#*#*#* سنگهاي نئوژن + زمين شناسي اقتصادي #*#*#* 26 / 10 / 1385 #*#*#*
››››› سنگهاي نئوژن و زمين شناسي اقتصادي *
تاريخ 25 / 10 / 1385 # شماره : 022/137- 85/الف # پيوست : تك قسمتي0
برخلاف نيمه شمالي در نيمه جنوبي استان تهران، سنگهاي نئوژن گستردگي زياد دارند كه بيشتر از انواع مارن، ماسه سنگ و كنگلومراي قرمز رنگ استكه سيماي تپه ماهورهاي سرخرنگ دارند از نظر تكتونيكي در استان تهران چندين حادثه زمين زا و كوهزا اثر داشته اند كه ساختار مورفوتكتونيك امروزي استان مديون آنهاست. در غرب استان تهران ساختارهاي زمين شناسي(گسل ها و چين ها) روند عمومي شمال غربي ـ جنوب شرقي دارند ولي در شرق استان روندها به سمت شمال شرقي تغيير جهت داده اند و آتشفشان دماوند در محل تلاقي اين دو روند ساختاري قرار دارد. در تكامل ساختاري بخش البرز استان تهران راندگيها اثر درخور توجه دارند به گونه اي كه بخشي از چين خوردگي ناحيه مديون عملكرد گسلهاي راندگي است. راندگيهاي مورد نظر از دو نسل متفاوتند و در اثر عملكرد آنها ورقه هاي گوناگون به مقدار متفاوت به سمت جنوب حركت كرده اند كه از آن جمله مي توان به راندگي مشا ـ فشم (راندگي اصلي جنوبي) و راندگي شمال تهران (حد ارتفاعات البرز و دشت تهران) اشاره كرد. وجود گسل هاي كاري همراه با وقوع زمينلرزه هاي تاريخي و دستگاهي حاكي است كه توان لرزه خيزي استان تهران بالاست.
››››› زمين شناسي اقتصادي :
با توجه به ويژگيهاي زمين شناسي و همچنين ويژگيهاي ساختاري نظير پديده هاي ماگماتيسم دروني و بيروني ، دگرساني ، راندگي و گسلها و تأثير محلولهلي هيدروترمال ذخاير معدني متنوعي در اين استان در خور انتظار است كه از آن ميان با لحاظ فعاليتهاي گسترده ساختماني و تأمين ساير مواد اولية مورد نياز صنايع استان اهميت بسزايي دارد .
گستره هاي شمالي استان تهران(شمال تهران) بخشي از ارتفاعات البرز مركزي است و نواحي واقع در جنوب شهر تهران پهنه هاي كم ارتفاع و دشت گونه ايران مركزي را زير پوشش دارد. ويژگيهاي ژئومورفولوژيك همچنين خاصه هاي زمين شناسي اين استان پيوند نزديك با سيماي جغرافيايي آن دارد. بدين ترتيب كه بخش البرزي استان تهران قسمتي از يك نوار كوهستاني است كه به شكل كمان خميده به سمت جنوب نواحي شمالي استان را مي پوشاند به همين لحاظ چهره مورفولوژيك آن كوهستاني است كه بلندترين چكاد آن قله دماوند است كه حدود 5670 متر از سطح دريا بلندي دارد. ا شكال فيزيوگرافيك دشت تهران بطور عموم دشت گونه است كه به طور پراكنده رخنمونهاي تپه ماهوري به آن سيماي نه چندان برجسته مي دهد كه از آن جمله مي توان به بلنديهاي جنوبشرق تهران ( توچال – سپايه ) تپه هاي جنوب كرج و تپه ماهور هاي جنوب كهريزك اشاره كرد. از نگاه زمين شناسي و پهنه هاي ساختاري اعتقاد بر اين است كه استان تهران به دو ايالت زمينساختي البرز و ايران مركزي تعلق دارد و مرز اين دو پهنه منطبق بر راندگي شمال تهران است كه در اثرعملكرد آن بلنديهاي البرز به روي دشت تهران رانده شده است. ولي بررسي واحدهاي تكتونواستراتيگرافيك اين دو قلمرو (البرز و ايران مركزي) نشاندهنده همانندي بسيار زياد بين اين دو است بطوريكه به لحاظ همانندي هاي موجود مي توان البرز را چين هاي حاشيه اي ايران مركزي دانست.با اين حال ، الگوي ساختاري اين دو پهنه متفاوت است و شايد از اين ديدگاه بتوان بين بخشهاي شمالي وجنوبي استان ، تفاوتهايي را قايل شد.كهنترين واحدهاي سنگ چينه اي استان تهران شامل يك سكانس پلاتفرمي به سن پركامبرين پسين تا ترياس مياني است كه چندين سازند زمين شناسي را در بر دارد و ناپيوستگي ها ي رسوبي آن حاكي از حركتهاي زمين زا درطول زمان يادشده (پركامبرين پسين تا ترياس مياني ) است . اينگونه سنگها بويپه در شرق تهران و در بالا دست رودخانه كرج رخنمون دارد .تواليهاي ترياس بالا و ژوراسيك مياني استان از نوع از نوع نهشته هاي شيلي- سنگ ماسه اي زغالدار (سازند شمشك ) است كه بويژه در حاشية شمالي تهران (شمشك – گاجره )لايه هاي زغالي ديده مي شود . مجموعه هاي مارني ـ سنگ آهكي ژوراسيك مياني ـ كرتاسه يك واحد تكتونواستراتيگرافيك دريايي است كه در بسياري از نواحي استان سيماي كوهساز دارد.گسترده ترين واحدهاي تكتونواستراتيگرافيك استان رديف هاي پيروكلاستيك و ولكانوكلاستيك هاي ائوسن (سازند كرج) است كه نواحي گسترده اي از دامنه هاي جنوبي البرز را مي پوشاند. در نواحي جنوبي تر استان، پيروكلاستيك هاي سازند كرج به رديف هاي ولكانو كلاستيك تبديل شده اند كه رخنمون هاي آذرين جنوب كرج از آن جمله است.
