شعرا

[magmagf]

شاعر



سال و محل تولد: - -
سال و محل وفات: وف551ق
زندگينامه: اتسز خوارزمشاه, علاءالدين/ علاءالدوله, ابوالمظفر بن محمد بن انوشتگين قرجه‌‌اى. (وف551ق), شاعر. خانواده اتسز در اصل از غلامان ترك بودند و جدش از طرف سلطان ملكشاه سلجوقى به امارت رسيد . اتسز گرچه دست نشانده دولت سلجوقى بود اما چون در امر حكومت استقلال داشت, شايد بتوان اورا بنيانگذار سلسله خوارزمشاهيان به شمار آورد كه از آن پس مستقل بودند و در آغاز سده هفتم قمرى توانستند در مدت كوتاهى خودرا به صورت بزرگترين قدرت در جهان خاورى اسلام پيش از فتنه مغول در آوردند. اتسز پادشاهى فاضل و خوش طبع و به وفور علم ودانش سرآمد پادشاه زمان خود بود. جوينى و عوفى فضل و مهارت اتسز را در سرودن شعر فارسى مى ستايند و ظاهراً در بار وى محفلى براى اديبان برجسته بود شعراى سلجوقى مانند اديب صابر قصيده‌‌هائى در مدح او سروده‌‌اند؛ ولى از جمله كسانى كه با اتسز ارتباط خاصى داشت رشيدالدين وطواط شاعر و منشى معروف بود كه وظيفه شاعر و مبلغ در بار را انجام مى داد .زمخشرى نيز فرهنگ خود «مقدمةالادب» را به همين شاه اهدا كرد .

آثار: اشعار

[magmagf]

شاعر



سال و محل تولد: س ششم ق -
سال و محل وفات: 563, 570و 577 ق
زندگينامه: اثير اخسيكثى . (س ششم ق), شاعر. منسوب به اخسيكث از شهرهاى ماوراءالنهر. در شعر خود رااثير و اثير اخسيكثى خوانده است, ولى تذكره نويسان متأخر نام اورا اثيرالدين ضبط كرده‌‌اند. اثير معاصر ركن‌‌الدين ارسلان بن طغرل سلجوقى بود, كه علاوه بر مدح وى اتابك ايلدگزو فرزندان اورا نيز مدح گفته است. وى با مجيرالدين بيلقانى رقابت داشته و يكديگر هجو گفته‌‌اند با خاقانى نيز معارضه داشت, ولى از سبك او و سنائى غزنوى و انورى ابيوردى تقليد مى كرد. ناقدان سخن اثير را در رديف شاعران درجه اول قصيده گوى قرارداده‌‌اند, اگر چه نتوانست خودرا به پاى خاقانى برساند ليكن در بسيارى از موارد توانسته است در خلق معانى به وى نزديك شود. تاريخ و محل وفات اورا 563, 570و 577 ق در خلخال ضبط كرده‌‌اند و ظاهراً يكى از دو قول اخير صحيح تر است .«ديوان» او در تهران به طبع رسيده است .

آثار: ديوان

[magmagf]

شاعر



سال و محل تولد: تو 1300ش - شهرك گزبرخوار از توابع اصفهان
زندگينامه: اديب برومند, عبدالعلى, فرزند مصطفى قلى. (تو 1300ش), شاعر, متخلص به اديب وى در شهرك گزبرخوار از توابع اصفهان متولد شدخواندن و نوشتن را در زادگاه خود فراگرفت و پس از آن به اصفهان رفت و دوره دبستان ودبيرستان را در آنجا گذراندسپس براى ادامه تحصيل به تهران آمد و پس از اخذ ليسانس حقوق به وكالت پرداخت. از اين زمان سرودن شعر را آغاز كرد. و از اشعار ملك‌‌الشعراى بهار و ايرج ميرزا مايه گرفت اديب از سبك شعراى خراسان پيروى مى كرد. از سال 1324 اشعارش در روزنامه‌‌هاى اصفهان و تهران چاپ شد. پيرامون غزلهاى حافظ تحقيق كرده كه طبع شده است. .

