درباره "گرگ بیابان" اثر هرمان هسه
منتقدی دربارهء این اثر می نویسد: " جوهر کلام رسالهء گرگ بیابان، نظریهء سه درجهء آگاهی است: طبقهء متوسط فقط می خواهد خودش را حفظ کند. از آزمایش سخت و موضع گیریهای مطلق پرهیز می کند. جریان میانی و بینابین دو بی نهایت را دنبال می کند. آرامش و راحتی را در حساب های بانکی، پیوندهای محکم فامیلی و حمایت قانون و نظم می داند. برای هاری سمبل طبقهء متوسط خانه است: خانهء مرتب، آرام، پاکیزه، راحت و قابل احترام. آنتی تز این خانه، عالم اسفل است. عالمی که هاری در آن از راه تجربه تحصیل دانایی می کند. به احتمال بسیار دیکتاتورها بر آدم های محترم و ترسو حکومت می کنند. زیرا آنها هستند که " اکثریت را جانشین قدرت، قانون را جانشین زور، و مراجعه به آراء را جانشین مسئولیت نموده اند." (1)
تنها گرگ بیابان است که می تواند طبقهء متوسط را در مقابل همین طبقه حفظ و حراست کند. گرگان بیابان همان روشنفکران هنرمند دارای معنویت و علم و سیاست هستند، که تعقلی همانند آگاهی فناناپذیران دارند.{ آگاهی نوع سوم } با این وجود آنها پسران و دختران طبقهء متوسط هستند و چنان اسیر وحشت های طبقهء خویش شده اند که بر این باورند که از میان بردن تصورات موروثی شان در خویشتن " انتحار" است! استدلال آنان این است که انگیزهء دست زدن به تجربهء خطرناک که سرانجام بصیرت فناناپذیران را برایشان به ارمغان خواهد آورد، وسوسهء گرگ درونی یا هوس های حیوانی پست است ولاغیر.(2) درست است که نظریات آنها دربارهء فناناپذیری می توانست آنها را در عداد رهبران متنفذ طبقهء متوسط درآورد، با این وجود بسیاری ( مانند هاری ) از کشمکش بین این دو خواهش عاجز شده اند. خواهش میان ماندن و سرکردن، و خطرجویی مردن جسمانی یا روحانی برای یک زندگی متناسب و با ربط که در هیچ جای جامعه نمی توان یافت...
فناناپذیران دارای آگاهی پایهء سوم ( آگاهی سیذارتایی ) می باشند. در واقع انسان دارندهء یک خویشتن یا دو خویشتن نیست. بلکه دارندهء بی نهایت خویشتن است! از آنجا که هاری کوشش دارد یک خویشتن خود را معدوم کند احمقی مضاعف است! { چون } 1- انسان دو بعدی، یک پله از جهت تکامل بالاتر از انسان تک بعدی طبقهء متوسط است. 2- یک راه رسیدن به وحدت شخصیت، توسعه دادن آن است. هم از طریقهء تجربهء خوش و هم از راه تجربهء تلخ. که نه تنها دو خویشتن، بلکه خویشتن های بی نهایت را شامل می شود که در هماهنگی کامل می باشند. آن وقت خویشتن کل هستی می شود. عده ای به تازگی این تز " هزار خویشتن " را در صورت قدیسین و گناهکاران آزاده ای می بینند که با حدت و شدت، بدون توجه به مصیبت، گوشه گیری، انکار نفس، و مرگ به دنبال مطلق اند. بعضی از آنها مثل سیذارتا، به خاطر " توانایی مردن داشتن " و قدرت عریان کردن خویش و تسلیم دائم خویشتن، فناناپذیر شده اند."