مقدمه
امروزه آموزش و پرورش به عنوان يكي از مهمترين عوامل توسعه محسوب ميشود. كشورهاي جهان ميكوشند تا در انتخاب نظام آموزشي كارآمد كمترين فرصت را از دست ندهند نظام آموزشي شامل مجموعهاي از نيروهاي انساني از جمله معلمان، مديران، مشاوران و... است. كه براي تحقق اهداف آموزشي تلاش ميكنند. رسالت بزرگ نهاد عظيم آموزش و پرورش شكوفايي وبروز استعدادهاي دانشآموزان است و معلمان اساسيترين نقش را در اين فرايند عهدهدار هستند. اثر بخشي امر آموزش در گرو علاقه، انگيزه و كارايي معلمان است. معلمان متخصص، پويا با انگيزه و علاقمند در تحقق اهداف آموزش نقش به سزايي دارند و معلمان زماني ميتوانند از عهده رسالت سنگين خود برآيند كه پايگاه اجتماعي و فردي استواري داشته باشند.
امروزه به دلايل متعدد شان و هويت فردي و اجتماعي معلمان در معرض خطر است. به دليل كاهش جاذبه شغلي معلمان وعدم رضايت شغلي آنان آموزش و پرورش در جذب نيروهاي توانمند و مستعد ناتوان مانده است و نظام تعليم و تربيت در معرض خطر عدم كارايي است و آنچه جاي بحث و سخن است راهكارهاي تقويت منزلت فردي و اجتماعي معلمان است كه سعي شده در اين نوشتار بررسي گردد.
بيان مسأله
امروزه نظام آموزشي كشور به منظور تحقق اهداف والاي خود مستلزم برخورداري ازمعلمان تلاشگر، دلسوز و متعهد است. معلمان متعهد با داشتن التزام و احساس مسووليت وظايف خود را به بهترين نحو انجام داده و موجب كارآيي و اثر بخشي و بهرهوري نظام آموزشي ميشوند.
توجه به مشكلات معلم و ارتقاي منزلت فردي و اجتماعي او سبب بهبود كيفيت كار آموزش ميشود نتايج كاهش اعتبار ومنزلت فردي واجتماعي معلم در جامعه باعث كاهش اقتدار تأثير الگو بودن او براي دانشآموزان و در نتيجه منجر به كاهش كارآمدي نظام آموزشي وتهديدي براي تربيت و پرورش نسل آينده ميشود.
بنابراين ايجاد فرصتهاي مناسب جهت دستيابي به شأن و منزلت واقعي معلم از جمله مواردي است كه در درجه نخست بايد دغدعه فكري كارگزاران و برنامهريزان رسمي عرصه آموزش و پرورش باشد.
توجه خاص به معلم و تربيت معلم شايسته ومستعد سبب تغييرات مطلوب در نهاد آموزش و پرورش ميشود. تامين امكانات معيشتي و حقوقي معلم در ارتقاي منزلت اجتماعي و فردي او موثر است و توان مقابله معلم را با مشكلاتي نظير استرس و فشارهاي رواني ناشي از مسايل مادي بالا ميبرد. آنچه در اين نوشتار مورد بررسي قرار گرفته راهكارهاي تقويت هويت فردي و اجتماعي معلم ميباشد.
سخنی در باب معلم بودن
تعليم و تعلم از شئون الهي است و خداوند، اين موهبت را به پيامبران و اولياي پاک خويش ارزاني کرده است تا مسير هدايت را به بشر بياموزند و چنين شد که تعليم و تعلم به صورت سنت حسنه آفرينش درآمد.
انسان نيز با پذيرش اين مسئوليت، نام خويش را در اين گروه و در قالب واژه مقدس «معلم» ثبت کرده است. معلم، ايمان را بر لوح جان و ضميرهاي پاک حک مي کند و نداي فطرت را به گوش همه مي رساند. همچنين سياهي جهل را از دل ها مي زدايد و زلال دانايي را در روان بشر جاري مي سازد.
معلّمي هنر است،هنر آموختن هر آن چه سال ها با سعي و تلاش اندوخته است. معلّمي عشقي است الهي و آسماني است که پروردگارِ مهربان به انسان اعطا کرد تا با همّتبلند خويش روشنائي شبهاي تارِ جهالت و ناداني باشد. معلمّي، مهري است که از روز ازل با گل آدمي سرشته شد تا مردم ازظلمات جهل به نور دانايي،رهنمون شوند. براستي که معلّمي شغل نيست، عشق است.