آثار: از آثارش: «مجموعه اشعار»؛ «ناله‌‌هاى وطن»؛ «سرود رهائى», «درد آشنا» «افكار امروز» و كتاب «هنر قلمدان», در نقاشى و نقاشان

[magmagf]

عالم وشاعر



سال و محل تولد: 1260 ق - سرحد پيشاور و افغانستان
سال و محل وفات: 1349ق تهران
زندگينامه: اديب پيشاورى سيد احمد فرزند سيد شهاب‌‌الدين . (1260-1349ق), عالم وشاعر. معروف به اديب. در سرحد پيشاور و افغانستان متولد شد علو م ادبى و عربى را در زادگاه خود فرا گرفت سپس به افغانستان رفت و طى اقامت دو ساله خود در كابل نزد آخوند ملامحمد مشهور به آل ناصر دانش آموخت. بعد به غزنين رفت و در باغ فيروزه, آرامگاه حكيم سنائى غزنوى اقامت گزيد و آنجا نزد سعدالدين غزنوى تلمّذ نمود. وى در بيست و د و سالگى به مشهد آمد و در آن شهر رياضى را نزد ميرزا عبدالرحمان و علوم عقلى را در محضر آخوند ملا غلامحسين شيخ‌‌الاسلام آموخت . سپس به سبزوار رفت و دو سال از محضر حاج ملا هادى سبزوارى و آخوند ملا محمد فرزند وى و آخوند ملا اسماعيل استفاده كرد بعد به مشهد بازگشت و در مدرسه ميرزا جعفر ساكن و به اديب پيشاورى يا اديب هندى مشهور شد در مشهد مورد توجه ميرزا سعيد خان گرمرودى, نايب‌‌التوليه آستان قدس رضوى قرار گرفت و بنا به تقاضاى وى به تهران آمد و ميهمان محمد خان قوام الدوله شد. و به تعليم و نشر ادب پرداخت وى علاوه بر فنون ادبى و عربى و حفظ اشعار و نحو ولغت وحكمت رياضيات در حسن خط نيز استاد بود اديب تا پايان عمر مجرد زيست و سر انجام در منزل يحيى خان قراگوزلو, وزير معارف در گذشت, و در امامزاده عبدالله تهران دفن شد.

آثار: «ديوان» اشعار مشتمل بر چهار هزار و دويست بيت قصيده و غزل فارسى و سيصد و هفتاد بيت قصايد و قطعات عريى به انضمام دو رساله در بديهيات اوليه و تصحيح «ديوان ناصر و خسرو»؛ «قيصر نامه»؛ حواشى و تعليقات بر «تاريخ بيهقى»؛ ترجمه فارسى «اشارات» شيخ‌‌الرئيس كه نا تمام ماند ؛ حاسيه بر «شرح ابن ابى الحديد» بر نهج‌‌البلاغه.

[magmagf]

شاعر



سال و محل تولد: - -
سال و محل وفات: و ف بين 538-542ق
زندگينامه: اديب صابر ترمذى, شهاب‌‌الدين صابربن اسماعيل. (و ف بين 538-542ق), شاعر. از شعراى نامى عهد سلاجقه بزرگ بود كه اصل وى از بخارا و شيعى مذهب بود. وى بيشتر عمر خودرا در خراسان گذراند و جزو خاصان دستگاه مجدالدين ابو جعفر على بن حسين موسوى , رئيس خراسان بود و به واسطه او مداحى سلطان سنجر را برگزيد. در شعر به سبك فرخى مايل بود. همه شعرا و فصحا مانند عبدالواسع جبلى و رشيدالدين وطواط و حكيم انورى وحكيم سوزنى به جهت متكلف و سهل و ممتنع بودن بيانش اورا بسان استاد دانسته‌‌اند. صابر در پايان زندگى به خوارزم رفت و قصايدى در مدح اتسز خوارزمشاه سرود و در همان ديار هنگامى كه اتسز دو تن از فدائيان اسماعيليه را مأمور كرد تا با زخم كارد جان سلطان سنجر را بگيرند, اديب ماجرا را به سطان خبر داد و اتسز هم به كيفر اين عمل او بفرمود تا دست و پاى وى را بسته و در رود جيحون غرق كردند. از شاعران خراسان كسى نزديكتر از او به روش فرخى يعنى سهل و ممتنع شعر نگفته است. «ديوان» وى شامل شش هزار واندى بيت است .

