مواد مخدر و مشروبات الکلی (کلیۀ اخبار و بحث های مرتبط)

[sajadhoosein]

وابستگي به مواد(Substance dependence)
امروزه در محافل دانشگاهي به جاي اعتياد از وابستگي نامبرده مي شود، هر چند كه ميان مردم اين بيماري به “اعتياد” وخود بيمار به عنوان “معتاد” شناخته شده است. بر اساس آخرين جمعبنديهاي علمي كه در دهه هشتاد انجام گرفت “وابستگي” يك نشانگانباليني است كه در پي مصرف مواد علائمي در حالات رفتاري، شناختيو فيزيولوژيكي فرد مصرف كننده ظاهر مي گردد ميزان وابستگي كمياست و به درجات مختلفي مي تواند وجود داشته باشد. شدت وابستگيبا رفتارها متعاقب مصرف مواد، سنجيده مي شود. بيمار وابسته بهمواد عليرغم تجربه مشكلات متعدد ناشي از مصرف مواد، قادر بهقطع مصرف آن نيست و به طور اجباري و وسواس گونه به مصرف آنادامه مي دهد.



عوامل زمينه ساز مستعد کننده اعتياد
اعتياد يك بيماري زيست شناختي، روانشناختي و اجتماعي استعوامل متعددي در اتيولوژي سوء مصرف و اعتياد موثر هستند كه درتعامل با يكديگر منجر به شروع مصرف و سپس اعتياد مي شوند. عوامل موثر بر فرد، محيط فرد و كليه علل و عوامل درهم بافته ايهستند كه بر يكديگر تاثير مي گذارند. درك كليه علل و عواملزمينه اي موجب مي شود تا روند پيشگيري، شناسايي، درمان وپيگيري به طور هدفمند طرح ريزي شود.
بنابراين، آشنايي با عوامل زمينه ساز مستعد كننده در مقابلآن از دو جهت ضرورت دارد:
1- شناسايي افراد در معرض خطر اعتياد و اقدامهاي پيشگيرانهلازم براي آنان؛
2- انتخاب نوع درمان و اقدامهاي خدماتي، حمايتي و مشاوره ايلازم براي معتادان.

عوامل مخاطره آميز
عوامل مخاطره آميز مصرف مواد شامل عوامل فردي، عوامل بينفردي و محيطي و عوامل اجتماعي است.

عوامل مخاطره آميز فردي
□ دوره نوجواني
□ استعداد ارثي
□ صفات شخصيتي:
●صفاتضد اجتماعي
● پرخاشگري
● اعتماد به نفس پايين
□اختلالهاي رواني:
● افسردگي اساسي
● فوبي
□ نگرشمثبت به مواد
□ موقعيتهاي مخاطره آميز:
● ترك تحصيل
● بي سرپرستي
□ تاثير مثبت مواد بر فرد


در اينجا به شرح هر يك از عوامل فوق مي پردازيم:

دوره نوجواني
مخاطره آميز ترين دوران زندگي از نظر شروع به مصرف مواددوره نوجواني است. نوجواني دوره انتقال از كودكي به بزرگسالي وكسب هويت فردي و اجتماعي است. در اين دوره، ميل به استقلال ومخالفت با والدين به اوج مي رسد و نوجوان براي اثبات بلوغ وفرديت خود ارزشهاي خانواده را زير سوال مي برد و سعي در ايجادو تحليل ارزشهاي جديد خود دارد. مجموعه اين عوامل، علاوه بر حسكنجكاوي و نياز به تحرك، تنوع و هيجان، فرد را مستعد مصرف موادمي نمايد.

ژنتيك
شواهد مختلفي از استعداد ارثي اعتياد به الكل و مواد وجوددارد. تاثير مستقيم عوامل ژنتيكي عمدتاً از طريق اثراتفارماكوكينتيك و فاركوديناميك مواد در بدن مي باشد كه تعيينكننده تاثير ماده بر فرد است. برخي از عوامل مخاطره آميز ديگرنيز تحت نفوذ عوامل ژنتيكي هستند مانند برخي اختلالهاي شخصيتيو رواني و عملكرد نامناسب تحصيلي ناشي از اختلالهاي يادگيري.

صفات شخصيتي
عوامل مختلف شخصيتي با مصرف مواد ارتباط دارند. از اينميان، برخي از صفات بيشتر پيش بيني كننده احتمال اعتياد هستندو به طور كلي فردي را تصوير مي كنند كه با ارزشها يا ساختارهاياجتماعي مانند خانواده، مدرسه و مذهب پيوندي ندارد و يا ازعهده انطباق، كنترل يا ابراز احساسهاي دردناكي مثل احساس گناه،خشم و اضطراب بر نمي آيد. اين صفات عبارتند از: عدم پذيرشارزشهاي سنتي و رايج، مقاومت در مقابل منابع قدرت، نياز شديد،احساس فقدان كنترل بر زندگي خود، اعتماد به نفس پايين، فقدانمهارت در برابر پيشنهادهاي خلاف ديگران، فقدان مهارتهاياجتماعي و انطباقي. از آنجا كه اولين مصرف مواد، معمولاً ازمحيطهاي اجتماعي شروع مي شود هر قدر فرد قدرت تصميم گيري ومهارت ارتباطي بيشتري داشته باشد، بهتر مي تواند در مقابل فشارهمسالان مقاومت كند.

اختلالهاي رواني
در حدود 70 درصد موارد، همراه با اعتياد اختلالهاي ديگرروانپزشكي نيز وجود دارد. شايع ترين تشخيصها عبارتند از: افسردگي اساسي، اختلال شخصيت ضد اجتماعي، فوبي، ديس تايمي،اختلال وسواسي- جبري، اختلال پانيك، مانيا، اسكيزوفرني.

نگرش مثبت به مواد
افرادي كه نگرشها و باورهاي مثبت و يا خنثي به مواد مخدردارند، احتمال مصرف و اعتيادشان بيش از كساني است كه نگرشهايمنفي دارند. اين نگرشهاي مثبت معمولاً عبارتند از: كسب بزرگي وتشخص، رفع دردهاي جسمي و خستگي، كسب آرامش رواني، توانايي مصرفمواد بدون ابتلا به اعتياد.

