هایکو

[amir 69]

شبیه ِ هایکو.. از عباس حسين‌نژاد

1
آی می چسبد زمستان
به صرف ِ
کلمه آغوش!

2
چه ذوقی دارم
که حتا یک دقیقه بیشتر
در خواب منی!


3
از تو
شبی جا مانده در من
که صبح نخواهدشد!


4
نمی‌آیی
که این‌همه را
از پیش پای من برداری!

[amir 69]

مثل همان بالایی.. عباس حسين‌نژاد

5
شعری تراویده
از لبانت
روی پیشانی‌م!

6
آنک بهشت
که تو روبروی منی
با جهنم آغوشت!

7
به آرامی قویی
در دریاچه پاییزی
از خواب من گذشته‌ای!

8
دوستی با تو
جهان را با من
مهربان می‌کند!

9
شرابی می‌نوشم
شبانه و دیرسال
از شعر لبانت!

10
از همه سو هجوم می‌آورند
خاطره‌ها
کلافه‌گی در رختخواب!

11
از عشق که بگذریم
پناه‌گاه آغوشت کجاست
در این سرمای پاییز!

12
تو زیباتری
یا
این پاییز ِ رسیده؟

13
دوستت دارم؛
این تعارف نیست
زندگی ِ من است!

14
دوستت دارم؛
این تعارف نیست
زندگی ِ من است!

15
پيشاني ام
متبرك شده
به داغي بوسه اي!

16
سهمگيني ‍ِ تماشاي ِ ‍
چشم هاي كسي
در تنهايي ‍ِ يك پاييز!

[amir 69]

..رضا احسان پور

1
خون گریه؛
ترکیـــــــد؛
انار دلــــم …

2
قرار ما بی قراری بود؛
نه قرار.
دلم …


3
دریغ که دریغ می‌کنی؛
خودت را …

4
برای تو،
کاسه‌ی چشمم هاون است و
اشکم آب …

5
برف پاک کن،
عاشق برف است؛
تابستان‌ها دق می‌کند …

6
با دور شدن از من؛
باز به خودم می‌رسی …

7
چقدر خوب،
بد شده ای …

[amir 69]

رفتی
سیگارم که تمام شد
زمستان امد.

[karin]

سيد رضا علوي از آن جمله شاعراني است كه كمتر از او اثري در مطبوعات به چاپ رسيده. اين شاعر تلاش كرده است كه تاكنون بدون توجه به زير و بم هاي مربوط به حوزه شعر راه خود را دنبال كند. تاييد پيشكسوتان بعد از چاپ اولين كتاب او نشان دا د كه جامعه ادبي از دير باز نگاهي جدي به دنيا شعري او داشته است. علوي در كتاب آخر خود سري به جهان هايكو‌ها زده است.


شما سعي كرده‌ايد كه هايكوهايتان در طيف و فضايي ايراني باشد، اما تصويري روي جلد و تصاوير كتاب، حال‌وهواي هايكوهاي ژاپني را تداعي مي‌كند، چرا؟
از آنجا كه مبدا شعر هايكو ژاپني‌ها هستند و اين قالب شعري در اواخر قرن 19 توسط «ماسا اكاشي‌كي» نامگذاري و سرانجام توسط ماتسوئو بانشو (1694 - 1644) به شكل فعلي خود درآمده و به‌جز او كه استاد مسلم هايكوست و هايكوي (بركه كهن) او مشهورترين هايكوي جهان است، ايسا و باسون نيز در سرودن هايكو شهرت جهاني دارند. از اين منظر است كه هايكو جداي از نام ژاپني در جهان ناشناس است و هايكوها در همنشيني با اين تابلوهاي نقاشي كه وام‌گرفته از آثار گرانبهاي استاد احمد ابوطالبيان قزويني است، هر يك براي خود فصل‌واژه‌اي مستقل دارند كه مي‌توانند مفهوم واقعي هايكو را به خواننده القا و تداعي كنند اما من سعي كرده‌ام هايكوهايم را كمتر گرفتار فصل‌واژه كرده و به همان سبك و سياق شاعران مدرن‌ژاپني كه خود را ملزم به رعايت طابق‌النعل بالنعل از فصل‌واژه نمي‌كنند، آزادي بيشتري براي شناخت و شكار لحظه‌هاي پروانه پيدا كنم كه اميدوارم حد اعتدال را رعايت كرده باشم وگرنه هايكوها مي‌توانست از فصل‌واژه دورو به «هايكوعت»، شعرهاي علمي – تخيلي متمايل شده كه ديگر نه از تاك نشان مي‌ماند نه از تاك‌نشان. (هايكوعت – شعرهاي علمي- تخيلي) ابداع تام برينك در سال 1995 است كه بيشتر جنبه ميني‌ماليسم (جزءنگري) آن مورد توجه است.

