یوگا

به لحاظ تاريخي مي توان سير تحولات يوگا را در پنج مرحله بررسي كرد:

1. عصر ودايي ( Vedic Yoga )
2. دوران پيش از كلاسيك ( Preclassical Yoga )
3. دوران كلاسيك ( Classical Yoga )
4. دوران بعد از كلاسيك ( Post Classical Yoga )
5. دوران مدرن ( Modern Yoga )

دوران ودايي (۴۰۰۰ تا ۲۰۰۰ پ.م.)


هر چند در اين دوران مستقيماً از واژة يوگا نشاني نمي يابيم، ولی پنداره‌های قابل استنادي در متون ودايي يافت مي‌شود. منظور از متون ودايي چهار جنگ كهن به نام‌هاي زیر است:

1. ریگ‌ودا Rig veda
2. ساما ودا Sama V.
3. ياجور ودا Vajur V.
4. آتاروا ودا Atharva V.

در واقع كهن ترين متون مكتوب و ادبيات بشري همین کتاب‌ها هستند. طي تحقيقات باستان شناختي در دو دهة اخير سرآغاز تمدن در هند از هفت هزار سال پيش از ميلاد از ناحيه اي نزديك به دهكدة مهرگر ( Mehrgarh ) آغاز شده است و در هزارة سوم پيش از ميلاد منجر به ساخته شدن شهرهاي بزرگ و مهمي مثل موهنجو دارو(Mohenjo daro) هاراپا ( Harappa) و دلاويرا(Dholavira) شد.
اين تمدن از شرق گنگ به طرف افغانستان و از ايران به سوي بمبئي توسعه يافت. اين تمدن كهن را عموماً به نام تمدن ساراسواتي (Sarasvati) مي‌شناسند. طبق نگرشهاي ودايي شعور ناب و وجود متعال كه خالق هستي از روي عشق و مهر بوده است "وداها" را به نوع بشر آموخت تا چگونگي زيستن در همسويي با قوانين "دارما" حفظ شود. به اين معنا "وداها" در قلب خود مفهوم "يوگا" را در بر دارند هر چند كه تنها از طريق واژگاني چون "تاپا" (Tapah) در اين دوران به يوگاي اصطلاحي نزديك مي شويم.



براي درك بهتر و كامل "وداها" "ريشي‌ها" ، ودانگا (Vedanga) را بمنظور فهم و استفاده از وداها ارائه كردند. "آنگا"(Anga) به معناي شاخه و بخش است پس ودانگا يعني اجزاء و شاخه هاي ودا كه شامل موارد زیر می‌شود.

• Kalpa
• Shiksha
• Vyakarana
• Nirukta
• Jyotisha
• Chandas

از طرفي زمينة ديگري از آموزشهاي ودايي به نام اوپاودا (Upaveda) نيز به منظور استفادة کاربردی از وداها شكل گرفت كه شامل موارد زیر بود.

• Ayurveda (طب ودايي)
• Dhanur Veda (ورزش رزمي ودايي)
• Sthapatya Veda (معماري ودايي)
• Gandharva Veda (موسيقي ودايي)

تاریخچه یوگا

به لحاظ تاريخي مي توان سير تحولات يوگا را در پنج مرحله بررسي كرد:

1. عصر ودايي ( Vedic Yoga )
2. دوران پيش از كلاسيك ( Preclassical Yoga )
3. دوران كلاسيك ( Classical Yoga )
4. دوران بعد از كلاسيك ( Post Classical Yoga )
5. دوران مدرن ( Modern Yoga )

دوران ودايي (۴۰۰۰ تا ۲۰۰۰ پ.م.)


هر چند در اين دوران مستقيماً از واژة يوگا نشاني نمي يابيم، ولی پنداره‌های قابل استنادي در متون ودايي يافت مي‌شود. منظور از متون ودايي چهار جنگ كهن به نام‌هاي زیر است:

1. ریگ‌ودا Rig veda
2. ساما ودا Sama V.
3. ياجور ودا Vajur V.
4. آتاروا ودا Atharva V.