موقعيتهاي مخاطره آميز فردي
بعضي از نوجوانان و جوانان در موقعيتها يا شرايطي قراردارند كه آنان را در معرض خطر مصرف مواد قرار مي دهد. مهمتريناين موقعيتها عبارتند از: در معرض خشونت قرار گرفتن در دورانكودكي و نوجواني، ترك تحصيل، بي سرپرستي يا بي خانماني، فراراز خانه، معلوليت جسمي، ابتلا به بيماريها يا دردهاي مزمن. حوادثي مانند از دست دادن نزديكان يا بلاياي طبيعي ناگهاني نيزممكن است منجر به واكنشهاي حاد رواني شوند. در اين حالت فردبراي كاهش درد و رنج و انطباق با آن از مواد استفاده مي كند.

[sajadhoosein]

تاثير مواد بر فرد
اين متغير وقتي وارد عمل مي شود كه ماده حداقل يك بار مصرفشده باشد. چگونگي تاثير يك ماده بر فرد، تابع خواص ذاتي مادهمصرفي و تعامل آن با فرد و موقعيت فرد مصرف كننده است. تاثيرمواد بر فرد مصرف كننده، به ميزان قابل توجهي، به مشخصات اوبستگي دارد. اين مشخصات عبارتند از: شرايط جسمي فرد، انتظارفرد از مواد، تجربيات قبلي تاثير مواد و مواد ديگري كه هم زمانمصرف شده اند. مواد مختلف نيز تاثيرهاي متفاوتي بر وضعيتفيزيولوژيك و رواني فرد دارند، مثلاً: هروئين و كوكائين سرخوشيشديد، الكل آرامش و نيكوتين مختصري هشياري و آرامش ايجاد ميكند.

عوامل مخاطره آميز بين فردي و محيطي
□عوامل مربوط به خانواده:
●غفلت ازفرزندان
●وجودالگوي نامناسب در خانواده
●خانوادهآشفته
□عوامل مربوط به دوستان:
●دوستانمصرف كننده مواد
□عوامل مربوط به مدرسه:
●فقدانمحدوديت
●فقدانحمايت
□عوامل مربوط به محل سكونت:
●شيوعخشونت و اعمال خلاف

عوامل مربوط به خانواده
خانواده اولين مكان رشد شخصيت، باورها و الگوهاي رفتاريفرد است. خانواده علاوه بر اينكه، محل حفظ و رشد افراد و كمكبه حل استرس و پاتولوژي است، منبعي براي تنش، شكل و اختلال نيزمي باشد. نا آگاهي والدين، ارتباط ضعيف والدين و كودك، فقدانانضباط در خانواده، خانواده متشنج يا آشفته و از هم گسيخته،احتمال ارتكاب به انواع بزهكاريها مانند سوء مصرف مواد راافزايش مي دهد. همچنين والديني كه مصرف كننده مواد هستند باعثمي شوند فرزندان با الگوبرداري از رفتار آنان مصرف مواد را يكرفتار بهنجار تلقي و رفتار مشابهي پيشه كنند.

تاثير دوستان
تقريباً در 60 درصد موارد، اولين مصرف مواد به دنبال تعارفدوستان رخ مي دهد. ارتباط و دوستي با همسالان مبتلا به سوءمصرف مواد، عامل مستعد كننده قوي براي ابتلاي نوجوانان بهاعتياد است. مصرف كنندگان مواد، براي گرفتن تاييد رفتار خود ازدوستان، سعي مي كنند آنان را وادار به همراهي با خود نمايند. گروه«همسالان» به خصوص، در شروع شروع مصرف سيگار و حشيش بسيارموثر هستند. بعضي از دوستيها، صرفاً حول محور مصرف مواد شكل ميگيرد. نوجوانان به تعلق به يك گروه نيازمندند و اغلب پيوستن بهگروههايي كه مواد مصرف مي كنند، بسيار آسان است. هر چند پيوندفرد با خانواده، مدرسه و اجتماعات سالم كمتر باشد، احتمالپيوند او با اين قبيل گروهها بيشتر مي شود.

عوامل مربوط به مدرسه
از آنجا كه مدرسه بعد از خانواده، مهم ترين نهاد آموزشي وتربيتي است، مي تواند از راههايي زير زمينه ساز مصرف مواد درنوجوانان باشد:
بي توجهي به مصرف مواد و فقدان محدوديت يا مقررات جدي منع مصرفدر مدرسه، استرسهاي شديد تحصيلي و محيطي، فقدان حمايت معلمان ومسئولان از نيازهاي عاطفي و رواني به خصوص به هنگام بروزمشكلات و طرد شدن از طرف آنان.

عوامل مربوط به محل سكونت
عوامل متعددي در محيط مسكوني مي تواند موجب گرايش افراد بهمصرف مواد شود: فقدان ارزشهاي مذهبي و اخلاقي، شيوع خشونت واعمال خلاف، وفور مشاغل كاذب، آشفتگي و ضعف همبستگي بين افرادمحل و حاشيه نشيني از جمله اين عوامل هستند.

[sajadhoosein]

عوامل مخاطره آميز اجتماعي
□فقدان قوانين و مقررات جدي ضد مواد مخدر
□بازار مواد
□مصرف مواد به عنوان هنجار اجتماعي
□كمبود فعاليتهاي جايگزين
□كمبود امكانات حمايتي، مشاوره اي ودرماني
□توسعه صنعتي، محروميت اجتماعي- اقتصادي

