سازمان جهاني بهداشت اعلام كرده است كه يك ميليارد نفر از مردم جهان چاق هستند يا برحسب معيارهاي علمي و پزشكي اضافه وزن دارند. از سوي ديگر، به گزارش همين سازمان، هر سال در جهان 17ميليون نفر براثر سكتة قلبي جان ميسپارند كه يكي از علتهاي اصلي آن چاقي است. چاقي نه تنها علت اصلي بسياري از مرگ و ميرهاست، بلكه زمينهساز بسياري از بيماريها نيز هست. چگونه ميتوانيد بفهميد كه آيا برحسب معيارهاي علمي چاق هستيد يا نه؟ جدول «شاخص جرم بدن» در اين راه به شما ياري ميكند.
براي اينكه دقيقاً بدانيم كه چاق هستيم يا لاغر، پيش از همه بايد اندازة وزن و قد خود را بدانيم، يعني تنها وزن شخص براي تعيين چاقي او كافي نيست، اندازة قدش را هم بايد در نظر بگيريم. «شاخص جرم بدن» يا BMI) Body Mass Index) كه در واقع رابطه بين وزن و قد را نشان ميدهد، يكي از دقيقترين معيارهاي علمي است كه به ياري آن ميتوانيم بفهميم كه كيلوگرمهاي اضافي بدن، چگونه سلامت ما را به خطر مياندازند. امروزه پزشكان، پژوهشگران و متخصصان مراقبتهاي بهداشتي از اين شاخص علمي بسيار سود ميجويند تا از ميزان دقيق چاقي اشخاص آگاه شوند. جدولها يا تابلوهاي ويژهاي هم طراحي شده كه با مراجعه به آنها خود شخص نيز ميتواند به سادگي دريابد كه آيا چاق است، اضافه وزن دارد، يا كمبود وزن. براي اين كار كافي است كه اندازة دقيق قد و وزن خود را بدانيم. البته ”شاخص جرم بدن“ ميزان چربي بدن را به طور مستقيم تعيين نميكند، ولي بالابودن اين شاخص از معيارهاي عادي، معمولاً با افزايش چربي بدن، و در نتيجه اضافهوزن، ارتباط دارد. بنابراين همچنان كه بايد ميزان فشار خون و كلسترول خود را منظماً تحتنظر بگيريم، «شاخص جرم بدن» خود را نيز بايد محاسبه كنيم، زيرا BMI بالا يا افزايش آن نشانة خطر است.
چگونه BMI را محاسبه كنيم؟
همچنان كه گفتيم براي محاسبة ”شاخص جرم بدن“ خود ميتوانيد به جدولي كه در همين صفحه چاپ شده است، مراجعه كنيد. اما خودتان هم ميتوانيد با در دست داشتن اندازة قد و وزن خود، BMI را محاسبه كنيد، به اين ترتيب كه وزن خود را (برحسب كيلوگرم) بر مجذور قد خود (برحسب سانتيمتر) تقسيم كنيد و حاصل را در عدد 10000 (دههزار) ضرب كنيد. عدد به دست آمده «شاخص جرم بدن» (BMI) شماست. روش يادشده را ميتوان در فرمول زير خلاصه كرد:
1000 * ۲قد/وزن يعني :
weight (وزن برحسب kg) تقسيم بر مجذور قد Height2 (برحسب cm) ضرب در 10000.
مثال: اگر وزن شما 70 كيلوگرم و قدتان 170 سانتيمتر باشد، «شاخص جرم بدن» (BMI) شما ميِشود:
24.2=10000×[1702÷70]
(در جدول اين عدد گِرد (روند) شده به صورت 24 آمده است)
وزن مناسب كدام است؟
در رهنمودهاي علمي استاندارد تعريف جديدي از «وزن مناسب» داده شده است، بدين معني كه:
● اگر «شاخص جرم بدن» شخص (يعني نسبت قد و وزن) 24 يا كمتر باشد، وزن او مناسب است.
● وزن عادي و مناسب ـ شما شاخص جرم بدن: 18.5 - 24.9
● وزن كم ـ شاخص جرم بدن: زير 18.5
● اضافه وزن ـ شاخص جرم بدن: 25 - 29.5
● چاق ـ شاخص جرم بدن: 30 و بيشتر.
با استفاده از اين لينك و فايل فلاش خودتان محاسبه كنيد
کد:
برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید
چاقي چيست؟
اما براستي چاقي چيست؟ در دانشنامه پزشكي و زيستشناسي ميخوانيم: «چاقي عبارت است از تراكم بيش از اندازه و گسترده بافتهاي چربي كه سبب افزايش وزن بدن ميشود. شخص وقتي چاق است كه وزن او 25درصد بيش از وزن متناسب براي جنس، قد و سن او باشد.»
دو نوع چاقي داريم:
1) چاقي غذايي (يا در واقع: پرخوري)، يعني اينكه بدن بيش از نياز خود كالري دريافت ميكند.
2) چاقي مربوط به اختلالهاي غدد درونريز. يعني غددي كه تمام يا بخشي از ترشحات خود را به داخل خون ميريزند، مثل غدههاي «هيپوتالاموس» و لوزالمعده. اين نوع چاقي بسيار نادر است و 95درصد اشخاص چاق گرفتاري ديگري ندارند جز پرخوري!