در واقع كهن ترين متون مكتوب و ادبيات بشري همین کتاب‌ها هستند. طي تحقيقات باستان شناختي در دو دهة اخير سرآغاز تمدن در هند از هفت هزار سال پيش از ميلاد از ناحيه اي نزديك به دهكدة مهرگر ( Mehrgarh ) آغاز شده است و در هزارة سوم پيش از ميلاد منجر به ساخته شدن شهرهاي بزرگ و مهمي مثل موهنجو دارو(Mohenjo daro) هاراپا ( Harappa) و دلاويرا(Dholavira) شد.
اين تمدن از شرق گنگ به طرف افغانستان و از ايران به سوي بمبئي توسعه يافت. اين تمدن كهن را عموماً به نام تمدن ساراسواتي (Sarasvati) مي‌شناسند. طبق نگرشهاي ودايي شعور ناب و وجود متعال كه خالق هستي از روي عشق و مهر بوده است "وداها" را به نوع بشر آموخت تا چگونگي زيستن در همسويي با قوانين "دارما" حفظ شود. به اين معنا "وداها" در قلب خود مفهوم "يوگا" را در بر دارند هر چند كه تنها از طريق واژگاني چون "تاپا" (Tapah) در اين دوران به يوگاي اصطلاحي نزديك مي شويم.



براي درك بهتر و كامل "وداها" "ريشي‌ها" ، ودانگا (Vedanga) را بمنظور فهم و استفاده از وداها ارائه كردند. "آنگا"(Anga) به معناي شاخه و بخش است پس ودانگا يعني اجزاء و شاخه هاي ودا كه شامل موارد زیر می‌شود.

• Kalpa
• Shiksha
• Vyakarana
• Nirukta
• Jyotisha
• Chandas

از طرفي زمينة ديگري از آموزشهاي ودايي به نام اوپاودا (Upaveda) نيز به منظور استفادة کاربردی از وداها شكل گرفت كه شامل موارد زیر بود.

• Ayurveda (طب ودايي)
• Dhanur Veda (ورزش رزمي ودايي)
• Sthapatya Veda (معماري ودايي)
• Gandharva Veda (موسيقي ودايي)

آموزش یوگا
یوگاورزشی جسمی و روانی(فکری) می‌باشد که در شبه قارهٔ هند و توسط هندوها بوجود آمده‌است.ریشه یابی دقیق این ورزش که توسط چه شخصی و دقیقآ چگونه بوجود آمده کمابیش ناممکن است چرا که تاریخ شکل گیری یوگا به سالهای بسیار دور برمی گردد.
واژه یوگا

واژه Yoga در اصل از واژهٔ «یوج»(Yuj) در زبان سانسکریت که به معنی یکپارچه سازی و یگانگی آمده است. واژهٔ «یوج» با واژگان «یک» و «یگانه» در فارسی خویشاوند است. برخی نیز باور دارند که Yoga از واژهٔ پارسی «یوغ» گرفته شده‌است.
تعریف یوگا

یوگا دارای ابعاد فلسفی و در عین حال کاربردی می‌باشد. به گفته کارشناسان این ورزش، فلسفه یوگا با روح درونی انسان، گیتی و چگونگی ارتباط و پیوستگی این دو سروکار دارد. تمرینات یوگا می‌تواند روح انسان را تقویت کند و آن را به آفریننده جهان هستی نزدیکتر کند، تا بدین صورت انسان از لحاظ روحی، درک بیشتری به خود و خدای خود داشته باشد.

يوگا شناختي مستقيم و بي واسطه از ژرفاي هستي خويش و هماهنگي با قوانين طبيعت است. اين معرفت شهودي در پي سلوكي پي گير و عشقي صادقانه حاصل مي شود. در پي اين سلوك ، فرد تسلطي همه جانبه بر قواي تن ، احساسات و افكار خود پيدا مي كند. و در نهايت مي تواند خود را از حيطة تغيرات احساسي و نگرانيهاي فكري فراتر برده ، در عمق قلب خود قرار يابد ، جايي كه تلاطمات فكري و محيط خارجي قادر نيست تاثيري بر آن داشته باشد. در مورد واژة "يوگا" اختلافاتي ديده مي شود ، و آن را به معاني : "اتحاد و وصال" ، "رؤيت و نظاره" و "كنترل و به زير يوغ آوردن" به كار برده اند. نه تنها در مورد ريشة واژة يوگا اختلافاتي ديده مي شود ، بلكه در تعاريف و توضيحات مشروحي كه دربارة يوگا در متون گوناگون آمده نيز تفاوتهايي وجود دارد. اين در حالي است كه متون كهن و مختلف يوگا ، تعاريف متنوع يكديگر را تأييد كرده اند. ولي در واقع هيچ تعريف مشتركي پيرامون اين تجربة عميق ارائه نشده است. ظاهراً در اكثر موارد ، زاوية ديد اساتيدي كه يوگا را تعريف كرده اند با يكديگر متفاوت بوده است.

