امداد رساني و كمكهاي اوليه

[Asalbanoo]

تنفس
بازکردن راه تنفس
کمک به گردش خون مصدوم
نجات زندگی در مورد کودکان
خون و گردش آن
سایر روش‌های تنفس مصنوعی
نجات زندگی
نفس دادن به مصدوم
نجات زندگی به‌وسیلهٔ دو امدادگر
وضعیت بهبود
کنترل خونریزی

امدادگر ماهر با تأمين نيازهاى حياتى مصدوم مى‌تواند جان او را نجات دهد. اين نيازهاى حياتى عبارتند از:
۱. باز بودن راه تنفس
۲. تنفس به اندازهٔ کافى
۳. گردش خون مناسب

براى آنکه زندگى ادامه پيدا کند شخص بايد قادر باشد که اکسيژن را به شش‌هاى خود برساند. اکسيژن به‌نوبهٔ خود به‌وسيلهٔ خون در سراسر بدن توزيع مى‌شود. اگرچه امکان دارد بعضى از اعضاء بدن بدون اکسيژن مدتى به حيات خود ادامه دهند اما برخى ديگر از اعضاء به‌سرعت تحت تأثير کمبود اکسيژن قرار مى‌گيرند - به‌عنوان مثال سلول‌هاى حياتى در مغز تنها مى‌توانند سه دقيقه بدون اکسيژن دوام بياورند. سه موقعيت اورژانس که فرد به‌علت فقدان نيازهاى حياتى در معرض خطر مرگ قرار مى‌گيرد در زير ذکر شده است (ترتيب اهميت ممکن است نسبت به موقعيت فرق کند.)

۱. فقدان تنفس و (يا) فقدان ضربان قلب
۲. خونريزى شديد
۳. حالت بيهوشى که احتمالاً منجر به بسته شدن راه تنفس و در نهايت عدم تنفس مى‌شود.

تکنيک‌هائى که در اين مبحث شرح داده مى‌شوند عبارتند از:
- روش‌هائى در مورد راه تنفس :
باز کردن راه تنفس باعث مى‌شود که هواى تازه بدون برخورد با مانع به شش‌ها برسد. وضعيت بهبود کمک مى‌کند تا راه تنفس باز بماند و به اين ترتيب مانع از آن مى‌شود که فرد بيهوش‌شده دچار خفگى شود.



- روش‌هائى در مورد تنفس :
تنفس مصنوعى هوا را به شش‌هاى مصدومى که تنفس آن قطع شده است مى‌رساند.



- روش‌هائى در مورد گردش خون:
واردآوردن فشار خارجى روى قفسه سينه (کمپرس قلب) باعث مى‌شود که خون از طريق شريان‌ها (سرخرگ‌ها) به اندام‌هاى حياتى پمپ شود - فشار لازم به آنها برسد.



کنترل خونريزى شديد باعث جلوگيرى (يا به حداقل رساندن) خونريزى مى‌شود به‌طورى که گردش خون مصدوم حفظ مى‌شود. نکته مهم اين است که بايد اين تکنيک‌ها را تحت نظر متخصص تمرين کنيد چرا که توضيحات تئورى نمى‌تواند جايگزين معلومات و تجربيات عملى بشود.



شما براى آنکه بتوانيد اين تکنيک‌هاى خاص را به‌کار ببريد بايد قبلاً در مورد عمل تنفس و گردش خون اطلاعاتى داشته باشيد

[Asalbanoo]

اکسيژن براى تأمين زندگى حياتى است. هدف از تنفس دو چيز است: يکى آنکه اکسيژن از هوا به شش‌ها انتقال يابد تا از آنجا جذب خون شده و همراه با گردش خون به تمامى اندام‌ها برسد؛ دوم گاز دى‌اکسيد کربن که جزء فضولات بدن است از بدن خارج شود
.
هنگامى‌که شما نفس مى‌کشيد هوا از طريق بينى يا دهان به درون بدن مکيده مى‌شود و از طريق مجراى اصلى تنفس (ناي) و مجراهاى کوچکتر (نايژه‌ها)، سرانجام به کيسه‌هاى هوا در شش مى‌رسد. در کيسه‌هاى هوا تبادل گازها انجام مى‌شود، به اين ترتيب که اکسيژن موجود در هوا به خون داده مى‌شود و دى‌اکسيد کربن از خون گرفته شده و توسط بازدم به بيرون از بدن تخليه مى‌شود.

هوا مخلوطى از گازهاى مختلف است و اکسيژن تنها ۲۱ درصد از هوا را تشکيل مى‌دهد.
در تنفس فقط ۵ درصد از اکسيژن مورد استفاده قرار مى‌گيرد، ۱۶% باقى‌مانده به همراه مقدار کمى دى‌اکسيد کربن در هنگام بازدم به بيرون از بدن پس فرستاده مى‌شود. به اين ترتيب اکسيژن موجود در بازدم براى حيات بخشيدن به شخص ديگر (از طريق تنفس دهان به دهان) کافى است.