شغل معلمی
دغدغه معلم هميشه اين است که حيات بشر، بر مدار ارزش ها و کرامت انساني بچرخد و شناخت خدا و مکتب و دين، همت اساسي آدمي باشد و هيچ بيگانه اي را مجال تجاوز به فرهنگ ارزشي دين و ميهن فراهم نيايد.
در اين مسير خطير، بزرگاني گام نهاده اند که نامشان بر تارک زمان مي درخشد. علامه شهيد استاد مرتضي مطهري (رحمه الله) از همين طايفه مقدس است که در سنگر تعليم و تعلم، به قله هاي رفيعي دست يافت تا آنجا که معمار انقلاب اسلامي ـ که خود معلمي بزرگ است ـ همه آثارش را مفيد مي داند و بهره برداري از آنها را سفارش مي کند ...
از میان روابط انسانی , آنچه والاترین است , رابطه بین معلم و شاگرد است , و بهترین نوع این رابطه را که سر شار از ادب و فروتنی است , در حکایت موسی و خضر می یابیم که در آن حکایت , موسی در مقام شاگرد و خضر در جایگاه رفیع معلم جای دارد و چه شیرین نقل میکند این حکایت را کتاب خدا , طرفه آنجا که موسی به خضر میگوید : از تو پیروی میکنم تا از آنچه به تو تعلیم داده شد و مایه رشد انسان است به من بیاموزی. و خضر در جواب میگوید : تو هر گز هم پای من نمی توانی صبر کنی , چگونه شکیبایی خواهی کرد ؟ موسی بی درنگ میگوید اگر خدا بخواهد مرا شکیبا خواهی یافت و در هیچ کاری نافرمانی تو نمی کنم . و از این رو است که نقش معلم را در جامعه , همچون نقش انبیا میدانیم چرا که معلم ایمان را بر لوح جان و ضمیر های پاک حک میکند , و ندای فطرت را به گوش همگان می رساند , سیاهی جهل را از دلها می زداید , و زلال دانایی را در روان آدمی جاری می سازد , کیست که نداند دغدغه معلم , چرخش حیات بشر , بر مدار ارزش و کرامت انسانی است , آری معلمی هنر است , معلمی عشقی است الهی و آسمانی .
صفحات تقويم هاي چاپ شده در این آب خاک به لحاظ نامگذاری ایام به مناسبت های گوناگون , همواره يكي از شلوغ ترین تقويم هاي چاپ شده در دنياست. وبه دشواري مي توان صفحه اي را پيدا كرد كه به يك رويداد، واقعه، يادبود، يادگار و نظاير آن اختصاص داده نشده باشد. که از جمله ارج گذاری تقویمی ,که در12 اردیبهشت ثبت گردیده روز معلم است . اما آنچه در حقايق روزمره جامعه مي گذرد حكايت دیگریست که امروزه روز معلم به عنوان تربيت كننده ی نسل فردا، در حادترين شرايط اجتماعي به سر مي برد خاصه در دو دهه اخير نه تنها وضع عمومي، معيشتي، اجتماعي، رواني، علمي و نگرش هاي عمومي آنان به جامعه بهبود نيافته، بلكه اين فرآيند روندي نزولي را طي كرده است تا بدانجا که بار ها شاهد اعتراض این قشر از جامعه به صورت گرد همایی و تظاهرات خیابانی بوده ایم .
نسل امروز 12 اردیبهشت هر سال را که از قضای روز گار سالروز شهادت روحانی فرهیخته ای چون مرتضی مطهری است , روز معلم میداند اما شاید کمتر کسی از نسل پس از انقلاب بداند که مبنای نامگذاری این روز ( روز معلم ), واقع قتل معلم ابوالحسن خانعلي دبیر دبیرستان جامی تهران در12 اردیبهشت سال 1340 است که در تجمع اعتراض آمیز معلمان به میزان حقوق دریافتی خود درمیدان بهارستان توسط رئیس کلانتری بهارستان به ضرب گلوله گشته شد تا حادثه ای بیاد ماندنی در تاریخ این کهنه دیار ثبت گردد . حال امروز چگونه باید التیامی بر زخم کهنه ی دل پیام آوران آگاهی بود با کدام واژه کدام سرود؟
روز معلمتعليم و تعلم از شئون الهي است و خداوند، اين موهبت را به پيامبران و اولياي پاک خويش ارزاني کرده است تا مسير هدايت را به بشر بياموزند و چنين شد که تعليم و تعلم به صورت سنت حسنه آفرينش درآمد.انسان نيز با پذيرش اين مسئوليت، نام خويش را در اين گروه و در قالب واژه مقدس «معلم»ثبت کردهاست. معلم، ايمان را بر لوح جان و ضميرهاي پاک حک مي کند و نداي فطرت را به گوش همه ميرساند. همچنين سياهي جهل را از دل ها مي زدايد و زلال دانايي را در روان بشر جاري مي سازد.دغدغه معلم هميشه اين است که حيات بشر، بر مدار ارزش ها و کرامت انساني بچرخد و شناخت خدا ومکتب و دين، همت اساسي آدمي باشد و هيچ بيگانه اي را مجال تجاوز به فرهنگ ارزشي دين و ميهنفراهم نيايد.در اين مسير خطير، بزرگاني گام نهاده اند که نامشان بر تارک زمان مي درخشد. علامه شهيد استاد مرتضي مطهري (رحمته الله) از همين طايفه مقدس است که در سنگر تعليم و تعلم، به قله هاي رفيعي دست يافت تا آنجا که معمار انقلاب اسلامي ـ که خود معلمي بزرگ است ـ همه آثارش را مفيد مي داند و بهره برداري از آنها را سفارش مي کند ...
