اجرام غیر ستاره ای آسمان شب [مقاله]

[مرتضی nvcd]

کاتالوگ عمومی جدید(New General Catalogue) فهرستی از نزدیک به 7840 جرم غیر ستاره ای از جمله خوشه های ستاره ای،سحابی ها و کهکشان هاست که در قرن نوزدهم توسط جان.ال.ای درایر تهیه و تنظیم شده است.

کاتالوگ عمومی جدید(New General Catalogue) فهرستی از نزدیک به 7840 جرم غیر ستاره ای از جمله خوشه های ستاره ای،سحابی ها و کهکشان هاست که در قرن نوزدهم توسط جان.ال.ای درایر تهیه و تنظیم شده است.
جان درایر در دانمارک متولد شد و در سال 1874 برای کار در رصدخانه ی بزرگ لرد راسل به ایرلند مهاجرت کرد،رصدخانه ای که با تلسکوپ عظیم 72 اینچی اش از زمان تکمیل تا تخریب آن دقیقا قبل از جنگ جهانی اول بزرگترین تلسکوپ جهان بوده است.
درایر در طول رصدهایش به این نکته دست یافت که دیگر زمان به روز رسانی فهرست سر جان هرشل(GC) یا کاتالوگ عمومی سحابی ها که در سال 1864 منتشر شده بود،فرارسیده است.تنها یک دهه بعد از انتشار کاتالوگ عمومی تعداد بسیار زیادی سحابی و کهکشان کشف شده بودند و تعداد زیادی از لیست های مختلف در حال ارائه بودند،بنابراین تهیه یک لیست رصدی برای چک کردن این موضوع که آیا جرم تازه یافت شده قبلا ثبت شده است یا نه،کار بسیار مشکل و وقت گیری بود.

درایر یک لیست مکمل برای فهرستGC شامل 1000 جرم جدید را در سال 1878 و فهرستی دیگر را در سال 1886 پیشنهاد داد که جامعه منجمان سلطنتی آن را به نام NGC یا فهرست عمومی جدید اجرام غیر ستاره ای،جایگزین فهرست GC کرد.
اجرام NGC بر اساس بعدشان شماره گذاری شده اند و از ساعات صفر شروع شده اند.ساعت صفر بعد،مکانی است که منجمان برای نقطه اعتدال بهاری انتخاب کرده اند،یعنی جایی که دایرة البروج،استوای سماوی را قطع می کند،زمانی که خورشید از نیمکره جنوبی سماوی به نیمکره شمالی سماوی وارد می شود.اعتدال بهاری دقیقا در اولین روز بهار یعنی نوروز ما ایرانیان اتفاق می افتد یعنی در لحظه تحویل سال بعد خورشید دقیقا صفر است.
با چک کردن یک نقشه آسمان متوجه می شوید که ساعت صفر بعد از صورت فلکی های قیفاووس،ذات الکرسی،آندرومدا،اسب بالدار،حوت،قیطس،حجار و سیمرغ می گذرد،پس اولین شماره های اجرام NGC را می توانید در این صور فلکی پیدا کنید.
همان طور که انتظار خواهید داشتNGC1 دارای بعدی بسیار نزدیک به صفر ساعت و صفر دقیقه و آخرین جرم NGC دارای بعدی بسیار نزدیک به 23 ساعت و 59 دقیقه خواهد داشت.میل یک جرم تنها زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که دو جرم دارای بعد برابر باشند،بنابراین در این حالت،اجرام با میل شمالی تر دارای شماره کم تری خواهند بود.
زمانی که دو جرم دارای میل و بعد یکسانی باشند یک حرف(A,B,c,…) در جلوی شمارهNGC اضافه می کنند.
با وجود این قوانین در نام گذاری اجرام NGC، بعضی از اجرام رامشاهده خواهیم کرد که از ضوابط بالا پیروی نمی کنند که احتمالا به دلیل خطا در سنجش مکان دقیق آنها در فهرست اولیه است.
زمانی که یک طرح زمان بندی شده برای رصد خود تنظیم می کنید،نکته ی مهمی که باید به خاطر داشته باشید این است که شما ممکن است NGC’X’ را در صورت فلکی اژدها و NGC’X+1’ را در قوس داشته باشید بنابراین برای جلوگیری از سر درگمی و پیچ و تاب خوردن تلسکوپتان در بین صور فلکی بهتر است که اجرام فهرست NGC را به طور متوالی و بر اساس شماره آنها رصد نکنید و بر اساس صورت فلکی ها لیست تان را تنظیم کنید.

[farbod123]

معرفی یک شهاب:
وقتی یک شهاب آسمانی-ریزه های بین سیاره ای-به جو زمین وارد می شود خطی از نور در آسمان تولید میکند که شهاب نام دارد. شهاب ها اندازه شان از ذرات غبار تا اجرامی به اندازه ی سیارکهای کوچک متغیر است . شهاب هایی با این اندازه شکافهای بزرگی روی زمین از جمله حفره ی برنجرو ی آریزونا بجای گذارده اند . وقتی یک شهاب به جو زمین بر خورد می کند در اثر سرعت زیاد آن اصطکاک هوا به گرما تبدیل می شود.شهابهایی که به سرعت گرم می شوند نور سفید نشر می کنند و به چشم مرئی می شوند.شهاب های کوچک در چند ثانیه کاملا”می سوزند ولی آنهایی که چندین کیلوگرم یا بیشتر وزن دارند ، قادرند تا کاهش سرعت در رسیدن به زمین دوام بیاورند . قسمت بزرگ جرم این شهاب ها در طی سقوط بخار می شود .