يوگا تعريفي از يك گروه محدودي از تمرينات يا حالت معيني نيست ، بلكه بيشتر اشاره به مجموعه اي از فنون ، از ساده تا بسيار پيشرفته ، و احوال باطني مختلف و در واقع يك سير و سلوك كامل دارد.

روشن بينان و دانايان بسياري ، بويژه در هند ، در پس سالها تزكيه نفس و مراقبه هاي ژرف ، حالاتي متفاوت از آگاهي را كشف و تجربه كردند. مجموعة اين حالات و فنون و تعاليمي كه براي درك و وصول به اين احوال توسط آن مردان خردمند طراحي و دريافت شد "يوگا" خوانده مي شود.

هر كدام از اين خردمندان ، جنبه هايي خاص از اين معرفت گسترده را مورد توجه قرار داده ، براساس آن تعريفي ارائة كرده اند . البته اين تعاريف از هم بيگانه نيستند. آنها تماماً در حول خودشناسي و بالا بردن توان فردي و توسعة آگاهي متمركز مي باشند. ولي برخي روش اين علم و بعضي غرض از اجراي اين فنون و گروهي نيز غايت اين تعاليم را توصيف و تشريح كرده اند. بنابر اين براي درك بهتر از اين معرفت گسترده و نه چندان روشن ، مطلوبتر آن است كه اين تعابير مختلف را در كنار هم گذاشته و از همة آنها بهره بريم.

چگونگی

تمرینات اصلی (وضعیت های) یوگا که به آنها آسانا نیز گفته می شود، تمرینات کششی بی خطری هستند که به غیر از انعطاف پذیری و تمرکز فکری، خسته گی را از بدن شما دور می کنند.
در اینجا شما با چند وضعیت یوگا آشنا می شوید:

وضیعت کماندار

این تمرین که به آن تمرین تیرانداز هم گفته می شود، باعث به حرکت در آمدن تقریبا تمامی مفاصل دست و پا می گردد، که این عمل سبب انعطاف پذیری بیشتر این مفاصل می شود. تمرین کماندار به بهبود تعادل فیزیکی و هماهنگی حرکات بدنی کمک فراوان می کند.
برای انجام این وضعیت، برروی زمین بنشینید و پاهایتان را به صورت کشیده به جلو دراز کنید. سپس دستهایتان را آرام آرام دراز کرده و شصت پاها را بگیرید. در حین اینکار، تنفس آرام را نیز فراموش نکنید. هنگامیکه شست پای چپ خود را گرفته اید و آنرا محکم روی زمین نگه داشته اید، زانوی راست خود را خم کنید و انگشتان پای راست را به آرامی به سمت گوش راست خود نزدیک کنید. فرض کنید که یک کماندار هستید و پای چپتان یک کمان است، که آنرا ثابت نگه داشتید و با دست راست می خواهید شلیک کنید. در همین حالت بمانید (تا زمانی که خسته شدید) و سعی کنید تمرکز و تنفس آرام را حفظ کنید.
سپس آرام آرام به وضیعت او باز گردید و چند لحظه ای استراحت کنید. بعد اینکار را دومرتبه، اما با پای دیگر تکرار کنید.

وضعیت کمان

این وضعیت به شما کمک می‌کند تا عضلات پشت بدن خود را تقویت کنید. همچنین این تمرین باعث می‌شود تا ستون مهره‌های شما انعطاف پذیر شوند. از مزایای دیگر تمرین کمان می‌توان به باز شدن قفسه سینه و کمک به تنفس بهتر اشاره کرد.
برای تمرین این وضعیت، ابتدا برروی زمین (روی شکم) دراز بکشید. پاها را کمی از هم باز کنید و دستهایتان را دو طرف بدن قرار دهید. تنفس آرام را حفظ کنید. زانوها را خم کنید تا کف پاهایتان به پشت نزدیک شوند. بعد دست هایتان را آرام به عقب ببرید و پاهایتان را از مچ بگیرید.
سپس با دستها، پاهایتان را به عقب بکشید و آرام تنفس کنید. در این حین سعی کنید تمرکز کنید و اصلا عجله نکنید. تا جایی که احساس خستگي نکرده‌اید در این وضعیت بمانید. بعد چند لحظه استراحت کنید و دوباره به تمرین این وضعیت ادامه دهید.