دهان و گلو مجراى مشترک غذا و هوا هستند، اما در بالاى مجراى اصلى هوا، حنجره (مرکز صدا) قرار دارد. حنجره نه تنها اندام توليد صدا است بلکه به‌ هنگام بلع به‌عنوان يک شير نيز عمل مى‌کند. حنجره در هنگام فرو دادن غذا بسته مى‌شود و به اين ترتيب مانع از ورود غذا يا نوشيدنى‌ها به مجراى تنفسى مى‌شود. در فرد بيهوش اين مکانيزم حمايتى خوب عمل نمى‌کند و به‌طور فزايندە‌اى هرچه بيهوشى عميق‌تر شود اين عضو ضعيف‌تر عمل مى‌کند.

- چگونه نفس مى‌کشيم:
تنفس را مى‌توان به سه مرحله تقسيم کرد. کشيدن هوا به درون (دم)، بيرون دادن هوا (بازدم)، و استراحت (وقفه). هنگامى‌که شما نفس مى‌کشيد ماهيچه‌هاى سينه دنده‌ها را به سمت بالا مى‌کشند و اين باعث مى‌شود سينه در طول و ارتفاع گسترش يابد. ديافراگم (يک عضو ماهيچه‌اى قوى که حفره سينه را از حفره شکم جدا مى‌سازد) با انقباض و پهن شدن خود باعث مى‌شود که حفرهٔ سينه از پائين هم گسترده شود. اين عمل ترکيبى باعث مى‌شود که هوا به درون شش‌ها مکيده شود و تبادل گازها انجام گيرد، در هنگام بازدم ديافراگم و ماهيچه‌هاى دنده‌اى در حالت استراحت هستند. پس از يک استراحت کوتاه دوباره اين چرخه (سيکل) تکرار مى‌شود.
در تنفس عادى هميشه (حتى به هنگام بازدم) مقدارى هوا در داخل ريه‌ها باقى مى‌ماند. به‌طورى که خون در حال گردش هميشه به اکسيژن دسترسى دارد.
يک مرکز تنفسى در مغز، ميزان و عمق تنفس را کنترل مى‌کند: به‌طور متوسط در بزرگسالان ميزان تنفس در حالت عادى بين ۱۶ تا ۱۸ بار در دقيقه و در کودکان و نوزادان بين ۲۰ تا ۳۰ بار در دقيقه است. اين ميزان در هنگام خستگى عصبي، ورزش، سانحه يا بيمارى افزايش پيدا مى‌کند. همراه با افزايش تنفس، ضربان قلب نيز براى رساندن اکسيژن اضافى به بدن افزايش مى‌يابد.


فلش‌هاى سياه نشان‌دهندهٔ جهت حرکت قفسهٔ سينه و ديافراگم در حين تنفس است.فلش‌هاى سفيد نشان‌دهندهٔ مسير عبور هوا در حين تنفس است.



چگونه اکسيژن در خون گردش مى‌کند
اکسيژن به‌وسيله سلول‌هاى قرمز خون (گلبول قرمز) به تمام بدن انتقال مى‌يابد (به اختلال‌هاى گردش خون مراجعه شود). خون به‌وسيله يک چرخهٔ دائمى تکرارى يعنى انقباض - و (پس از آن) - استراحت قلب، در بدن گردش مى‌کند. هر زمان که ماهيچه قلب منقبض مى‌شود، خون با فشار از بطن‌هاى قلب به بيرون رانده مى‌شود؛ هنگامى که ماهيچهٔ قلب استراحت مى‌کند خون جايگزين، داخل دهليزها مى‌شود. به‌طور متوسط در بزرگسالان در حالت عادى قلب ۷۲ بار در دقيقه مى‌زند.
خون بدون اکسيژن از بافت‌ها وارد دو سياهرگ اصلى مى‌شود و سپس به دهليز راست قلب مى‌ريزد و بعد با انقباض قلب، اين خون به طرف شش‌ها (جائى‌که تبادل گازها انجام مى‌شود) رانده مى‌شود.
خون اکسيژن‌دار از شش‌ها به دهليز چپ قلب برمى‌گردد و با فشار (از طريق بطن چپ) به شريان اصلى وارد شده و از آنجا به تمام قسمت‌هاى بدن توزيع مى‌شود (به خون و گردش خون مراجعه شود). شيرهاى موجود در قلب خون را در مسير درست آن هدايت مى‌کنند.
رنگ قرمز روشن خون ناشى از سلول‌هاى قرمز اکسيژن‌دار است، کبودى رنگ بدن (سيانوز) هنگامى ظاهر مى‌شود که خون به اندازهٔ کافى اکسيژن نداشته باشد؛ رنگ‌پريدگي، ناشى از فقدان خون در پوست است. اين تغيير رنگ (از حالت عادى به رنگ پريدگى يا کبودي) به‌خصوص در لب‌ها، لاله گوش و زير ناخن‌ها قابل مشاهده است.


- شش‌ها:
در شش‌ها خون بدون اکسيژن از بافت‌ها به کيسه‌هاى هوا جريان مى‌يابد در اينجا دى‌اکسيد کربن از خون گرفته شده و اکسيژنى که به‌هنگام دم وارد شش‌ها شده جذب خون مى‌شود.
- بافت‌هاى بدن:
هنگامى‌که خون به بافت‌ها مى‌رسد، اکسيژن به بافت داده مى‌شود و دى‌اکسيد کربن جذب مى‌شود.

[Asalbanoo]

براى آنکه بفهميم مصدوم نفس مى‌کشد يا خير، گوش خود را بالاى دهان مصدوم قرار دهيد و در عين حال به شکم و سينه مصدوم نگاه کنيد.