ارزش ومقام معلم
شرافت و مرتبت معلم زماني اهميت دارد كه بتواند شان خداوند و پيامبران را در وجود خود محقق سازدو پيوند انسان به هدف متعالي خلقت يعني عبادت را برقرار سازد. لذا در اين تعريف شهيد مرتضيمطهري يكي از آن معلمان راستين است كه اولاً با نگاه تركيبي به همه معارف بشري نظر مي كند وثانياتمامیتلاشهاي علمي و عملي را مقدمه اي براي عبادت مي داند و در اين راه به مرحله ومدينداري راه مي يابد و با شهادت، عبادت عملي و علمي خود را كامل مي سازد . به همين مناسبت روز شهادت اين بزرگ مرد فرزانه (11 ارديبهشت ) را روز معلم ناميدند.
هنر معلمي:
معلمي شغل و حرفه نيست، بلکه ذوق و هنر توانمندي است معلمي در قرآن به عنوان جلوه اي از قدرتلايزال الهي نخست ويژه ذات مقدس خداوند تبارک و تعالي است. در نخستين آيات قرآن که بر قلبمبارک پيغمبر اکرم (ص) نازل شد، به اين هنر خداوند اشاره شده است:اقرا باسم ربک الذي خلق، خلق الانسان من علق، اقرأ و ربک الاکرم، الذي علم بالقلم، علم الانسان ما لميعلم. (علق: 1ـ 5)
بخوان به نام پروردگارت که جهانيان را آفريد. انسان را از خون بسته سرشت بخوان ! و پروردگارتکريمترين است همان که آموخت با قلم، آموخت به انسان آنچه را که نمي دانست.در اين آيات خداوند، خود را «معلم» مي خواند و جالب اين که معلم بودن خود را بعد از آفرينش پيچيدهترين و بهترين شاهکار خلقت، يعني انسان آورده است.مقام معلم بودن خدا، بعد از آفرينش قرارداد. نوعي انساني را که هيچ نمي دانست، به وسيله قلم آموزش دادکه اين از اوج خلاقيت و هنر شگفت خداوند در امر آفرينش حکايت دارد:
چو قاف قدرتش دَم بر قلم زد هزاران نقش بر لوح عدم زد
از اين رو، مي توان گفت که هنر شگفت معلمي از آن خداوند عالم است.
شهيد ثاني رحمت الله درباره هنر معلمي خداوند مي فرمايد:خداوند از آن جهت به وصف (اکرميت) و نامحدود بودن کرامتش، توصيف شد که علم و دانش را به بشرارزاني داشته است. اگر هر مزيت ديگري، جز علم و دانش، معيار فضيلت به شمار مي رفت،شايستهبود همان مزيت با وصف (اکرميت) در ضمن اين آيات همراه و هم پا گردد و آن مزيت به عنوانمعيارکرامت نامحدود خداوند به شمار آيد. کرامت الهي در اين آيات با تعبير «الاکرام»بيان شده است.چنينتعبيري مي فهماند که عالي ترين نوع کرامت پروردگار نسبت به انسان با والاترين مقام و جايگاه
او،يعني علم و دانش هم طراز است.
به همين جهت امام خميني (ره) مي فرمود:معلم اول خداي تبارک و تعالي است ..... به وسيله وحي؛ مردم را دعوت مي کند به نورانيت؛ دعوت ميکند به محبت؛ دعوت مي کند به مراتب کمالي که از براي انسان است.