سرعت شهاب :
شهاب ها با سرعت ها یی در محدوده ی ۱۲ تا ۷۲ km/s به جو زمین برخورد می کنند . شهاب ها به منظومه ی شمسی تعلق دارند به طوری که سرعت آنها در مدار زمین نمی تواند از ۴۲ km/s که سرعت فرار منظومه است ، تجاوز نماید .قبل از نیمه شب ، فقط آن شهاب هایی که سریع تر از زمین حرکت می کنند (۳۰km/s ) می توانند از پشت به آن برسند . سرعت نسبی سریع ترین این گونه شهاب ها ۱۲km/s است .
پس از نیمه شب همه ی شهاب ها به جز آنهایی که از زمین در امتداد مدارشان سریعتر حرکت می کنند دیده خواهند شد . در این صورت ، سرعت ها با هم جمع می شوند و یک سرعت نسبی ماکزیمم ۷۲km/s می دهند . چون مسیر یک شهاب ثبت مختصری از تلاش جسم را فراهم می آورد ، ستاره شناسان قادر بوده اند که مدار و مشخصه های کلی فیزیکی شهاب ها را تعیین کنند . اکثر شهاب ها ذرات شکننده ای هستند که به هنگام تماس با هوا به سرعت خرد می شوند . یک قطعه از ماده شهاب به حجم ۱m در اثر وزن خودش خرد خواهد شد . زیرا از خاکستر یک سیگار قوی تر نیست . چیزی که شهاب ها ذر آن مشترکند این است که بعد از ادامه دادن یک مسیر آتشین در جو ، حرکت آنها در فضا با برخورد به زمین به آخر می رسد .
منشا شهاب ها :
منبع این ماده ی کم چگال ستاره های دنباله دار است . در خلا عبور موفقیت آمیز ستاره ی دنباله دار از نزدیک خورشید ، سبب کاهش پیوسته مواد یخی از هسته ی ستاره ی دنباله دار می شود . گردوغبار و ذرات جامد پاشیده شده در یخ ورقه ورقه شده و در یک صف در اطراف ستاره ی دنباله دار پخش می شوند . این قطعه کوچک جامد بسیار شکننده است و چگالی کمی دارد . ستاره ی دنباله دار هر چه مسن تر و تعداد دفعات عبورش از نزدیکی خورشید بیشتر باشد ، کاهش بیشتری در کل مواد یخی و آزاد شدن مواد شهاب آسمانی وجود دارد .
حدود ۹۹ درصد از کل شهاب ها از ستاره ی دنباله دار سرچشمه گرفته اند . احتمالا باقیمانده ها به سیارکها مربوطند .
انواع شهاب ها :
شهاب ها را می توان بر حسب مدارشان به دور خورشید طبقه بندی کرد . شهاب های تکی : همان طور که از نامشان پیداست از جهات مشخصی نمی آیند . گروه دیگر شهاب ها آنهایند که با رگبارهای شهابی متغیر همراه هستند . این گروه به صورت نهر هایی از ذرات که در فضا گسترده می شوند و زمین در مدارش از میان آنها می گذرد قرار دارند . عقیده بر این است که این جریان های شهابی باقی مانده ی دنباله دارهایی هستند که متلاشی شده و دیگر دیده نمی شوند . یخ موجود در دنباله دارها تبخیر شده و ذرات جامد را رها کرده است . وقتی که زمین به یک چنین نهری وارد می شود ، نمایش تماشایی از شهاب ها در آسمان پدیدار می شود . هر رگبار نقطه ی تشعشعی ویزه ی خود را دارد و آن نقطه ای است در آسمان که به نظر می رسد شهاب های متغیر از آن جدا می شوند .این یک اثر منظر است . شهاب های نهر در مسیر های موازی حرکت می کنند . اما به همان دلیل که به نظر می رسد خطوط موازی راه آهن در افق به هم می رسند ، ولی هر چه به چشم ناظر نزدیک تر می شوند بیشتر از هم جدا می شوند ، آنها هم به نظر می رسند که از هم دور میشوند جهت نهر شهاب ها در هنگام تلاقی با مدار زمین جهت نقطه ی تشعشعی را مشخص می کند .
دیدن شهاب ها :
اگر ناظری به اندازه ی کافی تا دیر وقت بیدار بماند ، در خواهد یافت که بسامد شهاب ها در ساعات صبح بزرگتر از ساعات نیمه شب است . سرعت متوسط شهاب ها در مجاورت زمین ۴۱.۶km/s است . در خلال ساعات عصر ، ما نسبت به جهت حرکت زمین در مدارش به طرف رونده ی زمین سواریم و فقط آن شهاب هایی که در جهت مدار زمین حرکت می کنند می توانند از زمین سبقت بگیرند ، دیده خواهند شد .
در صبح به طرف آینده ی زمین سواریم و شهاب ها از تمام جهاتی که ما می توانیم ببینیم می آیند ، علا.ه بر آن می توان دید که شهاب های دیده شده در ساعات صبح دارای سرعت های بالاتری هستند ، چون سرعت آنها در موقعی که به زمین نزدیک می شوند با سرعت زمین در مدارش جمع می شوند . به دلیل این سرعت ، دمای تولید شده بسیار بالاست . در نتیجه نور شهاب های دیده شده در صبح به طور قابل توجهی آبی تر از نور شهاب های عصر است . در یک شب صاف بدون مهتاب طی یک رگبار کامل ، معمولا دیدن ۶۰ شهاب در هر ساعت میسر است . لیکن در فرصت های نادر ، زمین از میان یک دسته از شهاب های فوق العاده متراکم می گذرد . برای مثال طی ساعت های اولیه ی بامداد ۱۷ نوامبر ۱۹۶۶ ، بیشتر از ۲۰۰۰ شهاب در سر تاسر غرب ایالات متحده دیده شده است .
چرا شهاب ها به رنگهای مختلفی دیده میشوند ؟
شهاب ها به رنگ های زرد آبی ، قرمز و سفید دیده میشود . دلیل این است که هنگامی که شهابواره ها با سرعتی ۱۰ تا ۷۵ km/s وارد جو زمین میشوند بر اثر اصطکاک با جو به شدت داغ می شوند . دمای آنها به بیش از ۲۰۰۰ درجه سانتیگراد می رسد . این دمای بسیار زیاد باعث تحریک گازهای اطراف شهاب می شود . گازهای مختلف موجود در جو بر اثر این دمای زیاد داغ می شوند و می سوزند و به رنگهای مختلفی دیده می شوند . مثلا” رنگ سبز بیشتر شهاب ها از مولکول های اکسیژن جو گسیل می شوند . نیتروژن رنگ آبی تولید می کند و سدیم رنگ زرد را . عموما” شهاب هایی با سرعت بالا به رنگ سفید دیده می شوند ، چون تمام این رنگ ها با هم مخلوط می شوند . ولی وقتی که سرعت شهاب ها کم می شود به رنگ قرمز در می آیند .

