.:: تاریخچه و اطلاعات شهر های ایران ::.

[eMer@lD]

مکان های دیدنی سبزوار

• مناره خسروگرد (10 كیلومتری غرب سبزوار)
• آرامگاه شاه طهماسب یا گنبد سبز (سبزوار)
• آرامگاه حاج ملاهادی سبزواری (سبزوار)
• آرامگاه پیر استیر (15 كیلومتری سبزوار)
• آرامگاه پیرمراد (سبزوار)
• آرامگاه مولانا حسین كاشفی (سبزوار)
• مدرسه فصیحیه (سبزوار)
• مدرسه كهنه (سبزوار)
• مدرسه فخریه (سبزوار)
• مدرسه شریعتمدار (سبزوار)
• مسجد جامع چشم (دهستان چشم)
• مسجد جامع فریومد (فریومد سبزوار)
• مسجد پامنار (سبزوار)
• امام *زاده شعیب (سبزوار)
• مقبره ابن ابی طیب (سبزوار)
• بقعه بیلدار باشی (روستای فسنفر سبزوار)
• بقعه سید ناصر بن محمد (روستای چشم از توابع بخش داورزن سبزوار)
• اما*م زاده بی بی* علیه خاتون (روستای باشتین در 40 كیلومتری غرب سبزوار)
• امام زاده سید علی اكبر (بخش داورزن سبزوار)
• امام *زاده سلطان حسین (روستای آزادوار سبزوار)
• امام *زاده سید حسین (روستای آزاد منجیر، 100 كیلومتری شرق سبزوار)
• امام *زاده سید حسین و سید اسماعیل (روستای بهمن آباد سبزوار)
• امام *زاده هفت معصوم (سبزوار، جوین)
• امام *زاده یحیی (خیابان اسرا و بیهق سبزوار)

[eMer@lD]

میل خسروگرد

موقعیت طبیعی:*
میل خسروگرد در منطقه ی نیمه بارانی مشرف به دشت كویر بر روی رسوبات رسی و شنی مربوط به دوران سوم زمین شناسی قرار گرفته است و بفاصله ۳۰ كیلومتری جنوب گسل زلزله خیز سبزوار است
● موقعیت فعلی
میل خسروگرد در غرب میدان سربداران انتهای بلوار مشاهیر بین جاده رفت و برگشت سبزوار- شاهرور واقع گردیده است.
● باستان شناسی و تاریخ میل خسروگرد سبزوار
میلها را تا كنون به دو دسته تقسیم كرده اند:
الف) راهیابی
ب) پیروزی
یكی از دروازه های سبزوار دروازه سبریز است كه در اصل سر بریز بوده در قطور و دگرگونی این لفظ به سبریز تغییر شكل داده است . می گویند مغولان در این محل آنقدر از سركشتگان روی هم انباشت كردن كه میلی به نشانه پیروزی ساختن و نام دروازه سبریز را به این دلیل می دانند.
ب) میل راهیابی :
در خراسان از این نوع میل در علی آباد كاشمر ، میل رادكان د رچناران ، میل ایاز در سنگ بست مشهد و میل اختگان در توس مشهد است.
تا قبل از انجام كاوشهای باستانی شناختی در خسروگرد گمان می رفت میل خسروگرد بقایای بازمانده مسجد عظیم خسروگرد است و آن را مناره می دانستند مانند مناره تاری خانه دامغان لیكن پس از كاوشهای باستان شناختی محرز گردید این مناره میل راهیابی ست.


وجه تسمیه :
چون اعراب چهار حرف (گ ، ژ ، پ ، چ ) را در حروف خود ندارند لذا كلماتی كه یكی از این حروف داشته معرب كرده اند از آن جمله خسروجرد معرب كلمه خسروگرد است؛ گرد در اصل كرد بوده ، كرد مصدر مرخم كردن است و كردن به معنی ساختن، پس خسروگرد یعنی خسرو ساخت یعنی ساخت خسر، خسرو نام عمومی پادشاهان ساسانی است همانگونه كه قیصر نام عمومی پادشاهان روم است . به هنگام بررسی شناسایی آثار تاریخی – باستانی سبزوار به دلیل نزدیكی این میل به روستای خسروگرد نام آن را میل خسروگرد گذاشته اند.۱
▪ پیشینه تاریخی :
۱) صاحب كتاب تاریخی تاریخ بیهقی در مورد ایجاد خسروگرد نوشته سبزوار را ساسویه بن شاپور الملك بنا كرده است و شاپور آن بود ... و سبزوار در اصل ساسویه آباد بوده است و گفته اند پسر این ساسویه یزد خسور بود كه خسروشیر جوین ، خسرو آباد بیهق و خسروجرد را بنا كرده است
۲) مولف كتاب جغرافیای تاریخ خراسان می گوید: چنین گویند كه كیخسرو و بعد از قتل افراسیاب ۲ در این ناحیه قلعه ی ساخت آن را خسروگرد خواندند.
قدیمی ترین مناره در جهان اسلام به سال ۴۴ یا ۴۵ ه ق توسط زیاد بن ابیه در زمان خلافت معاویه در مسجد جامع بصره احداث شده است ۳سپس در سال ۵۳ مناره جامع ابرو در خطاط توسط ملمه بن مقلد۴ و به همین منوال تا در سال ۳۸۴ ه ق به دستور معتصم عباسی مناره باب الزیاره مسجد الحرام را در مكه معظمه می سازند . در ایران مناره یی چون تاربی خانه دامغان ، میل كاشمر، اختگان ، رادكان و ... خود نمایی می كنند.