چالشهاي هويت فردي و اجتماعي معلمان
حرفه معلمي وتدريس ممكن است پرطرفدارترين حرفه در جهان نباشد اما بي شك پر جمعيتترين حرفه است. معلمان نه تنها به سبب تعدادشان بلكه به دليل اينكه آنان ضامن تربيت وتعليم نسل آينده هستند، نيروي مهم انساني براي جوامع محسوب ميشوند. بنابراين معلمان مهمترين اهرم در امر آموزش هستند.
شناخت چالشهاي هويت فردي و منزلت اجتماعي آنان و رفع مشكلات نقش مهمي در تقويت هويت فردي و اجتماعي دارد و منجر به بهبودكيفيت كار آموزش ميگردد.
از مهمترين چالشهاي هويت فردي واجتماعي معلمان ميتوان به موارد زير اشاره كرد:
1) پيشرفت علم و فناوري باعث كاهش اقتدار معلم ميشود. درعصر فناوري واطلاعات كامپيوتر، اينترنت منبع كسب اطلاعات براي دانشآموزان شده است. قبلاً معلمان مهمترين پايگاه اطلاعات براي دانشآموزان بودند، اما در عصر دانايي وسايل مدرن جاي اقتدار معلم را گرفته است و باعث كاهش هويت و منزلت اجتماعي آنان شده است (رضايي، 1381). در حال حاضر با گسترش فرصتهاي يادگيري غير رسمي معلمان به عنوان مرجع علمي خارج از رده براي دانشآموزان به شمار ميروند كه اين موضوع منجر به كاهش منزلت اجتماعي معلمان ميشود.
2) كاهش انگيزه شغلي: از عوامل كليدي و مؤثر بر كاهش انگيزه شغلي معلمان عدم هماهنگي ميان ميزان حقوق و در آمد معلمان با مسايل شغلي آنان است. لذا اكثر معلمان داراي دو شغل ميباشند وفرصت افزايش معلومات و كسب اطلاعات مدرن را ندارند و با بي ميلي و بي رغبتي مسايل آموزشي را به دانشآموزان آموزش ميدهند.
فريس (1992) دو عامل را بر توانايي معلمان مؤثر ميداند:
1ـ عوامل زمينهاي مانند شرايط كار، كلاس، دسترسي به مواد آموزشي و حقوق.
2ـ عوامل محتوايي كار از قبيل فرصت براي رشد حرفه اي، خودمختاري، دانشوري، افزايش مسؤوليت پذيري، شغل متنوع.
معلّمي برتر از شهادت
حضرت امام جعفر صادق (ع) مي فرمايند:« هنگامي که روز قيامت شود، خداوند تمام انسان ها را جمع مي کند و چون ترازوي اعمال نهاده شد و خون شهيدان را با مرکب قلم عالمان و معلمان بسنجند، ارزش مرکب آنان بر خون شهيدان فزوني خواهد داشت ». اين ارزش بدان جهت است که شهيدان در ساية علم و تربيت معلمان و تعليم شايستة آنان به خدا راه يافته و لياقت شهادت نصيبشان شده است.
توصيه امام سجاد (ع) به دانش آموزان
امام سجاد (ع) در زمينة حفظ حقوق معلم مي فرمايد: « حق معلم بر تو آن است که همواره، با ديدة تعظيم و تکريم به او بنگري، مجلس او را گرامي بداري و به سخنانش با دقت گوش دهي، رو به جانب او بنشيني و صدايت را در حضورش بلند نکني ».
لزوم دلسوزي معلم نسبت به شاگردمرحوم شهيد ثاني در مورد لزوم دلسوزي معلم نسبت به شاگرد مي نويسد: « معلم بايد دربارة شاگردان، خواهان اموري باشد که نسبت به آنها، در خود احساس علاقه ودوستي کند. واز هرگونه شر وبدي که براي خويش نمي پسندد براي شاگردانش نيز نپسندد؛ زيرا اين گونه دلسوزي و برابر انديشي نسبت به شاگردان، حاکي از کمالِ ايمانِ معلم و حُسن رفتار و برادري، نمايانگر روح تعاون و همبستگي معلم نسبت به آنان مي باشد» .
راهكارهاي افزايش معلومات معلمان:
1) غني سازي كتابخانههاي مدارس ومراكز تحقيقات براي مطالعه مداوم.
2) مجهز نمودن مدارس به سايت آموزشي.
3) آموزش بدو خدمت و ضمن خدمت براي معلمان.