[farbod123]

ستاره دنباله دار یک جرم یخی است که غبار و گاز درون خود را بیرون می پاشد. بیشتر دنباله دارهایی که ما از زمین شاهد آنها هستیم در مدار بیضی شکل بزرگی به دور خورشید در گردشند. هر دنباله دار از یک هسته جامد، که توسط ابری به نام گیسو احاطه شده است، تشکیل می شود. دنباله دارها دارای یک یا دو دم نیز هستند. اغلب دنباله دارها آنقدر کوچک یا کم نورند که از زمین، بدون تلسکوپ دیده نمی شوند. با اینحال برخی از آنها تا هفته ها در آسمان با چشم غیر مسلح دیده می شوند. ما دنباله دارها را به دلیل گاز و غبار موجود در گیسو و همینطور بازتاب نور در قسمت دم آنها می بینیم. همچنین گازهای دنباله دارها انرژی را که از خورشید جذب کرده اند، پخش می کنند و این باعث درخشش آنها می گردد.
ستاره شناسان دنباله دارها را بر حسب زمانیکه برای یکبار گردش به دور خورشید در مدار خود صرف می کنند، طبقه بندی می نمایند. دنباله دارهای دوره کوتاه کمتر از ۲۰۰ سال زمان برای گردش در مدارشان نیاز دارند و دنباله دارهای دوره بلند بیش از ۲۰۰ سال زمان برای یکبار گردش خود به دور خورشید صرف می کنند.
ستاره شناسان در مورد دنباله دارها بر این باورند که آنها باقیمانده مجموعه ای از گاز، یخ، سنگ و غبارند که حدود ۶/۴ بیلیون سال پیش در منطقه بیرون سیارات شکل گرفتند. بعضی از دانشمندان معتقدند که تعدادی دنباله دار، آب و مولکولهای کربنی لازم برای تشکیل حیات در زمین را به این سیاره آورده اند.
قسمتهای مختلف یک دنباله دار

هسته دنباله دارها یک توپ از یخ و ذرات غبار سنگی است که شبیه به یک گلوله برفی کثیف می باشد. یخ هسته دنباله دار عمدتا از آب منجمد تشکیل شده است اما ممکن است مواد منجمد دیگری نظیر آمونیا، دی اکسید کربن، مونوکسید کربن و متان نیز در آن وجود داشته باشد. دانشمندان تصور می کنند که هسته برخی از دنباله دارها ترد و شکننده است، چراکه آنها شماری دنباله دار پیدا کرده اند که بدون هیچ دلیل واضحی خرد شده اند.
با نزدیک شدن دنباله دار به قسمتهای داخلی منظومه شمسی، گرمای خورشید منجر به تبخیر قسمتی از یخ موجود در سطح هسته دنباله دار شده و ذرات غبار و گاز با فشار از دنباله دار به فضا خارج می گردند و به این شکل قسمت گیسو را شکل می دهند. پرتوهای خورشید، ذرات غبار را از قسمت گیسو به بیرون هل می دهند. این ذرات سبب تشکیل دم غباری دنباله دار می شود. به طور همزمان، بادهای خورشیدی – که جریانی با سرعت بسیار زیاد از ذرات باردار الکتریکی می باشد – بخشی از گازهای دنباله دار را به یون (ذرات بار دار) تبدیل می کند. این یونها نیز به بیرون از گیسو جریان پیدا کرده و دم یونی را شکل می دهند. از آنجائیکه دمهای دنباله دارها توسط پرتوها و بادهای خورشیدی جارو زده می شوند، همیشه در جهت مخالف خورشید قرار می گیرند.
اینگونه تصور می شود که قطر هسته بیشتر دنباله دارها حدود ۱۶ کیلومتر یا کمتر است. قطر برخی از گیسوها می تواند به ۶/۱ میلیون کیلومتر برسد. برخی از دمها نیز در مسافتی معادل ۱۶۰ میلیون کیلومتر گسترده می شوند.
زندگی یک دنباله دار

