انواع واكنش هاي شيميايي :
صدها نوع واكنش شيميايي وجود دارد
ولي مي توان آن ها را در پنج نوع كلي تقسيم كرد:
1- تركيبي 2- سوختن 3- تجزيه 4- جابه جايي يگانه 5- جابه جايي دوگانه
1- واكنش تركيبي :واكنشي است كه در آن چند ماده باهم تركيب مي شوند
و فرآورده (ها)ي تازه اي با ساختاري پيچيده تر توليد مي كنند.
اين واكنش را مي توان به صورت زير نمايش داد:
واكنش هاي زير نمونه هايي از واكنش هاي تركيبي مهم به شمار مي روند.
اكسيد اسيدي اكسيدي است كه درواكنش با آب توليد يك اسيد كند.
انيدريد ماده اي است كه از حذف يك مولكول آب از مولكول اسيد حاصل مي شود.
2-
3-
اكسيد بازي اكسيدي است كه در واكنش با آب توليد هيدروكسيد (باز) مي كند.
4-
5-
نمك يك تركيب يوني حاصل از واكنش يك كاتيون و يك آنيون است.
كاتيون يك يون با بارمثبت است.
آنيون يك يون بابار منفي است.
6-
به كاتيون آمونيوم گويند.
7-
8-
9-
10- واكنش پليمر شدن (بسپارش) كه طي آن درشت مولكول هايي
به نام پليمر (بسپار) به دست مي آيد نيز از جمله واكنش هاي تركيبي است.
2- واكنش سوختن: واكنشي است كه طي آن يك ماده به سرعت با اكسيژن
تركيب و طي آن مقدار زيادي انرژي به صورت نور و گرما آزاد شود.
امروزه هنوز هم از واكنش سوختن براي تأمين انرژي استفاده مي شود
زيرا سوخت هاي فسيلي اصلي ترين و ارزان ترين منبع توليد انرژي هستند.
به جزء سوختن هيدروكربن ها واكنش فلزهاي قليايي و قليايي خاكي
( به جزء Be) و نيز بعضي تركيب هاي ديگر از نوع سوختن هستند
و با آزاد كردن گرما و نور شديد همراه هستند.
بنابراين واكنش هاي سوختن به شرح زيرمي باشند.
1-
2-
3-
نكته :اگر يك ماده به آهستگي با اكسيژن تركيب شود
و گرما يا نور قابل ملاحظه اي توليد نكند اين واكنش اكسايش نام دارد نه سوختن.
مانند تركيب شدن آهسته ي Fe با اكسيژن هوا و توليد (زنگ آهن)
اين واكنش نمونه اي از يك واكنش اكسايش است.
البته قابل توجه است كه واكنش سوختن و اكسايش هردو جزء يك دسته
از واكنش هاي تركيبي اند كه كتاب درس شيمي3 آنها را به عنوان
دسته اي جدا از واكنشهاي شيميايي درنظر گرفته است.
3- واكنش تجزيه :واكنش تجزيه واكنشي است كه طي آن يك ماده به مواد ساده
تري تبديل مي شود اين واكنش رامي توان
به صورت مقابل نمايش داد:A=B+C
درزير نمونه هايي از واكنش هاي تجزيه آمده است.
1-
2-
3-
4-
5-
6-
7-
8-
برقكافت يك فرآيند تجزيه اي است كه طي آن يك تركيب به عناصر تشكيل دهنده ي آن تبديل (تجزيه) مي شود.
9-
10-
هيدرونيوم نام ديگر كاتيون هيدروژن است كه گاهي پروتون هم ناميده مي شود
و بيشتر مواقع به صورت نشان داده مي شود.
11-
4- واكنش جابه جايي يگانه : دراين واكنش يك عنصر يا يون جايگزين
عنصر يا يون ديگري در يك تركيب مي شود. اين واكنش رابه صورت
زير ميتوان نمايش داد:
نمونه هايي از اين واكنش ها درزير آورده شده است.
1-
نكته : واكنش پذيري ساير فلزات با آب كمتر از فلزهاي قليايي و قليايي خاكي است.
2-
3-
منظور از فلز قوي تر فلزي است كه الكترون دهنده تر مي باشد.
4-
نكته : هر هالوژن كه در جدول تناوبي بالاتر از هالوژن ديگر قراردارد
به غير از F مي تواند جانشين هالوژن پائين تر و درتركيب محلول شده
و آن را خارج كند اما هالوژن پائين تر در مقابل تركيب محلول هالوژن بالا
تربي اثر مي باشد مثلا:
علت شركت نكردن فلوئور در اين واكنش ها اين است كه
واكنش فلوئوربا آب بسيار شديد است و از آنجا كه اين واكنش ها
درمحيط آبي انجام مي گيرد قبل از آن كه فلوئور بتواند هالوژن
پائين تر از خود را از تركيب خارج كند و خود جاي آن بنشيند
با آب وارد واكنش مي شود.
ترتيب هالوژن ها از بالا به پائين جدول تناوبي عبارت است از I,Br,Cl,F .
5- واكنش جابه جايي دوگانه :واكنشي است كه در آن جاي دواتم
يا يون دردوماده باهم عوض مي شود اين واكنش را مي توان به
صورت زير نمايش داد:
واكنش هاي زير نمونه هايي ازاين دسته واكنش هاي هستند.
1-
اين واكنش را خنثي شدن گويند.
2-
3-
4-
5-
6-
اين واكنش هنگامي انجام ميشود كه مخلوط كردن دو نمك محلول منجر به تشكيل يك نمك نامحلول (s) شود.