موسیقی سنتی ایران، میراث جاودان

[tirdad_60]

خاطره ای از استاد پیرنیاکان
چند سالی را نزد استاد داریوش پیرنیاکان به فراگیری تار مشغول بودم در کلاس ما هنرجویی بود که خیلی نامرتب بود هم در حاظر شدن در کلاس هم در ارائه مشق هفتگی درسها رو اضافه یا کم میزد دیر میامد و... یکبار استاد پرسید این قطعه ای که زدی کجا نوشته اون شخص هم خجالت زده شد گفت خواستم یه حالی به کار بدم خلاصه کار به جایی رسید که من گفتم استاد چرا این هنرجو رو جواب نمیکنی ؟ استاد در جواب گفت اتفاقا همون سوالی رو کردی که من چندین سال پیش از علی اکبر خان شهنازی پرسیدم...

[tirdad_60]

زمانی که من در کلاس استاد شهنازی درس میگرفتم یه پیرمردی همراه ما میومد که بیشتر از هفتاد سال داشت و با توجه به کهولت سن و استعداد نسبتا کم بسیار کند کار میکرد و استادشهنازی هم مدام توضییح میداد و تکرار میکرد. دیگه گرفتن وقت کلاس و تماشای این سروکله زدن برای ما خسته کننده شده بود یه روز به استاد گفتم آخه چرا این پیرمرد رو جواب نمیکنید که هم خودتون راحت بشید و در این سن اینهمه اعصابتون خرد نشه هم ما وقتمون در کنار شما تلف نشه و از شما بیشتر یاد بگیریم استاد خنده ای کرد و گفت نمیتونم اینکارو بکنم گفتیم دلیلش چیه استاد هم خاطره ای نقل کرد مربوط به زمان جوانی : در زمانی که جوان بودم کلاس درسی داشتم که افراد مختلف به آن می آمدند در میان این افراد شخص متمول و هنر دوستی بود که چندین سال بود که برای یاد گرفتن تار پیش من می آمد اما استعدادی نداشت و خیلی خیلی کند پیش میرفت از آنجاییکه پولدار هم بود بهترین سازهای زمان از جمله تار یحیی و... را داشت یک تار یحیی ایشان هم پیش من بود روزی به درویش خان گفتم درویش تو با فلانی دوست هستید بهش بگو سر کلاس نیاد آخه اصلا استعداد نداره گفت حاج علی اکبر معذورم نمیتونم این کارو بکنم روم نمیشه گفتم باشه خودم میگم یک روز بعد از کلاس گفتم آقای ... شما بمانید.گفتم به نظر من شما ساز دیگه ای رو امتحان کنید آخه در تار استعداد ندارید و زحماتتون بیفایده هست خیلی ناراحت شد خداحافظی کردو رفت چند روزی ازش خبری نبود یکشب تاری که به من داده بود از دیوار افتاد و خرد شد سه روز بعد از درب منزلش رد میشدم که دیدم پارچه مشکی زدند پرسیدم چی شده گفتند آقای فلانی فوت کرده با تعجب پرسیدم کی؟گفتند سه شب پیش و در همان شب بود که تار یحیی ایشان از بالای دیوار افتاد و شکست....

[tirdad_60]

این تاپیک موسیقی ایرانی چقدر سوت و کوره یعنی اینجا کسی موسیقی ایرانی رو تحویل نمیگیره؟!!

[sise]

این تاپیک موسیقی ایرانی چقدر سوت و کوره یعنی اینجا کسی موسیقی ایرانی رو تحویل نمیگیره؟!!

سوت و کور نیست. منتها ذات موسیقی ملی ایرانی طوریه که هوادارانش زیاد اهل شلوغ کردن و به به چه چه کردن نیستن. نوشته های فوق العاده جالبین. لطفا ادامه بدین.

