فرولیخ اولین کسی بود که نشان داد در شیر خوکچه هندی یک فاکتور آنتی اسکوربیک وجود دارد. فانک معتقد بود ه این فاکتور از جیره غذایی پستانداران منشاء می گیرد. بارنز وهام به این نتیجه رسیدند که شیرخشک در مقایسه با شیر تازه در ممانعت از وقوع اسکوروی از ارزش کمتری برخوردار است
هس و داچر مشاهده کردند که شیر دامها در دوره چرای آزاد در مقایسه با دوره ای که در جایگاه نگهداری می شوند کفایت بیشتری در ممانعت از بروز اسکوروی دارد. هارت نیز این نظریه را قبول داشت ولی می گفت که پستان قادر به سنتز ویتامین C نیست و تنها نقش تغلیظ کنندگی ویتامین تشکیل شده در خون را به عهده دارد. سپس ونت و ری اعلام داشتند که پستان محل سنتز این ویتامین است
در سالهای 24-1921 مشخص گردید که فاکتور آنتی اسکوربوتیک موجود در شیر در اثر حرارت دادن آن از بین می رود. انوار اعلام داشت در صورتی که شیر در حضو.ر مس حرارت داده شود ویتامین C بیشتر تخریب می شود.
برلگ نیز مشاهده کرد که با افزودن سیستین به شیر استریلیزه و پاستوریزه ، افت بیشتری در غلظت اسید اسکوربیک ایجاد می شود. بران اعلام داشت بنظر می رسد ویتامین C از ایجاد مزه نامطلوب حاصل از اکسیداسیون در شیر حرارت دیده ممانعت بعمل می آورد
محققین بر این عقیده بودند که تغذیه گاوان با سیلو یک اثر مطلوب بر روی مقدار ویتامین شیر دارد. مک لئود معتقد بود با خوراندن سیلو این امکان وجود دارد که بتوان به سطح ثابتی از این ویتامین در تمام طول سال دست یافت. ریچموند و باربارو بیان داشتند که غلظت ویتامین C در شیر بز می تواند در نتیجه مصرف جیره غذایی غنی از این ویتامین افزایش یابد ریچتی مقدار اسید اسکوربیک را در شیر گوسفند، گاو و بز ایتالیایی بررسی و اعلام داشته است که مقدار آن در گوسفند و گاو مشابه ولی در بزر بالاتر بوده است در این اثنا مشخص شد علاوه بر اینکه ویتامین C شیر به جیره وابسته است، امکان سنتز اندوژن این ویتامین هم در گاو وجود دارد
ردمن و کن بر این عقیده بودند که نژاد دام هیچ اثری روی مقدار اسید اسکوربیک شیر ندارد. در همین بین اثر عوامل غیرگوارشی مانند نور آفتاب، دما، فصل، طول روز به عنوان عامل احتمالی تأثیر گذار بر غلظت اسید اسکوربیک در شیر مطرح شد چنین مطرح شده که سن هیچ اثری روی غلظت اسید اسکوربیک در شیر ندارد. کانیکو هیچ تغییر قابل ملاحظه ای در غلظت اسید اسکوربیک شیر گاوان مبتلا به ورم پستان مشاهده نکرد. طبق نظر بودار و کاسپو غلظت اسید اسکوربیک در آغوز بیشتر از شیر نرمان است در حالیکه کرملف می گوید اسید اسکوربیک آغوز پایین بوده و حتی ممکن است منجر به کمبود ویتامین C در گوساله ها شود. کلب غلظت اسید اسکوربیک در آغوز و شیر گاو را به ترتیب 35- 20و 25-10 میلی گرم در دسی لیتز گزارش کرده است
تشخيص شير ناخالص
براي تشخيص اينكه شير ناخالص است يا مواد ديگري از قبيل آب ، نشاسته و غيره دارد مي توان آزمايش زير را انجام داد :
يك سوزن خياطي پاكيزه را كه از هرگونه چربي و آلودگي ها پاك شده است به طور عمودي در شير فرو برده سپس بيرون بكشيد. اگر قطره اي از شير در نوك سوزن باقي ماند شير خالص است. در غير اين صورت اگر چيزي باقي نماند و به سرعت چكيد به آن آب اضافه شده است.
