تب یونجه
● شرح بیماری
تب یونجه (رینیت آلرژیک) عبارت است از یک واکنش آلرژیک به مواد آلرژی‌زای موجود در هوا که چشمها، بینی، سینوسها، گلو، و لوله‌های برونشی موجود در ریه‌ها را گرفتار میکند. البته نام این بیماری گمراهکننده است، زیرا یونجه باعث واکنش آلرژیک نمی‌شود و در این بیماری تبی وجود ندارد. حملات رینیت آلرژیک در فصل گرده افشانی گیاهان تشدید میشود و با پایان آن فروکش میکنند.
● علایم شایع
▪ عطسه مکرر؛ گرفتگی بینی همراه با خارج شدن ترشحات بی‌رنگ و شفاف
▪ خارش در سقف دهان
▪ خارش، اشک‌ریزش
▪ گاهی خس خس سینه
▪ سوزش گلو
● علل
دستگاه ایمنی بدن‌پادتن‌هایی تولید میکند که باعث رها شدن یک ماده شیمیایی به نام هیستامین میشود. این ماده نیز باعث ایجاد تورم و تحریک در نواحی حساس (بینی، سینوسها، چشمها) میشود.
|مواد آلرژی‌زای موجود در هوا که می‌توانند موجب حساسیت آلرژیک شوند عبارتند از:
▪ مایت‌ها (موجودات ریزی که روی گرد و غبار موجود هستند).
▪ گرده گیاهان علفی، گلها، چمن و درختان
▪ قارچها
▪ دود تنباکو و سایر آلاینده‌های هوا
▪ گرد و غبار
▪ عوامل افزایش دهنده خطر
▪ سابقه دیگر واکنشهای آلرژیک، مثل اگزما یا آسم
▪ سیگار کشیدن
▪ فصول بهار و پاییز. اکثر گیاهان در این فصل گرده افشانی میکنند.
▪ سابقه خانوادگی آلرژی
▪ سرکوب ایمنی (به علت داروها یا بیماری).
● پیشگیری
▪ توصیه‌هایی را که در قسمت اصول کلی درمان آمده است به کار ببرید.
● عواقب مورد انتظار
▪ علایم را می‌توان با درمان کنترل نمود، اما خود بیماری تا آخر عمر ممکن است ادامه داشته باشد. این بیماری معمولاً دردسر آفرین است تا ناتوان کننده.
● عوارض احتمالی
▪ مشکل در خواب و خستگی مزمن
▪ مستعد شده به سایر عفونتهای تنفسی
▪ عفونتهای گوش
● درمان
الف) اصول کلی
▪ امکان دارد آزمایشاتی مثل شمارش سلولهای خون و آزمونهای پوستی جهت آلرژی توصیه شوند، اما این آزمایشات معمولاً برای تشخیص ضروری نیستند.
▪ هر چقدر که می‌توانید مواد آلرژی‌زا را از محیط زندگی یا کار خود حذف کنید.
▪ در موارد اتاق خواب خود این گونه عمل کنید. ـ اساسی اتاق، قالیچه و فرش، و پرده‌ها را از اتاق بیرون ببرید.
ـ دیوارها، چوب کاری‌ها، و کف اتاق را با یک طه مرطوب تمیز کنید. کف اتاق را واکس بزنید. ـ فنرهای تخت، تشک و متکاها را با یک پوشش پلاستیکی بپوشاند. ـ تنها از قالیچه‌ای استفاده کنید که بتوانید هفته‌ای یک بار آن را بشویید. ـ از ملحفه، روانداز و پتوی استفاده کنید که بتوانید مرتب آنها را بشویید (مثلاً ملحفه و روانداز نخی، و پتوی دارای الیاف مصنوعی).
روی تخت خود روتختی کلفت پشمی نیاندازید. ـ در اتاق خود صندلی چوبی یا پلاستیکی بگذارید و نه صندلی توپر ـ حتی‌المقدور پرده‌های پلاستیکی آویزان کنید و آنها را روزانه گردگیری کنید. ـ با استفاده از جاروبرقی، دستمال گردگیری مرطوب، و طه مرطوب یا روغن زده شده اتاق خود را هفته‌ای یک بار به طور کامل تمیز کنید. سایر اقدامات پیشگیرانه:
۱) پنجره‌ها و درها را تا حدامکان بسته نگاه دارید.