دانشمندان فکر می کنند، دنباله دارهای دوره کوتاه از کمربند کویپر که در آنسوی مدار سیاره پلوتو قرار دارد، می آیند. کشش گرانشی سیارات خارجی منظومه شمسی می تواند بر این اجرام تاثیر گذاشته و آنها را به درون منظومه شمسی بکشاند. دنباله دارهای دوره بلند از ابر اورت می آیند. مجموعه ای از اجرام در فاصله ای هزار برابر فاصله پلوتو از خورشید که مانند کره ای منظومه شمسی را در بر گرفته است. فعل و انفعالات گرانشی ستارگان در حال گذر، باعث می شود که این اجرام یخی به درون منظومه شمسی راه یابند.
هر بار که یک دنباله دار وارد منظومه شمسی می شود، قسمتی از یخ و غبار خود را از دست می دهد. گاهی قسمتی از دنباله آنها پس از ورود به جو زمین به شکل شهاب سنگ درآمده و در اتمسفر زمین می سوزد. در نهایت بعضی از دنباله دارها همه یخ خود را از دست می دهند. آنها از هم می پاشند و تبدیل به ابری از غبار می شوند و یا به صورت اجرام غیر فعالی نظیر سنگهای آسمانی در می آیند.
مدارهای بلند بیضی شکل دنباله دارها می توانند از مدارهای تقریبا دایره ای سیارات عبور کنند. در نتیجه، گاهی دنباله دارها با سیارات و اقمار آنها برخورد میکنند. بسیاری از چاله های برخوردی در منظومه شمسی به دلیل برخورد همین دنباله دارها ایجاد شده اند.
مطالعه دنباله دارها

بسیاری از نکاتی که دانشمندان امروزه درباره دنباله دارها می دانند، از مطالعه گسترده دنباله دار هالی (Halley) که در سال ۱۹۸۶ از نزدیکی زمین گذر کرد، به دست آمده است. پنج فضاپیما در نزدیکی هالی قرار گرفتند و اطلاعاتی را در مورد شکل ظاهر و ترکیبات شیمیایی آن جمع آوری کردند. چندین کاوشگر نیز به قدری به آن نزدیک شدند که بتوانند هسته آن که به طور معمول با گیسو پوشانده شده بود را مورد بررسی قرار دهند. از اطلاعات به دست آمده مشخص شد که هسته هالی سیب زمینی شکل و حدود ۱۵ کیلومتر طول دارد. این هسته به طور مساوی متشکل از یخ و غبار بود. حدود ۸۰ درصد از بخش یخی آن آب منجمد و ۱۵ درصد از آن مونوکسید کربن منجمد بود. ۵ درصد باقیمانده نیز شامل دی اکسید کربن منجمد، متان و آمونیا می شد. دانشمندان معتقدند که دیگر دنباله دارها از نظر شیمیایی شبیه به هالی می باشند.
دانشمندان به طور غیر منتظره ای متوجه شدند که رنگ هسته دنباله دار هالی، سیاه و کاملا تیره است. آنها فهمیدند که هسته یخی این دنباله دار و یا شاید اغلب دنباله دارها، با پوسته سیاهی از غبار و سنگ پوشیده شده است. این دنباله دارها تنها زمانی گازهای درون خود را با فشار خارج می کنند که سوراخهای موجود در این پوسته سیاه به سمت خورشید قرار گیرد.
دنباله دار دیگری که توسط دوربینهای فضاپیما مشاهده شده، دنباله دار برلی (Borrelly) است. فضاپیمای “اعماق فضای ۱″ در سال ۲۰۰۱، هسته برلی را که تقریبا نصف هسته هالی است مشاهده کرد. هسته این دنباله دار نیز به شکل سیب زمینی است و دارای پوسته ای سیاه می باشد. مانند هالی، این دنباله دار نیز تنها زمانی گازهای درون خود را بیرون می ریزد که سوراخهای پوسته آن رو به خورشید قرار گرفته باشند.
در سال ۱۹۹۴، ستاره شناسان دنباله داری به نام شومیکر-لوی ۹ (Shoemaker-Levy ۹) که تکه تکه شده بود و با سیاره مشتری برخورد نمود را مشاهده کردند. یکی از فعالترین دنباله دارهای ۴۰۰ سال اخیر، هال – باپ (Hale-Bopp) نام دارد که در سال ۱۹۹۷، از فاصله ۱۹۷ میلیون کیلومتری زمین گذر کرد. البته این برای یک دنباله دار فاصله کمی نیست اما به دلیل هسته غیر عادی و بسیار درخشان، این دنباله دار با چشم غیر مسلح نیز قابل رصد بود. تخمین زده شده است که قطر هسته آن بین ۴۰ تا ۵۰ کیلومتر بوده است.
در سال ۲۰۰۴، فضاپیمای آمریکایی غبار ستاره (Stardust) به نزدیک هسته دنباله دار وایلد۲ (Wild ۲) رفت و اطلاعاتی را از گیسوی این دنباله دار جمع آوری نمود. همچنین در همان سال، آژانس فضایی اروپا فضاپیمای رزتا (Rosetta) را که قرار است در سال ۲۰۱۴ به مدار دنباله دار چاریومف- گراسیمنکو (Churyumov-Gerasimenko) برسد، ارسال کرد. رزتا یک کاوشگر کوچک با خود حمل می کند که برای فرود در هسته این دنباله دار طراحی شده است.
منبع : Yeomans, Donald K. “Comet.” World Book Online Reference Center. ۲۰۰۵. World Book, Inc.