مشخصات فردي و عوامل محيطي بخشي از علل اعتياد هستند و بخشديگر را بازارهاي بين المللي مواد و عوامل اجتماعي- اقتصاديحاكم بر جامعه تشكيل مي دهند. اين عوامل عبارتند از:
قوانين
فقدان قوانين جدي منع توليد، خريد و فروش، حمل و مصرفمواد، موجب وفور و ارزاني آن مي شود.
بازار مواد
ميزان مصرف مواد، با قيمت آن نسبت معكوس دارد. هر چه قيمتمواد كاهش يابد، تعداد افرادي كه بتوانند آن را تهيه كنندافزايش مي يابد. همچنين سهل الوصول بودن مواد به تعداد مصرفكنندگان آن مي افزايد.
مصرف مواد به عنوان هنجار اجتماعي
در جوامعي كه مصرف مواد نه تنها ضد ارزش تلقي نمي شود، بلكهجزيي از آداب و سنن جامعه و يا نشان تمدن و تشخيص و وسيلهاحترام و پذيرايي است، مقاومتي براي مصرف مواد وجود ندارد وسوء مصرف و اعتياد شيوع بيشتري دارد.
كمبود امكانات فرهنگي، ورزشي، تفريحي
كمبود امكانات لازم براي ارضاي نيازهاي طبيعي رواني واجتماعي نوجوانان و جوانان از قبيل كنجكاوي، تنوع طلبي، هيجان،ماجراجويي، مورد تاييد و پذيرش قرار گرفتن و كسب موفقيت بينهمسالان، موجب گرايش آنان به كسب لذت و تفنن از طريق مصرف موادو عضويت در گروههاي غير سالم مي شود.
عدم دسترسي به سيستمهاي خدماتي، حمايتي، مشاوره اي ودرماني
در زندگي افراد، موقعيتها و مشكلاتي پيش مي آيد كه آنان رااز جهات مختلف در معرض خطر قرار مي دهد. فقدان امكانات لازم ياعدم دسترسي به خدماتي كه در چنين مواقعي بتواند فرد را از نظررواني، مالي، شعلي، بهداشتي، اجتماعي حمايت نمايد، فرد را تنهاو بي پناه، بدون وجود سطح مقاومت اجتماعي رها مي كند.
توسعه صنعتي جامعه، مهاجرت، كمبود فرصتهاي شغلي ومحروميت اقتصادي- اجتماعي
توسعه صنعتي، جوامع را به سمت شهري شدن و مهاجرت ازروستاها به شهرها سوق مي دهد. مهاجرت باعث مي شود تا فرد، براياولين بار، با موانع جديدي برخورد نمايد. جدايي از خانواده،ارزشهاي سنتي و ساختار حمايتي قبلي به تنهايي، به انزوا ونااميدي فرد مي انجامد. كم سوادي، فقدان مهارتهاي شغلي، عدمدسترسي به مشاغل مناسب و به دنبال آن محدوديت در تامين نيازهايحياتي و اساسي زندگي و تلاش براي بقا، فرد را به مشاغل كاذب ياخريد و فروش مواد مي كشاند و يا براي انطباق با زندگي سختروزمره و شيوه جديد زندگي به استفاده از شيوه هاي مصنوعي مانندمصرف مواد سوق مي دهد( رحيمي موقر، آفرين؛ و همكاران، 1376).

[sajadhoosein]

طبقه بندي مواداعتياد آور
مواد مخدر را به اعتبارات متعددي مي توان طبقه بندي كرد. مثلا اگر آنها را به طبيعي، نيمه مصنوعي و مصنوعي گروه بندي كنيم، يا از نظر تاريخ كشت يا آشنايي بشر با آنها،كشف و ساخت دسته بندي كنيم، يا در دو گروه، يعني گروه موادمخدري كه مصرف پزشكي دارد. يا گروه مواد مخدري كه مصرف پزشكيندارد، دسته بندي شوند، همه درست بوده، ولي در عين حال هيچيك طبقه بندي يا تعريفي جامع و مانع نمي باشند. اگر چه متخصصيــن،طبقه بندي هايي از جنبه هاي علمي و تجربي ارائه داده اند ولي بهترين نوع گروه بندي از طرف سازمان بهداشت جهاني به عمل آمده كه طبقه بندي مواد از جهت تاثير آنها بر انسان است . این طبقه بندی به صورت زیر می باشد:

□ توهم زاها (Hallucinations)
□ كانابيس يا شيره گياه شاهدانه (CANNABIS)
□ مواد مخدر
□ سستي زاها (مسكنها – خواب آورها)
□ آرام بخش ها
□ چسب و مواد فرار (مواد استنشاقي)
□ محرك ها
□ الكل ، توتون و قهوه = (Neglected Invisible Drugs)

انواع مواداعتياد آور
□ ترياک (Opium)
□ مورفين (Morphine)
□ هروئين ( Heroin)
□ متادون (Methadone)
□ ماري جوانا
□ حشيش
□ کوکايين وکراک

□ توتون و دخانيات (نيکوتين Nicotine)
□ قهوه (کافئين)
□ ال.اس.دي (LSD)
□ 4- برومو 5,2 دي متوكسي فنتيلامين
□اکستاسي (MDMA)
□ داروهاي تجويزي (Prescription Drugs)
□ الکل (Alcohol)

توهم زاها (Hallucinations)
تمدنهاي بزرگ نمونه هاي فراواني از استعمال موادي كه ايجادتوهم مي كنندعرضهداشته اند. مصرفقارچهاي توهم زا در مراسم مذهبي در آمريكا، مصرف قارچهاي مخدرو .... توسط ساحران در آسيا و استعمال بعضي گياهان برايجادوگري در اروپا نمونه هاي اندكي است از مواد متنوع و سنتيتوهم زا، ولي اكنون اصطلاح توهم زا بيشتر به موادي اطلاق ميشود كه شامل (اسيد ليسرژيك) بوده و داراي اثرات انبساط خاطر ميباشند، مانند DMT , STP , LSD.
مواد توهم زا مجموعه ناهماهنگ و غير متجانس از موادي راتشكيل مي دهد كه به گروههاي متنوع شيميايي و دارويي تعلق دارند،تبليغات در مورد سو استفاده اين مواد و اثرات ناشي از آن منجربه كنترل بين المللي بسياري از انواع آن شده است.
اين گروه از داروها به عنوان تضعيف يا تحريك كننده سيستممركزي اعصاب مورد استفاده قرار مي گيرد.
مهمترين اثر آنها ايجاد تغييرات اساسي در حالات عاطفي، رفتاري،خلقي، و رواني فرد است. ايجاد حالات توهمي سمعي و بصري وتصورات موهوم كه اغلب شبيه به روياها و يا كابوسهاي شبانه است،از جمله ديگر اثرات اين گروه داروها مي باشد.
توهم زاها برخي اوقات بنام (داروهاي سايكوتو ميمتيك ياسايكدليك يا هلوسينوژن ناميده مي شوند.)
شناخته شده ترين و رايج ترين نوع داروهاي اين گروه ال. اس. دي است.
داروهاي توهم زا عبارتند از:
1- ال. اس. دي LSD
2- پي. سي. پي PCP
3- ام. دي. آ. MDA
4- پي. ام. آ. PMA
5- تي. ام. آ T M A
6- دي. ام. تي D M T
7- اس. تي. پي STP = دي. او. ام DOM
8- مسكالين يا پيوت Mescaline - Peyote
9- سيلوسين و سيلوسيبين Psilocin - Psilocybin