۲) از دست‌زدن به اشیایی که گرد و غبار گرفته‌اند، مثل کتاب یا لباس آویزان شده در کمک، خودداری کنید.
۳) از نگهداری حیوانات خشک شده یا اسباب‌بازی‌های پر شده از الیاف مختلف در منزل خودداری کنید.
۴) هرگونه حیوان خانگی را بیرون از منزل نگاه دارید. البته ماهی را می‌توان داخل منزل نگاه داشت.
۵) در هنگام قرار گرفتن در معرض مواد آلرژی‌زا، مثلاً زمان تمیزکاری منزل، از یک ماسه فیلتردار استفاده کنید.
۶) در صورت امکان، یک سیستم تصفیه هوا در سیستم گرمایشی و تهویه مطبوع منزل خود نصب کنید، ترجیحاً از نوع فیلتر HEPA .
۷) در صورت امکان، خودرو بهتر است سیستم تهویه مطبوع داشته باشد.
۸) ز کارهایی مثل چمن‌زنی خودداری کنید.
ب) داروها
▪ برای کاهش واکنش آلرژیک بدن، ممکن است داروهای زیر تجویز شوند:
۱) آنتی‌هیستامین‌ها؛ ضداحتقان‌ها (دکونژستان‌ها)؛ قطره کورتیزونی چشمی یا اسپری کورتیزونی بینی؛ قرص‌های کورتیزونی (تنها در موارد شدید)؛ اسپری بینی کرومولین؛ قطره بینی کرومولین. این داروها علایم را تخفیف میدهند، اما خود رینیت آلرژیک را درمان نمی‌کنند.
۲) در مواردی که ماده آلرژی‌زا شناخته شده باشد و بیماری شدت زیادی داشته باشد یا در تمام سال ادامه یابد، تزریقات دقیقی برای حساسیت‌زدایی انجام خواهد گرفت. شناسایی ماده آلرژی‌زا به کمک آزمون پوستی یا آزمایش خون انجام می‌گیرد.
در این روش، مقادیر کمی از ماده آلرژی‌زا بهطور دوره‌ای تزریق خواهند شد. این کار به مهار دستگاه ایمنی در مورد رهاسازی هیستامین کمک میکند. برای این که این روش نتایج مؤثری داشته باشد، شاید لازم باشد ماه‌ها یا سال‌ها پیگیری شود.
ج) فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
▪ محدودیتی برای آن وجود ندارد.
د) رژیم غذایی
▪ از خوردن غذاهایی که باعث واکنش آلرژیک می‌شوند خودداری کنید.
● درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
▪ اگر شما دچار علایم شدید تب یونجه(رینیت آلرژیک) هستید که این علایم در فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری های روزمره شما خلل وارد آورده‌اند.
▪ اگر علایم عفونت ظاهر شوند، مثل تب، سردرد، دردهای عضلانی، یا ترشحات غلیظ و تغییر رنگ یافته از بینی. امکان دارد عفونت سینوس ممکن است از عوارض آلرژی باشد.
▪ اگر دچار علایم جدید و غیر قابل توجیه شده‌اید. داروهای مورد استفاده در درمان ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشند.
حساسیت فصلی یا بیماری تب یونجه
این بیماری به اسامی مختلف نامیده می شود از جمله حساسیت فصلی، حساسیت بهار ، حساسیت به گروه گیاهان نامیده می شود. این بیماری ، جزء بیماریهای شایع به شمار می رود همچنین این بیماری با آسم نیز همراهی دارد و مواردی که فرد در آن به هر دو بیماری مبتلا است کم نمی باشد.
● چگونه این بیماری اتفاق می افتد ؟
گر چه هر کسی می تواند مبتلا به حساسیت توسط مواد حساسیت زای اطراف خود شود ولی این بیماری تمایل دارد که بعنوان یک صفت فامیلی در بعضی خانواده ها بیشتر انتقال یابد. این حساسیت پس از برخورد فرد با ماده حساسیت زا اتفاق می افتد.
در طول فصلی که گیاهان گرد افشانی می کنند، هر شخصی که در نزدیکی گیاهان قرار داشته باشد در معرض این گرده ها قرار خواهد گرفت.