[tirdad_60]

خاطره ای نقل شده از استاد بی بدیل تار جناب میرزا حسینقلی :
روزی استاد بعد از کلاس متوجه میشن که مضرابشون نیست هر چه میگردند پیدا نمیشه یکهفته بعد سر کلاس یکی از شاگردان با شرمساری مضراب رو به استاد میده استاد میگن این پیش تو چیکار میکنه و شاگرد میگه استاد من با سازی که شما میزدید زدم اما اصلا صدای خوبی نداد گفتم شاید این مضراب جادویی باشه استاد خندیدند وگفتند تمرین تمرین و تمرین

[sise]

خاطره ای نقل شده از استاد بی بدیل تار جناب میرزا حسینقلی :
روزی استاد بعد از کلاس متوجه میشن که مضرابشون نیست هر چه میگردند پیدا نمیشه یکهفته بعد سر کلاس یکی از شاگردان با شرمساری مضراب رو به استاد میده استاد میگن این پیش تو چیکار میکنه و شاگرد میگه استاد من با سازی که شما میزدید زدم اما اصلا صدای خوبی نداد گفتم شاید این مضراب جادویی باشه استاد خندیدند وگفتند تمرین تمرین و تمرین

کاملا درسته. ای کاش یکی از آن استادان اکنون بودند که بشه در محضرشون باشه آدم. البته الان هم استادان خوبی هستند اما اولا دیگه حوصله قدیم را ندارند و دیگه اینکه به نظر می رسه اعتقاد به نظریه شاگردی استادی و درک معنویچندان رونقی نداره.
یک نکته ای کوچک که استاد میگه (استاد نه شبه استادهای امروزی) راهگشای چیزیه که شاید سالها نشه به تنهایی به آن رسید.
موسیقی ایرانی اینطوره. چه بخواهیم و چه نخواهیم. واقعیت اینه که روش یادگیری این نوع موسیقی به روش غربی و صرفا اکادمیک – گرچه ظاهر شیک و با وقاری داره – اما با ذات این نوع موسیقی همخونی نداره. حالا هر کسی بیاد مرتب زور بزنه که این روش آموزش این نوع موسیقی را بچسبونه به اون روشها. البته امکان داره تو این روش شخص حتی دکترای آهنگسازی هم بگیره اما چیزی با ارزش برای گوش دادن نتونه خلق کنه.
یه بار به استاد کسایی گفتن که به فلانی میگن "استادی که استاد ندیده". جواب دادن که " من اونی که استاد ندیده را به شاگردی هم قبول ندارم چه برسه به استادی"

[tirdad_60]

بله کاملا تایید میشه
استاد پیرنیاکان به آموزش ردیف خیلی حساس بود و تاکید داشت در طی آموزش ردیف قطعه نواخته نشه تا کاملا گوشه ها درک بشه و دست حالت خودشو بدست بیاره چیزی که جالب و مایه تعجب بود این بود که اگر شاگردی در طول هفته قطعه تمرین میکرد استاد متوجه میشد و اشکال میگرفت و همین کافی بود تا اهمیت مطلب درک بشه

[tirdad_60]

در لحظه ای که زیباترین ملودی ها از آسمان جاریست به فردا گوش بسپار و دل انگیزترین موسیقی عالم را دریاب
آغاز سمفونی بهار مبارک
شاد باشید

[tirdad_60]