مزایای جسمی یوگا :

- تعادل سیستم عصبی خودکار
- کاهش تعداد ضربان
- کاهش تعداد تنفس
- کاهش فشار خون
- پاسخ پوست به مقاومت الکتریکی افزایش می یابد.
- افزایش موج آلفا (الكترومغناطیسی) در مغز (امواج ثتا ، دلتا و بتا نیز در مراحل مختلف مراقبه افزایش می یابد)
- کاهش فعالیت انرژی الکتریکی خارج سلولی
- افزایش بازده قلب
- افزایش بازده تنفسی
- تنظیم فعالیت گوارشی
- تنظیم فعالیت غدد درون ریز
- بهبود عمل دفع
- انعطاف پذیری عضلات و افزایش اتصال دامنه حرکات
- افزایش زمان نگه داشتن نفس
- افزایش هماهنگی چشم و دست
- چالاک تر شدن
- بهبود زمان عکس العمل
- اصلاح وضعیت اندام بدن
- افزایش قدرت و حالت ارتجاعی بدن
- افزایش استقامت بدن
- افزایش سطح انرژی
- تنظیم وزن
- خواب بهتر
- افزایش ایمنی بدن
- کاهش دردها
- بهبود قوه ادراک
- بهبود تعادل بدن
- بهبود فعالیتهای هماهنگ اعضای بدن

مزایای روانشناختی یوگا :

- افزایش هشیاری جسمی و روانی
- خلق و خوی بهتر و افزایش ذهنیت مثبت
- افزایش خویشتن پذیری و رویارویی با واقعیات درونی
- افزایش سازگاری اجتماعی
- کاهش افسردگی و اضطراب
- کاهش احساس خصومت و دشمنی
- بهبود قدرت تمرکز
- بهبود حافظه
- افزایش دقت
- افزایش راندمان یادگیری
- افزایش مهارت های اجتماعی
- احساس رفاه و خوشی
- افزایش قدرت هوش
- افزایش ادراک عمق

مزایای زیستی - شیمیایی یوگا :

- کاهش قند خون
- کاهش سدیم خون
- کاهش کلسترول
- کاهش تری گلیسیرید خون
- افزایش کلسترول با لیپوپروتئین بالا
- کاهش کلسترول با لیپوپروتئین پایین و خیلی پایین
- افزایش آنزیم کلینستراس
- کاهش کاته کولامین ها
- افزایش گلبول قرمز
- افزایش هموگلوبین
- افزایش تعداد نوعی از گلبول سفید
- کاهش مجموع گلبول سفید
- افزایش ترشح هورمون اصلی تیروئید
- افزایش ویتامین C
- افزایش مایع پروتئین