[farbod123]

شهابوارها اجرام كوچك جامدي به اندازه دانه شن هستند كه فضارا در مي نوردند اكثر آن ها در همان مدارهايي حركت مي كنند كه در اشغال ستاره هاي دنباله دار است مطالعه مواضع و حركت هاي آن ها حاكي از آن است كه شهابوارها بقاياي ستاره ها دنباله داري اند كه بخش بزرگي از جرم خودرا ضمن عبور هاي متوالي از نزديكي خورشيد از دست داده اند اندك زماني پس از مرگ دنباله دار اين ذرات كه جاذبه گرانشي شان توان آن را ندارد كه انسجام و پيوستگي آنان را به يكديگر سبب شود اجتماع به هم فشرده اي را به وجود مي آورند كه (كپه ي سنگريزه هاي متحرك ) توصيف خوبي است اين اجتماع را كپه مي ناميم. با گذشت زمان برخورد و پراكندگي زيادي در ميان اين ذرات ، هم در طول مدار بيضوي و هم در عرض آن ، صورت مي پذيرد . توده ي دراز شده و كشيده اي از اين ذرات كه ممكن است در سرتا سر مدار گسترده باشد، به نهر موسوم است كپه يا نهر هاي متراكم ، رگبار هاي شخانه اي يا تير شهاب را به وجود مي آورد زمين در حين حركت در مدارش پيوسته با بسياري از اين ذرات برخورد مي كند اين شهابوارها كه در هنگام ورود به زمين سرعتي در حدود 30 كيلومتر بر ثانيه دارند بر اثر گرماي حاصل از تراكم هوا در جلوي آن ها و اصطكاك ميان هوا و سطح شان مي سوزند و خاكستر مي شوند شهابوار ها نخست در ارتفاع (100تا 150 كيلومتري) مرئي ميشوند ودر ارتفاع هاي 50 تا 80 كيلومتري از بين ميروند پديده ي نوري كه از ورود شهابوارها به جو زمين حاصل مي شود شخانه يا تير شهاب نام دارد يعني در واقع نوري كه ما مي بينيم حاصل برخورد اتم هايي كه از شهابوارها واجهيده اند با اتم هاي هواي داغ است . تعداد شخانه هاي كم نور تر كه تنها به كمك تلسكوپ ديده مي شوند بين 5 تا 10 هزار ميليون بر آورد مي شود. غباري كه از خاكستر شدن شخانه ها به جا مي ماند روزانه صدها تن بر جرم سياره ي ما مي افزايد. فراواني شخانه ها در ساعات بعد از نيمه شب از همه وقت بيشتر است به طور متوسط عده ي شخانه هايي كه در ساعات بين نيمه شب و طلوع خورشيد مي توان ديد دو برابر تعداد آن ها در فاصله ي زماني مشابه پيش از نيمه شب است زيرا بعد از نيمه شب ناظر بر سمت پيشين زمين در حركت مداري است و در نتيجه هم شخانه هايي را مي بينيد كه زمين بر آن ها سبقت مي گيرد و هم آن هايي را كه از مقابل با زمين بر خورد مي كنند. تغيراتي نيز با فصول مشهود است به علت زاويه ي ميل استواي زمين با مدارش فراواني شخانه ها در فصل پاييز براي ناظران عرض هاي شمالي از هر وقت ديگر بيشتر است ، افزايش شديد عده ي شخانه ها زماني روي مي دهد كه زمين از ميان كپه يا نهري بگذرد در آن هنگام عده ي آن ها در هر ناحيه ي كوچك هزاران در ساعت است در صورتي كه در مواقع عادي چند شخانه در ساعت بيش نيست تعداد زيادي شخانه ي مرئي يك رگبار شخانه اي نام دارد. شخانه ها ي يك رگبار مسير هاي موازي هم دارند اين مسير ها از ديد ناظر در نتيجه پرسپكتيو چنين مي نمايند كه در نقطه اي بر كره ي آسمان همگرا ميشوند اين نقطه را نور باران مي نامند هر رگبار شخانه اي به نام صورت فلكي اي ناميده مي شود كه نوربارانش در آن است براي مثال همين بارش اسدي كه در پيش داريم . از 22 تا 26 آبان ماه هر شب بارش شهابي اسدي داريم كه منشا آن ستاره دنباله دارتمپل است.