اهالی سبزوار به مِنار یا مُنار به ضم میله می گویند؛ همانگونه كه در شهرهای دیگر به مناره ، ماذنه ، صومعه ، گلدسته ، عساس و میل می گویند۵ .
در كتاب آثار باستانی خراسان آمده است به خسروجرد در اوایل اسلام و قرون اولیه آن مركز و حاكم نشین ناحیه بیهق بوده كه بعداً قصبه سبزوار... از خسروجرد آباد تر شده است و مدتهاست كه مركز ناحیه سبزوار است۶ سپس مرحوم ضیع الدوله در كتاب مطلع الشمس آورده به ((از آثار خسروگرد كه شهر بیهق بوده چیزی كه فعلاً باقی و محل ملاحظه است مناری می باشد۷ مرحوم عبدالحمید مولوی با توجه به كتیبه میل كه تاریخ ۵۰۵ ه ق را مشخص می كند و با توجه به شباهت نزدیك دو مناره موجود در خارج شهر غزنین كه به دستور سلطان محمود غزنوی ساخته شده است تاریخ ساخت مناره را سال ۴۱۵ ه ق می داند و تاریخ ۵۰۵ را سال مرمت آن می داند.۸
نصرت ا... مشكوتی گفته این مناره كه در اعداد زیباترین مناره های تاریخی آغاز قرن ششم هجری است قریب ۳۸ متر بلندی دارد، در بدنه آجری آن دو رشته كتیبه كوفی و تزئینات لوزی شكل دیده می شود . تاریخ كتیبه این مناره سال ۵۰۵ ه ق است.۹
فریزر كه در سال ۱۸۲۲ م از سبزوار دیدن كرده می گوید كه وی در آنجا مناره قدیمی دیگری نظیر مناره خسروگرد و یك مدرسه قدیمی كه كتیبه عربی روی آن مبین این بود كه آن را فخر الدین یا فخر الدوله نامی ساخته دیده است.۱۰ ن خانیكف و ای هرتسفلد از یك كتیبه ناخوانا درمناره سبزوار جهت كرده اند.۱۱
مرحوم ضیع الدوله در كتاب مطلع الشمس ذكر كرده در سال ۱۳۰۰ هجری قمری به دستور ناصرالدین شاه بنای فوق مرمت گردیده است.۱۲ ناتانیل كرزن گفته : مناره خسروگرد مناره تك و بلند كه ۱۰۰ پا ارتفاع دارد و طرح و نگاری بر سطح خارجی آن دیده می شود كه تا رأس ادامه می یابد.۱۳
● تاریخچه مرمت
میل خسروگرد براساس نوشته های سیاحان در طی قرون گذشته مرمت گردیده از آن جمله سال ۱۱۳۵ ه ق به دستور نادرشاه افشار به نقل از سیاح خارجی هانری رنه دالمانی در كتاب سفرنامه از خراسان تا بختیاری و سال ۱۳۰۰ هجری قمری به دستور ناصر الدین شاه قاجار به نقل از مطلع الشمس جلد دوم همچنین در دوره ی پهلوی دوم و دولت جمهوری اسلامی ایران به سال ۱۳۷۵ عایق بندی بام سكّو و پایه میل مرمت گردیده است.
● مصالح میل خسروگرد براساس ظاهر موجود
۱) آجر تراش
از این نوع آجر به شكل نیم دایره ، نیم بیضی، مثلث به اشكال عدد هفت و هشت فارسی استفاده شده كه نمونه این نوع آجرها را این حقیر در حفاریهای باستان شناسی؛ شادیاخ نیشابور، رباط چاهه و رباط شرف همچنین مسجد و مدرسه و ارگ توس در سالهای ۱۳۷۵-۱۳۷۸-۱۳۷۹-۱۳۸۰و ۱۳۸۱ دیده ام
۲) آجر به ابعاد ۵*۲۵*۲۵
۳) چوب به عنوان كش (شناژ) در بدنه و پایه میل كه چوبها نقش انتقال نیروهای كششی و نشست پی را در بنا به عهده دارند، برای مثال چنانچه سكه ای را محكم روی یك سطح ثابت نگه داریم و سكه ای دیگر متصل به این سكه در طرفی از آن بگذارید سپس سكه ای را در جهت مقابل آن به سكه ثابت بزنیم، بدون آنكه سكه ثابت حركت كند نیرو را به سكه دیگر منتقل می كند و آن سكه را به حركت در می آورد، در حقیقت چوبهای رانشی در بتا این اصل را به عهده دارند و نمونه این حركت را در مناره مسجد پامنار سبزوار و مسجد اصفهان می توان دید یا اینكه مناره از راس به طرفین حركت دارد ولی سطح قاعده مناره ثابت است و به این خاطر به آن جنبان می گویند.
۴) ملاط گل با مخلوط شیره آهك ، ماسه بادی و خاك رس
۵) گچ در بند كشی میل