آثار: ديوان

[magmagf]

شاعر



سال و محل تولد: - - طوس
سال و محل وفات: و ف465ق
زندگينامه: اسدى طوسى, ابو نصر على بن احمد بن منصور . (و ف465ق), شاعر. در طوس متولد شد. به آذربايجان رفت و مداح ابودلف شيبانى شد. او معاصر قطران تبريزى بود. وى بعد از فردوسى بزرگترين حماسه سراى ملى ادب فارسى است. در شاعرى قوى طبع و باريك انديش و ژرف بين بود. و در انتخاب كلمات خوش آهنگ و تركيبات مأنوس در بحر متقارب استاد بود .

آثار: از آثار وى: «گرشاسب نامه» كه شامل چهارهزار بيت به تقليد شاهنامه بين سالهاى 456تا 458 ق به فرمان امير ابودلف, پادشاه نخجوان و وزير او سروده شده است ؛«قصايد مناظره » چهار مناظره است تحت عنوان «مناظره آسمان و زمين», «مغ و مسلمان », «نيزه و كمان», «شب و روز». اين نوع ادبى از ابتكارات وى محسوب شده. «لغت فرس» را كه قديميترين فرهنگ موجود زبان فارسى است و براى اردشير ديلمسپار نجمى شاعر تأليف كرد. ازكتاب «الابنيه عن حقايق الادويه» منصور هروى نسخه‌‌اى در دست است كه به خط اسدى است .

[magmagf]

فقيه، حكيم و شاعر



سال و محل تولد: 451هـ.ق - مرو يا غزنين
زندگينامه: بعضى او را اهل مرو و برخى اهل غزنين می دانند. لقب اسكافى وى به اين دليل بود كه پدر يا اجداد وى كفشگر بودند؛ البته در بعضى از منابع شغل خودش را نيز كفشگر نوشته‌‌‌‌‌‌اند. در زمان سلطنت سلطان مسعود غزنوى می زيست و علاوه بر شاعرى مسند تدريس نيز داشت و مردمان را رايگان علم و ادب می آموخت. او داراى"ديوان" شعر نيز بود و ابوالفضل بيهقى اشعار وى را در تاريخ خود آورده است .

آثار: ديوان اشعار

[magmagf]