اگر نفس بکشد شما تنفس او را مى‌شنويد و احساس مى‌کنيد و به‌همراه آن پائين و بالا رفتن شکم و سينه مصدوم را مشاهده خواهيد کرد. مصدومى که تنفسش قطع شده مطمئناً بيهوش است؛ البته هميشه تشخيص لحظه‌اى که تنفس بيمار قطع مى‌شود آسان نيست.


اگر مصدوم بيهوش باشد، راه تنفس ممکن است تنگ يا مسدود شود که در اين‌صورت نفس کشيدن را مشکل يا غيرممکن مى‌سازد. اين امر به چند دليل اتفاق مى‌افتد: ۱. سر به جلو خم شده باشد که در اين‌صورت راه تنفس تنگ مى‌شود؛ ۲. ماهيچه گلو کنترل خود را روى مسير هوا از دست داده باشد، که اين امر باعث مى‌شود زبان به عقب برگردد و راه هوا را مسدود کند؛ و ۳. در هنگام بيهوشى چون عمل انعکاسى بلع انجام نمى‌شود ممکن است آب دهان يا استفراغ در عقب گلو راه هوا را مسدود کرده باشد. هر کدام از اين شرايط مى‌تواند به مرگ مصدوم منجر شود، پس حتماً شما بايد بدون معطلى راه تنفس را باز کنيد. با باز کردن راه ممکن است تنفس مصدوم به حال عادى بازگردد. اگر باز مصدوم شروع به تنفس نکرد او را در وضعيت بهبود قرار دهيد (به وضعيت بهبود مراجعه شود). اگر باز هم مصدوم نفس نکشيد مجبور هستيد روش نجات زندگى را شروع کنيد.


- روش کار:
۱. يک دست خود را زير گردن و دست ديگر را روى پيشانى مصدوم قرار دهيد و سر مصدوم را به عقب خم نمائيد. اين کار باعث کشيدگى سر و گردن شده و راه تنفس را باز مى‌کند.


۲. دست خود را از زير گردن مصدوم بيرون کشيده و چانهٔ او را بالا بکشيد، اين‌کار سبب مى‌شود زبان در جلو قرار گيرد، سپس راه تنفس را پاک کنيد.



- پاک‌کردن راه تنفس:
همراه با قرار دادن مصدوم در وضعيتى که در بالا گفته شد، هر چيز خارجى مثل قي، دندان مصنوعي، آدامس يا غذا را که ديده يا احساس مى‌شود از دهان يا گلو خارج کنيد، براى اينکار، مصدوم را به يک‌سو بچرخانيد؛ دو انگشت اول خود را خم کنيد و در داخل دهان بچرخانيد. اما، وقت خود را براى پيدا کردن شيئى که پنهان مانده تلف نکنيد

[Asalbanoo]

در مواردى‌که قلب مصدوم ضربان ندارد و تنفس انجام نمى‌شود وظيفه حياتى شما برقرارى تنفس و گردش خون براى تأمين جريان اکسيژن به مغز مى‌باشد. اول، اطمينان از باز بودن راه تنفس مصدوم؛ دوم، نفس دادن به مصدوم به‌وسيله متورم کردن شش‌ها و رساندن اکسيژن به خون (تنفس مصنوعي)؛ سوم، به گردش درآوردن خون به‌وسيله وارد آوردن فشار خارجى روى قفسه سينه (کمپرس قلب).
استفاده سريع و مؤثر از تنفس مصنوعى (و اگر لازم باشد) همراه با کمپرس قلب از بدتر شدن وضع مصدوم تا زمانى که تحت نظر پزشک قرار گيرد جلوگيرى مى‌کند و باعث نجات جان او مى‌شود. اين اعمال که نجات زندگى ناميده مى‌شود حتماً بايستى اجراء شود، حتى اگر ترديد داريد که مصدوم زنده بماند. روش‌هاى نجات زندگى را بايد آنقدر ادامه بدهيد تا: تنفس و نبض منظم مشاهده شود؛ شخص واردتر از شما عهده‌دار اين امر شود؛ يا اينکه پزشک سر برسد.

[Asalbanoo]

ادامهٔ تنفس مصنوعى در حالى‌که قلب مصدوم نمى‌زند کار بيهوده‌اى است، چرا که خون اکسيژن‌دار گردش نمى‌کند. پس از اولين چهار تنفس بايستى دقيقاً امتحان کنيد که آيا قلب مى‌زند يا خير. هميشه به‌خاطر داشته باشيد در بعضى موارد که تنفس مصدوم دچار اشکال شده است مى‌شود به‌وسيلهٔ تنفس مصنوعى به او کمک نمود، اما به‌علت حساس بودن قلب ممکن است قلب به سادگى بايستد، بنابراين زمانى‌که قلب ضربان دارد هيچگاه اقدام به کمپرس قلب نکنيد حتى اگر ضربان ضعيف باشد.
- کمپرس قلب:
فشار روى قفسه سينه مى‌تواند باعث تحريک انقباض‌ها در قلبى که ضربان ندارد بشود. به‌وسيله فشار رو به پائين روى نيمهٔ پائينى قفسه سينه، شما فشار قسمت داخلى سينه را زياد مى‌کنيد و اين عمل باعث مى‌شود خون از قلب به داخل شريان‌ها رانده شود و هنگامى‌که فشار را متوقف مى‌کنيد سينه به حالت اوليه برگشته و خون از داخل سياهرگ‌ها به قلب سرازير مى‌شود.