▪ طرز كار مصالح
اگر تقسیم بندی در اجزاء میل قائل شویم میل از ۴ قسمت به شرح زیر تشكیل شده است :
الف) پایه
ب) ساقه
ج) سرپوش
د) راس
۱) سكوئی هشت ضلعی به ارتفاع حدوداً ۱۵۰ سانتی متر از سطح عمومی محل با مصالح آجر به ابعاد ۵*۲۵*۲۵ و سانتی متر كه به صورت خفته راسته كار شده اند آجرهای رخبام سكّو بصورت خرند یا هره است در ضلع شرقی و غربی این سكو ۶ پله آجری بالا رو به ارتفاع پای پله ۲۵ سانتی متر و كف پله ۳۵ سانتی متر قرار دارد . بام این سكو با آجر گری به ابعاد ۵*۱۰*۲۰ سانتی متر در سال ۱۳۷۵ كف پوشی گردیده است.
۲) پایه میل حدوداً ۲۵۰ سانتی متر از سطح سكو ارتفاع دارد و پلان آن تقریباً مربع است آجرهای این سكو به ابعاد ۵*۲۵*۲۵ سانتی متر با ملاط گل و مخلوطی از خاك رس ، ماسه بادی، و شیره آهك به صورت خفته كار شده است، فاصله بین آجرها با ملاط گچ و ماسه بادی بندكشی شده است.
۳) ساقه میل
ساقه میل به شكل استوانه است هر چه از سطح قاعده این ساقه به راس میل می رود از قطر ساقه كاسته می شود این ساقه به ۱۱ قسمت غیر مساوی تقسیم شده است . آجركاری روی پایه بصورت خفته ست و بعد از آن یك باند آجر تراش به شكل نیم بیضی و نیم دایره كه این اشكال بر روی یكدیگر تشكیل بیضی كامل . دایره كامل و لوزی داده است . ارتفاع این قسمت ساقه نسبت به قسمت بالاتر خود كم است بعد از این یابد دومین قسمت ساقه با تزئینات آجركاری لوزی شكل و شمسه خود نمایی می كند.
این قسمت ساقه در ارتفاع سه لوزی كامل دارد ودو نیم لوزی یكی در قسمت پایین ودیگری در قسمت بالا ، بر روی این ساقه یك باند تزئینی آجر تراش قرار گرفته بست و روی این باند قسمتی از ساقه كه ارتفاع آن نسبت به دیگر ساقه ها بیشتر است ؛ پایین این قسمت از بهم خوردگی برخوردار است گوئی محل مرمت شده است . شكل آجركاری بصورت لوزی ناقص است بر روی این قسمت مرمتی آجر كاری به صورت لوزی كه هفت لوزی كامل در آن كار شده و دو نیم لوزی به صورت مثلث متساوی الاضلاع ، یكی در قسمت پایین و دیگری در قسمت بالا كار شده است. شكل لوزی از تركیب آجرها به صورت خفته و راسته بدست آمده است بر روی این قسمت در ردیف آجر خفته كار شده است و روی این دو رگ یك رگ آجر تراش به شكل دو لوزی متصل به یكدیگر كار شده است.
بر روی این آجر تراش تزئینی دو رگ آجر معمولی به صورت خفته كار شده است.بر روی این آجر كاری خفته یك باند تزئینی آجر تراش به اشكال بیضی مثلث متساوی الاضلاع و لوزی كار شده است. طرز ساخت آجر و كار آن ؛ آجر به ابعاد ۵*۲۵*۲۵ سانتی متر به شكل بیضی تراش داده اند در حقیقت آجر از روبرو به شكل بیضی است ولی انتهای آن چهار گوش است این حقیر نمونه این آجرها را در رباط ماهی سرخس در كاوش سال ۱۳۷۵ دیده ام.
یك رج دو تا دو تا از این آجرهای تراش به گونه ای كه تیزه قوس نیم بیضی به سمت آجر كاری خفته پایین باشد قرار داده اند و سپس آجر نیم بیضی دیگری كه قوس آن برخلاف قوس آجر نیم بیضی پایین روی این آجر تراش قرار داده اند از تشكیل این دو نیم بیضی بر روی یكدیگر شكل بیضی كامل ساخته اند. سپس دو رج دیگر آجر تراش به شیوه مذكور كار كرده اند ، در طرفین این چهار رج آجر تراش كه تشكیل دو بیضی كامل را داده است یك رج آجر نیم بیضی كار شده سپس بر روی آن یك رج آجر نیم بیضی دیگر كه قوسهای آن برخلاف نیم بیضی دیگر كه قوس آن بطرف آجرهای پایین است كار شده است.
بر روی این باند تزئینی آجرهای تراش دو رگ آجر خفته كار شده بر روی این آجر خفته یك رج آجر تراش به شكل مستطیلی كه دو لوزی كنار آن است كار شده است نمونه این آجرهای تراش این حقیر در حفاریهای باستان شناختی نیشابور دیده ام بر روی این رج آجر تراش دو رج آجر خفته كار شده است و سپس كتیبه كوفی با آجر ارتفاع كتیبه سه آجر ۵*۲۵*۲۵ سانتی متر است كه به صورت راسته روی یكدیگر قرار گرفته اند با احتساب ملاط خود بین آجرها و كرسی چینی قاب كتیبه ؛ ارتفاع كتیبه حدوداً یك متری می باشد. از آجرهای تراش به شكل نیم دایره دو دایره بعنوان تزئین بالای كلمات استفاده شده است با عنایت به اختلاف فاصله این حقیر با كتیبه قرائت آن از این فاصله میسر نیست لذا به نوشته آقای محمود بیهقی به نقل از حسینعلی بیهقی پسنده می كنیم.
((امربنا هذه المناره صاحب العجم مقبل الملك تاج الدوله ابوالقاسم بن السعید ولی امیر امیر المومنین فی سنه خمسه و خمسمائه))
بر روی این كتیبه دو رج آجر خفته كار شده سپس یك رج آجر تراش با نقش مستطیل در وسط و دو لوزی در طرفین و بر روی این آجر تراش دو رج آجر خفته كار شده است سپس یك باند تزیینی آجرتراش به شرح زیر می باشد:
گوشه های آجر ۵/۲۵/۲۵ سانتی متر را در جهت طول آن با زاویه ۴۵ درجه تراش داده اند سپس دو سانتی متر از وسط آجر را به شكل بیضی كم عمق تراش چهار گوشی است .
سپس قسمتهای اضافه بر شكل تراش می خورد بعد از اینكه شكل مورد نظر را بدست آورده اند. آجرهای تراش به شیوه مذكور كار كرده اند از تركیب این آجر تراش با یكدیگر اشكال بیضی ، لوزی مثلث ساخته اند كه چشم نوازی خوبی دارد.