درسينه من راز نهان، نوروز است
اين آن پر از ترانه ها نوروز است
انگشت بر اين در بنواز آنگه، بين
چه معجزه ها در پس اين نوروز است
پيش از هر سخني بايد بگويم كه اين مقاله نتايج پژوهشي ميداني از بخشي بسيار اندك از انواع موسيقي نوروز در ايران است.
يك.اشاره‌اي دارد به نوروز و آيين‌ها در ايران
دو. مجريان موسيقي نوروز
نوروز و آيين‌ها در ايران
در ايران آمدن نوروز بر چهار پايه از مراسم و آداب كه همواره به دسته‌ها و شاخه‌هاي گوناگون بخش مي شوند، شكل مي يابد:
نخست: نوروز و پاكيزگي
دو ديگر: نوروز و نونواري (تازه شدن)
سه ديگر: نوروز و تكاپو و تندرستي
چهارم: نوروز و استواري و پايندگي زنجيره وابستگي‌ها و پيوستگي‌ها
اين چهار پايه، آيين نوروز را شكل مي بخشند كه در يك گردش فلكي، براي ايرانيان سه تغيير رويه در كاركرد و زندگي پيش مي آورد:
الف: پيشباز رفتن نوروز
ب: نوروزداري
ج: آداب ويژه زندگي در نوروزدر اين تغيير رويه‌ها
ماجراگونه‌هايي تحت عناوين زماني، فصلي، اجرايي نيز نام آيين به خود مي گيرد. پس نوروز،‌ خود بزرگ آييني است كه از خرده آيين‌ها تشكيل مي شود، كه همگي آنان جاي پژوهش و ثبت و كدگذاري و دسته بندي و گردآوري دارد، آيين‌هايي چون: حكومت زنان (مزدگيران)، حكومت ميرنوروزي، همياري نوروزي، جشن مردگان، روز نابر، روز پرهيز، روز دروغ گفتن، جشن گاه (عيدگاه) نوروزي، مسابقات نوروزي، رقص‌ها و بازي‌هاي نوروزي در دو گروه جوانان و نوجوانان و ميانسالان و سالخوردگان، روز كوچ نمايش دادن با حيوانات، جنگ انداختن حيوانات، پخت و پز نوروزي، نامگذاري نوروزي موسيقي‌ها، آوازها و ترانه‌هاي نوروزي في البداهه، مهمان نوازي نوروزي و... بسياري ديگر از خرده آيين‌ها كه اهميت نوروز را به خوبي نشان مي دهد.
مجريان موسيقي نوروز در ايران
يك. موسيقي نيايش و توسل
دو. موسيقي ستايش بهار و نوروز
سه. موسيقي آرزومدارانه تغزلي (عاشقانه)
چهار. موسيقي شوخ (طنز)
پنج. موسيقي مژده بخش دگرگوني فصل (سال)
شش. موسيقي بازي‌هاي ويژه جشن گاه‌هاي نوروزي
هفت. روايتگري موسيقايي
هشت. نمايش گونه‌ها (خرده نمايش‌هاي) موسيقايي
مجريان اين موسيقي‌ها از لحاظ جنسيت اجراكنندگان به دو گروه مرد و زن تقسيم مي شوند، اما در جشن گاه‌ها نوازندگان مرد براي زنان نيز اجازه اجراي موسيقي را آن هم فقط براي اجراي بازي‌هاي خاص زنان و رقص‌هاي آنان دارند. ادواتي كه در موسيقي نوروز در ايران در مناطق و نواحي ايران در محدوده اقوام، طوايف و عشاير كاربرد دارند عبارتند از: سرنا، دوني (دوزله و قمشه هم مي گويند)، زل، كرنا، انواع دهل دستي و كوبه، كوس و نقاره، دايره، زنگ و زنگوله، تشت مسي، كوزه سفالين، لاوك (تشت چوبي)، قاشق و كاسه، دوتار، قوپوز (ساز عاشيقي)، بالابان، تنبك فلزي، ني، ني لبك، زنبورك، تمبوين (دايره زنگي)، تمبورك، قيچك، دونلي، دوتار، تنبور، رباب و كمانچه.
موسيقي نوروز در ايران در بخش بندي اجتماعي به دو دسته تقسيم مي شود:
الف: موسيقي شهري كه از دربار اميران و شاهان و حاكمان به عنوان موسيقي رسمي با نام موسيقي اصيل ايراني (سنتي) رواج داشته و دارد.
ب: ‌موسيقي غيرشهري ويژه مناطق و نواحي ايران که بر اساس ويژگي‌هاي اقوام و عشاير شکل گرفته است. بر اين گونه موسيقي‌ها، موسيقي تيره‌هايي از كوليان (لوريان هند) را هم بايد افزود كه بيشتر موسيقي شاديانه‌ها و جشن گاهي به عهده آنان بود.
در موسيقي نوروز سه شيوه اجرايي وجود دارد:
يك. تك خواني
دو. آوازهاي ضدآوايي (آنتي فونيك) دو نفره
سه. آوازها و ترانه‌هاي جمعي
گذشته از موسيقي‌هايي كه مي توان آن را موسيقي درون طايفه‌اي ناميد كه مجريان آن اغلب غيرحرفه‌اي اند و فقط در محدوده خانه و زندگي خويش آن را به اجرا درمي آورند، مانند لالايي‌هايي كه مادران براي فرزندان شان مي خواند و يا نوع دعاخواني تحويل سال كه بزرگترهاي خانواده بر سر سفره هفت سين مي خواند و يا آوازهاي شبانان و يا آوازهايي كه كوچك و بزرگ طوايف به وقت خود با هم و به مناسبت مي خوانند، موسيقي نوروز داراي اصناف خاص خود بوده كه در دو رده بساط اندازان و معركه گيران قرار مي گرفته اند. ولي در قرن كنوني با زوال فرهنگ‌ها به سبب ورود فرهنگ‌هاي بيگانه و تاثيرات عدم برنامه ريزي فرهنگي در سطح كلان جامعه، هر كسي كه تمايل به انجام اين گونه موسيقي‌ها دارد به آن مي پردازد و آنچه كه از هنر هنروران موسيقي ويژه نوروز بازمانده، به همت اينان بوده است.
در صنف معركه‌گيران، طبقات زير در موسيقي ويژه نوروز وجود داشته‌اند:
حاجي‌فيروزها، كوسه‌ها، نوروزخوانان، توره‌ها، ساياچي‌ها، عروسك‌گردانان دوره‌گرد، عمو نوروزها، آهوبازها، رسن‌بازها، بازيگران اسب چوبي، باران‌خواهان، لال‌بازها.
در صنف بساط‌اندازان، طبقات زير در موسيقي ويژه نوروز حضور نمايش موسيقايي داشتند:
شعبده‌بازان، آتش‌بازها، سيماچه‌‌بازها، خيمه‌شب‌بازها، پهلوانان نمايش گر، پرده‌خوانان، مطربان دوره‌گرد نمايشگر، حيوان‌بازان (نظير خرس بازي‌دهندگان و يا بازي‌دهندگان بوزينه و انتر)، علاوه بر اين افراد هر طايفه و ايل براي خود فرد روايت گري را به عنوان بخشي، كلام‌گو، عاشيق و پهلوان داشتند كه در روزهاي نوروز براي مردم و بنا به درخواست آنان هر كدام حكايتي را بازگو مي‌كردند و چون بيشتر اين گونه مجالس در شب‌ها برگزار مي‌شد از جمعيت فراواني بهره مي‌برد. شب‌هاي نوروز در ايران حكايات زيبايي در خود داشت و مراسمي ويژه كه باز از نوعي خنياگري موسيقايي غير حرفه‌اي بهره مي‌برد. مانند قاشق‌زني در شب چهارشنبه سوري، يا شال‌اندازي از بام بر داخل خانه‌ها، يا مناجات سر سال كه نيمه شب‌ها انجام مي‌شد.
از موسيقي ويژه نوروز در بخش موسيقي شهري به نوروز صبا، نوروزخارا، نوروز بزرگ، نوروز عجم، نوروز عرب، نوروز كوچك، خجسته و چكاوك مي‌توان اشاره كرد.
نقل از: persianartmusic]

