شتر دو كوهانه
شتر دوکوهانه
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به: ناوبری, جستجو
[
شتر دو کوهانه (شتر بلخی) گونه‌ایی از شترسانان است که در خاور دور، آسیای میانه و خاورمیانه زندگی میکند. دانشمندان معتقدند که برخلاف شتر یک کوهانه که درجنوب عربستان اهلی شده است شتر دوکوهانه توسط عشایر کوچ نشین آسیای مرکزی ،مغولستان و شمال چین اهلی شده اند و این کوچ نشینان شتر دوکوهانه را به منظور حمل و نقل و کارهای سخت اهلی کرده اند بعدها بر اثر پیشرفت تمدن و به وجود آمدن روستاها و دهکده ها و استقرار عشایر کوچ رو، از شتر دوکوهانه برای شخم زنی و لشکرکشی و استفاده از پشم و گوشت و پوست نیز استفاده شده است. تاریخچه پرورش شتر دوکوهانه در چین به قرن ها قبل از میلاد باز می گردد و سلسله های مختلف پادشاهی چین از این حیوان برای مقاصد گوناگون استفاده می کرده اند.
تاریخچه حضور شتر دوکوهانه درایران روشن نیست ، هرچند که درکتاب اوستاکتاب مقدس زرتشتیان که بین سالهای ۵۳۰ تا ۵۷۰ پیش از میلاد نوشته شده است اشاره ای فراوان به شتر شده است اما مشخص نیست که منظور از شتر کدام گونه آن است . برخی معتقدند که منظور از شتر در اوستا شتر دوکوهانه بوده است و شتر یک کوهانه سال ها بعد و همزمان با فتوحات ایرانیان در بین النهرین، فلسطین و مصربه ایران وارد شده است . این فرضیه مبتنی بر نقش هایی است که بر روی دیوارهای تخت جمشید ، که در فاصله زمانی بین قرن ۶ یا ۷ پیش از میلاد ساخته شده می باشد در جاده ابریشم که نقش بسیار مهمی را در تجارت دنیای قدیم بازی می کرد ، از شتر دوکوهانه جهت حمل و نقل ابریشم و سایر محصولات تجاری استفاده می شد . استفاده وسیع از شتر یک کوهانه برای مقاصد عمومی ، بارکشی ومیزان تولید سریع گوشت و شیر منجر به عقب نشینی تدریجی شتر دوکوهانه به طرف مناطق شمالی وکشورهائی نظیر قزاقستان ازبکستانمغولستان وغیره گردید جایی که شرایط آب و هوایی و دیگر شرایط اقلیمی برای شتر یک کوهانه بسیار دشوار بوده و ناچار بوده اند که از شتر دوکوهانه استفاده کنند. زیرا شترهای دوکوهانه دارای سم های مقاومی برای راه رفتن در زمین های سنگلاخی بوده اند و همچنین به علت پشم وکرک زیادی که در بدن داشته اند در هوای سرد و باد و طوفان هایی که معمولاً در مناطق سرد و خشک مغولستان و دامنه کوه های هیمالیا وجود داشته حفاظت می شده اند و بنابر این احتمال می رود نسل شترهای دوکوهانه موجود درایران از نسل شترهای ترددی فوق باشد. تعداد فعلی شترهای دوکوهانه در جهان حدود ۲ میلیون نفر می باشند که در کشورهای چین ، مغولستان و افغانستان و آسیای مرکزی و به میزان کمتر در ایران و ترکیه و آذربایجان پراکنده اند
تعداد شترهای دوکوهانه در ایران کمتر از یکصد نفر برآورد گردیده است که در مناطق شمال غربی و شرق کشور ( استان اردبیل و گلستان) زیست می کنند که به علت عدم حمایت در تأمین آب و نهاده های دامی ( علوفه و ... ) و اعتبارات بانکی شترداران در حال انقراض جدی می باشند.
خصوصیات نژادهای شتر دوکوهانه : شترهای دوکوهانه دارای استخوان های بزرگ و قوی، پاهای نسبتاً کوتاه، کوهان گرد ، لب های بزرگ، پوشش پشمی ضخیم، کف پاهای بزرگ و مسطح می باشند . میانگین محصول پشم وکرک آن ها سالیانه پنج کیلوگرم و در حیوانات نر بالغ ، بیش از هشت کیلوگرم و در نرهای اخته شده به ده کیلوگرم می رسد . رنگ شترهای دوکوهانه، اغلب قهوه ای تیره بوده و وزن زنده آن ها به ۷۵۰ تا ۸۵۰ کیلوگرم می رسد که درنتیجه وزن لاشه آنها ۳۷۵ تا ۴۲۵ کیلوگرم می باشد . دوره شیردهی آن ها ۱۶۰ روز بوده و در یک دوره شیردهی ۷۰۰ تا ۸۰۰ لیتر شیر تولید می کنند که از این مقدار ۳۰۰ لیتر برای مصرف انسان و بقیه به خوراک دیلاق ها می رسد. شیر آن ها از لحاظ ویتامین C خیلی غنی بوده و می توان از آن به راحتی فرآورده های لبنی تهیه نمود که این امر در شترهای یک کوهانه نیاز به افزودن بعضی مواد از جمله کلرید کلسیم دارد. بلوغ آن ها در چهارسالگی بوده و جفتگیری آنها فصلی می باشند. دوره آبستنی آن ها ۱۳ ماه طول می کشد. به ازای هر ۱۶ تا ۲۵ نفر شتر ماده دوکوهانه، یک نفر شتر نر دوکوهانه بسته به توان شتر نر و تغذیه آن جهت جفتگیری نیاز می باشد. میانگین وزن دیلاق های آنها در بدو تولد به ۳۵ کیلوگرم می رسد.هر نفر شتر دوکوهانه روزانه در حدود ۱۴ کیلوگرم ماده خشک مصرف می کند. شتر ماده دوکوهانه روزانه در فصل تابستان ۳۵ تا ۴۰ لیتر و در فصل زمستان ۲۰ تا ۲۵ لیتر و شتر نر دوکوهانه در فصل تابستان ۴۰ تا ۵۵ لیتر و در فصل زمستان ۲۰ تا ۳۵ لیتر آب می آشامد .