بعد از اتمام باند آجرهای تراش دورگ آجر خفته كار شده ، روی آن یك رگ آجر تراش با تزئینات مستطیل در وسط آجر و در طرفین مستطیل لوزی كار شده ، روی این رگ دو رج آجر خفته كار شده است وسپس قسمتی از ساقه كه با تزئینات لوزی به صورت خفته راسته كار شده است وسط لوزی آجرهای تارش به شكل مربع و لوزی دارد كه تشكیل یك شمشه را داده است بطور كلی در این قسمت ساقه ۴۰ رگ آجر كار شده كه از تركیب این آجر ها به صورت خفته و راسته در شكل لوزی كامل كه وسط آن شمشه ای با آجر تراش به شكل لوزی دارد ساخته شده و دو نیم لوزی یا مثلث متساوی الاضلاع در قسمت پایین و بالای این قسمت از ساقه ایجاد شده است در بدنه این قسمت روزنه ای نور گیر پله ها با استادی تمام كار شده به گونه ای كه در اصل اشكال هندسی این روزنه های كم و كاستی ایجاد نكرده است .
بعد از اتمام آجر كاری خفته راسته دو رگ آجر خفته كار شده به این وسیله زمینه اجرای یك باند تزئینی آجر تراش كه حاشیه بسیار زیبایی برای كتیبه دیگر میل دارد ایجاد شده ست . طرز ساخت آجر تراش این باند و طرز كار آن . ابتدا آجرهای تراش كه به صورت علامه سه یا كلاه الف است تراش داده شده سپس یك رج از این آجرهای تراش كار شده و بر روی این رج آجرهای تراش به صورت نیم دایره و مثلث كار شده است از تركیب و آجر تراش نیم دایره تشكیل دایره كامل داده شده است بر روی این رج آجر تراش آجرهای تراشی معكوس آجرهای زیرین كار شده است.
شاید بشود گفت این نوع كار آجرتراشها در حاشیه كتیبه نوعی تذهیب برای كتیبه باشد.
بر روی این باند آجرتراش دو رگ آجر خفته كار شده*، سپس كتیبه كوفی دوم میل؛ تزئینات این كتیبه مانند كتیبه پیشین است بر روی این كتیبه دو رج آجر خفته كار شده سپس چهار رگ آجر تراش به شرح زیر:
گوشه های آجر ۵*۲۵*۲۵ سانتی متر را در جهت طولی آجر با زاویه ۴۵ درجه تراش داده اند، سپس وسط آجر را به صورت تخت حدوداً ۵/۲ سانتی متر تراش داده اند این نوع آجر را به شكلی كه گودی آجر به سمت بالا باشد یك رج كار كرده اند سپس روی آجر تراش به همین شكل منتهی معكوس آجر زیرین كار شده است و آجر تراش دیگر مانند آجر تراش اولیه كار شده سپس روی آن آجری معكوس كار شده است ، در طرفین این آجرهای تراش دو آجر به صورت مورب كار شده كه تشكیل علامت ضربدر داده است؛ در قسمت پایین و بالای این علامت از دو آجر تراش به شكل مثلث استفاده شده است به طور كلی از تركیب این آجرهای تراش بسامد شكل لوزی مشهود است .
بر روی این آجرهای تراش تزئینی ۴۰ رگ آجر به صورت خفته راسته كار شده كه از تركیب این نوع كار اشكال لوزی بدست آمده است این قسمت از میل برخلاف قسمت پایین آن كه آجرهای خفته راسته موازی با یكدیگر كار شده بودند، این قسمت آجركاری میل، آجرها نسبت به یكدیگر است نمایش داده شده است بر روی این قسمت بعد از اتمام آجرهای خفته راسته سه رگ آجر خفته كار شده است بر روی این آجر كاری معمولی ۱۵ برگ آجر كاری شده كه در حال حاضر به علت تخریب آجرها ترسیم شكل آجركاری مقدور نیست بر روی این محل سیزده رگ آجر خفته كار شده است. بر روی این آجركاری ۱۵ رگ آجر كار شده كه ترسیم شكل آجركاری به علت ریزش آجرها مقدور نیست لیكن باید گفت این محل نسبت به قسمت زیرین خود قطرش بیشتر است شاید بتوان گفت زمینه اجراء تو نگان با این پیش آمدگی شروع شدهاست بر روی این تو نگان چهار رگ آجر خفته كار شده سپس آجرهای تراش با قالب زده كه به دلیل اختلاف ارتفاع ، چشم قادر به دیدن دقیق نیست .
۴ ) نورگیر در بدنه میل روزنه های جهت تامین نور پله ها تعبیه شده است
۵) پله بندیهای میل خسروگرد از داخل متكی به بنا است و به صورت حلزونی تا راس ادامه دارد.
۶) راس در سر میل ، قصبه یا سایبانی به اشكال مختلف ساخته می شده به گفته نگهبان راس قبه هشت ضلعی داشته است.
وقایع مهم كه در خسروگرد اتفاق افتاده
در خسروجرد قتال رفت و شهر و قلعه خراب كردند فی ذی الحجه سنه احدی و ستین و خمسمائه ۱۴(۵۶۱)
و امیر ابو سعید بكر بن ملك صاحب جیوش و امیر خراسان بود و در خسروجرد املاك بسیار داشت، آنجا آمد و خواست كه آن را عمارت كند و آنجا شهری سازد و بور حصین گرداند وزیر ابو محمد بن عبدالرحیم از علت قولنج بمرد و صاحب الجیوش از خسروجرد بازگشت و با نیشابور رفت فی سنه اربع و اربعین و گلشمانه ۱۵(۳۴۴)
بو بخسروجرد رفتند و جنگ كرد ، و دروازه خسروجرد بسوختند و یك محله غارت كرد و شاه دیوار و قلعه خراب كرد جنگ خسروجرد بود فی شكمور سنه ثمان و ثمانین و اربعمانه۱۶ (۴۸۸)
در این ناحیت در پانزده موضع نماز جمعه رفتی و خطبه : دیه جلین ، قصبه سبزوار، خسروجرد، كسكن، سدید، كراب، باشتین، نامن، دیوره ، چشم ، خسروآباد ، مزینان، بهمن آباد ، فریومد، ده بیشین،اكنون درهشت موضع۱۷
و در خسروجرد رفت ، و شهر و قلعه خراب كردند فی ذی الحجه سنه احدی و ستین و خمسمانه ، ... ۱۸
بیستم در قضیه خسروجرد و دیه اباری انواع میوه باشد از رد الوی پارس سرخ و سپید و بلیلی ، سعیدی و گرمه و بوعمری ... كه در نواحی نیشابور بدان كمال و لذت و گوارندگی هیچ میوه نباشد ۱۹
واقعه سلطان اعظم سنجر با جمله لشكر پانزده روز اینجا نزول كرد میان خسروجرد و قصبه وقتی كه بمصاف قراجه می رفت ، روز یكشنبه یازدهم صفر و عشرین و خمسمانه اینجا رسید و مقام كرد تا یكشنبه بیست و پنجم صفر و تركان خاتون روزی بضیافت سدید الدین مسعود مختار رفت و روزی بضیافت جمال الدین حسین بیهقی رفت ۲۰.