كانابيس يا شيره گياه شاهدانه (CANNABIS)
علت اينكه فرآورده هاي گياه شاهدانه را جداگانه مي آوريم،اين است كه اين مواد به مقدار كم يا زياد در گروههاي توهم زا،سستي زا و محرك قرار مي گيرند، و اين فرآورده ها به طور كلي برروي سيستم مركزي اعصاب اثر مي گذارند.عمده اين مواد عبارتنداز:
الف - ماري جوانا
ب- حشيش
ج - تي. اچ. سي. (T. H. C.)



مواد مخدر
اين مواد كند كننده فعاليتهاي سيستم اعصاب مركزي، جزوگروه مواد سستي زا، مسكن درد و شديدا اعتياد آور مي باشند. معمولا ايجاد حالت سرخوشي و نشاط مي كنند. برخي از اين مواد بهصورت طبيعي وجود دارند، مانند ترياك كه از بوته خشخاش بدست ميآيد. بقيه به طور مصنوعي و شيميايي در آزمايشگاهها ساخته ميشود. برخي از مخدرها مانند كديين ارزش استفاده پزشكي و درمانيدارند، ولي مصرف بي رويه و نابجاي آنها بدون تجويز پزشك،خطراتي را به دنبال دارد. به علت اينكه مصرف اين گونه موادمشكلات جدي فردي و اجتماعي را موجب مي گردد، اين داروها تحتكنترل شديد قانوني مي باشند.
مواد مخدر افيوني و تركيبات آن عبارتند از:
الف- تريـــاك
ب- كديين
پ- مرفين
ت- هروئين
ث- متادون
ج- پتيدين (دمرول)
چ- پيركدان
ح- ديلاوديد
خ- دارون
د- ديفن اكسيلات (لوموتيل)
ذ- هيدرو مرفين
ر- هيدرو كديين و كليه داروهايي كه هيدرو كديين دارند

[sajadhoosein]

سستي زاها (مسكنها – خواب آورها)
شامل آن گروه داروها و مواردي است كه موجب كندي فعاليتسلسله اعصاب مركزي مي گردد و بر شعور و حس هوشياري فر اثر ميگذارد. اين گروه داروها معمولا به عنوان مسكن براي بر طرف كردندرد يا ايجاد خواب و آرامش، از بين بردن كششها و اضطراب وعصبانيت مورد استفاده قرار مي گيرد. اندازه مصرف زياد آن ايجادمسموميت شديد، بيهوشي (كما) و سرانجام مرگ مي كند. اين مواد دراثر مصرف مداوم و منظم ايجاد وابستگي مي نمايند. شاخص تريندسته از اين گروه را بار بيتوريك ها تشكيل مي دهند. باربيتوريك ها شامل داروهاي زير مي باشند:
سكونال، فنوباربيتال، آميتال (آمورباربيتال) ، متاكوالن (ماندراكس)، توينال (سكوباربيتال). گلوتيتميد (دوريدن)، ميتيپريلون، پلاسيدين ، فلوراز پام، الكل (جزو گروه داروهاي نامرييآورده شده است).


آرام بخش ها
آرام بخشها تضعيف كننده سيستم مركزي اعصاب و جزو آن دسته ازداروهايي هستند كه مانند مسكن ها و خواب آورها با مصرف كم آنانايجاد حالت آرامش مي نمايد. اندازه مصرف زيادشان مي توانداثراتي مشابه مسكن ها و خواب آورهاي قوي از جمله بيهوشي و كماداشته باشد. به ندرت مصرف بيش از حد آن ايجاد خطرات جدي مينمايند مگر اينكه همراه با ديگر داروها و مواد مورد استفادهقرار گيرد. آرام بخشها به طور معمول براي ناراحتي هاي خفيفرواني از جمله عصبانيت، اضطراب، بي خوابي و هم چنين شل كردنعضلات به كار مي روند. شناخته شده ترين داروهاي اين گروه ديازپام(Diazepam)، كلردياز پوكسايد، اگزاز پام و مپروبامات ميباشند.


چسب و مواد فرار (مواد استنشاقي)
فرارها در بسياري از محصولات صنعتي مانند چسب هايي كه سريعخشك مي شوند، سوختني هاي مثل بنزين، حلالها مانند استون و تينررنگ و مواد پاك كننده يافت گردد. مواد فرار پس از استنشاق ازطريق ششها وارد عروق مي شوند و سپس به ديگر اندامهاي بدن بهخصوص مغز و كبد مي رسند. معمولا پس از مصرف اين مواد، به فرداحساس سرخوشي، سبك حالي، بي باكي و بي پروايي دست مي دهد وخيالها روشن و واضح مي شوند.
تنفس ، ضربان قلب و ديگر اعمال بدن به كندي مي گرايد. اگرمصرف كننده با قوطي پلاستيكي آن را از طريق بيني و دهاناستنشاق كند، مرگ ناشي از خفگي ممكن است پيش آيد، استنشاق وتنفس مداوم فرارها و چسب موجب آسيب به كبد و كليه، پريدگي رنگپوست، احساس ضعف و بي حالي، عدم توانايي تفكر صحيح، لرزش، عطشزياد، كاهش وزن، تحريك پذيري، افكار پارانوئيدي، حالات تهاجميو دشمني مي گردد. در مصرف طولاني استنشاق بنزين، ميزان سرب خونرا بالا مي برد.
مصرف دائمي و مكرر موجب تحمل و نياز فرد به افزايش مصرفبراي ايجاد اثر مطلوب مي گردد و مي تواند وابستگي رواني و جسميايجاد كند. علائم و نشانه هاي ترك عبارتند از احساس سرما، لرزشبدن، توهمات، سردرد، دردهاي شكمي، گرفتگي و اسپاسم عضلاني.