کمپرس قلب هميشه همراه با تنفس مصنوعى و مقدم بر آن است. براى آنکه اين کار مؤثر باشد بايد سطحى که مصدوم روى آن دراز کشيده سفت و محکم باشد. به محض آنکه وجود نبض در سرخرگ سبات در گردن را احساس کرديد کمپرس قلب را بلافاصله قطع کنيد اما اگر لازم بود تنفس مصنوعى را ادامه دهيد.



- آزمايش ضربان قلب:
قبل از شروع به کمپرس قلب حتماً بايستى مطمئن شويد که قلب ضربان ندارد. اگرچه به‌علت فقدان ضربان ممکن است اطراف لب‌هاى مصدوم کبودرنگ باشد (سيانوز) ولى تنها راه اطمينان از فقدان ضربان قلب آزمايش نبض در ناحيه گردن است (نبض سرخرگ سبات). اين ضربان را مى‌توان در گردن، در گودى ميان حنجره و ماهيچه‌هاى مربوط به آن احساس نمود. (نبض مچ نمايانگر زياد قابل اطمينان نيست). نبض را بايستى دقيقه اول پس از کمپرس و آنگاه هر ۳ دقيقه يک‌بار امتحان نمود. نبض تنها زمانى برخواهد گشت که قلب شروع به زدن کند.



- کمپرس قلب:
اگر تنفس دهان به دهان به تنهائى موفقيت‌‌آميز نبود و قلب مصدوم ايستاد يا قبلاً ايستاده بود بايد کمپرس قلب را همراه با تنفس دهان به دهان اجرا کنيد. اين عمل به اين دليل انجام مى‌شود که بدون زدن قلب، گردش خونى وجود نخواهد داشت تا خون اکسيژن‌دار را به مغز مصدوم برساند.
- روش کار :
۱. مصدوم را به پشت روى يک سطح سفت و محکم بخوابانيد. در کنار مصدوم مقابل سينه‌ او روبروى قلب زانو بزنيد و دو انگشت شست خود را وسط استخوان جناغ سينه بگذارد.


. برجستگى کف دست را روى نيمهٔ پائينى استخوان جناغ سينه قرار دهيد. انگشتان دست را باز کنيد کف دست ديگر خود را روى اين دست قرار دهيد و انگشتان را درهم فرو ببريد.



۳. بازوهاى خود را راست نگه داشته و تنه خود را آنقدر جلو ببريد تا بازوهاى شما کاملاً عمود بر بدن مصدوم شود، روى قفسه سينه فشار دهيد (تا حدود چهار الى پنج سانتى‌متر قفسه سينه به پائين فشار داده شود). سپس به عقب برگرديد و ديگر فشار ندهيد، پانزده بار به‌طور کامل اين کار را با سرعت ۸۰ کمپرس در دقيقه انجام دهيد. (براى اطمينان از درستى عمل بشماريد يک، دو، سه، و غيره).



۴. برگرديد بالاى سر بيمار و راه تنفس او را دوباره باز کنيد. دو تنفس دهان به دهان به او بدهيد.

۵. دوباره پانزده کمپرس و سپس به‌دنبال آن دو تنفس دهان به دهان، دقيقه اول پس از انجام اعمال فوق نبض را آزمايش کنيد. و پس از آن هر سه دقيقه يکبار مجدداً نبض را امتحان کنيد.
۶. به محض آنکه ضربان قلب برگشت کمپرس سينه را متوقف کنيد. اما به تنفس دهان به دهان آنقدر ادامه بدهيد تا تنفس به حالت طبيعى برگردد و باز هم در صورت لزوم به او کمک کنيد و در اين هنگام سعى کنيد سرعت تنفسى که به مصدوم مى‌دهيد با ميزان تنفس وى هماهنگ باشد. سپس مصدوم را در وضعيت بهبود قرار دهيد.
- آزمايش واکنش:
اگر روش‌هاى نجات زندگى مؤثر واقع شود سرخرگ سبات شروع به ضربان خواهد کرد. به صورت و لب‌هاى مصدوم نگاه کنيد همراه با به گردش افتادن خون اکسيژن‌دار رنگ و روى مصدوم شروع به بازشدن مى‌کند.

[Asalbanoo]

زمانى‌که دو امدادگر موجود هستند يک نفر مى‌تواند مسئول باز نگه‌داشتن راه هوا، انجام تنفس دهان به دهان و امتحان نبض شود؛ و در همين هنگام ديگرى مى‌تواند عمل کمپرس قلب را انجام دهد. اگر انجام روش‌هاى نجات زندگى طولانى شد دو امدادگر مى‌توانند جاهاى خود را با هم عوض کنند و به اين ترتيب کمتر خسته مى‌شوند. دو امدادگر بايستى مقابل هم در طرفين مصدوم قرار گيرند.