منبع : كتاب نجوم به زبان ساده

[farbod123]

شهاب سنگها صخره هايي هستندكه از آسمان فرو مي افتند.همه ساله صدها شهاب سنگ وارد سطح زمين مي شوند.
ابعادآنها از چند سانتيمتر تا چندين متر است. هنگام ورود به جو زمين دنباله بلندي از نور توليد مي كنند(مثل شهاب هاي ثاقب)و ورودشان غالبا با صدايي شبيه به صداي تندر همراه است .
آنها به شدت با جو زمين برخوردو غالبا در آن نفوذ مي كنند.آنها از كجا مي آيند؟آنها نيز مثل هر سياره ديگري پيش از آن كه با زمين برخورد كنند،به آرامي گرد خورشيد مي چرخند.
از تعدادي شهاب سنگ ،درست هنگام ورود به جو زمين ،عكس برداري و مدارهاي آنها رديابي شده است. اغلب آنها از فراسوي مريخ مي آيند به خوانندگاني كه هيچ گاه يك شهاب سنگ را نديده اند توصيه مي كنم كه از يك موزه علم ديداركنند.
لمس سطح صيقلي شهاب سنگي كه از سالها در ميان سيارگان منظومه شمسي سرگردان بوده است مي تواند شما را حيرت زده كند ، درست همانطور كه خيره شدن به كهكشان راه شيري در يك شب تاريك تابستاني.
شهاب سنگها به دو نوع اساسي تقسيم مي شوند: سنگي و آهني. شهاب سنگها ي آهني چگالي بسيار بالايي دارند و رنگ آنها قهوه اي مايل به قرمز متاليك است. سطح آنها غالبا پر از چاله چوله هاي عميقي است كه بر اثر اصطكاك در جريان عبور از جو زمين پديد آمده اند.
كپسول هاي فضايي نيز وقتي بار ديگر به جو زمين باز مي گردند آسيب هاي مشابهي مي بينند. شهاب سنگها ي سنگي مثل سنگريزه هاي موجود در يك ميدان خاكستري اند. بعضي از آنها حاوي گوي هاي كوچك شيشه اي هستند كه «كندر ولز »ناميده مي شوند و در داخل بافت آنها استقرار يافته اند.
اين شهاب سنگها ي كندريتي گاهي اوقات حاوي مقادير قابل توجهي بلور آب و كربن هستند.اينها را «كندريت هاي كربن دار »مي نامند. پس از تجزيه مواد كربن دار مشخص شده است كه حاوي هيدروكربن ها (از قبيل قيرو نفت )و حتي اسيدهاي آمينه هستند.
آيا اين ماده آلي هميشه در شهاب سنگها وجود داشته است، يا نوعي آلودگي است كه در جو زمين ايجاد شده است؟ اين نوع مولكولها در هوا و آب باران فراوانند. پس چگونه مي توانيم بگوييم شهاب سنگها پس از ورود به آن آلوده نشده اند ؟
اين پرسش زحمت آفريني است كه مدت ها باعث بحث هاي هيجان انگيز ، داغ و حتي خصمانه شده است. اما امروزه مي دانيم كه در شهاب سنگها، پيش از آن كه وارد جو زمين شوند، اسيدهاي آمينه وجود دارند.در بخش هاي بعدي نشان خواهيم داد كه چگونه به پاس زحمات پاستور توانستيم به اين پرسش جواب دهيم.
منبع:

برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید

[ghazal_ak]

تیمی از پژوهشگران دانشگاهی و دانشمندان ناسا برای اولین بار شواهدی قطعی دال بر وجود متان در جو مریخ به دست آورده ‏اند. این دستاورد نشان می ‏دهد که مریخ یا از نظر زمین‏ شناختی یا از نظر زیستی فعال است.
این دستاورد پس از مطالعه چندین ساله جو مریخ به کمک تلسکوپ فروسرخ ناسا و رصدخانه کک (Keck)، هر دو در کوه‏ های موناکی هاوایی، حاصل شده است. این تیم پژوهشی با استفاده از طیف ‏نما امواج دریافتی از مریخ را به خطوط طیفی‏ اش تجزیه کردند، درست مشابه کاری که منشور با نور معمولی می ‏کند و آن را به رنگ‏ های سازنده‏ اش تجزیه می‏ نماید. پس از بررسی خروجی طیف‏ نما و مشاهده خطوط جذبی، پژوهشگران با اطمینان از وجود متان در جو مریخ خبر دادند. <img title="Image" border="0" width="380">
«مایکل ماما»(Michael Mumma)، از مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا، این‏ طور توضیح می‏ دهد:"متان در جو مریخ به شکل ­های مختلفی سریعا از بین می‏ رود. بنابراین کشف مقادیر قابل توجهی متان در نیمکره شمالی مریخ در سال 2003 حاکی از ساز‏ و ‏کاری است که باعث تولید و آزاد شدن متان می‏ شود. در اواسط تابستان میزان آزاد شدن متان در نیمکره شمالی مریخ قابل مقایسه با مقدار مشابه در حوالی یکی از چاه‏ های نفت طبیعی در کالیفرنیا است."
متان اصلی‏ ترین جزء تشکیل دهنده گاز طبیعی در زمین است. زیست-منجمان (منجمانی که به مطالعه حیات در اجرام سماوی می­ پردازند) به خصوص به این موضوع علاقه‏ مندند، چرا که عمده متان تولید شده در زمین از فعالیت‏ های گوارشی موجودات زنده ناشی می‏شود. البته دیگر پدیده ‏‏های زمین‏ شناختی نظیر زنگ زدن آهن، نیز متان آزاد می‏ کنند.