محرك ها
اين گروه از داروها به عنوان محرك، ايجاد كننده هيجان وانرژي است و موجب تحريك فعاليت سلسله مركزي اعصاب مي گردد. اينداروها معمولا براي افزايش هشياري، ايجاد تحمل زياد براي بيدارماندن به مدتي طولاني، جهت كاهش اشتها و ايجاد احساس نشاط بهكار مي رود. اين گروه داروها در پزشكي مصرف محدودي دارند.
محرك ها مي توانند ايجاد وابستگي شديد رواني كنند. به طورمثال وابستگي كه به وسيله (كراك) ايجاد مي شود، سريع ترين وقوي ترين وابستگي است كه معتاد حتي نمي تواند براي مدت كوتاهيآن را كنار بگذارد و بايد مرتبا در حال استعمال آن باشد. مشهورترين مواد و تركيبات اعتياد آور اين گروه، آمفتامين ها وفرآورده هاي كوكا است.


الكل ، توتون و قهوه = (Neglected Invisible Drugs)
داروهاي نامريي يا فراموش شده- كه اصطلاحا در مورد الكل،توتون و قهوه به كار برده مي شود – در واقع به سه گروه ازموادي اطلاق مي گردد كه به طور گسترده اي مورد مصرف عموم قرارمي گيرند، ولي اكثريت قريب به اتفاق مصرف كنندگان تشخيص نميدهند و يا غفلت مي كنند كه اين مواد جزو داروها و مواد اعتيادآور هستند. اين مواد شامل موارد زیر می باشند:
الف- الكل اتانول يا الكل اتيليك (Ethylic Alcohol)
ب- توتون و دخانيات (نيكوتين
ج- قهوه (كافئين) (Coffee-Caffeine)

[sajadhoosein]

ترياك چيست و چگونه بدست مي آيد؟
ترياك به شكل ماده قهوه ايتيره رنگ به گونه دلمه شده مانند پلاستيك وجود دارد. ترياك شيره الكالوييدداري است كه از تيغ زدن گرز خشخاش (تصوير شماره 1) و لخته شدن شيره خشخاشنارس بدست مي آيد. تخمدان حاوي دانه هاي خشخاش، بيضي شكل است كه گلبرگهايصورتي رنگ دارد. وقتي اين گلبرگها رو به پژمردگي مي رود، با تيغ زدنتخمدان نارس، عصاره شيري رنگي شروع به تراوش مي كند كه در مجاورت هوا بهصورت (دلمه) شده پس از گذشت يك شبانه روز به رنگ قهوه اي و گاهي سياه درمي آيد و به حالت صمغي چسبيده بر جدار خارجي تخمدان باقي مي ماند كه آن راتراشيده و جمع آوري مي كنند.
اين گياه را در انگليسي ((Papaver Somniferom)) و خشخاش را ((Poppy)) و در فارسي كوكنار و دانه هاي خشخاش رابه انگليسي ((Poppy Seeds)) و صمغ جمع آوري شده را ترياك كه از ترياكا (Theriaca) يوناني گرفته شده و در عربي افيون، ابيون، ترياق، درياق و درانگليسي ((Opium)) مي نامند، ابيون يا افيون نيز از ريشه يوناني اپيون ((Opion)) اقتباس شده است.

تاريخچه ترياك
بوته خشخاش از گياهان آسياي صغير بوده است. (مارسل گرانيرد وايه) (MarcelGranin Doyeux) معاون سابق بخش كنترل مواد مخدر در سازمان ملل متحد، متخصص و دارو شناس و نزوئلايي در اين باره گفته است كه:
(در لوحه هاي سومري متعلق به سه يا چهار هزار سال پيش از ميلاد مسيح مطالبي پيرامون گياه ترياك نوشته شده و آن را (گياه شادي بخش) ناميده اند. متون آشوري، مصري و يوناني در مورد استفاده ترياك در زمانهاي قديم مطالب بسياري دارند).
در كتاب اديسه هومر آمده است كه (النا) (Elena) همسر شاه (منلائو) شربتي به (تلماكو) (Telemaco) داد. از جستجوي بي حاصل پدر غمگين بود، (مروفه) (Morfer) خداي رويا و خيال در داستانهاي اساطيري يونان – گل خشخاش بدست مي گيرد.
هرودت، ارسطو و هيپوكرات در كتابهايشان از ترياك بسيار سخن گفته اند. زنان مصري از شربت ترياك براي فرونشاندن خشم و تسكين غم استفاده مي كرده اند، از زمان (ارسطو) تا (ويرژيل) شاعر رومي و ديگر نويسندگان يونان و رم همواره از خشخاش و ترياك سخن گفته اند. صحبت از آن، در قرون وسطي نيز ادامه يافت.
برخي مطالعات نشان مي دهد، اين ماده در قرن هشتم (ميلادي) در هند رايج شده و عده اي عقيده دارند، سابقه استفاده از آن در هند به دروازه قرن قبل از لشكر كشي اسكندر مقدوني مي رسد.