۱. امدادگر اول بالاى سر مصدوم قرار مى‌گيرد و امدادگر ديگر پهلوى او قرار مى‌گيرد به‌طورى که سر و دست‌هاى او به موازات وسط سينه مصدوم باشد.
۲. امدادگر اول که بالاى سر مصدوم قرار دارد بلافاصله راه تنفس را باز نموده چهار تنفس دهان به دهان سريع به او مى‌دهد و نبض را آزمايش مى‌کند (به مبحث کمک به گردش خون مصدوم مراجعه شود). اگر قلب نمى‌زد امدادگر ديگر بايستى پنج کمپرس سينه انجام دهد.
۳. روش‌هاى نجات زندگى را به اين ترتيب ادامه دهيد: امدادگرى که بالاى سر قرار دارد يک تنفس دهان به دهان به مصدوم مى‌دهد و به دنبال آن امدادگر ديگر پنج کمپرس سينه انجام مى‌دهد. اين عمل بايد با سرعتى معادل ۶۰ کمپرس در دقيقه انجام شود تا آنکه قلب شروع به زدن نمايد (براى آنکه سرعت درست را پيدا کنيد بشماريد ۱۰۰۱، ۱۰۰۲ و ...). آزمايش نبض بايستى دقيقه اول پس از انجام اين اعمال انجام شده و پس از آن هر سه دقيقه يکبار يا هر دوازده دور انجام شود.
توجه:
امدادگرى که بالاى سر قرار دارد بلافاصله پس از هر پنج کمپرس بايستى به مصدوم نفس بدهد به اين ترتيب وقفه‌اى در کار پيش نمى‌آيد.

[Asalbanoo]

روش‌هاى نجات زندگى در مورد نوجوانان همان است که در مورد بزرگسالان نيز گفته شد (به مبحث نفس دادن به مصدوم و کمک به گردش خون مصدوم مراجعه شود)، با اين تفاوت که در مورد نوجوانان بايستى اين روش‌ها کمى سريعتر و با فشار کمترى انجام گيرد. در مورد کودکان و نوزادان تکنيک‌هائى را که در زير توضيح داده شده به‌کار ببريد و براى کمپرس قلب دست خود را روى مرکز استخوان جناغ سينه قرار دهيد.

- در مورد کودکان:
۱. دهان خود را باز کنيد و لب‌هاى خود را به دور دهان و بينى کودک بچسبانيد و با سرعتى معادل بيست نفس در دقيقه با ملايمت به او نفس بدهيد. پس از چهار تنفس اول ضربان قلب را آزمايش کنيد.


۲. اگر قلب ضربان نداشت عمل کمپرس سينه را همان‌طور که گفته شد انجام دهيد با اين تفاوت که فشار را آرامتر وارد کنيد و فقط از يک دست استفاده کنيد. بايستى سرعت کمپرس حدود ۱۰۰ فشار در دقيقه باشد و هر کمپرس بايد استخوان سينه را حدود ۵/۲ تا ۵/۳ سانتى‌متر به پائين ببرد. پس از هر ۱۵ کمپرس دو تنفس بدهيد.



- در مورد نوزادان و کودکان کوچک:
۱. لب‌هاى خود را دورادور دهان و بينى نوزاد قرار دهيد و به آرامى درون شش‌هاى او با سرعت ۲۰ تنفس در دقيقه فوت کنيد. پس از چهار تنفس اول ضربان قلب را آزمايش کنيد.



۲. اگر قلب ضربان نداشت عمل کمپرس سينه را شروع کنيد ولى فقط با دو انگشت و با ملايمت فشارى با سرعت ۱۰۰ بار در دقيقه روى سينه وارد کنيد به‌طورى که هر کمپرس استخوان سينه را حدود ۵/۱ تا ۵/۲ سانتى‌متر فرو ببرد.

[Asalbanoo]

مصدوم بيهوشى که نفس مى‌کشد و قلبش ضربان دارد را بايد در وضعيت بهبود قرار داد. اگر بيمار در اين وضعيت قرار داده شود شما مى‌توانيد مطمئن باشيد که: راه تنفس باز مى‌ماند، زبان نمى‌تواند به عقب گلو بى‌افتد، و سروگردن در وضعيت کشيده قرار مى‌گيرد به‌طورى که هوا بدون برخورد با مانع شش‌ها مى‌رسد، و آب دهان يا ساير مايعات موجود در دهان بيمار از گوشهٔ دهان بيرون ريخته و نمى‌توانند خطرى براى مصدوم ايجاد کنند. بسته به شدت جراحت يا شرايط مصدوم شما مى‌توانيد در اين تکنيک تغييراتى بدهيد تا از بدتر شدن حال او جلوگيرى کنيد.
قرار دادن مصدوم در وضعيت بهبود در بدو امر، زمانى‌که شما داريد مصدوم را معاينه مى‌کنيد يا مصدوم دچار شکستگى در ستون فقرات است کار چندان درستى نيست. اما زمانى‌که تنفس براى مصدوم مشکل يا تنفس صدادار است و با بازکردن راه هوا هم اشکال برطرف نمى‌شود يا زمانى‌که اجباراً مصدوم بايد رها شود (که خيلى به‌ندرت اتفاق مى‌افتد) بايستى بلافاصله اين تکنيک را به‌کار برد.
تصاوير زير مراحل مختلف چرخاندن مصدومى را که به پشت افتاده است نشان مى‌دهد؛ اگر مصدوم به روى صورت يا به يکى از پهلوها افتاده انجام تمام مراحل لازم نيست. اگر مصدوم عينک به چشم دارد بايستى قبل از چرخاندن سر او عينکش را برداريد تا به چشم آسيبى نرسد.
- در مورد مصدوم چاق:
شما ممکن است ناچار شويد در مورد مصدوم چاق از هر دو دست خود استفاده کنيد. لباس را از شانه و باسن بگيريد و مصدوم را بکشيد به‌طورى که سنگينى بدن او روى ران‌هاى شما بى‌افتد. اگر شخص ديگرى در محل وجود دارد او مى‌تواند زمانى‌که شما او را مى‌چرخانيد سر او را نگه دارد يا اينکه از او بخواهيد که کنار شما زانو بزند و با دو دست خود باسن مصدوم را بگيرد و شما شانه‌هاى مصدوم را بگيريد و از سر او محافظت کنيد. ممکن است لازم شود که بعضى از حاضرين روبروى شما قرار گيرند و در حالى‌که مصدوم را به سمت خود مى‌کشيد، او را به‌ طرف شما هل بدهند.
۱. مستقيم پهلوى مصدوم زانو بزنيد حدود ۳۰ سانتى‌متر از او فاصله بگيريد در اين حال بايد صورت شما همسطح سينه مصدوم باشد. سر او را به‌سوى خود برگردانيد و به عقب خم کنيد. چانه را به بالا بکشيد (به مبحث بازکردن راه تنفسى مراجعه کنيد).