ماما می‏ گوید:"در حال حاضر ما اطلاعات کافی نداریم که مشخص کنیم آیا فعالیت ‏های زیستی باعث تولید متان در مریخ می‏ شوند یا ساز‏ و کا‏ر‏های زمین‏ شناختی و یا هر دو. ولی در هر حال وجود متان به ما می‏ گوید که این سیاره هنوز زنده است، حداقل از منظر زمین‏ شناختی."
در صورتی که موجودات میکروسکوپی در مریخ تولید متان نمایند، می‏ بایست در اعماق زیاد زیر سطح مریخ مشغول به انجام این کار باشند، جایی که به قدر کافی گرم باشد تا آب به صورت مایع یافت شود. چرا که آب مایع برای همه انواع حیات ضروری است، همان‏طور که منابع انرژی و ذخیره کربن ضروری هستند.
بنا به گفته ‏های ماما، موجودات میکروسکوپی روی زمین بین 2 تا 3 کیلومتر زیر سطح یک آبگیر در آفریقای جنوبی به نام Witwatersrand زندگی می ‏کنند، جایی که فعالیت‏ های رادیواکتیو به صورت طبیعی باعث تجزیه مولکول‏ های آب به مولکول‏ های هیدروژن و اکسیژن می ‏شود. این موجودات از هیدروژن به عنوان منبع انرژی استفاده می‏ کنند.
این احتمال وجود دارد که موجودات مشابه توانسته باشند میلیاردها سال زیر لایه‏ ی همیشه یخ‏ بسته سطح مریخ دوام آورند. چرا که زیر این لایه آب به صورت مایع است. علاوه بر آن تشعشعات به عنوان منبع انرژی عمل می ‏کنند و دی ‏اکسید کربن کربن لازم را تامین می ‏نماید. گازهای متمرکز در این نواحی زیرزمینی، نظیر متان، ممکن است به دلیل ایجاد یک سوراخ یا نشتی در سطح سیاره به هنگام فصول گرم سال آزاد شوند و باعث ارتباط نواحی عمیق زیر زمینی با جو در محل دهانه ‏های آتشفشانی یا دره‏ ها گردند.»
ممکن است یک ساز و کار زمین‏شناختی باعث تولید متان در مریخ باشد، چه اکنون و چه میلیون‏ها سال پیش. روی زمین، تبدیل زنگ آهن به کانی­ های گروه سرپنتین (هیدرو سیلیکات منیزیم) منجر به تولید متان می ‏شود. در مریخ نیز همین روند ممکن است به کمک آب، دی‏ اکسید کربن و گرمای داخلی سیاره طی شود. هر چند شواهدی دال بر وجود فعالیت‏ های آشتفشانی در مریخ وجود ندارد، ولی متان محبوس شده در غارهای یخی ممکن است در زمان فعلی آزاد شوند.

یکی دیگر از محققان می‏ گوید: "ما ابرهای متعددی از گاز متان را روی مریخ کشف و نشانه ‏گذاری کردیم. در یکی از این ابرها 19000 تن متان وجود داشت. این ابرها همه در فصول گرم سال آزاد شده بودند، چرا که احتمالا با تبخیر یخ ‏های سطحی، منفذهایی در سطح ایجاد شده ‏اند که متان محبوس از طریق آن‏ها اجازه فرار یافته است." به گفته پژوهشگران، متان بر فراز مناطقی از مریخ دیده شده ‏اند که در آن‏ها شواهدی مبنی بر وجود توده ‏های یخ‏ یا جریان آب در زمان‏ های دور یافت شده است.
یک روش برای پاسخ به این سوال که آیا موجودات زنده تولید‏کننده‏ های متان در مریخ هستند، اندازه‏ گیری نسبت ایزوتوپ‏ هاست. خواص شیمیایی ایزوتوپ‏ های یک عنصر تا حدی با خود عنصر تفاوت دارد و موجودات زنده ایزوتوپ‏ های سبک‏تر را ترجیح می‏ دهند. اگر حیات باعث تولید متان در مریخ باشد، آب و متان آزاد شده در این سیاره می‏ بایست نسبت ایزوتوپ‏ های مشخصی را برای کربن و هیدروژن از خود نشان دهند. این وظیفه ماموریت‏ های آینده فضایی در مریخ خواهد بود که پرده از معمای منشا تولید متان در مریخ بردارند.



منبع :وبسیات نجوم

[ghazal_ak]

