گندم دانه اي ارزشمند
گندم يکي از جلوه هاي عظمت خلقت و نان يکي از لذيذترين ، کاملترين و متعادل ترين غذاهاي شناخته شده توسط انسان است ، و شکل گيري و پايداري تمدن هاي تشکيل شده بر روي کره زمين در هيچ جا بدون گندم مقدور نبوده است . مهمترين فرآورده گندم يعني نان به قدري با سلولهاي بدن انسان عجين شده که هر يک از ما در طول حيات خود روزانه بطور ميانگين سه بار و گاه تا بيش از پنج بار نان مصرف مي کنيم و با وجود اين هر بار بيشتر و بيشتر از مصرف آن لذت مي بريم .
* کربو هيدراتهاي دانه گندم
کربوهيدرات ها در مجموع ۷۵ الی ۸۵ درصد وزن خشک دانه کامل گندم را تشکيل مي دهند و به چند گروه به شرح زير تقسيم بندي مي شوند :
نشاسته به تنهائي حدود ۶۵ درصد وزن دانه و ۷۰ درصد وزن آندوسپرم را تشکيل داده و از دو قسمت آميلوز و آميلو پکتين ساخته مي شود که نسبت اين دو ماده در انواع نشاسته يکسان نيست . اين دو بوسيله شيره گوارشي در محيط اسيدي به وسيله آنزيم ها به گلوکز تبديل مي شوند و گلوکز پس از جذب در دستگاه گوارش وارد و سيکل متابوليک شده و به ازاي هر گرم ، ۴ کالري انرژي ايجاد مي کند و انرژي حاصل صرف نيازمنديهاي بدن مي شود .
سلولز ، همي سلولز فيبر : اين دسته از کربوهيدراتها در دستگاه گوارش انسان قابل هضم و جذب نيستند . اما وجودشان در برنامه غذائي براي تنظيم حرکات دودي دستگاه گوارش و کمک به دفع فضولات حاصل از هضم و جذب مواد غذائي ضروري است .
نپتوزان ها : نپتوزان نقش بسيار مهمي دربه تأخير انداختن زمان بيات شدن نان دارند و وجود آنها در فراورده هاي گندم به ويژه نان موجب مي شود که تا مدت ها نان طراوت و تازگي خود را حفظ نمايد .
ساير کربوهيدرات ها : غير از کربوهيدراتهاي ذکر شده در دانه گندم ، تعدادي قندهاي ديگر مانند گلوکز ، فروکتوز ، مالتوز ، گالاکتوز ، ساکاروز و اليگوساکاريدها هم وجود دارند که تعدادشان در دانه گندم حدود ۱ تا ۳ درصد است اما در جوانه مقدار آنها بيشتر بوده و به حدود ۱۶ تا ۲۳ درصد مي رسد .
دراثر آرد کردن به ويژه در آردهاي با درصد استخراج کم تعدادي از سلولز ، همي سلولز ، فيبر ، نپتوزان و ساير کربوهيدراتها غير از نشاسته حذف مي شود .
نقش نشاسته و ساير کربوهيدراتهاي گندم در بدن انسان :
براي فعاليت روزمره مغز و سلسله اعصاب حداقل حدود ۶ گرم گلوکز ضروري است که بايد از منابع کربوهيدرات از جمله نشاسته گندم ، پس از هضم و جذب تأمين شود .
براي تنظيم قند خون در بيماري ديابت ، مقداري کربوهيدرات در برنامه غذائي ضروي است .
مصرف مداوم پروتئين براي تأمين انرژي ، علاوه بر اين که از نظر اقتصادي به مصلحت نيست ، ممکن است موجب بالا رفتن ترکيبات پروتئيني در خون شود که بيماري ها و اختلالات متابوليکي را به همراه دارد .
مصرف چربي به جاي نشاسته و سايرکربوهيدرات ها براي تأمين انرژي در طولاني مدت موجب بالا رفتن چربي هاي خون وعوارض مربوطه مي گردد .
بنابراين در شرايط طبيعي بهتر است حدود ۶۰ تا ۶۵ درصد انرژي مورد نياز روزانه بدن از راه کربوهيدراتها که بهترين انها نشاسته گندم است تأمين شود ، تا سلامت انسان به مخاطره نيفتد .
* پروتئين گندم
مقدار پروتئين گندم در گونه هاي مختلف بين ۶ تا ۲۰ درصد مي باشد و عواملي مانند شرايط اقليمي ، نژاد ، نهادهاي کشاورزي شرايط خاک در اين تغيير مقدار پروتئين مؤثرند .
پروتئين هاي گندم از نظر تغذيه اي داراي ارزش بالائي هستند . از طرفي مقدار پروتئين بر حسب نوع گندم فرق مي کند ،گندم هاي سخت که داراي رنگ تيره تري هستند از لحاظ پروتئين غني تر بوده و آرد حاصل از آنها براي توليد ماکاروني و نان هاي حجيم مناسب تر است .
طي آرد سازي مقداري از پروتئين هاي دانه گندم حذف مي شود اين امر رابطه مستقيمي با درصد استخراج آرد دارد و در عمل هر چه درصد استخراج کمتر باشد مقدار کمي پروتئين پائين تر است ،زيرا به طور کلي آندوسپرم بيشتر داراي نشاسته است و جوانه و پوسته داراي مقدار بيشتري پروتئين هستند که طي عمل آرد سازي چنانچه درصد استخراج آرد حاصل کم باشد حذف مي شوند .
اسيدهاي آمينه تشکيل دهنده پروتئين گندم
در بيشتر غلات و گندم مولکولهاي پروتئين از ۱۸ اسيد آمينه تشکيل شده که مقدار آنها در ارقام مختلف متفاوت است .
پروتئين گندم از نظر اسيدهاي آمينه ليزين ، متيونين و ترئونين کمبود دارد و اين کمبود از نظر مقدار ليزين مشهودتر است و در جوامعي که نان تنها منبع تأمين پروتئين باشد و مصرف آن از حد معيني بيشتر باشد در طولاني مدت ممکن است عوارضي را در بر داشته باشد .
در شرايط طبيعي مصرف مقدار کمي پروتئين حيواني اين نقص را برطرف مي نمايد و مهمترين منايع اين پروتئين عبارتند از : فرآورده هاي شير ، گوشت و تخم مرغ همراه با پروتئين گندم به نحوي که حدود ۱۵٪ از پروتئين مصرفي را تأمين نمايد .
جواب بصورت نقل قول