[sajadhoosein]

گياه خشخاش
به نظر مي رسد اولين تركيب دارويي ترياك در قرن 16 ميلادي به دست آمد و آن را به نام كاشف سوئيسي اش ناميدند كه دكتر پاراسلوس بود.(Claudanum Para celsi), (Dr. Paracelsus)
يك پزشك انگليسي به نام توماس سيدنهام (Thomas Sydenham) كه افلاطون انگلستان ناميده شده، نيز در قرن هفدهم م. داروي جديدي را با ترياك تهيه كرد.
در قرن نوزدهم م. بسياري ديگر از فرآورده هاي آن ( مورفين ، كدئين و... ) كشف گرديد.
گيـــــاه خشخاش از ناحيــــــه آسياي صغير به يونان منتقـــــل شده، اگـــــر چه در بعضـــي منــــابع آمــــده است كه در اروپـــــا مجـــــارها اولين ملتي هستند كه با گياه خشخاش آشنا شده اند و گياه شناسان اين كشور، اين آشنايي را از هزار و دويست سال قبل از ميلاد به بعد مي دانند. ولي هومر شاعر نابينا و حماسه سراي يوناني كه احتمالا 600 سال قبل از ميلاد مي زيسته در آثار خود از گل خشخاش ياد مي كند كه در باغهاي شهر روم كشت مي شده و چون يونانيان زمان سقراط يعني حدود چهار صد سال قبل از ميلاد از تاثيرات طبي ترياك سخن گفته اند، مي توان گفت كه حداقل آشنايي يونانيان با تاثيرات طبي مخدرها به چند صد سال قبل از ميلاد مسيح بر مي گردد.
بقراط در چهار صد سال قبل از ميلاد مسيح و نئوفراست در همان تاريخ از ترياك براي درمان اسهال و رفع درد استفاده مي كرده اند.
ازنوشته هاي پاپيروس بر مي آيد كه مصري ها از زمانهاي قديم (اپيوم) استعمالمي كرده اند و اسم (Thebaica) مشتق از شهر (Thebes) است كه در آنجا خشخاشنيز مي كاشتند.
در ژاپن تا قرن پانزدهم ميلادي گياه خشخاش كشت نشدهبود، در دايره المعارف بريتانيكا آمده كه ترياك در قرن هفتم قبل از ميلادمسيح در چنين كشت مي شده و به وسيله تركها و عربها در قرون 6 و 7 به چينبرده شده و تا قرن هفدهم ميلادي براي تسكين دردها و به طور محدود مورداستفاده بوده است. در قرن هيجدم م. مصرف دارويي ترياك در دنيا حدود 1700تن بود.
ترياك خام (طبيعي) به صورت گلوله، چانه، قرص، قالبي، آجري وحتي به صورت پودر عرضه مي گرديد و در قديم براي تسكين درد به طور مايع وجامد استفاده مي شده است.
در ايران، پزشكان عالي قدري مانند شيخالرييس ابوعلي سينا (370 – 427 ه. ق) و ابوبكر محمد بن زكرياي رازي (251- 313 ه. ق) از ترياك در مواد گوناگون بيماري ها استفاده كرده اند و دراشعار شعرايي كه پس از اين دو دانشمند مي زيسته اند، به موارد طبي ترياكاشاراتي شده است.
اگر چه خوردن ترياك در چيــــن معمول بود، ولي دودكردن و كشيدن ترياك از آمريكاي شمالي به چين رسيد و رايج گرديد. بعضي ازمــــردم تــــرياك را با توتون مخلوط مي كردند، و بزودي كشيدن ترياك بهحدي بين مردم گسترش يافت و عمومي شد كه حتي به درباريان هم سرايت كرد و بهعنوان يك مشكل بزرگ اجتماعي چين در آمد كه در سال 1729 م. توسط امپراطور (يانگ چينگ، 1735 – 1723 م.) ممنوع اعلام شد.
فروش و كشيدن ترياكممنوع گرديد و موقتا به تجارت ترياك لطمه زد. با وجود اين لطمه، كمپانيانگليسي هند شرقي به كشت ترياك در ايالت بنگال هند ادامه داده و آن را درسال 1775 م. به وسيله (ناركي وارن هستينگ) كه از صورت يك كارمند ساده بهحكمراني كليه املاك انگليس در هند رسيده بود، در انحصار خود گرفت و او اينماده را با نرخي ارزان و مقدار فراوان عرضه مي كرد.
كمپاني ، خودمستقيما در چين فعاليت فروش نداشت و ترياك را به بازرگانان بزرگ و خصوصيچين در ساحل تحويل مي داد و بازرگانان ياد شده آن را در بازارهاي چين بهفروش مي رساندند، و در ازاي فروش ترياك، طلا و نقره و گاهي هم چاي، كتان،ابريشم به نمايندگان كمپاني تحويل مي دادند.
مقدار ترياكي كه كمپانيياد شده در سال 1729 م. به چين داده، 200 صندوق بود كه در سال 1767 م. به 1000 و در سال 1820 م. به 10000 و از 1830 تا 1838 م . به 40000 صندوقافزايش يافت.
در ماه مارس 1839 م. امپراطور وقت، (لين چه هسو) را كهمردي قاطع بود به كانتون فرستاد و او پس از گفتگوهاي بي نتيجه با تجارخارجي و چيني دستور داد بيش از 20000 صندوق كه حاوي حدود يك ميليون و نيمكيلو ترياك بود، مصادره شود. صندوقها را به ساحل بردند و (لين) شخصا درميان ابراز احساسات مردم، آنها را آتش زد، آتشي كه 20 روز روشن بود.
بهموازات انگليس ها و همراه با آنها پرتغاليها و ديگر كشورهاي غربي حتيايالات متحده آمريكا از تركيه و هند ترياك تهيه كرده و به تجارت آن در چينمي پرداختند. مشكل ترياك سرانجام منجر به جنگهاي ترياك در سالهاي 42- 1839م . و 60- 1856 م. شد.
در فاصله جنگ هاي اول و دوم، تجارت ترياك در چين از 50000 به 60000 صندوق افزايش يافت.
درســــال 1907. (چينگ) توانست جلوي ورود ترياك را به داخل چين بگيرد و تاسال 1917 م. ورود تــرياك از هند به چين ممنوع بود ولي چيني ها خود مبادرتبه كشت خشخاش در داخل كشورشان كردند.
با وجود ممنوعيت هـــاي فرمانروايان چين، در اوايل جنگ جهاني اول باز هم بيش از هفتاد ميليون كيلو ترياك وارد چين شد.
گويادر سال 1937 م. حدود 4 ميليون نفر چيني به ترياك معتاد بوده اند كه نامشانثبت شده بود و در سال 1938 م (مائو) رهبر حزب كمونيست چين مي شود.
دردهه هاي 1940 تا 1980 م مبارزه شديد عليه اعتياد و درمانهاي اساسي وگسترده براي معالجه اعتياد در چين جريان داشته و اين كشور تجربيات باارزشي در اين زمينه دارد.
هم اكنون در ناحيه يونتان در جنوب غربيچين كه در مجاورت برمه، لائوس و تايلند (مثلث طلايي) قرار دارد، كشت خشخاشبراي استفاده دارويي مجاز است و همين امر موجب بقاي اعتياد در اين ناحيهشده و ضمنا گزارش شده ترياك از اين منطقه تا حدودي به صورت غير قانوني ازبنادر چين به هنگ كنگ و غيره قاچاق مي شود.

