بهترين ميان وعده هاي ديابتي
ما بسیاری از دیابتی ها اگرچه در وعده های غذایی تعیین شده، موادغذاییلازم را دریافت می کنند؛ باز هم بین این وعده ها دچار گرسنگی می شوند ونمی دانند که آیا از نظر طبی، آنها هم مجازند مانند افراد سالم، میان وعدهبخورند یا نه؟ و اگر پاسخ مثبت است، باید چه میان وعده ای بخورند؟
دکتر علیرضا استقامتی، فوق تخصص غدد و متابولیسم و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، به این سوال پاسخ می دهد.
آقای دکتر! میان وعده در بیماران دیابتی چه تعریفی دارد؟
وعده های کوچکی که بین وعده صبحانه و ناهار و همچنین بین ناهار و شام قرار می گیرند، میان وعده نامیده می شوند و البته در بیماران دیابتی نوع یک و دو تا حدود زیادی با هم تفاوت دارد.
چه تفاوتی؟
افراد مبتلا به دیابت نوع 2 در اکثر مواقع مشکل اضافه وزن دارند و به همین دلیل باید نسبت به کالری دریافتی روزانه اهمیت دهند و حتی یک کالری هم بیشتر از رژیم غذایی شان مصرف نکنند.
به همین دلیل، ما در بیماران دیابتی نوع2، اعتقادی به میان وعده نداریم اما در بیماران مبتلا به دیابت نوع یک، وضعیت تا حد زیادی متفاوت است؛ چرا که اغلب این بیماران مشکل چاقی و اضافه وزن ندارند و ا ز آنجا که انسولین تزریق می کنند، باید مراقب افت قندخونشان باشند و برای پیشگیری از بروز این مشکل یا رفع آن، از میان وعده های مجاز استفاده کنند.
کدام میان وعده ها مجاز است؟
اصل اول، این است که هیچ یک از بیماران دیابتی نمی توانند هر آنچه دوست دارند، بخورند و به کالری دریافتی شان بی توجه باشند. توصیه ما به بیماران دیابتی، به ویژه مبتلایان به دیابت نوع یک، این است که هنگام گرسنگی خارج از وعده های غذایی، یک میوه بخورند یا مقداری لبنیات (طبق رژیم غذایی و نه به صورت نامحدود) مصرف کنند. در عین حال، خوردن یک بیسکوییت کوچک یا لقمه ای نان و پنیر و سبزی نیز می تواند گزینه پیشنهادی مناسبی باشد.
آیا منع غذایی خاصی هم برای مصرف میان وعده ها وجود دارد؟
ما هرگز به یک بیمار مبتلا به دیابت نمی گوییم که مثلا خوردن این ماده غذایی ممنوع است و به هیچ وجه نمی توانید آن را مصرف کنید اما همیشه توصیه می کنیم که چه در مصرف موادغذایی در وعده های خود و چه در مصرف میان وعده ها حد اعتدال را رعایت کند و پرخوری نکند. حتی مصرف مواد شیرین هم برای دیابتی ها ممنوع نیست و این بیماران می توانند با تجویز پزشک معالج شان مقدار کمی شیرینی بخورند؛ چرا که ما معتقدیم اگر منع غذایی برای بیمار بگذاریم فرد ولع بیشتری پیدا می کند و میل به خوردن مواد شیرین در او افزایش می یابد.
به عنوان مثال، بستنی هم می تواند جزو میان وعده های افراد دیابتی باشد؟
مهم ترین نکته، محاسبه میزان کالری های دریافتی روزانه دیابتی ها است. اول باید حساب کنیم که یک بستنی چند کالری دارد و میزان کالری دریافتی بیمار دیابتی در طول روز چقدر باید باشد. به عبارت دیگر، می توان بستنی را در میان وعده های دیابتی ها قرار داد؛ به شرطی که بیمار مبتلا به دیابت فکر نکند که هر وقت اراده کرد می تواند یک بستنی بخورد و خیالش از افزایش قندخون راحت باشد؛ بلکه با تنظیم دوز انسولین خود قادر است تکه ای بستنی به عنوان میا ن وعده مصرف کند اما کوچک ترین زیاده روی موجب افزایش قندخون و بروز مشکلات بعدی خواهد شد.
سن بیماران دیابتی هم در انتخاب نوع میان وعده ها موثر است؟
بله؛ سن بیماران در انتخاب میان وعده ها از اهمیت خاصی برخوردار است. مثلا کودکان و نوجوانان دیابتی به دلیل آنکه در سنین رشد قرار دارند، منع غذایی خاصی ندارند و مصرف میان وعده در آنها بسیار مهم تلقی می شود اما باید از رژیم غذایی خود تبعیت کنند.
البته رژیم غذایی برای 4 گروه 1 تا 3 ساله، 3 تا 7 ساله، کودکانی که در سنین مدرسه قرار دارند و همچنین کودکان و نوجوانان در سنین بلوغ متفاوت است و از فاکتورهای ویژه ای تبعیت می کند. به همین دلیل توصیه می شود افراد دیابتی در هر گروه سنی برای مصرف مواد غذایی چه در قالب وعده های غذایی و چه در قالب میان وعده ها حتما با پزشک معالج شان مشورت کنند. البته باز هم تاکید می کنم که مصرف میان وعده ها در کودکان و نوجوانان بیشتر از سایر گروه های سنی اهمیت دارد و از کاهش قندخون جلوگیری می کند و اگر درست انتخاب شود و میان وعده ای مقوی باشد، مانع از اختلال های دوران رشد خواهد شد.
این روزها در بسیاری از فروشگاه های موسوم به سوپرمارکت های دیابتی، تنقلاتی یافت می شود که روی آنها عبارت رژیمی یا دیابتی دیده می شود. این میان وعده ها چقدر قابل اطمینان هستند؟
اگر منظورتان انواع شکلات ها و آبنبات های رژیمی یا دیابتی است، من می گویم که اگر مصرف نشوند، بهتر است؛ زیرا درست است که در ترکیب این میان وعده ها به جای گلوکز از قند مصنوعی (آسپارتام) استفاده شده اما اگر بیش از حد مجاز مصرف شوند، به واسطه کالری ای که دارند، مشکل آفرین خواهند بود.
در عین حال مصرف مداوم آنها پوسیدگی دندان ها را به دنبال دارد. البته اگر مصرف این تنقلات به صورت خیلی کم و تحت نظر پزشک باشد، مشکلی ایجاد نمی کند اما تجربه ثابت کرده که اکثر بیماران دیابتی به مصرف این تنقلات شیرین عادت می کنند و اگر این میان وعده های به اصطلاح رژیمی در اختیارشان نباشد، به سراغ شرینی های دیگر می روند و این کار بسیار خطرناک است.
به گروهی از بهترین میان وعده هایی که می توانند جایگزین این تنقلات رژیمی شوند، اشاره می کنید؟
سبزیجات، میوه های کم کالری، لقمه های کوچک نان و پنیر، 2 تا 3 عدد بیسکوییت کوچک، چای کم رنگ، لبنیات کم چرب و انواع مغزها و ... اینها از جمله تنقلاتی هستند که بیماران دیابتی تحت نظر پزشک معالج شان می توانند آنها را مصرف کنند. البته روزانه نمی توان همه اینها را مصرف کرد. باید یکی از آنها انتخاب شود و بیماران دیابتی نوع 2 باید به این موضوع بیشتر دقت کنند؛ چرا که مشکل اضافه وزن در اکثر آنها وجود دارد.
جواب بصورت نقل قول