4) آموزش مهارتهاي شغلي براي توانمند سازي معلمان.
5) علمكرد قوي گروههاي درسي براي انتقال تجارب تدريس به همكاران.
6) ارتباط مدرك تحصيلي معلم با درسي كه تدريس ميكند تا احاطه علمي داشته باشد.
7)تشويق معلمان به شركت در جشنوارهها و المپيادهاي علمي براي افزايش كارايي معلمان.
8) تشكيل انجمنهاي علمي براي معلمان با توجه به رشته تدريس.
2ـ ايمان
معلم با ايمان قوي و استوار ومتصل به سرچشمه لايزال الهي ميتواند براي حفظ هويت فردي خود به تكيه گاه محكمي اعتماد كند. معلم با ايمان به خداوند قادراست صفات و ويژگيهاي فردي خود را حفظ نمايد كه متعصب و خشك و نه بي تفاوت باشد. معلم ميتواند علم و دانش خود را به زيور تقوا و تعهد مزين كند و دينداري را معادل كهنه پرستي نداند و نوآوري وخلاقيت و مهارت را مساوي بيديني نشمارد.
با گوهر ايمان معلم ميتواند صيانت وهويت فردي خود را به گونهاي حفظ نمايد كه نه منزوي و گوشه گير و بدور از دنياي علم و فناوري باشد و نه تجدد گرا و سنت ستيز. او با ايمان قوي ميتواند انسان متعادل و موزوني باشد، مبرا از هر گونه افراط و تفريط. با تقوا و اخلاق و تعهد به فكر مخاطبانش است.
ايمان زندگيش را هدفمند ميسازد و او را سردرگمي رنج رها ميسازد و شخصيت واقعي را به او ميشناساند. معلم با روحيه و ايمان خود ميتواند نقش به سزايي در حفظ هويت فردي خود و دانشآموزانش داشته باشد. هر چند كه بسياري از ساختارهاي اجتماعي و ارزشهاي حاكم بر فرهنگ او برمباني ديني استوار نشده باشد.
راهكارهاي تقويت روحيه ايمان معلمان
1) توكل به خداوند براي حل مشكلات.
2) شركت در انجام مراسم ديني و مذهبي مدرسه (نظير نماز جماعت و مراسم سوگواري).
3) الگو قراردادن زندگي امامان و معصومين.
4) مطالعه زندگي عرفا و بزرگان.
5) تقويت تقوا و اخلاص در خود با توجه به آيه ”ان اكرمكم عندالله اتقيكم“ (سوره حجرات، آيه 13).
6) تعهد در كار همراه با تخصص (بر مطالبي كه ميخواهد تدريس كند تسلط علمي و تعهد در كار داشته باشد).
7) وقت شناسي و انجام وظايف (سر موقع بر سر كلاس درس حاضر شود و وقت دانشآموزان را هدر ندهد).
8) آراستگي ظاهري (نوع لباس و ظاهر او طبق سنت و شرع باشد).
حقوق معلم در آينة فرمايشات حضرت سجاد (ع)
حضرت سجاد (ع) در فرمايشات خود سفارش بسياري در حفظ حقوق معلم از سوي شاگردان دارند و مي فرمايد:« حق کسي که عهده دار تعليم توست آن است که او را بزرگ شماري و مجلس او را سنگين بداري و نيکو به وي گوش فرا دهي و روي خود را بر او کني و با او بلند سخن نگويي و کسي را که از او چيزيمي پرسد تو پاسخ ندهي و بگذاري که خود او پاسخ گو باشد و در مجلس او با هيچ کس به صحبت ننشيني و در محضر او بدگويي از کسي نکني و اگر از او در نزد تو بدگويي شد از او دفاع کني و عيب پوشش باشي و فضايل و مناقب او را آشکار کني و با دشمنش همنشيني نکني و با دوستش دشمني نورزي؛ پس چون چنين کردي، فرشتگان خداي تعالي به سود تو گواهي خواهند داد که مقصد و مقصود تو از او و فرا گرفتن دانش او فقط براي خدا بوده نه به خاطر مردم ».
معلمي در کلام امام خميني (ره):
نقش معلم در جامعه، نقش انبياست؛ انبيا هم معلم بشر هستند.تمام ملت بايد معلم باشند؛ فرزندان اسلام تمام افرادش معلم بايد باشند و تمام افرادش متعلم.