[eMer@lD]

آرامگاه حاج ملاهادی سبزواری

حكیم سبزواری در سال ‪ ۱۲۱۲‬هجری قمری در سبزوار متولد شد و پس از طی دوره تحصیلات دینی در مشهد و اصفهان، به سبزوار بازگشت. حاج ملاهادی حدود ‪ ۴۰‬سال در مدرسه علمیه فصیحیه سبزوار به تدریس حكمت و فقه و تفسیر پرداخت و بزرگترین حوزه بحث و تدریس حمكت اشراق و مشاء را در سبزوار تاسیس كرد.

به همین خاطر آوازه وی در سراسر ایران و دیگر نقاط مانند عراق و هند پیچید و مشتاقان حكمت اسلامی از هر سو به سبزوار شتافتند تا عقاید و آرا حكیمان ایران، یونان و اسلام را از آخرین حكیم اسلامی در آن عصر بشنوند لذا گفته می*شود در این مدت بیش از ‪ ۱۰۰۰‬طلبه با ملیتهای مختلف در محضر وی تلمذ كردند.
ملاهادی در شعر و شاعری هم دستی داشت و "اسرار" تخلص می*كرد.
حكیم سبزواری در طول عمر گرانمایه*اش ‪ ۱۷‬كتاب به رشته تحریر درآورد كه یكی از آنها "شرح منظومه" است كه در عین حال مهمترین اثر او و جامعترین كتابی است كه یك دوره منطق و فلسفه را در نهایت اختصار دربردارد.
حاج ملاهادی در سال ‪ ۱۲۸۹‬هجری قمری در سن ۷۷ ‬سالگی درگذشت. آرامگاه وی در ضلع جنوبی میدان كارگر شهر سبزوار قرار دارد.
مركز شهرستان ‪ ۵۵۰‬هزار نفری سبزوار در ‪ ۲۲۰‬كیلومتری غرب مشهد واقع است.

[eMer@lD]

دهکده چوبين نيشابور


دهکده‌ چوبين نام محلي است که در يکي از روستاهاي نيشابور در استان خراسان رضوي واقع در شمال شرقي ايران ساخته شده است. اين دهکدهٔ چوبي کم نمونه و بي‌ همتا در ايران به‌وسيله مهندس مجتهدي ساخته شده و يکي از ديدني ‌ها و تفرجگاه‌ هاي نيشابور مي‌باشد.

نام «دهكده‌ چوبين‌» برخاسته از ويژگي‌ منحصر به فرد سازه‌ هاي‌ آن‌ در استفاده‌ كامل‌ از چوب‌ و بکارگيري روشي‌ نوين‌ در ساخت‌ بناهاي آن که برخاسته‌ از پيشينه‌ تاريخي‌ ـ فرهنگي‌ و متناسب‌ با امكانات‌ و قابليت‌هاي اقليمي‌ وجغرافيايي‌ منطقه‌ است‌، مي باشد. ديدني هاي اين دهکده شامل مسجد چوبي، موزه‌ و كتابخانه، رستوران، فروشگاه و نانوايي، آلاچيق، سوئيتها، فضاي سبز و اکوسيستم زيباي آن به همراه کشاورزي و دامپروري است.

اين مسجد، اولين‌ مسجد چوبي مقاوم‌ در برابر زلزله‌ در جهان ‌مي‌باشد. اين‌ بنا ۲۰۰ متر مربع‌ وسعت‌ دارد و سقف‌ آن‌ به‌ صورت‌ شيرواني ‌مي‌باشد.‌ دو مناره‌ آن ۱۳ متر از سطح‌ زمين‌ ارتفاع ‌و وزن‌ هر يک تقريباَ ۴ تن‌ مي‌باشد. شكل‌ ظاهري‌ آن‌ به‌ صورت‌ كشتي‌اي‌ وارونه ‌بر زمين‌ است‌‌. در ساخت اين مسجد ‌که حدود ۲ سال‌‌ طول‌ کشيده است، ۴۰ تن‌ چوب‌ استفاده شده است.

مسجد چوبي اين دهکده نه تنها در ايران بلکه در جهان بي نظير است. اين مسجد مي تواند تا ۸ ريشتر زمين‌ لرزه را تحمل کند و بناي آن به گونه اي است که تا صدها سال ديگر نيز آسيب نخواهد ديد.
اسكلت ‌آن‌ به‌ شيوه ‌Two by Four يا Double L ساخته‌ شده‌ است‌. مناره‌ ها به‌ سقف‌ به ‌گونه‌اي اتصال‌ دارند كه‌ در داخل‌ مسجد ستوني وجود ندارد.
ديواره‌ هاي‌ آن‌ دوجداره‌ بوده که بين‌ اين‌ دو لايه‌، اسكلت‌ بنا وجود دارد. اسکلت مناره‌ ها و سقف‌ و همچنين‌ سقف‌ و ديواره ‌ها به روش عنكبوتيي اتصال‌ دارند. اين نام به دليل شيوه ساخت آن که مانند تنيدن‌ تار عنكبوت‌ است مي باشد بطوريکه‌ اتصال‌ مناره ‌ها طوري‌ است كه‌ وزن‌ آن‌ ها به‌ صورت‌ مساوي‌، ابتدا روي‌ سقف ‌و سپس‌ به‌ ديواره‌ ها و از آنجا به‌ زمين‌ منتقل‌ مي‌شود. قابل توجه است كه‌ از طريق‌ نردبان‌ داخل‌ مناره‌ ها مي توان به‌ بالاي‌ مناره ‌دسترسي‌ پيدا كرد. جالبترآنکه در محل اتصال‌ مناره‌ به‌ سقف‌، دريچه‌اي‌ تعبيه شده كه‌ مانند يك‌ كانال‌ تهويه‌ هوا عمل‌ مي‌كند بطوريکه در تابستان‌ هواي‌ گرم‌ و آلوده‌ را از فضاي‌ مسجد خارج‌ مي‌كند و هواي‌ پاكيزه‌ از طريق ‌بادگير مخصوصي‌ كه‌ در سقف‌ بنا شده‌، داخل‌ مسجد مي‌گردد؛ و به‌ اين‌ ترتيب‌ يك‌ تهويه‌ طبيعي‌ انجام‌ مي‌پذيرد. ديواره‌ ها كمي‌ حالت‌ زاويه ‌دار دارند كه‌ انتقال‌ وزن‌ را از مناره‌ به‌ زمين‌ ساده‌ تر مي‌سازد. قابل‌ ذکر است‌ كه‌ محلي‌ كه‌ در آن‌ مسجد‌ ساخته شده‌، بسيار موريانه‌ خيز است‌، لذا راهکارهاي ويژه‌اي در ساخت اين مسجد و ديگر بناهاي‌ اين‌ مجموعه‌ براي جلوگيري از اثرات مخرب چوب خواران به کار گرفته شده است‌. بطوريکه به‌ عنوان ‌نمونه‌، خانه‌ سازنده مجموعه‌ با عمر بيش‌ از۲۰ سال‌، از آسيب‌ چوب‌ خواران‌ به دور مانده‌ است‌. براي ماندگاري‌ دراز مدت‌ ديواره‌ هاي‌ خارجي در برابر نزولات‌ آسماني، چوبهاي ويژه با فرآوري خاص استفاده شده است.‌