تا چه حد در معرض خطر هستيد؟
BMI شاخص قابل اعتمادي براي تشخيص ميزان چربي در كل بدن است كه با خطر بيماري و حتي مرگ ارتباط دارد. اما عوامل ديگري را هم بايد در نظر گرفت، از جمله:
1. دور كمر
با يك متر نواري دور كمر خود را هم اندازه بگيريد، زيرا اندازة دور كمر شاخص خوبي براي تشخيص ميزان چربي ناحية شكم است، و شكمگُنده بودن يكي از نشانههاي عوامل خطرزا براي بيماري قلبي و بيماران ديگر است. كساني كه BMI آنها در محدودة 25 تا 9ر34 قرار دارد، و دور كمرشان هم بيش از 100سانتيمتر (براي مردان) و 89سانتيمتر (براي زنان) است، در معرض خطر بسيار بالاي ابتلا به مشكلات جسماني قرار دارند.
2. ساير عوامل خطرزا
علاوه بر اضافه وزن يا چاقي، عوامل خطرزاي ديگري هم هستند كه همراه با چاقي، خطر ابتلا به بيماريها يا عوارض مرتبط با چاقي را افزايش ميدهند، از جمله:
ـ فشار خون بالا
ـ بالابودن كلسترول LDL (كلسترول بَد)
ـ پايين بودن كلسترول HDL (كلسترول خوب)
ـ بالابودن قندخون
ـ سابقة بيماري قلبي زودرس در خانواده
ـ عدم تحرك جسماني
ـ كشيدن سيگار
در رهنمودهاي علمي به كساني كه چاق هستند (BMI 30 يا بالاتر)، يا كساني كه اضافهوزن دارند (BMI 25 تا 29.5) و در عين حال دو يا چند تا از عوامل يادشده در بالا را هم دارند، توصيه ميشود كه حتماً وزن خود را كم كنند. حتي كمكردن ميزان كمي از وزن (فقط 10درصد وزن فعليتان) از خطر ابتلا به بيماريهاي مرتبط با چاقي ميكاهد. افرادي كه اضافهوزن دارند، اما اندازه دور كمرشان خيلي زياد نيست، و كمتر از دو تا از عوامل خطرزا را هم دارند، شايد لازم باشد كه به جاي كمكردن وزن، جلو بيشترشدن وزن خود را بگيرند.
با پزشك خانوادگيتان (همان دكتر مورد اعتماد) مشورت كنيد تا دريابيد كه آيا خطر برايتان بيشتر شده و لازم است وزن كم كنيد يا نه. پزشك با در نظر گرفتن BMI، اندازة دور كمر، و ساير عوامل مؤثر در مورد شما، احتمال ابتلا به بيماري قلبي را ارزيابي ميكند. افرادي كه اضافهوزن دارند يا چاق هستند، بيشتر در معرض خطر بالارفتن فشار خون، افزايش كلسترول يا ساير اختلالات مرتبط با چربي، ديابت نوع دوم، بيماري قلبي، حملة قلبي، و انواع خاصي از سرطان قرار دارند. تكرار ميكنيم كه اگر فقط 10درصد از وزن خود كم كنيد، خطر ابتلا به اين بيماريها را كاهش خواهيد داد.
چند نكته ديگر
«شاخص جرم بدن» معيار خوبي براي تشخيص ميزان چربي در كل بدن و پيشبيني خطرهاست. اين شاخص، هم براي مردان معتبر است، و هم براي زنان، اما محدوديتهايي هم دارد، از جمله:
ـ ممكن است ميزان چربي بدن ورزشكاران و كساني را كه هيكل عضلاني دارند، بيش از حد واقعي براورد كند.
ـ ممكن است ميزان چربي بدن افراد سالخورده و كساني را كه تودة عضلانيشان كاهش يافته است، كمتر از حد واقعي براورد كند.
ـ كاربرد BMI برحسب سن و سال و جنسيت اشخاص نيز فرق ميكند چربي بدن كودكان به هنگام رشد در طي سالها تغيير ميكند و تفسير BMI بستگي به سن كودك دارد. افزون بر اين، دختران و پسران در حين رسيدن به بلوغ از لحاظ ميزان چربي بدن با هم تفاوت دارند. اين ملاحظات در نمودارهاي خاصي آمده است كه مورد استفادة متخصصان قرار ميگيرد.
دنياي وارونه!
به راستي در دنياي وارونهاي زندگي ميكنيم. باور نميكنيد؟ به آمار و ارقام زير توجه كنيد:
● در همايش جهاني گرسنگي ـ كه سال گذشته در شهر رم برگزار شد ـ اعلام گرديد كه 800 ميليون نفر از جمعيت كرة زمين گرسنهاند، و در هر 4 ثانيه يك نفر براثر گرسنگي جان ميسپارد. (در اين همايش حتي يكي از كشورهاي ثروتمند جهاني شركت نكرده بود!)
● دو سوم مردم امريكا به چاقي مفرط مبتلا هستند، يا دستكم اضافهوزن دارند. علت اصلي پرخوري است!
● هر سال، در سراسر جهان، يك ميليون و 700هزار نفر براثر بيماريهاي مرتبط با چاقي ميميرند.
● به روايت پزشكان و متخصصان تغذيه 40 درصد مردم ايران دچار سوء تغذيه هستند: 20درصد از پرخوري، و 20درصد به علت اينكه به مواد غذايي كافي دسترسي ندارند.
منبع:وبلاگ ملاصدرا