بركه كهن
جهيدن غوكي
صداي آب

برکه کهن - باشو

با توجه به اينكه گونه هايكوها ريشه در شعر ژاپني دارند، اصولا نام بردن از اين قالب شعري خودبه‌خود نظرها را معطوف به كشور ژاپن مي‌كند، باور شما اين نيست كه استفاده از اين ژانر شعري جوابگوي نيازهاي شعر جوانان و مخاطبان ايراني نيست؟
هايكو در قرن 16 ميلادي به‌صورت قالبي مستقل و موثر در شعر ژاپني تولد يافت و از همان آغاز غربي‌ها به‌ويژه ايماژيست‌ها پيش از همه از اين گونه شعري استقبال كردند. از شاعران سرشناس جهان كه از هايكو الهام گرفتند مي‌توان از: ازراپاند، پل الوار، پل كلودل و پاز، شاعر مشهور مكزيكي (برنده جايزه نوبل سال 90) نام برد. همچنين در ايران بيش از نيم قرن است كه هايكو از طريق ترجمه احمد شاملو رواج يافته و شاعراني چند در اين قالب شعر سروده‌اند. درحال‌حاضر هايكو مشهورترين و كوتاه‌ترين گونه شعري جهان است كه از انحصار ژاپني‌ها خارج و مي‌تواند مخاطبان خود را در تمام دنيا منجمله ايران پيدا كرده و با آنان ارتباط برقرار كند.

از نگاه شما جايگاه و خاستگاه امروزي هايكو در جهان و كشور چگونه است؟
همانطور كه يادآور شدم پس از آنكه هايكو در قرن 16 به‌صورت ژانر مستقل در شعر ژاپني تولد يافت، همزمان در شعر غربي از آن استقبال شد و چون قالب هايكو كوتاه است مجال براي خودنمايي و ايجاد آهنگ تصنعي به شاعر نمي‌دهد و غالبا تك‌انديشه، تك‌تصوير و تك‌احساس است كه مي‌توان آن را به مينياتوري از كلمات خوش‌نقش و خوش‌تصوير تعبير كرد و در واقع بيشتر به رمانتيسم رو مي‌كند با تكيه‌اي از رويا، خيال يا فرابيني و بيشتر به اشارت تكيه دارد تا به عبارت، به شكار لحظه‌ها مي‌رود، از همين‌رو سرايندگان و مخاطبانش را به اين قالب شعري علاقه‌مند و سوق مي‌دهد. معناي نهان و بهره‌وري از زمان هم از ديگر مولفه‌هاي اين شعر است. اخيرا كه در استراليا به‌سر مي‌بردم، توانستم به اكثر منابع شعري هايكو دسترسي و قمست عمده‌اي از آنها را جهت ترجمه و ارائه به علاقه‌مندان اين گونه شعري به ايران بياورم، شاهد استقبال علاقه‌مندان به فراگيري زبان به‌منظور درك مفاهيم شعر هايكو به زبان مادري‌اش بودم.

وجه غالب هايكوهاي ژاپني طبيعتگرايي است، آيا شما در سرودن هايكوهايتان به همين شيوه عمل كرده‌ايد يا نگاه متفاوتي را آزموده‌ايد؟
هايكو از 17 هجا (سيلاب) يعني از سه واحد پنج، هفت و پنج‌تايي تشكيل شده كه علاوه‌بر 17 هجا بايد داراي نشانه فصلي و استقلال معنايي نيز باشد. نشانه‌هاي فصلي (طبيعت‌گرايي) شامل پنج گروه بهاري، تابستاني، پاييزي، زمستاني و نوروزي است.