كابينت ‌ها، ديواره‌ ها و حتي سيني ‌هاي آبدارخانه‌ اين‌ مسجد،‌ چوبي‌ است‌‌. مسجد داراي يك‌ ايوان‌ بيروني‌ که کف آن از خشت‌ است‌ مي باشد. برروي‌ ديواره‌ هاي داخلي و بيروني مسجد‌ به ترتيب تعداد ۷ و ۶ كتيبه‌ زيبا از آيات قراني به‌ همراه‌ قابهايش‌ از چوب‌ درختان‌ گردو وتوت ‌نصب‌ است.
در ساختمان‌ و تزيينات‌ داخلي چوبهاي‌ مختلفي‌ از درختان‌ مثمر و غير مثمر مانند انواع‌ كاجها، اشن‌، سپيدار، گيلاس‌، گلابي‌، زبان‌ گنجشك‌، گردو و توت استفاده شده است‌. نور پردازي‌ ويژه مجموعه‌، هارموني‌ ويژه‌اي‌ از رنگهاي‌ شاد، در شبها جلوه‌ خاصي‌ دارد.

هدف‌ سازنده اين مجموعه‌، رونق بخشيدن به‌ صنعت‌ گردشگري‌ و نيز احياي‌ نام‌ و ياد بزرگ‌ مردي‌ است‌ كه‌ روزگاري‌ در اين‌ مكان‌ به‌ خدمت‌ مي‌زيسته است.

[eMer@lD]

تربت حيدريه مشخصات شهرستان :

• 
  
• [

  برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید

• جاذبه هاي تفريحي
• [

  برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید

  وضعيت آب و هوايي منطقه

• [

  برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید

  موقعيت طبيعي منطقه

• [

  برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید

  وزيع و پراكندگي جغرافيايي شهرها و روستاها

• [

  برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید

  منابع و ذخاير مكشوفه و در حال بهره برداري در شهرستان تربت حيدريه

• [

  برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید

  اطلاعات صنعتي

• [

  برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید

  توانمندي‌هاي كشاورزي

• برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید

• وضعيت دامپروري و جمعيت شاغل در آن در سطح شهرستان تربت حيدريه

• ["http://www.torbatinfo.com/trade.htmبازرگاني شهرستان تربت حيدريه

• [

  برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید

  بخش بازرسی
• [http://www.torbatinfo.com/rate.htm"نرخ تورم – بيكاري – متوسط ميزان درآمد خانوار شهري و روستايي، نيروي انساني
• [

  برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید

  واحدهاي صنفي شهرستان تربت حيدريه

[eMer@lD]