در ارتفاعات شمال تهران (كوه هاي البرز)، سنگهاي جوان تر از ائوسن عمدتا محدود به توده هاي نفوذي بازيك(سدكرج، گابروي رودهن، گابروي مبارك ...) است كه به سن ائوسن ـ اليگوسن بوده و سن آنها به رويداد كوهزايي پيرنين نسبت داده شده است. رويداد پيرنين در ساختار و حوضه هاي رسوبي استان تهران اثرهاي آشكار دارد و به نظر مي رسد كه در پيامد آن حوضه هاي رسوبي البرز به سمت جنوب پسروي داشته اند. بهمين دليل است كه در شمال تهران نئوژن عموماًًًً از نوع انباشته هاي حوضه هاي بين كوهي است.
››››› ژئوفيزيك زميني :
اطلاعات برداشت شده برخي پروژه هاي ژئوفيزيك زميني انجام شده در كل كشور ـ پروژه هاي موجود در بانك اطلاعاتي پايگاه داده هاي علوم زمين كشور- به دو صورت توصيفي و نقشه اي در ذيل ارائه شده است. هر نقطه روي نقشه بيانگر حداقل يك پروژه انجام شده مي باشد كه از طريق شماره درج شده دركنار آن اطلاعات توصيفي پروژه مورد نظر قابل دسترسي مي باشد.اطلاعات مربوط به نقاط با شماره هاي زير 1000 روي نقشه استان مشخص شده است واطلاعات بدون مختصات با شماره هاي بالاي 1000 فقط بصورت اطلاعات توصيفي ژئوفيزيك زميني در فرم هاي مربوطه ارائه گشته است.
››››› نقشه ژئوفيزيك زميني استان :
1- گزارش بررسي آبهاي زيرزميني و ژئوفيزيك روستاهاي حسين آباد, محمدآباد, ولي آباد, امين آباد, اقباليه, اكبر آباد از توابع ورامين / تهيه شده توسط محمدحسين ايرانمنش(تهران:وزرات صنايع و معادن,سازمان تحقيقات زمين شناسي ومعدني كشور, 1359) اين گزارش با شماره Gb ر153ر9الف ر 1359 در سازمان زمين شناسي كشور موجود است.
2- گزارش بررسي زميني محدوده هاي تعيين شده بوسيله ژئوفيزيك هوايي بر روي نقشه هاي زمين شناسي 1:100,000 چاپان جلد 3/ توسط: عليرضا جعفري راد,علي موسوي ماكويي (سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور,1378 ( اين گزارش با شماره Tn ر 269ر 7ج ر 1378 در سازمان زمين شناسي كشور موجود است.حركت توده اي از مواد تشكيل دهنده زمين، از يك شيب به سمت پايين را زمينلغزش يا ناپايداري شيب مينامند(iaeg, 1990). توپوگرافي عمدتاً كوهستاني ايران، فعاليت زمينساختي و لرزه‌خيزي زياد، وضعيت متنوع زمين شناسي و اقليمي، شرايط طبيعي براي بروز طيف وسيعي از زمينلغزه ها را ايجاد مي كند. ايران با توپوگرافي عمدتاً كوهستاني، فعاليت زمينساختي و لرزه‌خيزي زياد، شرايط متنوع زمين‌شناسي و اقليمي، عمده شرايط طبيعي را براي ايجاد طيف وسيعي از زمينلغزش‌ها داراست. زمينلغزش در ايران بعنوان يك بلاي طبيعي، ساليانه خسارات جاني و مالي فراواني به كشور وارد مي سازد. اگر براي بلاياي طبيعي ديگر احتمال وقوع هر از چندگاهي قائل شويم، پتانسيل وقوع پديده لغزش در كشور را بايد هر لحظه در نظر گرفت.بر اساس يك برآورد اوليه، ساليانه 500 ميليارد ريال خسارت هاي مالي از طريق زمينلغزش ها بر كشور تحميل مي شود و اين در صورتي است كه از بين رفتن منابع طبيعي غيرقابل بازگشت به حساب آورده نشوند(كمك پناه 1373). اين پديده همه ساله در اكثر استان هاي كشور موجب خسارت هاي اقتصادي به راه‌ها، خطوط آهن، خطوط انتقال نيرو و ارتباطات، كانال هاي آبياري و آبرساني، تأسيسات معدني، تأسيسات استخراج، پالايش نفت و گاز، شبكه شريان هاي حياتي داخل شهرها، كارخانه ها و مراكز صنعتي، سدها و درياچه هاي مصنوعي و طبيعي، جنگل ها و مراتع و منابع طبيعي، مزارع و مناطق مسكوني و روستاها گشته يا آنها را مورد تهديد قرار مي دهد. اين نوشتار ابتدا به تعريف ناپايداري شيب و واژه شناسي آن پرداخته، سپس ضمن معرفي تاثير پذيري متقابل زمينلغزش ها با منابع طبيعي و سازه هاي بشري، به معرفي موردي آنها در پهنه البرز مرکزي مي پردازد.