بهار واژه: شكوفه گيلاس و گل كامليا
تابستان واژه: سنجاقك، قورباغه
پاييز واژه: خرمالو، سرماي شب
زمستان واژه: برف
نوروز واژه: پايان سال

نظر به اينكه «فصل‌واژه» يكي از اركان شعر هايكو محسوب مي‌شود، شاعران مدرن ژاپني نوعي احساس التزام و انقياد مي‌كردند كه اختيارات شاعرانه را از آنها سلب مي‌كند، همين امر موجب سرودن هايكوهايي بدون فصل‌واژه شد كه معروف‌ترين اين نوع هايكوسرايان: «هوسايي» و «سانتوكا» بودند كه به شاعران موج نوي ژاپني شهرت دارند. من هم بيشتر از اين روش و در حد متعارف از فصل‌واژه هايكوهايم را نوشته‌ام. هايكوهايي به مقتضاي شرايط اقليم، فرهنگ و مشخصه‌هايش كه علاقه‌مندان به اين نوع قالب شعري كه كوتاه‌ترين شعر نظام‌مند جهان است و به‌ويژه منتقدان بايد آنها را در بوته نقد و بررسي خود قرار دهند.

اگر قرار باشد قالب‌هايي از شعر فارسي را به هايكو تشبيه كنيم چه قالبي قرابت بيشتري به هايكو دارد؟
استناد مي‌كنم به نقد استاد بهاءالدين خرمشاهي بر دفتر «هايكوها از يك پدر و مادرند»، «در فرهنگ شعر قديم و جديد فارسي شعر كوتاه فراوان داريم، از جمله رباعي، دوبيتي و حتي غزل. رباعي و دوبيتي كه تاريخي بلندتر از يك هزاره در شعر ما دارد نمونه‌هاي اعلاي شعر كوتاه است. همچنين در شعر قديم و جديد رباعي به هم پيوسته وجود دارد. نمونه قديمي‌اش مختارنامه عطار و نمونه جديدش رباعيات به هم پيوسته منصور اوجي در دفتر «حالي ست مرا». در شعر امروز فارسي توجه به شعر كوتاه از هر عصري بيشتر است.» مي‌توان در اين زمينه اشاره كرد به «دفتر كوته‌سرايي – بررسي شعر كوتاه معاصر» از سيروس نوذري، چاپ ققنوس بهار 88 كه در زمينه شناخت و معرفي قالب‌هاي گذشته تا امروز از خسرواني، خشتي‌ها (سه لختي)، قالب‌هاي محلي، رباعي به هم پيوسته و شعرهاي كوتاه و وبلاگ كه هم هايكو و هم ملغمه ديگري است، مي‌پردازد. از نوذري سه دفتر شعر كوتاه با سامي: آه، تا ماه، برف بر داوودي‌هاي سفيد و هزار سال عاشقي منتشر شده است.

يكي از وجوه غالب دفتر هايكوها، «مرگ‌انديشي» يا انديشه مرگ است، چرا؟
اصولا نامگذاري من براي هر چيز ناشناخته‌اي مثل «مرگ» و «عشق» چيزي جز «ملودي پنهان» نيست و اين امر مي‌تواند براي هر انساني هم جذاب و هم رازناك باشد، چرا كه ژرفاي مرگ اگر بيشتر از ژرفاي زندگي نباشد، كمتر نيست، پس چرا بايد در انديشه مرگ نباشيم؟ جدا از اينها، معمولا از جنبه‌هاي نمادين است كه به مرگ مي‌رسيم و اين هم مي‌تواند راز نهفته در مرگ باشد، هم نيروي ناشناخته‌اي كه انسان را به خود مي‌خواند. در نهايت بايد قاعده مرگ را شناخت تا با آن زير يك سقف زندگي كرد!
همچنين «طنز» را مي‌توان از وجوه آشكار شعرهاي شما برشمرد، در اين زمينه هم توضيح بدهيد.
طنز يا به‌عبارتي شيطنت كلامي! يك نوع ژانر ادبي و نظريه دروني و نوعي گفتمان با مخاطب است. به‌ويژه طنزهاي فلسفي و پارادوكسي بي‌آنكه پا از چارچوب كمرنگي و نزاكت فراتر بگذارد، خود را عريان مي‌كند. گفته‌اند: «طنز كم‌رنگ بهترين طنز است» و اين ژانر بي‌آنكه تعمدي داشته باشم، در كارهايم شگرد شده است.