معلم در سخنان مقام معظم رهبري:
دست تواناي معلم است که چشم انداز آينده ما را ترسيم مي کند.اگر مي بينيد که اميرمؤمنان، مولاي متقيان علي (ع) مي فرمايد: «من علمني حرفاً فقد صيرني عبداً؛ هرکس چيزي به من بياموزد، مرا غلام خويش کرده است.» اين بيان براي ما درس است تا معلمان، قدر خود را بدانند و تشخيص دهند که چقدر، وجود آنها در سرنوشت يک ملت مؤثر است.
معلم در کلام استاد مطهري:
معلم بايد نيروي فکري متعلم را پرورش دهد و او را به سوي استقلال رهنمون شود. بايد قوه ابتکار اورا زنده کند؛ يعني در واقع، کار معلم آتش گيره دادن است. فرق است ميان تنوري که شما بخواهيد آتشازبيرون بياوريد و در آن بريزيد تا آن را داغ کنيد و تنوري که در آن هيزم و چوب جمع است و شمافقط آتش گيره از خارج مي آوريد و آن قدر زير اين چوب ها و هيزم ها قرار مي دهيد که اينها کم کم مشتعل شود.
معلم در کلام شهيد رجايي:
معلمي شغلي نيست؛ معلمي عشق است. اگر به عنوان شغل انتخابش کرده اي، رهايش کن و اگر عشق توست مبارکت باد.
برتري حق معلّم بر پدر
آورده اند که اسکندر به معلّم خويش احترام بسياري مي گذاشت. از او پرسيدند: چرا معلّم خود را بيش از پدر تعظيم و احترام مي کني؟ گفت: به سبب آن که پدرم، مرا از عالم ملکوت به زمين آورده و استاد، مرا از زمين به آسمان برده است.
مي توان در سايه آموختنگنج عشق جاودان اندوختن
اول از استاد، ياد آموختيم پس، سويداي سواد آموختيم
از پدر گر قالب تن يافتيم از معلم جان روشنيافتيم
اي معلم چون کنم توصيف تو چون خدا مشکل توان تعريف تو
اي تو کشتي نجات روح مااي به طوفان جهالت نوح ما
يک پدر بخشنده آب و گل است يک پدر روشنگر جان و دل است
ليک اگر پرسي کدامين برترين آنکه دين آموزد و علميقين
معلمی شغل نيست ؛ عشق است ...خودرا «معلم» مي خواند و جالب اين که معلم بودن خود را بعد از آفرينش پيچيده ترين وبهترين شاهکار خلقت، يعني انسان آورده است.تعليم و تعلماز شئون الهي است و خداوند، اين موهبت را به پيامبران و اولياي پاک خويش ارزانيکرده است تا مسير هدايت را به بشر بياموزند و چنين شد که تعليم و تعلم به صورت سنتحسنه آفرينش درآمد.انسان نيز با پذيرش اين مسئوليت، نام خويش را در اين گروه ودر قالب واژه مقدس «معلم» ثبت کرده است. معلم، ايمان را بر لوح جان و ضميرهاي پاک حک مي کند و نداي فطرت را به گوش همه مي رساند. همچنين سياهي جهل را از دل ها ميزدايد و زلال دانايي را در روان بشر جاري مي سازد.معلمي شغل و حرفه نيست، بلکهذوق و هنر توانمندي است معلمي در قرآن به عنوان جلوه اي از قدرت لايزال الهي نخستويژه ذات مقدس خداوند تبارک و تعالي است. در نخستين آيات قرآن که بر قلب مبارکپيغمبر اکرم (ص) نازل شد، به اين هنر خداوند اشاره شده است:
اقرا باسم ربک الذيخلق، خلق الانسان من علق، اقرأ و ربک الاکرم، الذي علم بالقلم، علم الانسان ما لميعلم. (علق: 1ـ 5(بخوان به نام پروردگارت که جهانيان را آفريد. انسان را از خونبسته سرشت بخوان ! و پروردگارت کريمترين است همان که آموخت با قلم، آموخت به انسانآنچه را که نمي دانست.در اين آيات خداوند، خود را «معلم» مي خواند و جالب اينکه معلم بودن خود را بعد از آفرينش پيچيده ترين و بهترين شاهکار خلقت، يعني انسانآورده است. مقام معلم بودن خدا، بعد از آفرينش قرارداد. نوعي انساني را که هيچ نميدانست، به وسيله قلم آموزش داد که اين از اوج خلاقيت و هنر شگفت خداوند در امرآفرينش حکايت دارد:چو قاف قدرتش دَم بر قلم زد هزاران نقش بر لوح عدم زدازاين رو، مي توان گفت که هنر شگفت معلمي از آن خداوند عالم است.شهيد ثاني رحمتالله درباره هنر معلمي خداوند مي فرمايد:خداوند از آن جهت به وصف (اکرميت) ونامحدود بودن کرامتش، توصيف شد که علم و دانش را به بشر ارزاني داشته است. اگر هرمزيت ديگري، جز علم و دانش، معيار فضيلت به شمار مي رفت، شايسته بود همان مزيت باوصف (اکرميت) در ضمن اين آيات همراه و هم پا گردد و آن مزيت به عنوان معيار کرامتنامحدود خداوند به شمار آيد. کرامت الهي در اين آيات با تعبير «الاکرام» بيان شدهاست. چنين تعبيري مي فهماند که عالي ترين نوع کرامت پروردگار نسبت به انسان باوالاترين مقام و جايگاه او، يعني علم و دانش هم طراز است.
