards آغاز کرد و در سال 2001 با آلبوم Past, Present & Futures به کار ادامه داد.

آثار بعدی او عبارتند از Rendezvous in New York در سال 2003، To the Stars در سال 2004 و The Ultimate Adventure که در سال 2006 منتشر شده اند.

[magmagf]

تلونیوس اسفیر مانک (Thelonious Sphere Monk 1982-1917) یکی از تاثیرگذارترین چهره های تاریخ موسیقی جز و یکی از بنیانگذاران بی باپ (bebop) به شمار میرود. حضور قدرتمند او به عنوان یک آهنگساز و نوازنده پیانو، تاثیر عمیقی بر انواع مختلف موسیقی برجا گذاشته است.

مانک در اکتبر سال 1917، در کارولینای شمالی متولد شد اما مدت کوتاهی پس از تولد او، والدینش به نیویورک سیتی مهاجرت کردند. مانک نواختن پیانو را از کودکی آغاز کرد و در سن 13 سالگی موفق به دریافت جایزه مسابقات هفتگی موسیقی دانان آماتور که در تئاتر آپولو برگزار میشد، گشت.

دفعات برنده شدن او در این مسابقات به قدری زیاد بود که بالاخره از حضور او در این رقابتها جلوگیری شد. مانک در 19 سالگی به گروه موسیقیی در تماشاخانه مینتون Minton واقع در هارلم پیوست و در آنجا بود که همراه با چارلی پارکر (Charlie Parker)، دیزی گیلسپی (Dizzy Gillespie) و تعداد دیگری از نوازندگان سبکی نوین در موسیقی جز ایجاد کرد که به بی باپ شهرت یافت. این تک نواز افسانه ای، از قطعات موسیقی خود مانند (Round Midnight) به مثابه زمینه ای برای بیان ایده های موسیقایی خود بهره میبرد.



در سال 1947، مانک اولین صفحه های خود را با کمپانی بلونوت (Blue Note) ضبط کرد. این آلبومها از قدیمیترین مدارک موجود سبک منحصر به فرد آهنگسازی و بداهه نوازی اوست که در هر دو مورد، از تکرارهایی نامتعارف، استفاده از قطعاتی با فاصله گذاریهای ناهماهنگ و آوایی ناهنجار اما سرخوشانه بهره برده است.

در همین سال، او با نلی اسمیت (Nellie Smith) ازدواج میکند. در سالهای بعد از آن، مانک در آثار استودیویی مختلفی با هنرمندانی چون مایلز دیویس (Miles Davis)، چارلی پارکر و سانی رولینز Sonny Rollins همکاری کرده و آثاری با کمپانیهای پرستیژ رکوردز (Prestige Records) و ریورساید رکوردز (Riverside Records) منتشر میکند. آلبومهای Brilliant Corners و Thelonious Monk with John Coltrane مربوط به این دوران هستند و موفقیت جهانی تلونیوس مانک به عنوان آهنگساز و پیانیست را رقم زدند.

در سال 1957، کوارتت تلونیوس مانک (Thelonious Monk Quartet) که شامل جان کولترین نیز بود، به اجرای برنامه ای مداوم در کافه Five Spot پرداخت. اجراهای این گروه با استقبال بی نظیری مواجه شده و نظر مثبت منتقدان را به خود جلب نمود. طی چند سال بعدی، مانک به برگزاری تور در آمریکا و اروپا مشغول بود و تعدادی از تاثیرگذارترین آثار خود را نیز منتشر کرد.



تصویر چهره او در سال 1964 بر روی مجله تایم (Time) منتشر شد، افتخاری که تنها نصیب سه موسیقیدان جز دیگر شده است. در این زمان، مانک یکی از شرکت کنندگان محبوب فستیوالهای جز در سراسر جهان بود که در آنها همراه با کوارتت خود ظاهر میشد.

در اوایل دهه 70، او به اجرای موسیقی در تور و ضبط موسیقی ادامه نداد و تنها در مواردی نادر، در مرکز هنرهای نمایشی لینکلن (Lincoln Center)، کارنگی هال (Carnegie Hall) و فستیوال جز نیوپورت (Newport Jazz Festival) ظاهر شد.

تلونیوس اسفیر مانک در پنجم فوریه سال 1982 درگذشت. از او بیش از 70 اثر به جا مانده است که همه جزو آثار کلاسیک محسوب شده و هنوز به عنوان الگوی موسیقی برای موسیقی دانان تمام سبکها مورد استفاده قرار میگیرند. او در دوران زندگی خود جوایز متعددی دریافت کرد و آثارش پس از مرگ نیز برای وی افتخاراتی کسب میکنند.



انستیتوی اسمیتسونیان (Smithsonian Institution) با ایجاد آرشیوی از تمام آثار مانک، به حفظ موسیقی او پرداخته است و علاوه بر اینها، اداره پست آمریکا نیز، به یادبود این هنرمند تمبری با تصویر وی منتشر نموده است. انستیتوی جز تلونیوس مانک نیز به افتخار او تاسیس شده است که تضمینی بر حفظ و اشاعه موسیقی بی نقص، اصیل و منحصر به فرد مانک در دستیابی به استانداردهایی است که برای هر علاقمند به موسیقی، مثالی درخشان خواهد بود.