خيلي از منتقدان معتقدند كه شعر امروز موجودي ناقص‌الخلقه است كه حتي براي بسياري از شاعران نيز به درستي شناخته شده نيست، نظرتان در اين مورد چيست؟
جهان قديم كه مي‌كوشد تا خود را تصحيح و به شكلي نو و امروزي كند، مشخص است كه اين تعريف بيشتر براي رفع مظان از اينكه هنري غريب است و مي‌كوشد تا خود را از داوري‌هاي سختگيرانه (اما منصفانه) رهايي بخشد، مصداق پيدا مي‌كند. و امروز هر كسي براي بيان آرا، برداشت و نامگذاري در باب هنر (از هر مقوله‌اش) آزادي مشروط دارد.


رسول آباديان
تهران امروز
tehrooz.com

---

هایکوهایی از سیدرضا علوی

1
گاهی
چیزی بر آب می نویسد
قو


2
برف هم
جای پایت را
دوست دارد


3
سیزدهم دی ماه است
از نیما
چه خبر؟


4
دنیا
خفقان گرفته است
یا جیرجیرک ها نمی خوانند؟


5
شاعران
نه زمینی، نه آسمانی
برزخی اند


6
قطار زندگی
ایستگاه مرگ
مسافران ناوارد

[AHMAD_inside]

تیک تیک ساعت
عبور زمان
توقف انسانها
.................
چشم های زیبا
خیره ماندن
نهایت احساس زنده بودن
0000000000000000
سیگار ها
لبان مرا دوست دارند
و بی آن ،بی مفهوم
........................

[amir 69]

روی ناقوس
نشسته، خــواب است
پــروانه

[vahidgame]

سلام دوستان. من این تاپیکو الان پیدا کردم و قبلا ندیده بودم.نمی خوام بحث راه بندازم فقط چون اطالاعات نسبتا خوبی در مورد شعر دارم یه مطلب داشتم.قبل از این از karin عزیز تشکر می کنم.
دوستان می دونید شعر خیلی ارزشش بالا هست و شعر واقعی دارای رمزها و معناهای زیادی است.یه نفری هست که میگه شعر محصول شادترین لحظه شادترین افراد هست. به خاطر همین شعر ارزشش خیلی بالا هست و در زمانهای قدیمی مثلا شاعرانی مثل مولانا و حافظ و سعدی و... وقتی می خواستند یه شعری بگن به این صورت نبود که در هر شرایطی این کار رو بکنن و فقط در شرایطی که از نظر روحی و از نظر معنویت بالا بودند شعر می گفتند.شاید یک شعر مثل یه چیزی بوده که به شاعران وحی می شده و این جوری نبوده که الکی مثلا بیان یه شعری بگن و واقعا بهترین آثار ادبی شعر هستند.
نکته دیگه اینه مثلا شعر نباید به این صورت باشه:هایکو نه وزن دارد و نه قافیه و آرایه های کلامی در آن به ندرت به کار می رود !!!!دوستان یعنی واقعا جهان داره به این صورت پیش میره و مثل نمایشنامه شکسپیر که اولش سه جادوگر می گن زشت زیباست و زیبا زشت است دنیا داره میشه.
حتی هر نوع شعر نو هم نمیشه گفت شعر هست و نمیشه که هر کسی بیاد یه شعر بگه و یه سبکی درست کنه.من خودم شعر نو رو هم دوست دارم ولی هر کسی نمیتونه الکی بیاد دو تا کلمه سر هم کنه بعد بشه شعر!!! اگه این جوری باشه بنده هم شاید بتونم یه شعری بگم که هیچ معنایی نداشته باشه و فقط بازی کردن با کلمات باشه!!!
دوستان می دونم حتما می خواید به من خرده بگیرید و مثلا از این حرفی ها که کل دنیا این نوع شعر رو میگن و بعد شما میگی بده و از این صحبت ها می خواید بکنید ولی قبول کنید دنیا ما داره به سمتی میره که بی هنری شده هنر .دوستان شعر شاید بالاترین درجه را در ادبیات داره و هر چیزی مطمئنا نمیشه اسمشو شعر گذاشت.