شاعر



سال و محل تولد: نيمه ي اول قرنِ يازدهم ق -
سال و محل وفات: -
زندگينامه: وی فرزند ميرزا مؤمن، از شاعران عصر صفوي در نيمه اول قرنِ يازدهم ق است. تاريخ تولد او به درستي معلوم نيست. منابع متأخر آن را، به اختلاف، سال هاي (1009 ق و 1029 ق) ذكر كرده اند؛ اما از آنجا كه "ملك نساء بيگم"، دختر شاه عباسِ اول، همسرِ او بوده و در 1038 ق در گذشته است، سال تولد او در (1009 ق) درست تر مي نمايد. نسبتِ شهرستاني شاعر به سبب آن است كه او از "شهرستان" يكي از بخش هاي "اصفهان"، برخاسته بود و چنان كه از منابع برمي آيد خاندانش از سادات شهرستان بودند. اسير، دانش هاي مقدماتي را در اصفهان فراگرفت و به نوشته تذكره نويسان و نيز به تصريح سروده هاي خودش شاگردِ "فصيحي هروي" بوده، كه در (1031 ق) همراه شاه عباس به اصفهان رفته بود. اسير، برخلاف شيوه ی معمولِ شاعرانِ روزگارِ صفوي، به هندوستان سفر نكرد، اما آوازه ی او به هند رسيد و شاعران پارسي گوي هند از شيوه شاعري او پيروي كردند. كليم كاشاني نيز كه در هندوستان به سر مي برد از اسير به عنوان "ميرزا" و "استاد" خود، ياد كرده است. از شرح احوالي كه نصرآبادي از برخي شاعران معاصر با اسير به دست داده است، چنين برمي آيد كه خانه او محفل ادب دوستان بوده است. به گفته ی تربيت، اين شاعر از آن رو "اسير" تخلص مي كرد كه پس از مرگِ شاه عباس، در دربار شاه صفي مغضوب و زنداني شد، ولي اين سخن درست نمي نمايد، زيرا اسير در ديوانِ خود، علاوه بر اين كه همه جا همين تخلص را به كار برده، بارها شيخ صفي را ستوده است. بيشتر تذكره ها به تاريخِ وفات اسير در (1049 ق) و مرگ ِ زود هنگامِ او اشاره كرده اند؛ در حالي كه ماده تاريخي كه اسير برايِ سالِ مرگِ شاه صفي ( مقتول 1052 ق ) ساخته است، نشان مي دهد كه او دست كم تا اين زمان زنده بوده است. صفا، تاريخ در گذشت او را در (1069 ق) محتمل دانسته و بر آن است كه او زمان سلطنتِ شاه عباس دوم ( 1052 – 1077 ق ) را نيز درك كرده است. قضاوتِ تذكره نويسان و صاحب نظران درباره ی ارزش شعر اسير متفاوت است. برخي، مانندِ "صائب تبريزي" و "كليم كاشاني" شعر او را ستوده و حتي وي را شاعري صاحب دانسته اند كه برخي از شاعِران پارسي گوي هند به استقبال وي شعر گفته اند. در مقابل، برخي ديگر از تذكره نويسان و اديبان، اعم از متقدم و متأخر، او را شاعري كم مايه معرفي كرده اند. اسير، در غزل سرايي مهارت داشت و ويژگي غزل او با استفاده از اوزانِ كوتاه و وحدت موضوع است. همچنين غزليات وي را نزديك سبك عراقي و آميخته به باريك انديشي سبك هندي دانسته اند. قصيده هاي او داراي تجديدِ مطلع و درون مايه عاشقانه است، برخي از آن ها نيز در ستايش پيامبر ( ص ) و ائمه و به ويژه حضرت علي (ع) است. به نوشته ی نصرآبادي، ديوان اسير مشتمل بر بيست هزار بيت در انواع قالب هاي شعر بوده است، ولي نسخه اي كه اكنون از آن در دست است در حدود ده هزار بيت و شامل قصيده، غزل، چند مثنوي و رباعي است. ديوانِ او اول بار در (1296 ق) در لكهنو و سپس در (1314 ق) در كانپور هند چاپ شد. گزيده اي از آن در (1348 ش) در مشهد منتشر شده است. به علاوه، سه شرح بر ديوان او نوشته اند: دو شرح با عنوان شرح ديوانِ اسير از معجز كابلي و از شارحي ناشناس؛ شرح ديگري موسوم به گلشن معاني ، از مهتاب رائي.