افرادی که استعداد بروز حساسیت ( آلرژی ) دارند پس از قرار گرفتن در معرض گرده ممکن است به یک یا حتی چند نوع از آن گرده ها حساس شده و علائم حساسیت را بروز دهند. البته بعضی از گرده ها نسبت به بقیه قدرت حساسیت زائی بالاتری دارند .
برخی گرده های سبک که براحتی توسط باد جابجا می شوند، بیشتر مشکل را برای افراد بوجود می آورند. ولی گرده هائی که سنگین تر هستند و بوسیله باد نمی توانند مسافت زیادی جابجا شده و فقط گاهی بوسیله زنبورها و دیگر حشرات جابجا می شوند ، زمانی مشکل زا هستند که فرد در تماس مستقیم و نزدیک با این گیاهان قرار داشته باشد. گرده های سبک با توجه به اینکه براحتی جابجا می شوند در هر مکانی ( داخل یا خارج خانه ) می توانند باعث ایجاد علائم در فرد شوند.
● علائم بیماری حساسیت فصلی چیست ؟
شایعترین علامت در این بیماران عطسه های مکرر است که برای مدت طولانی گریبانگیر این افراد می باشد. علاوه بر آن، گرفتگی بینی و آبریزش بینی نیز از دیگر علائم این بیماری می باشد. سایر علائم شامل قرمزی، تورم و خارش بینی ، گلو ، دهان و حتی خارش در گوش می باشد. همچنین اختلال تنفسی در شب یه علت انسداد بینی که باعث اختلال در خواب شبانه می شود از دیگر علائم بیماری است.
البته علائم ذکر شده از نظر شدت از فردی به فرد دیگر و برحسب شدت بیماری متفاوت است، بصورتیکه در برخی موارد علائم بسیار آزار دهنده است بطوریکه با زندگی روزمره و عادی مثل کار کردن و یا به مدرسه رفتن تداخل می کند .
همانطور که گفته شد این بیماری ، مزمن بوده و ابتلای با آن هر سال پس از سال دیگر و به مرور باعث ایجاد مشکلات بهداشتی بعدی برای بیمار می شود. سینوزیت مزمن یکی از این مشکلات است و همچنین ابتلا به پولیپ بینی نیز امکان دارد. بعلاوه در صد قابل توجهی از این افراد نیز به آسم مبتلا بوده و یا بعداً به آن مبتلا خواهند شد.
● بیماری تب یونجه در چه فصلی عارض می شود؟
فصل ابتلا به این بیماری برای افراد مختلف ، متفاوت است بعلت اینکه ، درختان ، علفها و گلها هر کدام در فصلی از سال بیشترین میزان گرده افشانی را دارند، بنابراین بسته به نوع حساسیت فرد ممکن است زمان بروز حساسیت متفاوت باشد.
برای مثال درختان در اوایل بهار گرده افشانی دارند پس از افرادی که به گرده درختان حساسیت دارند حداکثر علائم خود را در اوایل بهار نشان خواهند داد. این درختان اکثراً شامل : صنوبر ، توس ، افرا، و نارون می باشد.
افرادی که به گرده تولید شده از علف و چمن حساسیت دارند علائم خود را در انتهای بهار و اوایل تابستان نشان خواهند داد ، زمانی که علفها بیشترین فعالیت گرده افشانی را دارند . حدود نیمی از افراد مبتلا به حساسیت فصلی به گرده ناشی از علف و چمن حساسیت دارند.
گلهای تزئینی نیز منبعی دیگر برای ایجاد علائم درافراد مبتلا به حساسیت فصلی است این گیاهان از میانه تابستان تا اواخر پائیز گرده افشانی کرده و در همین زمان فرد حداکثر علائم خود را نشان می دهد.
حال اگر کسی به چند نوع گیاه حساسیت داشته باشد و یا بدتر آنکه، هم به گرده درختان، هم علفها و هم گلها حساسیت داشته باشد، فصل بروز علائم در این شخص از اوایل بهار تا اواخر پائیز خواهد بود یعنی در بیشتر مواقع سال دچار مشکل است.
نوعی دیگری از این حالت در افرادی وجود دارد که به گرد و غبار موجود در هوا، مو و پوست سگها و گربه ها و سایر مواد حساسیت زای موجود در هوا حساسیت دارند . این افراد معمولاً در تمام طول سال علامت داشته و واژه «حساسیت فصلی» دیگر برای آنها صدق نمی کند، زیرا این افراد در تمام طول سال با مواد حساسیت زا برخورد دارند.