۲. دست مصدوم را در کنار تنه در طرف خود زير باسن وى قرار دهيد به‌طورى که اگر امکان داشت کف دست رو به بالا باشد. دست ديگر وى را روى سينه بگذاريد. پاى سمت ديگر را از زير زانو يا پاشنه پا بگيريد و روى پاى نزديک خود قرار دهيد.

۳. با يک دست سر را نگه داريد و با دست ديگر شلوار او را از ناحيه باسن بگيريد و سريع مصدوم را به سمت خود بچرخانيد به‌طورى‌ که سنگينى تنه روى زانوهاى شما بى‌افتد.

۴. در حالى‌که هنوز سنگينى مصدوم روى زانوى شما است دوباره سر او را تنظيم کنيد و مطمئن شويد که راه تنفس باز است

۵. بازوى بيمار را از آرنج خم کرده و در وضعيت مناسبى قرار دهيد که بتواند سنگينى تنه را تحمل نمايد (سنگينى بالاتنهٔ مصدوم بايد روى اين دست بى‌افتد).

۶. پاى مصدوم را از زانو خم کنيد و ران او را کاملاً به سمت خود بکشيد تا بتواند سنگينى قسمت پائين بدن را تحمل کند.

۷. با دقت دست ديگر مصدوم را از زير تنه‌ وى بکشيد و به موازات بدن او قرار دهيد. حسن اينکار در اين است که از غلت زدن مصدوم به پشت جلوگيرى مى‌کند.

تغييرات:
در مواردى‌که مصدوم از ناحيهٔ بالاتنه يا پائين‌تنه دچار شکستگى شده است و هم‌چنين زمانى که مصدوم در يک محيط بسته گير کرده است يا آنکه نمى‌توان عضو صدمه ديده را خم کرد و از آن به‌عنوان حائل استفاده نمود، نبايد از روش بالا استفاده شود. در اين‌گونه موارد شما مى‌توانيد با قرار دادن يک پتوى لوله شده در کنار مصدوم وضعيت بهبود را براى او فراهم کنيد. از اين روش مى‌توانيد در مواردى که بايد مصدوم در وضعيت بهبود با برانکارد حمل شود، نيز استفاده کنيد.

آفتاب

[Asalbanoo]

به‌طور معمول در سيستم گردش خون يک فرد بزرگسال شش ليتر خون وجود دارد. خون اکسيژن و ساير مواد غذائى را به بافت‌ها مى‌رساند و دى‌اکسيد کربن و ساير فضولات را از آنها مى‌گيرد. خون از طريق شبکه‌اى از لوله‌هاى قابل ارتجاع که رگ‌هاى خونى (عروق) ناميده مى‌شود جريان پيدا مى‌کند.