››››› زمين لرزه و گسل ها :
شامل اطلاعات مربوط به زمين لرزه , شبكه شتابنگار و لرزه نگار مي باشد:
زمين لرزه : حدود 7000 زمين لرزه شناخته شده و ثبت شده دستگاهي و تاريخي را شامل مي شود .زمين لرزه تاريخي به زمين لرزه اي اتلاق مي گردد که در طي تاريخ تاقبل از سال 1900 ميلادي (1279 شمسي ) رويداده باشد و زمين لرزه دستگاهي , زمين لرزه هايي مي باشند که توسط دستگاههاي لرزه نگار ثبت شده اند .هر يک از زمين لرزه هاي ثبت شده داراي اطلاعاتي از جمله تاريخ , زمان ,بزرگا, مختصات ,استان , محل قرار گيري رومرکز بر روي برگه هاي 1:250000,1:100000شهرستان , بخش , دهستان , استان و چهارگوش نقشه منبع ثبت کننده رويداد , عمق کانوني باز يابي شده و مرجع آن مي باشد. چنانچه زمين لرزه اي مسبب خسارات مالي و جاني گزارش شدهاي باشد ميزان خسارات نيز عنوان گرديده است. موسسات و مراکز اطلاع رساني معتبري در جهان جهت زمين لرزه اي مهم سازوکارژرفي نيز ارائه مي دهند , چنانچه مرکز يا مراکزي سازو کارژرفي را ترسيم نموده باشد به همراه نام مرجع تصوير آن ارائه مي گردد. جهت زمين لرزه هايي با بزرگاي بالا و يا مخرب رکوردهاي لرزه اي نيز همراه با نام ايستگاه و موسسه ثبت کننده آن ارائه مي گردند.
شتابنگار : شامل اطلاعات مربوط به ايستگاه هاي شبکه شتابنگاري فعال در کشور مي باشد . شبکه شتابنگاري کشوري از سال 1352 آغاز به کار نموده است و تا کنون 1041 ايستگاه را اندازي شده است .سيستم هاي ثبت کننده از نوع آنالوگ و ديجيتال مي باشند. اطلاعات موجود جهت هر ايستگاه شامل نام ايستگاه , کد ايستگاه , مختصات رومرکز ,استان و توضيحات جانبي لازم ميباشد. دستگاههاي شتابنگار داراي فركانس طبيعي بسيار بالاتري نسبت به فركانس حركات زمين هستند و مي توانند شتاب حاصل از حركات قوي زمين را ثبت كنند. كاربرد شتابنگاشتها در زلزله شناسي مهندسي براي تحليل طبيعت جنبش قوي زمين از جمله فاصله , عمق، شتاب و سازو كار گسل مسبب استفاده مي شود
لرزه نگار : شامل اطلاعات مربوط به ايستگاه هاي شبکه لرزه نگاري فعال در کشور مي باشد . شبکه لرزه نگاري کشوري از سال 1336 با افتتاح موسسه ژئو فيزيک آغاز به کار نموده است و تا کنون 67 ايستگاه راه اندازي شده است . اطلاعات موجود جهت هر ايستگاه شامل نام ايستگاه , کد ايستگاه , مختصات رومرکز ,استان , ارتفاع از سطح آب هاي آزاد و توضيحات جانبي لازم ميباشد. لرزه نگارها دستگاههاي بسيار حساسي هستند كه قادرند حركات فوق العاده ضعيف زمين ناشي از زمينلرزه ها را با حساسيت زياد ثبت كنند.نسل جديد دستگاه هاي لرزه نگار از سال1964 آغاز به کار نمودند که داراي دقت بالاتري نسبت به نمونه هاي قديمي (1900-1964) مي باشند.
پــايــان