[karin]

سلام دوستان. من این تاپیکو الان پیدا کردم و قبلا ندیده بودم.نمی خوام بحث راه بندازم فقط چون اطالاعات نسبتا خوبی در مورد شعر دارم یه مطلب داشتم.قبل از این از karin عزیز تشکر می کنم.
دوستان می دونید شعر خیلی ارزشش بالا هست و شعر واقعی دارای رمزها و معناهای زیادی است.یه نفری هست که میگه شعر محصول شادترین لحظه شادترین افراد هست. به خاطر همین شعر ارزشش خیلی بالا هست و در زمانهای قدیمی مثلا شاعرانی مثل مولانا و حافظ و سعدی و... وقتی می خواستند یه شعری بگن به این صورت نبود که در هر شرایطی این کار رو بکنن و فقط در شرایطی که از نظر روحی و از نظر معنویت بالا بودند شعر می گفتند.شاید یک شعر مثل یه چیزی بوده که به شاعران وحی می شده و این جوری نبوده که الکی مثلا بیان یه شعری بگن و واقعا بهترین آثار ادبی شعر هستند.
نکته دیگه اینه مثلا شعر نباید به این صورت باشه:هایکو نه وزن دارد و نه قافیه و آرایه های کلامی در آن به ندرت به کار می رود !!!!دوستان یعنی واقعا جهان داره به این صورت پیش میره و مثل نمایشنامه شکسپیر که اولش سه جادوگر می گن زشت زیباست و زیبا زشت است دنیا داره میشه.
حتی هر نوع شعر نو هم نمیشه گفت شعر هست و نمیشه که هر کسی بیاد یه شعر بگه و یه سبکی درست کنه.من خودم شعر نو رو هم دوست دارم ولی هر کسی نمیتونه الکی بیاد دو تا کلمه سر هم کنه بعد بشه شعر!!! اگه این جوری باشه بنده هم شاید بتونم یه شعری بگم که هیچ معنایی نداشته باشه و فقط بازی کردن با کلمات باشه!!!
دوستان می دونم حتما می خواید به من خرده بگیرید و مثلا از این حرفی ها که کل دنیا این نوع شعر رو میگن و بعد شما میگی بده و از این صحبت ها می خواید بکنید ولی قبول کنید دنیا ما داره به سمتی میره که بی هنری شده هنر .دوستان شعر شاید بالاترین درجه را در ادبیات داره و هر چیزی مطمئنا نمیشه اسمشو شعر گذاشت.

سلام
به نکته ی جالبی اشاره کردید اما من کاملا با نظرتون مخالفم
من برای شاعران بزرگی مثل سعدی، حافظ و مولانا ارزش زیادی قائلم و واقعا اشعارشون رو می پسندم (با اینکه مطالعه ی زیادی نداشتم) اما کاملا مخالفم که بگیم اون ها شاعرند و بقیه نه. اون شعر ها ارزشمند اند و هایکو و یا برخی از اشعار نو نه.
همون طور که هیچ کسی جای کس دیگه ای رو نمیگیره، هیچ ژانر و گونه ی ادبی ای هم جای اون یکی رو نمی گیره. به نظر من این خودش یک هنر هست که در چند کلمه و عبارت کوتاه یک حس زیبا یا یک لحظه ی ناب رو توصیف و اون رو به خواننده انتقال بده.
نمی تونیم بگیم داستان مینیمال بده و فقط باید رمان 1000 صفحه ای باشه با کلی توصیف و توضیح. گاهی وقتا یه جمله ی یه مینیمال نویس چندین برابر اون رمان چند صد صفحه ای تاثیر داره
تو نقاشی یه عده ای این نظر رو دارن که هنر نو اصولا هنر نیست خط خطیه. چهار تا قوطی رنگ رو میپاشن رو بوم اسمش رو میذارن نقاشی! من به کرات این حرف رو از خیلیا شنیدم که عالی ترین نوع نقاشی رو در سبک رئال می بینن در صورتی که عده ی زیادی واقعا به هنر آبستره و نقاشی هایی از این دست علاقه دارن. کافیه یه کم دستی بر آتش داشته باشن تا ببینین همچین هم بی هنری نیست
نمیگم هنر دست چندم نداریم. نمیگم همه ی شعرهای جدید خوبن. اما بی انصافیه که بگیم هایکو و هایکو سرایی یک هنر نیست. بی انصافیه که بگیم بی هنری شده هنر.
هر هنری در جای خودش ارزشمنده.
اینکه سایقه ی ما کدوم رو می پسنده دلیل بر انکار بقیه نیست : )