مسـجد ملک زوزن مسـجد ملک زوزن

این مسجد در 65 کیلومتری جنوب غربی شهر خواف ،در شهر قاسم آباد و در فاصله تقریبی 2 کیلومتری از جاده اصلی واقع شده است . مسجد ملک زوزن از مساجد دو ایوانی به سبک خراسانی است و تاریخ بنا در کتیبه آجری سمت چپ ایوان قبله مشهود می باشد که تاریخ ربیع الاول سال 615 هجری قمری در آن خوانده می شود . پلان بنا دو ایوانی است و ایوان ها در جهات شرق و غرب ساخته شده اند . ایوان غربی در ابعاد بزرگ تر و دارای تزئیناتی با تلفیق آجر و کاشی به رنگ های فیروزه ای و با طرح هندسی می باشد که در قاب بندی های بزرگ آجری اجرا شده است . این ایوان فاقد طاق بوده و طاق پایه های ایوان غربی آن فرو ریخته است . در طرفین این ایوان ستون هایی به جا مانده که نمایانگر وجود شبستانی در گذشته در این محل می باشد .ایوان دو طبقه بوده و در هر طرف دارای سه دهنه طاقدار است که ورودی به سمت شبستان ها محسوب می شده و طبقه دوم حالت غلام گردش دارد . زیر این ایوان آثار پنج پایه ستون مستطیل و چهار پایه ستون مدور دیده می شود . در دیواره داخل ایوان محل محراب وجود دارد که از محراب اولیه اثری وجود ندارد .
در بالای محل محراب و در بخش پاطاق ، آثار تزئینات بسیار نفیسی از کاشی فیروزه ای و لاجوردی به زمینه آجر وجود دارد که در قاب های مستطیل و دایره ای اجرا شده اند و در وسط آن ها یک دایره آجری با کتیبه ای از کاشی ملاحظه می شود . در قسمت چپ محل محراب ، ورودی راه پله به سمت بالا مشهود است .در سمت شمال این ایوان ( غربی ) محراب دیگری در جریان حفاری از زیر خاک خارج شد که احتمالاً مربوط به مسجد قبلی می باشد که در این محل وجود داشته است .
استنباط گروه با توجه به تزئینات و گچبری های این محراب بر این است که این محراب در قرن ششم یا هفتم ساخته شده و پس از ویرانی مسجد و این محراب ، مسجد جدیدی در دوره ایلخانان در این محل ساخته اند . محراب مزبور از گچ بوده و دارای کتیبه ای در حاشیه مستطیل شکل آن با زمینه آبی رنگ می باشد و در زیر آن نقوش اسلیمی و فرو رفتگی داخل محراب دیده می شود . در بالای فرورفتگی محراب ، کتیبه ای اجرا شده است و در قوس بالایی این فرو رفتگی نیز آثار کتیبه دیگری مشهود است .دو ستون نما در طرفین فرورفتگی دیده می شود که آسیب دیده اند . در بالای محراب نیز تزئینات اسلیمی در پیشانی اجرا شده که آسیب دیده اند .
در بین دو ایوان فضای خالی دیده می شود که احتمالاً صحن مسجد بوده و امروزه در آن اتاقکی جدید ساخته اند و کاشی های مربوط به مسجد و حفاری محل را در آن نگهداری می کنند و نگهبانان و کارگران مرمتگر بنا در آن استراحت می کنند . ایوان شرقی نیز به قرینه ایوان غربی و با ابعاد کوچکتر اجرا گردیده که در طرفین چپ و راست داخل آن طاق برای ورود به شبستان ها تعیبع شده که امروزه از شبستان های مزبور اثری باقی نیست . در بخش جلوی این ایوان از بیرون آثار تزئینات آجری با نقوش هندسی و کاشی های فیروزه ای دیده می شود و داخل ایوان نیز مقرنس آجری با تزئینات کاشی به طرح لوزی و به رنگ فیروزه ای اجرا شده است .
سفال هایی که در این مسجد به دست آمده دارای لعاب کاملاً ایلخانی و مشابه سفال ها و کاشی های سلطانیه می باشد . وجود این کاشی ها موید همان نظریه مطرح شده در مورد بنا می باشد .
دونالد ویلبر در صفحه 114 کتاب معماری ایران در عصر ایلخانی به این بنا اشاره کرده است و علی رغم این که از آن بازدید نکرده است ، در مورد این بنا می نویسد:«دیوارهای یک ایوان بزرگ و به علاوه بازمانده های خرابه یک ایوان دیگر می رساند که زمانی مسجدی بزرگ با تزئینات مجلل در آن جا وجود داشته است.در اطراف خرابه های این مسجد ، انبوه خاک و خشت شهری است به نام زوزن ، که از بین رفته ، ولی در زمان سابق یکی از سه مرکز عمده این ناحیه بوده است. آندره گدار که در سال 1940 از این محل دیدن کرده و نام آن را زازن ترجمه کرده است نقشه ای از آن و عکس هایی از تزئینات کاشی کاری و سفالی جالب آن و شرح بنا را برای اولین بار منتشر کرده است.گدار پس از ثبت تاریخ موجود که 616 هجری قمری برابر با 1219 میلادی می باشد ، اظهار عقیده می کند که نوع نقشه و خصوصیات تزئینی مسجد تقلیدی از ساختمان های قرن 12 میلادی استان خراسان است .
این مسجد در سال 615 هجری قمری به دستور ابوالموید ابوبکرعلی الزوزنی ملک زوزن دوران سلطنت علاالدین محمد خوارزمشاه بنیاد گردیده و تنها اثر معماری شهر زوزن است که پس از حمله مغول برجای مانده است . مسجد فعلی بر روی خرابه های مسجد قبلی احداث شده و پس از مرگ ملک زوزن با حمله مغول نیمه تمام مانده است .

[eMer@lD]

خلاصه ای در مورد کردهای خراسان

در آغاز قرن شانزدهم(16م) میلادی امپراطوری شیعه مذهب صفویان بعنوان رقیبی در مقابل امپراطوری سنی مذهب عثمانی ظاهر گشت و جهت صدور ایدئولوژی و مذهب شیعه وعواملی دیگر با آن به تقابل برخواست. سرزمین و قلمرو ملت کرد در این گیر و دار مورد ادعا و خواسته هر دو امپراتوری فوق الذکر گردید.



در سال 1514 میلادی، در منطقه" چالدران" برخوردی شدیدبین دو امپراطوری در گرفت که به جنگ چالدران معروف است، که در آن امپراطوری عثمانی بر امپراطوری ایران فایق آمد و ایران را مغلوب خویش نمود، که درنهایت ملت و سرزمین کرد مورد انشعاب و تقسیم قرار گرفت که قسمتی به امپراطوری ایران و قسمتی دیگر به امپراطوری عثمانی ضمیمه گشت.

طوایف و ایلات کرد در زمان شاه عباس صفوی در حدود سال1598میلادی و یا به روایتی در سال 1602 میلادی (از مناطق حدودأمابین غرب دریاچه ارومیه، و اطراف دریاچه وان، و جنوب رودخانه ارس)به منطقه خراسان در شمال شرقی ایران کوچانده شدند.دلیل این تغییر مکان هم کاملأ سیاسی بود. آنها به خراسان فرستاده شدند تا در مقابل حملات بی امان جنگجویانازبک ایستاده و از استان خراسان دفاع کنند، و همچنین از طرف دیگر جدایی، انشقاق و تقسیم نمودن کردها سبب تضعیف نیروهای آنان در منطقه کردستان می شد که گویا مطالبات آنها مورد پسندشاه و آرامش خاطر حکومت وی نبوده است.