شريان‌ها (سرخرگ‌ها) خون را از قلب به بيرون مى‌برند. شريان‌ها قوى‌ترين رگ‌هاى خونى هستند و ديواره آنها داراى بافت ماهيچه‌اى قابل ارتجاع است. زمانى‌که خون با فشارى که به‌وسيله قلب وارد مى‌آيد درون شريان‌ها جريان مى‌يابد، ديوارهٔ ماهيچه‌اى گشاد شده و سپس به حالت اوليه برمى‌گردد. اين فشار موج مانند نبض نام دارد و در جائى که شريان نزديک سطح بدن و روى استخوان قرار دارد مى‌تواند احساس شود، براى مثال در ناحيه گردن و مچ دست (به مبحث نبض مراجعه شود). انشعاب‌هاى شريان‌ها همچنان که به بافت‌ها مى‌رسند کوچکتر و نازکتر مى‌شوند تا سرانجام تبديل به مويرگ‌ها مى‌شوند.
مويرگ‌ها، رگ‌هاى خونى بسيار کوچکى هستند که تنها از يک ديوارهٔ نازک سلولى تشکيل شده‌اند و از راه اين ديواره تبادل مايعات و گازها از مويرگ به بافت و از بافت به مويرگ انجام مى‌گيرد. اين مويرگ‌هاى کوچک به‌تدريج به يکديگر مى‌پيوندند و تبديل به سياهرگ مى‌شوند.
سياهرگ‌ها (وريدها) خون را به قلب بازگشت مى‌دهند. سياهرگ‌هاى کوچکتر به‌هم مى‌پيوندند و به‌تدريج بزرگتر شده تا سرانجام به دو سياهرگ بزرگ که خون را به دهليز راست قلب مى‌ريزند منتهى مى‌شوند. سياهرگ‌ها داراى ديوارهٔ ماهيچه‌اى نيستند و برگشت خون در آنها از طريق فشار معکوس و فشرده شدن ماهيچه‌هاى بدن انجام مى‌پذيرد. سياهرگ‌ها در قسمت پائين بدن داراى شيرهاى فنجان مانند يک‌طرفه‌اى به‌نام دريچه‌هاى لانه کبوترى هستند که مانع از برگشت خون به پائين شده و عمل بازگشت خون از پائين بدن به قلب را ميسر مى‌سازند.
- خونريزى شديد:
هنگامى که جائى از بدن شما بريده مى‌شود دچار خونريزى مى‌شويد زيرا که فشار داخلى رگ‌هاى خوني، خون را با فشار به بيرون مى‌راند. در خونريزى شريانى (يعنى زمانى‌که شريان بريده مى‌شود)، خون سرخ شفاف همراه با انقباض قلب به بيرون مى‌جهد؛ در خونريزى سياهرگي، خون داراى رنگ قرمز تيره مى‌باشد و با فشار کمى به بيرون ترشح مى‌کند؛ در خونريزى مويرگى خون جهش ندارد و فقط تراوش مى‌کند.
بدن داراى مکانيزم درونى خاصى است که سرعت خونريزى را کاهش مى‌دهد يا آن را متوقف مى‌سازد. زمانى‌که عضوى جراحت برمى‌دارد انتهاى بريده شدهٔ رگ‌هاى خونى با تنگ‌شدن خود فشار خون در آن ناحيه را کاهش داده و سبب مى‌شوند که خون کمترى از دست برود و تشکيل لخته‌هاى خون باعث بسته‌شدن رگ‌هاى صدمه ديده مى‌شوند.
- خطرات خونريزى:
به‌طور عادى در بزرگسالان از دست رفتن خون در حدود نيم‌ليتر چندان قابل توجه نيست، اما زمانى‌که ۵/۱ ليتر يا حدود ۳/۱ از حجم خون از دست مى‌رود قضيه کاملاً حاد مى‌شود زيرا که به اندازهٔ کافى خون براى جريان يافتن در بدن باقى نمانده است و اگر شما به سرعت براى بندآوردن خون وارد عمل نشويد خطر شوک و حتى از دست رفتن جان مصدوم وجود دارد.
بخشى از عوارض و نشانه‌هاى خونريزى شديد به خود خونريزى و بخشى به واکنش بدن نسبت به از دست رفتن خون مربوط مى‌شود؛ ممکن است تمام اين عوارض و نشانه‌ها در هر مصدومى ظاهر نشود. صورت و لب‌ها رنگ‌پريده مى‌شوند و پوست بدن سرد و مرطوب مى‌شود، زيرا رگ‌هائى که خون را به پوست مى‌رسانند تنگ مى‌شوند تا خون بيشتر به اندام‌هاى حياتى برسد. براى مقابله با خونريزى نبض سريع‌تر اما ضعيف‌تر مى‌شود. اگر مدت خونريزى طولانى شود جريان خون به مغز کاهش مى‌يابد که نتيجهٔ آن تار شدن ديد، سرگيجه، اختلال حواس (تيره‌شدن شعور) و ضعف مى‌باشد. به‌علاوه مصدوم ممکن است به‌همين دليل دچار اضطراب شديد، بى‌قرارى و پرحرفى بشود (به مبحث شوک مراجعه شود).
از دست رفتن خون هم‌چنين موجب احساس تشنگى شديد که ناشى از نياز بدن به جايگزين ساختن مايع از دست رفته؛ و عطش شديد به هوا براى جايگزين کردن اکسيژن از دست‌رفته مى‌شود. اگرچه بايد براى جلوگيرى از هر نوع خونريزى سريعاً دست به‌کار شويد اما زمانى‌که:
- مقدار زيادى خون از دست رفته
- خونريزى شريانى باشد. (خون داراى رنگ قرمز روشن است و منظماً فوران مى‌کند).
- خونريزى براى مدت طولانى به‌صورت غيرعادى ادامه يافته است.
بايد به‌صورت اورژانس عمل کرد.

[Asalbanoo]

اصل کنترل خونريزى عبارت است از محدود کردن جريان خون به زخم به‌منظور تسهيل لخته شدن خون. اين عمل را به دو صورت مى‌توان انجام داد. به‌وسيله فشار و بالا نگهداشتن. دو نوع فشار داريم:
”فشار مستقيم روى زخم؛ و فشار نامستقيم روى شريانى که خون ناحيه جراحت را تأمين مى‌کند. فشار مستقيم هميشه بايد اول انجام شود؛ از فشار نامستقيم تنها زمانى استفاده کنيد که يا فشار مستقيم تأثيرى نداشته يا انجام آن خيلى مشکل باشد.“
- روش کار:
۱. با شست و يا انگشتان مستقيماً روى جراحت فشار دهيد.