شیر کم لاکتوز
اغلب مردم پس از طی دوره شیر خوارگی دچار افت فعالیت آنزیم لاکتاز در روده خود می شوند ، 3 % ، جمعیت بزرگسال در گیر این نقص ژنتیکی می باشند . این نقص امروزه می شود . نامیده lactose intolerance
این عارضه برای افرادی صادق است که با میل نمودن حداقل 250 میلی لیتر یا یک لیوان شیر به علائمی مانند شکم درد ، نفخ ، اسهال ، . . . مبتلا شوند . در واقع پس از مصرف شیر توسط این افراد ، بخش اعظم لاکتوز موجود در شیر ، روده کوچک را بدون تغییر طی مینماید و وارد روده بزرگ می شود . در آنجا لاکتوز موجود تحت تاثیر باکتریهای داخل روده بزرگ تخمیر شده و تولید گاز و اسید می نماید که در بیشتر موارد بیش از حد تحمل روده می باشد . چنین حالتی موجب بهم ریختن وضعیت عادی روده شده و علائم سو ء هاضمه نسبت به لاکتوز شیر بارز می گردد . شدت این علائم در افراد مختلف متفاوت است . میتواند از یک ناراحتی ساده و قابل تحمل تا عکس العملهای شدید گوارشی و عصبی متغیر باشد . به هر حال وجود این نقص گوارشی ، فرد را وادار به تغییر رفتار و الگوی تغذیه ای خود می نماید در حالیکه از طرف دیگر در معرض خطرات ناشی از کاهش یا عدم مصرف محصولات لبنی قرار می گیرد که از آن جمله می توان به عارضه پوکی استخوان اشاره کرد .
متخصصین صنایع لبنی سالهاست که برای حل این معضل بدنبال راه حل بوده اند و امروزه حاصل تلاش و تحقیق آنها تولید و عرضه محصولات لبنی با لاکتوز کاهش یافته می باشد . شیر کم لاکتوز یا شیر لاکتوز کاهش یافته یکی از این محصولات است . در این محصول با تبدیل حداقل 75 % لاکتوز شیر موجود درشیر به قند های ساده یعنی گلوکز و گالاکتوز ، مرحله هضم اولیه روی آنها صورت گرفته و بنابراین هنگام خورده شدن شیر مذکور توسط فرد مبتلا به عارضه عدم تحمل لاکتوز ، قندهای ساده به راحتی از جداره روده جذب خون می شود و لاکتوز باقی مانده نیز تحت تاثیر فعالیت جرئی آنزیم لاکتاز روده ای هضم و جذب می شود لذا علائم وناراحتی های روده ای بروز نخواهد کرد . بدلیل شکسته شدن لاکتوز شیر به قندهای ساده که از شیرینی نسبی بیشتری در مقایسه با لاکتوز برخوردارند ، شیر کم لاکتوز طعم شیرینی ملایم و مطبوعتری پیدا می نماید و از آنجا که در جذب کل قندهای موجود در شیر تغییری بوجود نمی آید ، محصول شیر کم لاکتوز دارای همان ارزش غذایی و کالری زایی شیر معمولی می باشد . مصرف این محصول توسط افراد مبتلا به عارضه عدم تحمل لاکتوز در مقایسه با مصرف شیر معمولی که لاکتوز هضم و جذب نشده به مصرف باکتریهای روده میرسد ، اثرات فیزیولوژیکی مثبت تغزیه ای و انرژی زایی مشابه فرد سالم را به دنبال خواهد داشت . قند لاکتوز خود دارای اثرات فیزیولوژیکی خاصی است . از جمله تاثیر مثبت بر رشد باکتریهای مفید در روده بزرگ و ممانعت از رشد باکتریهای پاتوژن . همچنین لاکتوز اثر مثبتی برقابلیت جذب کلسیم توسط سلولهای جداره داخلی روده دارد که البته تحقیقات صورت گرفته در این مورد این اثر را در مورد کلیه کربو هیدراتها تعمیم داده است . همانگونه که ذکر شد لاکتوز شامل دو قند گلوکز و گالاکتوز می باشد که در اثر هیدرولیز بوسیله آنزیم لاکتاز به این دو قند تجزیه می شود . گلوکز مهمترین کربو هیدرات در بدن انسان تلقی می شود و در واقع کلیه فعالیتهای متابولیکی بدن به کمک آن صورت می گیرد . این قند به سرعت در بدن هضم میشود ، و موجب تحریک ترشح انسولین می گردد . گلوکز تاثیر مثبتی بر کاهش کلسترول بد خون می گذارد . گالاکتوز قندی است که در ساختار سلولهای عصبی