به همين جهت امامخميني (ره) مي فرمود:
معلم اول خداي تبارک و تعالي است ..... به وسيله وحي؛ مردمرا دعوت مي کند به نورانيت؛ دعوت مي کند به محبت؛ دعوت مي کند به مراتب کمالي که ازبراي انسان است.
اطلاعاتی در مورد شغل معلمی
1-عنوان شغل :
دبیری
2- تعریف شغل :
مجموعهای از مهارتها و قابلیتها فردی جهت تعلیم و تربیت فرزندان کشور و آموزش مهارت های زندگی و شغلی.
3- رسته(گروه)شغلی :
دبیری- آموزشی.
4- شرح وظایف و مسئولیتهای اصلی شغل :
آموزش و پرورش دانشآموزان، آموزش مهارت های زندگی – آمادگی انسان ها برای وارد شدن به اجتماع و بازار کار.
5- اهمیت و ضرورت شغل :
برای ساختن افراد شایسته و لایق حهت انجام تمام امور جامعه.
6- مدارک تحصیلی لازم برای احراز شغل :
کارشناسی یا کارشناسی ارشد.
7- مهارتها ، تجربات و دورههای آموزشی ویژه برا احراز شغل :
تحصیلات عالیه چهار ساله در دانشگاه یا مراکز تربیت مدرس جهت اخذ مدرک لیسانس و جهت گرفتن مدرک فوق لیسانس گذراندن دورهی 2تا3 سال در مراکز دانشگاهی کشور.
8-شرایط محیط کار :
فضای کلاس در مدارس وآزمایشگاهها و کارگاههای لازم.
9- وسایل و ابزار لازم برای انجام شغل :
گچ-تخته-کتاب-وسایل کمک آموزشی و آزمایشگاهی و کارگاهی-فیلمهای آموزشی لازم-بازدیدهای علمی
10- خصوصیات جسمانی و تواناییهای بدنی لازم برای انجام شغل :
سلامتی کامل جسمانی و روانی و قدرت صبر و تحمل زیاد برای برخورد با دانشآموزانی که تمایل زیادی برای تحصیل ندارند.
11- معلولیتهای بی اثر در انجام شغل :
معلولیتهای سطحی که به ارائه خدمات و امور محوله خدشهای وارد نکند بی اثر است.
12- خصوصیات روانی و توانمندیهای ذهنی لازم برای انجام شغل :
با آرامش و استفاده از روشهای تدریس نوین و تسلط بر مطلب درسی ، تدریس نماید.
13- رغبتهای مورد نیاز برای انجام شغل :
علاقه به تعلیم و تربیت و آموزش فرزندان کشور.
14- ویژگیهای شخصی لازم برای انجام شغل :
از نظر عاطفی ارتباط صمیمانه با دانشآموان برقرار کرده و با صبر و حوصله فراوان به آنها آموزش داد.
15- محلهای اشتغال و استخدام :
در کلیه مدارس دولتی و غیر دولتی کشور و مراکز پیش دانشگاهی.
16- جنبه مالی و حقوقی :
درآمد یا حقوق ثابت اولیه: 2200000 ریال در ماه.
مزایا و فوقالعاده شغل:
هر معلم می تواند به صورت اضافه کار مزایایی کسب کند و باتوجه به ساعت اضافه کار حقوق دریافت نماید.
نوع ترفیع:
هر سه سال به یک گروه شغلی تعلق می گیرد.
حق مسکن:
ندارد.
باز نشستگی:
بعد از 30-25 سال خدمت می تواند بازنشسته شود.
17- شرایط ارتقا :
پس از قبولی در مقطع کارشناسی ارشد ادامه تحصیل امکان پذیر می باشد.