اهداف يوگا را می توان به صورت زير خلاصه کرد: داشتن حسن خلق و ارتباط درست با خود و ديگران، آموختن اصول بهداشت ذهنی و روانی، صلح درونی، دوستی و خير خواهی نسبت به ديگران، پاک سازی درونی و در نهايت، تعالی معنوی.
يوگا با قدمتی چند هزار ساله، درمشرق زمين متولد شد اما امروزه در اقصی نقاط دنيا گسترش يافته است. يوگای عملی از هشت رکن اساسی تشکيل می شود:
1. ياما شامل تعليم چگونگی رفتار اجتماعی است. سالک در اين بخش می آموزد که به ديگران آزار نرساند و با آنان روابطی دوستانه برقرار کند(آهيمسا)، صادق، راستگو و امين باشد(ساتيا)، تمايلات جنسی خود را تعديل کند(براهماچاريا)، حسود و کم بين نباشد(آپريگراها)، به حقوق ديگران احترام بگذارد(آستيا) و از فريب و نيرنگ به هر شکل آن اجتناب کند.
2. نياما شامل تعليم انتظامات فردی است. سالک در اين مرحله می آموزد که در کارها و امور خود منظم باشد و جسم و روان خود را پاک نگه دارد(سوچا)، قانع باشد و از خود و ديگران انتظارات متناسب داشته باشد(سنتوشا)، آرام و شجاع باشد و در مقابل مشکلات زندگی پايداری کند(تاپا)، ضعفها و توانايی های خود را به خوبی بشناسد (سواديايا)، و در مقابل خداوند و مشيت او راضی و تسليم باشد(ايشواراپرانيدانا).
3. آسانا شامل تعليم حرکات جسمی و نرمش های يوگا است و در اين بخش سالک با انجام حرکات ويژه يوگا به صورت منظم و درست، در راستای ايجاد و حفظ سلامت جسمی و روانی خود تلاش می کند.
4. پراناياما علم کنترل تنفس برای کمک به تمرکز افکار و حفظ سلامت است. سالک در اين بخش می آموزد که با کنترل بخش های گوناگون تنفس خود شامل دم، بازدم و زمان حبس نفس آثاری گوناگون در بدن خود ايجاد کند.
5. پراتياهارا مرحله کنترل ذهن از خواهشهای نفسانی است؛ پاکی ذهن از خواهشها، کشمکش ها و اضطراب ها سر آغاز تمرکز درونی و تعالی روحی خواهد بود. سالک در اين مرحله می آموزد که نسبت به دريافت ها و واکنش هايش در برابر محرک های بيرونی هشيار باشد و آنها را کنترل کند و با مثبت نگری به وقايع بيرونی و نظارت بر واکنش های درونی، آنها را به وسيله ای برای کسب انرژی روحی و روانی تبديل کند.
6. دهارانا يعنی تمرکز فکر و توجه کامل روی فعاليتها؛ هنگامی که سالک از تنش ها و اضطراب ها رهايی يافت می تواند با تمرکز هرچه بيشتر روی اعمال و افکارش، استعدادهای درونی خود را بيش از پيش شکوفا کند.
7. ديانا ياخلاء ذهنی و مديتيشن. سالکی که از قيد درگيری هاي ذهنی و خواهش های نفسانی رها شده است در اين بخش می آموزد که ذهن خود را درنوعی خلاء ويژه قرار دهد و از اين راه فرصت ذخيره سازی انرژی روانی و امکان رشد توانايی های ذهنی را به دست آورد. در اين شرايط ذهن سالک از تمامی تفکرات پراکنده آزاد است و تنها به وحدت با کاينات معطوف است.
8. سمادهی بالاترين مرحله يوگا و با وصل، پيوستن، و يکی شدن با خالق مترادف است. در اين مرحله، ديگر سالک ميان خود، خدا و هستی هيچگونه جدايی نمی بيند.

تنظیم قند خون با ماتسیا آسانا Matsya Asana
ماتسیا Matsya در زبان سانسكریت به معنی ماهی است، از این رو ماتسیا آسانا را حركت ماهی نیز می نامند. اما به خلاف بسیاری از حركات یوگا، كه به دلیل شباهت به حالت های حیوانات گوناگون به اسامی آنها خوانده می شوند، بدن انسان در این وضعیت در واقع شباهت چندانی به ماهی ندارد. اما از سویی گفته می شود كه اگر بتوانید این حركت را در آب انجام دهید خواهید توانست همانند ماهی در آب غوطه ور شوید.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] آموزش حركت در سطح مبتدی:

• روی زمین به پشت دراز بكشید. پاها را جفت كنید و كف هر دو پا را عمود بر زمین قرار دهید.
• دقت كنید كه دستها نزدیك به بدن و كف آنها روی زمین باشد.
• ابتدا دست ها را مانند تصویر شماره 1 زیر بدن خود قرار دهید.
• از آرنج ها به عنوان اهرم بهره گیرید و بالا تنه را از روی زمین بلند كنید.
• سپس آهسته سر را به سمت عقب رها كنید و تاج سر را روی زمین بگذارید.
• در همین وضعیت سعی كنید قفسه سینه تا حد امكان به سمت بالا منبسط شود و كمر به شكل كمان درآید.
• دقت داشته باشید كه وزن بدن باید روی آرنج ها تقسیم شود و به تاج سر هیچ گونه فشاری وارد نشود.
• در این وضعیت حتماً باید چشمان شما باز و فك پایین رها باشد( تصویر شماره 2). در این حالت به مدت 15 تا 30 ثانیه با تنفس عادی باقی بمانید.
• در پایان این مدت توقف به آهستگی سر را از روی زمین بلند كنید و به حالت اولیه برگردید.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] آموزش حركت در سطح پیشرفته:

• در حالت دو زانو طوری روی زمین بنشینید كه زانو ها به یكدیگر نزدیك باشند و باسن روی زمین و كف هر دو پا كنار باسن قرار گیرد.
• انگشتان هر دو پا به طور كامل كشیده و روی زمین باشند. دقت كنید كه پاشنه ها در امتداد انگشتان پاها قرار گیرد.
• ابتدا دست راست را روی انگشتان پای راست و دست چپ را روی انگشتان پای چپ قرار دهید و سپس آرنج ها را یكی پس از دیگری روی زمین بگذارید و به كمك آنها به آرامی بالا تنه را به سمت عقب متمایل كنید(تصویر شماره 3).
• دقت داشته باشید كه بازوها، آرنج ها و ساعد ها در موازات یكدیگر قرار گیرند.
• آهسته سر را به سمت عقب رها كنید و تاج سر را روی زمین بگذارید.
• در این وضعیت دو كتف خود را به یكدیگر نزدیك و قفسه سینه را تا حد امكان منبسط كنید.
• در حالت كامل این حركت كمر، پشت و گردن به شكل یك كمان در می آیند.
• چشمان خود را باز و فك پایین را آزاد كنید و از راه دهان نفس بكشید.
• در این وضعیت به مدت 15 تا 30 ثانیه با تنفس های آرام قرار گیرید و سپس سر را از روی زمین بلند و وزن بدن را روی آرنج دست راست منتقل كنید. در مرحله بعد كف دست چپ را روی زمین قرار دهید و آن را اهرم كنید. سپس به آهستگی بالا تنه را بلند كنید و به حالت اولیه برگردید.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] آموزش تكنیك پیشرفته كامل:

• در وضعیت لوتوس یا پادماسانا قرار گیرید(تصویر شماره 4).
• آرنج ها را به سمت پشت روی زمین قرار دهید و به كمك آنها همانگونه كه در وضعیت لوتوس هستید روی زمین به پشت دراز بكشید.
• با هر دو دست انگشتان شست پاها را بگیرید و به كمك آرنج ها كمر و پشت خود را از روی زمین بلند كنید. در این وضعیت بازو و آرنج ها می بایست به موازات یكدیگر قرار گیرند.
• سپس تاج سر را آهسته روی زمین بگذارید و دقت كنید كه كمر، پشت و گردن به شكل كمان در آید.
• با چشمانی باز و تنفس آرام در این وضعیت به مدت 15 تا 30 ثانیه باقی بمانید. سپس سر را از روی زمین بلند كنید و مانند روش پیشرفته كه در بالا توضیح داده شد، به كمك آرنج و كف دست به حالت اولیه برگردید.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] سودمندی ها و خواص این حركت:

• این حركت برای تنظیم غده تیروئید بسیار سودمند است، به ویژه اگر به دنبال حركت سارونگ آسانا آنجام شود. انقباض ماهیچه های مرتبط با غده تیروئید در سارونگ آسانا و كشش این عضلات و اعصاب مربوط به آنها در ماتسیا آسانا، كاركرد بهتر غده تیروئید را در پی خواهد داشت.
• ترشحات گوارش مربوط به هضم غذا را تنظیم می كند.
• كاركرد غده پانكراس یا لوزالمعده را بهبود می بخشد و از این رو، برای تنظیم ترشحات آن از جمله انسولین بسیار مفید است و به همین دلیل انجام این حركت به افراد مبتلا به بیماری قند یا دیابت توصیه می شود.
• جریان خون احشای شكمی و سینه ای را بهبود می بخشد و به كاركرد بهتر آنها كمك می كند.
• با بهبود روند تنفس، در درمان بیماری هایی مانند آسم و برونشیت موثر است.
• در درمان ناتوانی جنسی و سردی مزاج موثر است.
• در متون باستانی این حركت را بر طرف كننده تمامی بیماری ها خوانده اند.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] محدودیت ها:
افراد مبتلا به آرتروز شدید مفاصل زانو یا كسانی كه به آسیب های شدید ناحیه شكم دچار شده اند و نیز افراد مبتلا به بیماری های قلبی باید از انجام این حركت خودداری كنند.