۲. مصدوم را در يک حالت راحت و مناسب بخوابانيد. ناحيهٔ جراحت را تا آنجا که امکان دارد بالا ببريد و در حالى‌که به فشار دادن ادامه مى‌دهيد در همان وضعيت نگهداريد.



۳. يک باند پانسمان استريل غير آغشته به دارو روى زخم بگذاريد، مطمئن شويد که کاملاً فراتر از لبه‌هاى زخم را پوشانده است. محکم آن را به پائين فشار دهيد و يک باند دور آن سفت بپيچيد تا جلوى خونريزى را بگيرد، اما نه آنقدر محکم که باعث قطع گردش خون شود. (به مبحث باند مثلثى مراجعه شود)



اگر زخم بزرگ است دو لبهٔ زخم را به سمت هم با ملايمت ولى قاطعانه بفشاريد و آنها را در همان حالت فشردگى نگهداريد.



- فشار مستقيم:
به‌منظور جلوگيرى از خونريزي، بدون ايجاد اختلال در گردش خون ساير نقاط بدن، شما بايستى بلافاصله اقدام به وارد آوردن فشار مستقيم روى جراحت بنمائيد. اين فشار مستقيم باعث مسطح شدن رگ‌هاى خونى در آن ناحيه شده و سرعت جريان خون را کاهش مى‌دهد به‌طورى که خون محل جراحت فرصت لخته‌ شدن پيدا مى‌کند.
بايستى اين فشار به مدت ۵ تا ۱۵ دقيقه ادامه پيدا کند، چرا که متوقف شدن جريان خون (در ناحيهٔ جراحت) به زمان احتياج دارد. اگر يک شى خارجى در زخم فرو رفته است فشار بايستى در کنار آن شى وارد شود.
اگر امکان داشته باشد بايد عضو زخمى را بالا ببريد و در همان حال نگهداريد. اين کار باعث کاهش جريان خون به‌وسيلهٔ پائين آوردن فشار خون در آن ناحيه مى‌شود.
- فشار نامستقيم:
اگر نمى‌توان خونريزى را با فشار مستقيم کنترل نمود يا به‌هر دليلى کاربرد فشار مستقيم موفقيت‌آميز نبود (مثلاً به دليل گستردگى جراحت). در اين حال مى‌توانيد براى جلوگيرى از خونريزى از وارد آوردن فشار نامستقيم روى نقطه مناسب استفاده کنيد. از اين روش فقط براى کنترل خونريزى شريانى مى‌توان استفاده نمود. نقطهٔ فشار جائى است که يک شريان روى استخوان قرار دارد و شما با فشردن شريان روى استخوان آن را مسدود مى‌کنيد و از جريان يافتن خون به نواحى فراتر از نقطهٔ فشار جلوگيرى مى‌کنيد. از آنجا که اين کار خون بافت‌ها و کل عضو را قطع مى‌کند، بنابراين فقط به‌عنوان آخرين حاره به‌کار مى‌رود و نبايد بيش از ۱۵ دقيقه ادامه يابد.
دو نقطه فشار وجود دارد که براى کنترل خونريزى‌هاى شديد مورد استفاده قرار مى‌گيرد، يکى در شريان بازو و ديگرى در شريان ران.
شريان بازوئى از داخل ناحيهٔ بالاى بازو بين ماهيچه‌ها مى‌گذرد و تقريباً مسير آن به موازات درز آستين است. براى وارد آوردن فشار، انگشتان خود را زير بازوى بيمار قرار دهيد و بين ماهيچه‌ها به سمت بالا و داخل فشار دهيد به‌طورى که شريان بين استخوان بازو و دست شما فشرده شود. شريان رانى از قسمت پائين پا در ناحيه کشالهٔ ران جائى که دو ران پا به‌هم سائيده مى‌شوند از داخل ران‌ها عبور مى‌کند و به قسمت‌هاى پائين پا مى‌رود. براى وارد آوردن فشار، بيمار را بخوابانيد يکى از زانوهاى او را خم نمائيد. شريان را در ناحيه کشالهٔ ران پيدا کنيد و آن را روى استخوان لگن خاصره با دست مشت کرده يا با استفاده از برجستگى کف دست فشار دهيد.
اگر باند مناسب در اختيار نداشتيد، يک تکه گاز روى زخم قرار دهيد روى گاز يک بالشتک پنبه‌اى بگذاريد و محکم باندپيچى کنيد (پنبه را مستقيم روى زخم نگذاريد). شما مى‌توانيد از هر چيز تميز و مناسبى نيز که در اطراف شما هست براى پانسمان زخم استفاده کنيد (به مبحث پانسمان مراجعه شود). عضو جراحت برداشته را بى‌حرکت نگهداريد (به مبحث شکستگى‌ها مراجعه نمائيد).



اگر خونريزى ادامه پيدا کرد، باند يا بالشتک بيشترى به‌کار ببريد. اما پانسمان اوليه‌اى را که روى زخم گذاشته‌ايد از جراحت جدا نکنيد اين کار منجر به پاک‌شدن لخته و شروع دوبارهٔ خونريزى مى‌شود.