[vahide]

نورعلی برومند در سال ۱۲۸۵ هجری شمسی در تهران متولد شد. از همان دوران کودکی با توجه به محیط و شرایط خانوداگی‌اش به موسیقی اصیل ایرانی علاقه‌مند شد. از هفت‌سالگی نواختن تنبک را بدون اینکه از استادی تعلیم بگیرد، آغاز نمود. پدرش «میرزا عبدالوهاب‌خان برومند جواهری» از جواهرشناسان معروف و مردی خوش‌ذوق و عاشق موسیقی بود. خانه‌اش محفل هنرمندانی بزرگ همچون درویش‌خان، سماع‌حضور، حسین‌خان اسماعیل‌زاده و سیدحسین طاهرزاده بود.



نورعلی در ۱۳سالگی نزد درویش‌خان رفت و به آموختن تار همت گمارد. ردیف مقدماتی درویش‌خان را در مدت زمان سه سال آموخت. از این زمان به بعد است که نورعلی بیشتر اوقات خود را صرف موسیقی و نوازندگی می‌کند. با ابوالحسن صبا دوست بود؛ دوستی آنها در کلاس درویش‌خان شکل گرفته بود و هر دوی آنها نزد وی شاگردی می‌کردند. نکته‌ی جالب این است که درویش آنها را «دو تا کوچولو» می‌نامید.

در ۱۸سالگی برای تحصیل به برلین رفت و ضمن تحصیل در دوره‌ی متوسطه، به کنسرت‌ها هم می‌رفت و همین امر او را کم‌کم به موسیقی غربی علاقه‌مند کرد. تا آنجایی‌که به موتزارت علاقه‌ی شدیدی پیدا کرد و دو سال به تمرین پیانو پرداخت.

پس از پایان تحصیلات در ۲۲سالگی به ایران بازگشت و نزد موسی معروفی، ردیف و نت‌نویسی موسیقی ایرانی را فرا گرفت. نورعلی برومند در جایی گفته است که: «نت، کتاب و قلم نمی‌توانند به تنهایی حالات موسیقی ایرانی را بیان کنند؛ زیرا این نوع موسیقی دارای ظرایف و لطایف بسیار دقیقی‌ست و فراگرفتن آن فقط و فقط از راه شنیدن و تمرین زیاد نزد استاد امکان‌پذیر است.»