کردها که بطور طبیعی انسانهای قدرتمند و سلحشوریهستند، جنگجویان ازبکی را به عقب نشینی مجبور کرده، و منطقه اشغالیو تصرف شده شمال خراسان را از دستازبکان مهاجم بازپس گرفتند، و درآنجابعنوان ملک وسرزمین حقیقی و حقوقی خود و با تنفیذ و تشویق شاه عباس صفوی(معاف شدن از پرداخت مالیات, داشتن حالتی مثل حاکمیت و خود گردانی در منطقه) مسکون شدند، و بعنوان خط دفاعی مرزی و حافظان ایران، که هم اینک نیز درآنجا زندگی میکنند.بهرحال سیاست شاه عباس کارآمد واقع گشت و تمامیت ارزی و همچنین حاکمیت خود را تداوم داد.

در حال حاضر در حدود1.7 تا 2 میلیون کرد در خراسان زندگی میکنند ( که حدودأ 60% آنها در روستاها، 35% در شهرها و 5% دیگر نیز بصورت عشایر کوچرو ییلاق و قشلاق میکنند)، تقریبأ تمام آنها به لهجه کرمانجی زبان کردی تکلم می نمایند. بواسطه اینکه آنها در حدود بیش از 400 سال از سرزمین مادری خود کردستان بزرگ جدا گشته اند و همچنین دیگر عوامل، لذا میتوان گفت که عامدأ مورد توجه حاکمین نیستند. بهر حال فقدان سرمایه گذاری دولتی در منطقه و عدم توجه مسئولین امر سبب شده است که توسعه، شکوفایی و تولید در منطقهکاهش و در عوض غبار فقر، اعتیاد، فساد، مستمندی، بیکاری و جرایم اجتماعی رو به ازدیادو گسترش باشند، اگر چه این یک مشکل عمومی درکشور است، اما بعضی مناطق بیشتر و یاعمدأ فراموش میشوند. مثلأ اتصال راه آهن مـشهد از طریق قوچان و بجنورد به گرگان و متعاقب آن( ازطریق خط آهن موجودی گرگان) به تهران را به بهانه های مختلف به تعویق می اندازند که می تواند تاحدی موجب رونق منطقه گردد.

مراکز آموزشی کردی و نهادهای سیاسی و مدنی سازمان یافته کردی و حتی غیر کردی در منطقه کاملأ ممنوع هستند و با متخلفین برخورد جزایی میشود، چرا که تا بواسطه آن کردها نتوانند فرهنگ، زبان، خواندن و نوشتن به زبان مادری و دیگر امور اجتماعی خود را توسعه، مدرن و پربار نمایند، که البته داشتن موارد یادشده فوقمطابق با منشور حقوق بشر سازمان ملل،جزء حقوق اولیه مدنیو اصول پایه ای و اساسی حقوق بشر است. رهبران، نخبگان، نویسندگان، دانشجویان فعال و دیگر اکراد مشهور و فعالین فرهنگی و مدنی در منطقه تحت پیگرد و تعقیب، اهانت، تعدی و آزار، و نهایتأبه بهانه های واهی محبوس و دربند زندانها میشوند.

مختصات و یا طول و عرضجغرافیایی مناطق کردنشین درخراسان بین (38.5 - 36.5)N و (60 - 56)E درجه می باشد. مساحت سرزمین و مناطق کردنشین در خراسان حدودأ 64144 کیلومتر مربع می باشد. مهمترین رودخانه در مناطق کردنشین خراسان رودخانه اترک است که از کوههای هزارمسجد سرچشمه گرفته و به دریای خزر می ریزد. مهمترین کوههای مناطق کردنشین خراسانشامل: هزارمسجد در شرق، بینالود در جنوب شرقی، شاه جهان در جنوب، آلاداغ درغرب، و بالاخره کوه گولیل در شمال (هم مرز با ترکمنستان) می باشند.

مهمترین شهرهای مناطق کردنشین در خراسان شامل: قوچان، شیروان، بجنورد، اسفراین، چناران، فاروج، باجگیران، آشخانه، درگز، کلات، لایین، جوین، مانه و سملقان، راز، و رادکان می باشند، بیشتر و یا تقریبأ قریب به اتفاق روستاهای توابع این شهرستانها نیز کردنشین هستند که معمولأدر آن به کشاورزی و دامپروری مشغولند.

در خصوص حفظ میراث فرهنگی به نظر می رسد که درست کردن آرامگاهی مناسب در سرمزار ومقبره شاعر والامقام، شهیر،عرفانیو چیره دست کرد خراسان که در شأن مقام و منزلت ایشان باشد، مطلوبیت خاص خود و مورد پسند عموم اکراد آن دیار است. جعفرقلی زنگلی در سال 1855 میلادی در روستای گوگلین از توابع شهرستان قوچان دیده به جهان گشود. جعفر قلی بیشتر عمر خود را صرف شعر و شاعری به زبان کردینمود، امروزه دیوان اشعار جعفرقلی روی اکراد خراسان اثر مطلوب خود را داشته کهموجب آرامش روحی، تسکین خاطر وآسایشفکری هزاران کرد آن دیار است. مراسم سالگرد وفات ایشان هر ساله در روزجمعه هفته آخراردیبهشت ماه در کنار مرقد ایشان با تجمع تعداد زیادی از کردها،فرهنگی و دانشجو، زن و مرد، پیر و جوان ودر واقع از همه قشرهابرگزار میشود کهبا خواندن اشعار بسیار زیبا دیوان ایشان، با شادی کردن، رقص وپایکوبی، و اجرای موسیقی کردی ادای احترام خویش را ابراز می دارند.

[eMer@lD]

تصاویری از روستای تاریخی کندوان در تبریز کندوان درغرب شهر تبریز واقع شده که بعداز گذر از شهر اسکو و کوههای زیبا به این روستا می رسیم، معماری خاص این روستا موجب شهرت جهانی آن شده،به گفته باستان شناسان قدمت این روستا به 3000 سال پیش می رسد. مردمان آن سنگهای را کنده ودر دل کوه زندگی را بنا نهادند.دامداری و کشاورزی و باغداری عمده فعالیت مردمان این روستاست،لوله کشی آب و برق در دل این سنگ ها همزیستی مسالمت آمیز بشر با محیط زیست را نشان میدهد . کندوان نمونه زیبای استفاده از طبیعت در زندگی انسان است.

[eMer@lD]

[eMer@lD]