گروه قارچها، کپکها نیز می توانند باعث ایجاد حساسیت شوند که معمولاً در ماههای تابستان و پائیز باعث ایجاد علائم ، در بسیاری از مردم می شوند. این مواد حساسیت زا معمولاً د رمحلهای تجمع کاه، یونجه، و یا برگهای خشک شده وجود دارند و در آب و هوای مرطوب رشد آنها سرعت بیشتری گرفته و خصوصاً در شرایطی که جریان هوا و تهویه آزاد هوا برقرار نباشد به مقدار زیادی رشد کرده و گرده تولید می کنند.
● چگونه حساسیت ایجاد می شود ؟
بطور طبیعی سیستم ایمنی بدن ما هر گاه در معرض یک ماده ناآشنا و احتمالاً خطرناک ( مثل باکتری یا ویروس و ... ) قرار بگیرد با تولید آنتی بادی سعی در نابودی عنصر ناآشنای وارد شده به بدن را دارد و این یک روند طبیعی دفاعی بدن است. اما حساسیت زمانی اتفاق می افتد که سیستم دفاعی در برخورد با عوامل بی ضرری مثل گرده گیاهان واکنش شدیدی نشان داده و تولید آنتی بادی کند .
این آنتی بادی های تولید شده به سلولهای دیگری در بدن متصل شده و از آنها موادی مثل آنتی هیستامین آزاد می شود که در ایجاد علائم حساسیت نقش مهمی دارد.
بنابراین پس از اینکه بیمار یکبار در معرض ماده حساسیت زا قرار گرفت،در دفعات بعد با سرعت بیشتری به محض برخورد ماده آلرژی زا به سلولهای دفاعی، با سزعت بیشتری از خود هیستامین و سایر مواد حساسیت زا آزاد شده و باعث اتساع عروق خونی ، افزایش ترشحات بدن ( مثل اشک و آبریزش بینی ) ، تورم بافتها ، خارش ، عطسه و .... می شوند.
البته این واکنشها تهدید کننده حیات نبوده و علیرغم آزاری که برای فرد ایجاد می کنند، به محض اینکه فرد از محیط حاوی مواد حساسیت زا دور شود، علائم او فروکش خواهد کرد.
● چگونه می توان حساسیت فصلی را کنترل کرد ؟
همانطور که گفته شد، دوری جستن از ماده حساسیت زا ( در صورت امکان ) بهترین راه مقابله با این بیماری است. گرچه بعضی از افراد نقل مکان فرد را به منطقه ای دیگر توصیه می کنند و با اینکه گاهی این روش مفید است ولی هیچ تضمینی نیست که فرد به مواد حساسیت زای آن منطقه از قبل حساسیت نداشته باشد و یا حتی پس از مدتی به آنها را احساس نشود. لذا این روش علیرغم خرجی که برای بیمار به همراه دارد امکان شکست نیز دارد.
استفاده از وسائل تهویه هوا و حتی تصفیه هوا در طول فصول بیماری در خانه باعث می شود که کیفیت خواب شبانه بیمار و زندگی او بهبود یابد. همچنین استفاده از ماسکهای ضد گرد و غبار هم در محیط خارج خانه و محل کار باعث کاهش علائم نیز در آن وجود دارد.
همانطور که گفته هیستامین یکی از موادی است که باعث ایجاد علائم می شود بنابراین داروهای آنتی هیستامین در کاهش علائم فرد مؤثر می باشند. داروهای ضد احتقان نیز می توانند در کاهش بعضی از علائم مفید باشند گرچه هیچکدام از این داروها روی بیماری زمینه ای اثری نداشته و فقط علائم بیماری را کاهش می دهند.
داروهای بدون نسخه مثل اسپری های بینی علاوه بر اینکه ارزش محدودی در کاهش علائم بیماری دارند، استفاده طولانی مدت آنها می تواند عوارض داشته و علائم را بدتر کند.
استروئیدهای استنشاقی ( مثل اسپری بکلومتازون ) گاهی در کنترل بیماری مفید بوده و ممکن است پزشک آنها را تجویز کند. هنچنین حساسیت زدائی به یک حساسیت خاص نیز می تواند بعنوان نوعی درمان مد نظر باشد.
دانشگاه علوم‌پزشکی بوشهر
جواب بصورت نقل قول