نورعلی پس از یک سال اقامت در ایران، دوباره به آلمان بازگشت و به تحصیل در رشته‌ی پزشکی پرداخت. پس از شش سال به ناراحتی چشم مبتلا شد و برای ادامه‌ی درمان به کشور سوییس رفت؛ ولی متأسفانه بعد از گذشت دو سال که معالجات مؤثر واقع نشد، بینایی خود را از دست داده و به کشورش ایران بازگشت. برومند در وصف حال خود، پس از اینکه بینایی‌اش را از دست داد، می‌گوید: «ما را ز دیده هیچ به‌جز اشک بهره نیست / وین بهره بس ز دیده که با آن توان گریست»

برومند پس از بازگشت به ایران، ابتدا چند سالی در محضر حبیب سماعی به آموختن سنتور و فراگیری نکات و ظرایف این ساز پرداخت. سپس یک دوره‌ی کامل ردیف میرزا عبدالله را در مدت زمان ۱۲ سال از استاد اسماعیل قهرمانی فرا گرفت و ضمن کار، ممارست و تمرین، این ردیف‌ها را با اجرای اسماعیل‌خان قهرمانی بر روی نوار ضبط کرد و توانست بعدها با حافظه‌ی بی‌نظیری که داشت، گردآورنده‌ی ردیف میرزا عبدالله به‌روایت اسماعیل قهرمانی باشد که این تلاش به‌صورت مجموعه‌یی با نوازندگی خود او و به‌کوشش مهدی کمالیان و فوزیه مجد، در سال‌های ابتدایی ۱۳۵۰ ضبط و در سال ۱۳۷۰ انتشار یافت. البته از نورعلی برومند آثار دیگری از جمله، ردیف آوازی به‌روایت سیدحسین طاهرزاده و شیوه‌های اجرا برگرفته از درویش‌خان هم به‌یادگار مانده است.

برومند در نواختن تار و سه‌تار از صبا و فروتن هم آموخت و توانست سبک جدید و بدیعی در سه‌تارنوازی پدید آورد. علاوه بر آن در تنبک‌نوازی هم شیوه‌یی منحصربه‌فرد داشت، تا آنجا که نقل است عارف قزوینی دستان او را بوسیده است.

نورعلی اولین استاد گروه موسیقی دانشگاه تهران بود و ردیف میرزا عبدالله را در رشته‌ی موسیقی ایرانی تعلیم می‌داد. بعد از گذشت ۶ سال که از تأسیس رشته‌ی موسیقی در دانشگاه گذشت، توانست شاگردان برزگی را در موسیقی ایرانی‌تربیت کند. غیر از دانشگاه تهران، در مرکز حفظ و اشاعه‌ی موسیقی ایران هم تدریس می‌کرد. از شاگردان او که بعدها هر کدام صاحب کرسی در موسیقی ایران شدند می‌توان به نام‌هایی چون محمدرضا شجریان، پریسا، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، پرویز مشکاتیان، داریوش طلایی، مجید کیانی، جلال ذوالفنون، ناصر فرهنگ‌فر، رضوی سروستانی، اکبر گلپایگانی و... اشاره کرد.

نورعلی برآمده از مکتب درویش‌خان بود و توانسته بود ردیف موسیقی ایرانی را که دچار آشفتگی شده بود، نجات دهد. وی عامل انتقال میراث هنری گذشتگانی چون میرزا عبدالله، درویش‌خان، حبیب سماعی و... به جوانان مستعدی بود که امروز هر کدام در آسمان موسیقی ایرانی می‌درخشند.
وی مردی بااخلاق و متواضع بود و با اینکه با انواع سازها آشنا بود و تسلط کامل بر موسیقی ایرانی داشت؛ ولی هیچ‌گاه نخواست به‌عنوان نوازنده یا موسیقی‌دان حرفه‌ای مطرح شود. استاد نورعلی برومند در تاریخ ۳۰ دی ۱۳۵۵ دار فانی را وداع گفت و در قبرستان ظهیرالدوله آرام گرفت. روحش شاد و یادش گرامی باد...

-------
نویسنده: بامداد فتوحی
منبع: shajarianfans