18- نحوه استخدام و ورود به شغل :
فقط از طریق آزمونهای استخدامی و پس از طی مراحل مصاحبه و گزینش امکان پذیر است.
19- ارتباطهای شغلی :
با مشاغل دیگر ارتباطی ندارد.
20- مطلوبیتها و محدودیتها شغل معلمی :
بستگی به علاقه فرد دبیر داشته که بتواند مشکلات را تحمل کند یا نه.مانند آموزش خارج از کلاس به دانشآموزان ضعیف و یا کلاسهای جبرانی در تابستان.
21- اتحادیه،انجمن و تشکیلات حرفهای وابسته به شغل :
گروههای آموزشی در ادارات ناحیه.
22- آینده شغل :
از نظر اقتصادی: با توجه به شرایت سخت کاری نیاز به توجه خاص مسئولین دارد.
از نظر اجتماعی: با توجه به نیاز مبرم معلمی و جنبهی معنوی آن از احترام و موقعیت مناسبی در جامعه بر خوردار است.
23- مراحل و جریان یک روز عادی برای شغل :
در هر کلاس ابتدا پرسش دروس گذشته و سپس تدریس و تعیین تکلیف برای دانشآموزان.
24- محل و راههای کسب اطلاعات بیشتر درباره شغل :
بهترین راه جهت کسب اطلاعات، پرسش از دبیران شاغل در این حرفه می باشد، همچنین مطالعه کتب آموزشی و علمی پیرامون فن معلمی و ارتباط با مراکز دانشگاهی و تربیت معلم نیز مفید می باشد.
25- توصیه و پیشنهاد لازم برای داوطلبان ورود به این شغل :
داوطلبان ورود به این شغل باید با آگاهی و بینش به این شغل وارد شوند و همچنین با مشاهده روش تدریسهای جدید و سنجش تواناییهای خود این شغل مقدس را انتخاب کنند و تمام اهتمام خود را صرف آموزش به دانشآموزان و رضای خلق که مقدمه رضای خداوند است را به دست آورند.
نتيجهگيري
يكي از مقولات مهم در نظام آموزشي هويت معلم است. تحقيقات و پژوهشهاي متعددي پيرامون چالشهاي هويت فردي و اجتماعي معلم صورت گرفته است، اما آنچه شايان ذكر است اين است كه معلم بايد بدانند جايگاه و منزلت ومرتبت او چيست؟ آگاه باشد كه چه پيوندها، رشتهها و ارتباطهايي او را به خود و به دانشآموزان و همكاران و جامعه متعلق ميسازد و چه كارهايي باعث استحكام و تقويت پيوند ارتباطات اجتماعي او ميشود؟
معلم درعصر شتابان علم و فناوري بايد وظايف و مسؤوليتهاي خود را در قبال دانشآموزان بشناسد، در جهت بهبود ضعفها و كاستيها خود بكوشد و شناخت واقعبينانهاي از توقعات خود نسبت ديگران داشته باشد.
معلم با تقويت هويت فردي و اجتماعي ميتواند هويت ملي وديني خود را حفظ نمايد. معلم در مييابد كه در جامعه وكشور خود جايگاهش كجاست، چه خدمات شايستهاي ميتواند براي ملت خود انجام دهد، با نسل آينده ساز كشور كه در دست اوست چگونه برخورد نمايد و پيام هويت ديني به معلم احساس تعهد و مسؤوليت در قبال انتقال ارزشها و باورهاي ديني و مذهبي او به دانشآموزان امروز و آينده سازان فرداي كشور و پاسبانان آينده هويت ملي است. تعهد به همراه تخصص ومهارت سنگ بناي هويت فردي و ديني و اجتماعي و ملي او است. معلم با حفظ هويت فردي و اجتماعي در همه ابعاد وجودي خود (فيزيكي، عاطفي، اخلاقي و فرهنگي) داراي صفات و رفتارهاي ارزشمندي ميشود كه همچون گذشته به شأن ومنزلت واقعي خود ميرسد كه در قرآن كريم از او ياد شده است «علم الانسان ما لم يعلم» (علق/ 14)
و در پایان
مدرسه قطعه ای از بهشت است که خدا به زمین بخشیده است و معلم پارچه زربفتی است با تار محبت و پود علم. معلمی هنر است , معلمی عشقی است الهی و آسمانی , تا خدا بوده و هست , معلم بوده و هست و هر روز روز معلم است .
به همت محسن سعدابادی
جواب بصورت نقل قول
نوشته شده توسط aaaammmm87