[sajadhoosein]

تاريخچه ترياك در ايران
درايران كشت ترياك در دوره سلسله صفويه براي مصرف داخلي كه در ايران گسترشسرسام آوري داشته، تا حدي كه بعضي از پادشاهان اين سلسله هم معتاد بودند،ولي با دقت در اشعار شعراي پيش از اين تاريخ گويا ايرانيان پيش از ايندوره هم ترياك خواري داشته اند.
تاورنيه و شاردن كه در زمان صفويه از ايران ديدن كرده اند، مي نويسند: (خوردن ترياك و كوكنار در ايران رايج است).
فرير (Freyer) طبيب و جراح كمپاني انگليسي هند شرقي كه در سال 1087 ه. ق ازايران ديدن كرده، در سفر نامه خود مي نويسد: "ايرانيها هر وقت بخواهندكيفور شوند، ترياك مصرف مي كنند" و اضافه مي نمايد: " كه معتادين ميتوانند مقدار زيادي از اين ماده مصرف كنند بدون آنكه ناراحتي پيدا نمايندو آنها حالتي شبيه به مستي پيدا مي كنند و در بين آنان ضرب المثلي وجوددارد كه مي گويند: در كرمان از هر سه نفر چهار نفرشان ترياكي هستند".
استعمارانگليس پس از به زانو در آوردن هند، بر آن شد كه ميان لندن و هندوستان خطارتباطي تلگراف برقرار كند و براي اين هدف مي بايست از ايران بهره ميگرفت. بنابراين، موضوع را به ناصر الدين شاه گوشزد كرد و آن را عملــيساخت و از اين رو سيم بانان و كارگران هندي خط ارتباطي، از بزرگترين عواملگسترش و آمــــوزش ترياك كشي در ايران گرديدند و خراسان دروازه ترياك كشيشد، به طوري كه از سال 1230 ه. ش پيشقراولان قاچاقچيان اين ماده مخدر درلباس دراويش هندي در خراسان و كرمان پراكنده شدند و به ترياك كشي پرداختند.
اينسوداگران انگليسي بودند كه از يكسو به طور غير مستقيم سعي در تشويق كشت وتوليد بيشتر ترياك نموده و از سويي ديگر ترياك كشي را در سطح گسترده اي درسراسر ايران گسترش دادند تا بتوانند سلطه خود را در كشور هاي تحت استعماربيشتر كنند.
بنابراين همراه با رشد استعمار در جوامع در حال توسعه،كشت خشخاش و اعتياد به ترياك نيز در روستــاهاي ايران متداول گشت و خريد وفروش آن معمول گرديد و از آنجا كه انگليسي ها ترياك ايران را به قيمتخوبـــي مي خريدند، كشاورزان دست از كاشت گندم و ديگر محصولات كشاورزيكشيدند و قسمت زيادي از كشتزارهاي گندم را به كشت خشخاش اختصاص دادند، بهطوري كه ترياك به صورت يكي از مهم ترين كالاهاي صادراتي ايران در آمد.
ماژورينومي مورخ انگليسي در اين مورد در كتاب (شرق ميانه) مي نويسد: " از 26ولايت ايران در 18 ولايت آن ترياك كاشته مي شود و........".
از طرفيبراي كشت خشخاش كشاورزان و كارگران هنگام گرفتن شيره خشخاش از آن ميخوردند و به آن عادت مي كردند. سرانجام در 1329 ه. ش رژيم وقت به منظوركنترل ترياك و در واقع حفظ منابع مادي خود قرارداد "انحصار ترياك" را بهتصويب مي رساند. هر چند اين قانون ظاهرا در جهت كاهش ميزان مصرف اين مادهو مبارزه با آن وضع گرديده بودن ولي عملا مردم را به ترياك كشي دعوت وتشويق مي نمود، زيرا در بخشي از اين قرارداد مقرر گرديده بود كه دولت موظفاست سوخته ترياك را پس از مصرف، جمع آوري كند و در ازاي هر مثقال سوختهترياك مبلغي هم به عنوان حق الزحمه به تحويل دهنده پرداخت نمايد. بدينگونه ملاحظه مي گردد كه چگونه استعمار خارجي و ايادي داخلي آن در تار وپود اين ملت رخنه مي كنند و مردم را به اسارت مواد مخدر در مي آورند.
درسالهاي جنگ جهاني دوم و پي از آن قاچاق مواد افيوني و اعتياد به آن رواجبيشتري پيدا مي كند، تا آنكه در سال 1334 ه. ش قانون منع كشت خشخاش وجلوگيري از مصرف غير طبي ترياك از تصويب مجلس گذشت و در سال 1348 دولتوقت، قانون منع كشت خشخاش را لغو كرده و قانون كشت محدود خشخاش و سهميهكوپن ترياك را جايگزين آن نمود. ولي كليه اقدامات دولت وقت، ظاهري بود ورژيم نه تنها سعي جدي در از بين بردن و حتي محدوديت آن اعمال نمي داشت،بلكه عوامل استعمار خارجي و داخلي نيز به نوعي در گسترش اعتياد مي كوشيدند.
آنچهقابل ذكر مي باشد اين است كه در سال 1311 ه. ش. (زمان سلطنت رضا خان) هشتشيره كش خانه به طور رسمي در محله باغ فردوس كنوني داير بود كه نام آنهارا دارالعلاج يا شفا خانه گذاشته بودند!!
خلاصه آنكه استعمال ترياكدر دوران قاجاريه، در زمان خاندان (پهلوي) گسترش يافت و علاوه بر ترياك،مصرف هرويين نيز معمول شد كه اين ماده را در حدود سال 1960 م. (1339 ه. ش) يك دارو ساز ايراني از آلمان به ايران آورد.