بدن شرکت می نماید . گالاکتوز همانند گلوکز سریع جذب می شود ولی تحریک کننده انسولین نمی باشد و بنابراین موجب حفظ سطح قند خون می شود . گالاکتوز در کبد متابولیزه می شود و به گلیکوژن تبدیل می شود و در صورت لزوم به صورت گلوکز وارد جریان خون می شود . این قند همچنین هیدراسیون خون را افزایش میدهد . بنابراین با توجه به خواص فوق ، گالاکتوز به عنوان یکی از بهترین کربو هیدراتهای رژیمی شناخته شده است . گرچه مصرف زیاد آن برای افراد خاص ( مبتلایان به آب مروارید یا نقص ژنتیکی مرتبط با جذب گالاکتوز ) توصیه نمی شود چرا که تجمع این قند در عدسی چشم منجر به عارضه آب مروارید می شود . همچنین در افراد مبتلا به نقص ژنتیکی عدم تحمل گالاکتوز یا گالاکتوزمی که به ندرت و تقریبا یک در 80000 تولد اتفاق میافتد ، مصرف آن منع شده است . برای کاهش میزان لاکتوز شیر در صنعت ، شیر با چربی استاندارد و پاستوریزه شده را در شرایط مشخص دما و زمان تحت تاثیر دوز معینی از آنزیم لاکتاز تجاری قرار میدهند . در مدت زمان فوق آنزیم لاکتاز به تدریج لاکتوز شیر را به گلوکز و گالاکتوز هیدرولیز می نماید که معمولا 75 الی 80 درصد لاکتوز اولیه پس از طی زمان فوق تجزیه می شود . سپس مجددا شیر با لاکتوز کاهش یافته را پاستوریزه نموده تا آنزیم موجود در آن غیر فعال گردد این محصول پس از سرد شدن بسته بندی می گردد و شرایط نگهداری و ماندگاری آن همانند شیرهای پاستوریزه می باشد این محصول به فرم مدت دار – شیر یو اچ تی – نیز قابل تولید و عرضه می باشد .
نوشیدنی لبنیات
اگر دوست دارید نوشابه مفیدی میل کنید نوع لبنیاتی آن بسیار بهتر از نوشابه های گازدار یا نوشیدنی های حاوی مواد رنگی است . به این ترتیب شما همزمان با نوشیدن یک ماده خوشمزه لبنیات هم دریافت می کنید مواد مورد نیاز شامل دو فنجان قهوه یا نسکافه د وفنجان شیر بدون چربی یک قاشق غذا خوری پودر کاکائو یک قاشق چایخوری شکر و کمی وانیل .قهوه را در ظرفی بریزید و شیر و پودر کاکائو و وانیل را افزوده و پنج دقیقه هم بزنید آنرا روی اجاق گاز با حرارت ملایم بگذارید و کمی هم بزنید سپس بگذارید تا خنک شود اگر می خواهید خیلی خنک مصرف کنید از قطعات یخ برای اینکار استفاده نمایید می توانید این نوشیدنی را به صورت گرم هم مصرف کنید میزان مواد مغذی موجو د در این نوشیدنی عبارتند از :
کالری 130 چربی کل 2 گرم چربی اشباع 1 گرم کلسترول 5 میلی گرم سدیم 130 میلیگرم کلسیم 30 درصد ارزش روزانه پروتئین 9 گرم کربوهیدرات 20 گرم فیبر یک گرم
نکته مهم در مصرف لبنیات این است که مقدار کالری موجود در آنها باید کم باشد و به این دلیل لبنیات کم چرب یا فاقد چربی توصیه می شود .
یک فنجان شیر حاوی 2 درصد چربی حدود 122 کالری انرژی دارد و یک فنجان شیر بدون چربی 83 کالری این در حالی است که میزان کلسیم این دو تقریبا برابر می باشد . افراد بالای بیست سال باید از شیر کم چرب استفاده نمایند . یک قطعه پنیر چدار حاوی 114 کالری است در حالی که همین مقدار پنیر کم چرب 72 کالری انرژی دارد . هرچه پنیر سفت تر باشد و فشرده تر میزان آب کمتری داشته و کلسیم بیشتری به بدن می رساند .
هشت اونس ماست کم چرب 208 کالری انرژی دارد در حالی که نوع عادی آن 221 کالری انرژی دارد .
ماست منبع خوبی برای کلسیم است اما چربی آن باید کم باشد درصورتی که از ماست خامه ای یا خامه یا پنیر استفاده می کنید بدانید که بیش از آنکه کلسیم وارد بدنتان شود چربی میل می کنید پس سعی کنید حتی المقدور از این مواد کمتر استفاده کنید .