[amir 69]

سلام دوستان. من این تاپیکو الان پیدا کردم و قبلا ندیده بودم.نمی خوام بحث راه بندازم فقط چون اطالاعات نسبتا خوبی در مورد شعر دارم یه مطلب داشتم.قبل از این از karin عزیز تشکر می کنم.
دوستان می دونید شعر خیلی ارزشش بالا هست و شعر واقعی دارای رمزها و معناهای زیادی است.یه نفری هست که میگه شعر محصول شادترین لحظه شادترین افراد هست. به خاطر همین شعر ارزشش خیلی بالا هست و در زمانهای قدیمی مثلا شاعرانی مثل مولانا و حافظ و سعدی و... وقتی می خواستند یه شعری بگن به این صورت نبود که در هر شرایطی این کار رو بکنن و فقط در شرایطی که از نظر روحی و از نظر معنویت بالا بودند شعر می گفتند.شاید یک شعر مثل یه چیزی بوده که به شاعران وحی می شده و این جوری نبوده که الکی مثلا بیان یه شعری بگن و واقعا بهترین آثار ادبی شعر هستند.
نکته دیگه اینه مثلا شعر نباید به این صورت باشه:هایکو نه وزن دارد و نه قافیه و آرایه های کلامی در آن به ندرت به کار می رود !!!!دوستان یعنی واقعا جهان داره به این صورت پیش میره و مثل نمایشنامه شکسپیر که اولش سه جادوگر می گن زشت زیباست و زیبا زشت است دنیا داره میشه.
حتی هر نوع شعر نو هم نمیشه گفت شعر هست و نمیشه که هر کسی بیاد یه شعر بگه و یه سبکی درست کنه.من خودم شعر نو رو هم دوست دارم ولی هر کسی نمیتونه الکی بیاد دو تا کلمه سر هم کنه بعد بشه شعر!!! اگه این جوری باشه بنده هم شاید بتونم یه شعری بگم که هیچ معنایی نداشته باشه و فقط بازی کردن با کلمات باشه!!!
دوستان می دونم حتما می خواید به من خرده بگیرید و مثلا از این حرفی ها که کل دنیا این نوع شعر رو میگن و بعد شما میگی بده و از این صحبت ها می خواید بکنید ولی قبول کنید دنیا ما داره به سمتی میره که بی هنری شده هنر .دوستان شعر شاید بالاترین درجه را در ادبیات داره و هر چیزی مطمئنا نمیشه اسمشو شعر گذاشت.

سلام
با اینکه اینجا جای بحث نیست؛ اما..
اول اینکه شعر محصول ِ شادترین لحظه ی شادترین افراد نیست. به نظر من بیشترش بر می گرده به لحظات غم انگیز افراد.
جای حافظ و سعدی و مولوی بالای سر ِ ماست. شاید باید گفت دیگه مثل انها پیدا نمی شه. اما شما بفرمایید کدام شعر نویی رو خوندی که معنی نداشت؟!!؟ برو سهراب، شاملو، اخوان،.. برو اینها رو بخون! بعضی حرف ها هم در وزن جا نمیشود. به قول معروف حافظی باید برای وزندار کردنش: دی
و در مورد هایکو.. هایکو یعنی ظرافت. هایکو ها گاهی بیشتر از یک شعر بلند حرف دارند.
هایکو هم قواعد خودش رو داره. هایکو هایی که تو این تاپیک اومده، حداقل هایکو هایی که من گذاشتم از هایکوِر( هایکو نویس!) معتبری نبوده. اولشون هم نوشتم شبیه هایکو.

و آخر اینکه، نه فقط شعر، هر هنری.. داستان، نقاشی،.. خوبی و بدیش بر می گرده به خوانندش.
حداقل من از خوندنشون لذت می برم.. همینم کافیه!

# وحی فقط به پیامبر می شد. به امام ها هم نمی شد حتی. تو کتاب دینی که اینطور خوندیم;-)

+ نظرات کارین: دی