آثار: ديوان شعر

[magmagf]

روزنامه نگار و شاعر



سال و محل تولد: 1288 - قزوين
سال و محل وفات: 1352
زندگينامه: اشرف‌‌الدين حسينى قزوينى گيلانى, سيدشمس‌‌الدين محسن, فرزند سيد احمد. (1288-1352), روزنامه نگار و شاعر متخلص به ساعى. معروف به نسيم شمال. او در قزوين متولد شد. خواندن و نوشتن را را نزد شيخ عبدالرحيم قزوينى فرا گرفت. مقدمات صرف ونحو و منطق وبيان تا سطوح را از محضر ملاعلى طارمى برغانى صالحى در مدرسه صالحيه قزوين آموخت و در حدود سال 1305ق به عتبات رفت. در كربلا از حوزه علمى ميرزا علامه برغانى صالحى و ميرزا علينقى برغانى صالحى سالها بهره گرفت. در حدود سال 1310ق به قزوين بازگشت و در زنجان ساكن شد. عرفان و حكمت و رياضيات را نزد ميرزا ابراهيم مسگر زنجانى آموخت بعد به تبريز رفت ودر حدود سال 1313ق به قزوين مراجعت كرد و در مدرسه صالحيه مشغول تعليم و تعلم شد. در اين مدرسه با افكار آزاديخواهان آشنا شد. در سال 1316ق براى بار دوم عازم كربلا شد و به حوزه درس استاد خود ميرزا على برغانى ملحق گرديد. با سابقه ذهنى كه داشت مبارزات سياسى خود را در كربلا فعالانه آغاز كرد. سپس به ايران بازگشت و در رشت به شغل كتابت پرداخت و روزنامه «نسيم شمال» را از سال 1325ق تا انحلال مشروطه اول به طور غير مرتب انتشار داد. وى در گير ودار كشاكش ميان مشروطه خواهان و محمد على شاه و اطرافيانش در اشعارى كه مى سرود و در روزنامه‌اش چاپ مى كرد, از زشتكاريهاى شاه و طرفداران سلطنت مطلقه به شدت انتقاد مى كرد و آنان را به باد مسخره مى گرفت. با فتح تهران و غلبه آزاديخواهان به تهران آمد و با كمك مادى و معنوى محمد ولى خان سپهسالار در سال 1327ق انتشار «نسيم شمال» را ادامه داد. از آنجا كه روزنامه جنبه فكاهى و طنز آميز داشت, بيشتر مورد توجه مردم قرارگرفت و او شهرت زيادى كسب كرد. درشعر زبان محاوره را برگزيد و ضمن فكاهى بودن, جنبه طنزآميز و انتقادى داشت. در حقيقت سيداشرف‌‌الدين در نظم فارسى راهى گشود كه تا قبل از او كمتر به آن توجه داشتند. گويا در اواخر عمر به جنون مبتلا شد و دستاويزى شد تا اورا به تيمارستان انداختند. نسيم شمال در فقر و تنگدستى درگذشت.

آثار: اشعار وى بيش از بيست هزار بيت است كه خود او شمارى از آنها را در دفترى كه«باغ بهشت» نام دارد جداگانه منتشر كرده است. از ديگر آثارش: «ديوان» اشعار, كتاب مختصرى در حكمت كه در رشت چاپ شده است «عزيزو غزال»؛ «ارفع نامه»؛ «نهضت بانوان»؛ «تاريخ سلاطين ايران»؛ به نظم كه در تهران چاپ شده است؛ «بشارت ظهور».

[magmagf]