[sajadhoosein]

انواع ترياك
1- ترياك خام, كه عبارت از شيره خودبخود غليظ شده گرزهاي خشخاش است كه بدون توجه به ميزان آن, جز براي بسته بندي و ارسال, دستكاري ديگري در آن نشده باشد.(تصوير 1)



2- ترياك عمل شده (پرورده), طبق تعريف لاهه, ترياك پرورده محصولي است كه از ترياك خام با يك رشته عمليات مخصوص حل كردن, جوشاندن, بودادن و تخمير بمنظور تبديل آن به عصاره براي استعمال غير طبي تهيه مي شود. (تصوير 2)




3- ترياك پزشكي, ترياكي كه مقدار آن (دوز) مشخص بوده و براي مصارف درماني و پزشكي كاربرد دارد. و در صنايع داروسازي هر كشوري آن را بصورت گرد يا دانه هاي ريز درآورده و يا با مواد بي اثر مخلوط كرده و مورد مصرف قرار مي دهند.

[sajadhoosein]

مشتقات ترياك
در ترياك حدود 25 نوع آلكالوئيد وجوددارند كه 6 نوع آن بيشتر از بقيه در ترياك يافت مي شوند كه عبارتند از : مورفين (3 تا 23درصد), كدئين (5/0درصد), پاپاورين (1/0درصد), نارسئين(1/0درصد), ناركوتين (7درصد), تبائين (3/0درصد).
هرچه مقدار مورفين موجود در ترياكي بيشتر باشد مي گويند آن ترياك داراي مرغوبيت بيشتري است. مقدار مورفين در ترياكهاي بازرگاني 6 تا 14 درصد مي باشد.
نحوه مصرف ترياك
ترياك به صورت خوردن، كشيدن يا تزريقي مورد مصرف قرار مي گيرد. ترياك از نظر طبقه بندي فارماكولژي، تضعيف كننده فعاليتهاي سلسله اعصاب مركزي است.
علائم مصرف ترياك
مهمترين علائم مصرف ترياك و مشتقات آن عبارتند از : 1- خواب آلودگي با حضور ذهن, 2- تسكين درد, 3- انبساط خاطر و آرامش, 4- احساس گنگ و مبهم به زمان و مكان, 5- بخواب رفتن با آرامش و تخيلات مطبوع, 6- سستي اراده و ضعف حركات فعاله و 7- كاهش اميال جنسي.
اثراتدلپذير و آرامش بخش مواد مخدر بسته به مصرف دارو و تحمل شخص بمدت چهار تاشش ساعت ادامه مي يابد و پس از آن مرحله خماري فرا مي رسد كه بصورت خميازهو آبريزش از بيني, بيقراري, بي اشتهائي, افسردگي, تهوع و استفراغ مي باشد.
بعد از كشيدن به اصطلاح چند "بست" ترياك, توجه فرد بر روي خودشمتمركز شده و گرايش شديدي به آرامش پيدا مي كند. درحقيقت اعصابش آرام واراده اش سست شده و در تفكر و خيال فرو مي رود و از معاشرت با ديگران تاحدودي پرهيز مي كند و از وزن و زمان و فضا آزاد مي شود. و دگرگوني در جهتيابي زماني- فضائي در وي ايجاد مي شود. مصرف ترياك سبب مي شود تا گذشتهوآينده فرد با هم مخلوط شده و مجموعه "حال" را برايش ايجاد نمايد و اززمان آزاد گردد.
شخص معتاد به ترياك در خيال واهي خود پس ازاستعمال ترياك احساس مي كند كه داراي روشن بيني زياد و قدرت فهم و قضاوتهوشيارانه و بينش و ادراك اصيل از دنياي اطرافش مي باشد و از اين كه بدونهيچ سعي و كوششي داراي اين حالت در تفكر و تصور گرديده ابتدا تعجب مي كند. ولي رفته رفته در حالت كيف فرورفته و احساس خوشي و خوشبختي به وي دست ميدهد و درنتيجه نسبت به محيط اطراف خود بيگانه و بي تفاوت مي گردد.
باتوجه به مطالب ذكرشده, فرد معتاد به ترياك به سهولت مي تواند, ساعات شبانهروز را با بي خوابي و روياهاي رضايتبخش ادامه دهد. و بتدريج در وي وابستگيو بندگي ايجاد شود و در فواصل بست يا پيپ ها اين فرد انرژي خود را از دستداده و اندوهگين و بي حوصله مي شود و حالت يكنواختي در صدا و كندي درحركاتش نمايان مي شود.
لاغري و ضعف عمومي در معتادان به ترياكرفته رفته شديدتر مي شود و ضايعات فيزيكي و رواني و اجتماعي فرد بتدريجزيادتر شده و موجب زوال و نابودي فرد مي شود. يعني با گذشت زمان تحمل فردبه مقدار مصرف ترياك بيشتر مي شود و فواصل آن نيز كمتر شده و گروهي نيز درپايان به هروئين روي مي آورند. از نظر اجتماعي, اگرچه معتادان سنتي بهترياك در هر نقطه كشور همچنان به فعاليت خود اجباراً ادامه مي دهند ولي ازهم پاشيدگي خانواده در اغلب موارد نتيجه اوليه اين نوع اعتياد محسوب ميشود. مصرف مزمن داروهاي مخدر توسط مادر در حين حاملگي كه شامل ترياك ومشتقات آن و آمفتامين ها و باربيتوراتها مي باشند براي جنين مضر است و سببديسترس داخل رحمي و كم وزني نوزاد و گاهاً مرگ جنين و نوزاد مي شود و درمواردي كه مادر حامله معتاد تمايل و سعي در ترك اعتياد را دارد بايستي سقطزودرس را انجام داد.