شتر دوکوهانه باتوجه به ساختمان بدنی خاص خود به شرایط آب و هوای سرد خشک تطابق یافته است و قادر است در راه های کوهستانی و پربرف رفت و آمد نماید. شتر دوکوهانه می تواند در تابستان تا درجه حرارت ۳۰ درجه سانتی گراد و در زمستان تا درجه حرارت ۳۰ـ درجه سانتی گراد را به خوبی تحمل نماید. متوسط باری را که شتر دوکوهانه می تواند حمل نماید ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم می باشد که این موضوع مستقیماً با وضع جسمانی و مسافتی را که باید طی نماید بستگی دارد و در مسافت های کوتاه (۱۵ـ۵ کیلومتر) می توان مقدار بار را تا ۲۵۰ و حتی ۳۰۰ کیلوگرم افزایش داد .
Konrashov (۱۹۵۸) اندازه های متوسط بدن شتر دوکوهانه در چین را بدین شرح گزارش نموده است :
[ویرایش] شترهای دوکوهانه در ایران
- ارتفاع شتر تا بین دوکوهان در شتر در شتر ماده ۱۸۰ سانتی متر و در شتر نر ۱۸۵ سانتی متر و طول بدن در شتر ماده ۱۶۳ سانتی متر و در شتر نر ۱۶۸ سانتی متر می باشد .
- بلندی شترهای دوکوهانه مغولستان بین ۱۸۰ تا ۲۰۰ سانتی متر و وزن متوسط زنده آنها ۴۶۰ کیلوگرم است. قطر کوهان ها بین ۳۵ تا ۴۰ سانتی متر است که درشترهای فربه دوکوهان مجموعاً بیش از ۱۰۰ کیلوگرم چربی دارند . شترهای مغولستان سری کوچک، سینه ای پهن و پاهایی تقریباً مستقیم دارند .
بعضی از عشایر ایران شترهای دوکوهانه نر را با شترهای ماده یک کوهانه تلاقی می دهند که شترهای دورگ حاصله در نسل اول یک کوهانه بوده و کوهان آن کشیده تر از کوهان شترهای یک کوهانه می باشد و در مجموع خوش اندام و دارای سرکوچک،گردن کلفت و کشیده ، دم کوتاه، پشم بلند و مجعد روی پیشانی، پس سر و زیر چانه بوده و یکی از خصوصیات مشخص آنها در نسل اول این است که همیشه سنگین تر از پدر و مادر خود بوده و وزن آنها به نهصد تا نهصد و پنجاه کیلوگرم می رسد و دارای ظرفیت انجام کارهای سخت تری نسبت به شتر دوکوهانه می باشد .
عشایر کشورمان از این دورگ ها جهت حمل بار بیشتر وعبور از مناطق صعب العبور که شتر دوکوهانه قادر به رفتن از آنجا نمی باشد استفاده می کنند. البته این تلاقی بین اولاد نسل اول به بعد به لحاظ ضعیف و غیرطبیعی بودن و مرگ و میر زیاد نتاج آنها توصیه نمی شود .
به نظر می رسد که در شرایط فعلی به علت قلت جمعیت آنها، وجود همخونی باعث خواهد گردید که انقراض نسل این نوع شتر شدیدتر گردد که راه از بین بردن آن وارد نمودن خون جدید در گله می باشد. بنا به تجربه شترداران یکی از راه های تکثیر شترهای دوکوهانه در کشور وارد نمودن خون جدید در گله، انجام تلاقی تدریجی بین دورگ های حاصله از تلاقی شتر نر دوکوهانه با ماده یک کوهانه وشتر ماده یک کوهانه با شتر نر دو کوهانه در طی سه نسل می باشد که نتایج حاصله در تلاقی تدریجی در نسل سوم (F۳) ، شتر دوکوهانه با درجه خلوص خونی ۹۴ درصد می باشد
جواب بصورت نقل قول
[/
شیر جنگل