شاعر و نويسنده



سال و محل تولد: فروردين 1300 - اصفهان
زندگينامه: »سايه سال‏ها« زندگينامه ژاله اصفهانى به قلم خودش بود كه براى نخستين بار در آلمان و سپس در سال 1379 در تهران چاپ و منتشر شد. ژاله اصفهانى متولد فروردين 1300 در اصفهان به دنيا آمد. ژاله به دليل علاقه وافر به شعر، از دوران كودكى براى خود و عروسك‏ هايش شعر مى‏گفت. هنوز دوران دبيرستان را تمام نكرده بود كه اشعار خود را در قالب غزل در نشرياتى چون »اخگر« و »باختر امروز« به دست چاپ مى‏سپرد. نخستين دفتر شعرش با عنوان »گل‏هاى خودرو« را در سن 23 سالگى به بازار فرستاد. سال 1325 وارد دانشكده ادبيات دانشگاه تهران شد و در همين دوران با يكى از افسران نيروى هوايى ازدواج كرد و راهى تبريز شد. هنوز چندى از اين ازدواج نمى‏گذشت كه به همراه همسرش راهى شوروى شد و در شهر باكو اقامت گزيد و تا مقطع ليسانس را در دانشگاه باكو سپرى كرد و به زبان روسى و انگليسى تسلط پيدا كرد. نخستين ترجمه ‏هايش از اشعار شاعران كلاسيك روس بود كه به فارسى برگرداند. ژاله اصفهانى پس از مدتى راهى مسكو شد و تحصيلات خود را تا اخذ مدرك دكترا پى گرفت و رساله دكتراى خود را درباره زندگى و آثار ملك‏الشعراء و بهار نوشت. ژاله اصفهانى دو دهه در فاصله سال‏هاى 1960 تا 1980 در آكادمى علوم اتحاد جماهير شوروى در بخش ادبيات جهان شهر مسكو به پژوهش و تحقيق در زمينه شعر نو زد و آثارى چون »نيما يوشيج پدر شعر نو« و »شعر نو چيست« را به زبان روسى نوشت و منتشر كرد. ژاله اصفهانى در همين دوران به بررسى تطبيقى شعر نو ايران با شعر افغانستان و تاجيكستان مشغول شد و كتابى درباره »عارف قزوينى« منتشر كرد. مجموعه اشعارى كه از وى در اين مدت منتشر شده بيش از بيست مجموعه برآورد مى‏شود كه به زبان‏هاى روسى، آذرى و فارسى است كه دفترهاى شعر فارسى را به خط سيرليك به چاپ سپرد. مجموعه شعرى تحت عنوان »زنده رود« در سال 1965 در مسكو منتشر كرد كه وجه سياسى و شعارى آن برجسته بود و همين مجموعه سبب ممنوع‏القلم شدن او در ايران گرديد تا اينكه با پيروزى انقلاب اسلامى در سال 58 در ايران تجديد چاپ شد. »نقش جهان« كتاب ديگرى از اشعار وى در سال 59 به بازار مى‏آيد. ژاله در همين سال به ايران باز مى‏گردد و دفترى از اشعار خود تحت عنوان »اگر هزار قلم داشتم« راهى كتابفروشى‏ها مى‏كند. اين شاعر كه اغلب آثارش را در قالب كلاسيك مى‏سرود. كم‏كم در قالب نيمايى نيز تجربه‏اندوزى كرد و از سال 62 به ترتيب »البرز بى‏شكست« و »هر گلى بويى دارد« در سال 65 و »اى باد شرطه« در سال 66 و »خروش خاموشى« در سال 71 و »سرود جنگل« در سال 74 و »ترنم پرواز« و »پوچ در پوچ« دو مجموعه‏اى كه در سال 76 راهى بازار شد. از ژاله اصفهانى در سال 77 مجموعه شعر »پوچ در پوچ« جزء پنج كتابى بود كه به مرحله نهايى كتاب سال راه يافت. بخشى از كتاب‏هاى اصفهانى در كشورهايى چون انگلستان، آلمان، آمريكا و سوئد چاپ و منتشر شده و آخرين كتابش »سايه سال‏ها« خود زندگينامه‏اى بود كه در سال 79 در ايران چاپ و منتشر شد.

آثار: گل‏هاى خودرو / نيما يوشيج پدر شعر نو / شعر نو چيست / عارف قزوينى / زنده رود« / »نقش جهان« / البرز بى‏شكست/هر گلى بويى دارد« در سال 65/»اى باد شرطه« در سال 66 /خروش خاموشى« در سال 71 /»سرود جنگل« در سال 74 /ترنم پرواز«/پوچ در پوچ«/ »سايه سال‏ها« زندگينامه