کمتر پدیده کیهانی به اندازه دنباله ‏دارها باعث ایجاد بیم و ترس در بشر شده ‏اند. به طور خاص می‏ توان به دنباله‏ دار هالی اشاره کرد که در تلمود (یکی از کتب مقدس یهودیان) از آن به این صورت یاد می ‏شود...
کمتر پدیده کیهانی به اندازه دنباله ‏دارها باعث ایجاد بیم و ترس در بشر شده ‏اند. به طور خاص می‏ توان به دنباله ‏دار هالی، که آخرین بار در سال 1986 دیده شد، اشاره کرد که در تلمود (یکی از کتب مقدس یهودیان) از آن به این صورت یاد می ‏شود: «ستاره ‏ای که هر هفتاد سال یک‏ بار ظهور می ‏کند و باعث اشتباه ناخدایان کشتی ‏ها می ‏گردد». در سال 1066 میلادی، مشاهده این دنباله ‏دار درست پیش از جنگ هیستینگز (Battle of Hastings)، به عنوان نشانه ‏ای از بدشگونی تلقی شد. گفته می ‏شود در سال 1456، پاپ کالیکستوس سوم (Pope Callixtus III) دنباله‏ دار هالی را تکفیر کرده است.
دانش جدید البته به دنباله ‏دارها به صورت دقیق ‏تری می‏نگرد. امروزه می‏ دانیم که دنباله‏ دارهایی مانند هالی، توده‏ هایی مرکب از غبار و یخ هستند که در مدارهای به شدت بیضوی (بیضی­ هایی با خروج از مرکز نزدیک به یک) به دور خورشید می‏ گردند. دنباله‏ی زیبای دنباله‏ دارها ناشی از برخورد آن‏ها با ذرات بادهای خورشیدی است. ما حتی می‏ دانیم منبع دنباله‏ دارها از کجاست: آن‏ها اجرامی متعلق به کمربند کوییپر هستند که توسط نپتون و اورانوس از مدار اصلی خود خارج می‏ شوند.


دنباله دار هیل- باپ، یکی از درخشان تزین دنباله دارهای قرن بیستم

اما در این میان مشکلی وجود دارد. برخی دنباله ‏دارها، نظیر دنباله ‏دار هیل-باپ که آخرین بار در سال 1997 از نزدیکی زمین گذشت، خیلی دیر به دیر ظهور می ‏کنند. بنابراین مدار این دنباله‏ دار باید بسیار بزرگ باشد، آن‏قدر بزرگ که نمی‏ تواند متعلق به کمربند کوییپر باشد. به همین دلیل بسیاری از منجمان این‏طور نتیجه می‏گیرند که منظومه شمسی در همه جهات توسط ابر نازکی از اجرام احاطه شده است که میلیاردها سال قبل توسط گرانش سیارات غول‏ پیکر منظومه از همسایگی خورشید به بیرون پرتاب گشته‏ اند.
وجود این ابر که به یاد ستاره‏ شناس هلندی، جان اورت (Jan Oort)، ابر اورت نام‏گذاری شده ‏است، اولین بار در سال 1950 مطرح شد. ابر اورت هرگز مشاهده نشده است اما در صورتی که دنباله‏ دارهای با دوره تناوب طولانی منشاء مشترکی داشته باشند، این منشا باید جایی 1000 برابر دورتر از مرزهای بیرونی کمربند کوییپر باشد. در چنین فاصله زیادی، دیگر این سیارات نخواهند بود که باعث خروج دنباله‏ دارها از مدار خود می ‏شوند، بلکه نیروهای کشندی کهکشان راه شیری و ستارگان همسایه این نقش را ایفا خواهند کرد. با این تفاسیر، ابر اورت حقیقتا مرز بین منظومه شمسی ما و فضای خالی است.
بدبختانه اگر پیدا کردن سیاره X دشوار است، یافتن ابر اورت به یک کابوس می‏ ماند. ابر اورت بسیار کم ‏نور و دور است. به علاوه اجزای تشکیل‏ دهنده آن این ‏قدر کوچکند که توسط تلسکوپ‏ ها قابل مشاهده نیستند. این به شدت مایه تاسف است، چرا که شمردن و تخمین اندازه این اجرام به ما کمک می‏ کند تا تصویری از محل تولد خورشید داشته باشیم و احتمالا سرنخی از مواد خامی به دستمان می‏ داد که سیارات غول ‏پیکر از آنها ساخته شده ‏اند.
تا به امروز، تنها اطلاعات مربوط به این قلوه‏ سنگ‏های کهن از دنباله‏ دارهای سرگردان و اجرام بزرگ کمربند کوییپر، که احتمالا ترکیبات مشابهی دارند، به دست‏آمده است. به نظر یکی از پژوهشگران سیاره ‏ای به نام هال لویسون (Hal Levison) «این کار درست مانند این است که بخواهیم از بیرون آب و با مشاهده باله‏ ها و دم یک نهنگ شکل آن را حدس بزنیم.»

[ghazal_ak]

تحقیقات نشان می دهد چهار قمر گالیله ‏ای مشتری آخرین بازماندگان از حداقل پنج نسل از اقماری هستند که زمانی به دور مشتری در گردش بوده و این سیاره تعداد زیادی از اقمار خود را بلعیده است.

«روبین کانوپ»(Robin Canup)، از موسسه پژوهشی جنوب‏غرب در کلورادو می‏ گوید:" احتمالا مشتری سایر اقمار را که ممکن است تعداد آنها بیش از بیست عدد نیز بوده باشد، در روزهای ابتدایی شکل‏ گیری منظومه شمسی بلعیده‏ است".
چهار قمر گالیله‎ای مشتری نقش پررنگی در تاریخ علم ایفا کرده ‏اند. کشف آن‏ها توسط گالیله در 400 سال قبل، مدرک انکار ناپذیری بر این واقعیت بود که همه‏ اجرام آسمانی به دور زمین نمی‏ گردند. اما تا به امروز هیچ کس تصور نمی‏ کرد مشتری روزگاری قمرهای بسیار بیشتری داشته است.تا به امروز وجود 63 قمر برای مشتری به طور قطعی به اثبات رسیده است.

اقمار گالیله ای مشتری. به ترتیب از چپ: گانیمد، کالیستو، آیو، اروپا


سایت نجوم