آبـیـاسا(Abhyasa): تمـرین، ممارست، مقایسه شود با وایراگا

• آتـمـان(Atman): خود، خود متعالی یا روح که جاودانی و فرا - آگاه است، هویت یا ذات واقعی ما، گاهی بین آتمـان به عنوان خود هرشخص و پاراما _ آتمـان به عنوان خود متعالی تفاوت قایل می شوند. رجوع کنید به پوروشا، مقایسه شود با برهمن
• آدوایـتـا(Advaita): حقیقت، آموزش اینکه تنها یک واقعیت وجود دارد(آتمـان، برهمن)، به ویژه در اوپانیشادهـا، رجوع شود به ودانتـا
• آرجـونـا(Arjuna): سپید، یکی از پنج شاهزاده پانداوا که در جنگ بزرگی که در ماهابهاراتا به تصویر کشیده شده است شرکت داشت، مرید انسانی خداگونه بنام کریشنا که تعالیم وی در باگاواد گیتا نوشته شده است.
• آسـانـا(Asana): نشستن، وضع قرار گرفتن فیزیکی بدن(رجوع شود به آنگا، مودرا): سومین پایه(آنگا) ازمسیرهای هشتگانه پاتنجلی(آشتانگا یوگا)، این اصطلاح در آغاز تنها به معنی وضعیت مدیتـیشـن بکار گرفته می شد اما بعدها در هاتا یوگا این جنبه از راه یوگا به میزان زیادی تکامل یافت
• آسـمیـتـا(Asmita):هست بودن، من بودن، یکی از مفاهیم در یوگای هشتگانه پاتنجلی، تقریبا معادل آهامکارا
• آشـرامـا(Ashrama): عزلتـکـده، همچنین یکی از مراحل زندگی مانند براهماچاریا، منزل نشینی، جنگل نشینی، و عزلت کامل(سامنیاسین)
• آشتانـگا یـوگـا(Ashta-anga-yoga, ashtanga-yoga): پیوند هشتگانه، یوگای هشتگانه پاتنجلی شامل انضباط اخلاقی(یاما)، پرهیز فردی(نیاما)، حرکات(آسانا)، کنترل تنفس(پرانایاما)، بازداری حسی(پراتیاهارا)، تمرکز(دهارانا)، مراقبه(دیانا)، و خلسه(سمادهی) که فرد را به رهایی(کایوالیا) هدایت می کنند.
• آکـاریا(آچاریا)(Acarya): مربی، راهنما، مرشـد، مقایسه شود با گورو
• آکـاشـا(Akasha): اتـر، فضـا، اولین عنصر مادی از پنج عنصری که جهان مادی را تشکیل داده است، گاهی برای اشاره به فضای درونی یا فضای آگاهی (موسوم به سید – آکاشا) نیز به کار گرفته می شود.
• آمـریـتـا(Amrita): بی مرگی، فناناپذیری، اشاره به روح فناناپذیر(آتمان، پوروشا)، همچنین عصاره فناناپذیری که از مرکز انرژی روانی ناحیه تاج سر خارج می شود(رجوع کنید به ساهاس رارا – چاکرا) و در حالت فعال شده، جسم را به جسم الهی تبدیل می کند(دیویـا - دها)
• آنـانـدا(Ananda): سعادت، سرور، نهایت لذت که اساس کیفیت حقیقت نهایی(تاتوا) است
• آنـگـا(Anga): اندام، بدن(دها، شاریرا)، همچنین بخشهای بنیادی راه یوگا از قبیل آسانا، دارانا، دیانا، یاما، نیاما، پرانایاما، پراتیاهارا، سمادهی
• آوادوتا(Avadhuta): کسی که همه چیز را از خود دور کرده است، نوعی از عزلت گزینی(سامنیاسین) افراطی که با رفتارهای خلاف عرف همراه است.
• آویـدیـا(Avidya): جهالت، علت ریشه ای رنج(دوکـهـا)، آجـنـانـا نیز نامیده می شود، مقایسه شود با ویدیا
• آهامکـارا(Ahamkara): خـود، فردیت هـر کس که باید تعالی یابد، مقایسه شود با آسمیتا، رجوع شود به بودی و مانا
• آهـیـمسـا(Ahimsa): بی آزاری، مهمترین انضباط اخلاقی
• آیـورودا(Ayurveda, Ayur-veda): علم زندگی، یکی از روش های باستانی طب هندی، روش دیگر طب سیدای جنوب هند بوده است.

ا

• اسپاندا(Spanda): ارتعاش، یکی از مفاهیم کلیدی شایویسم کشمیر که بر اساس آن جوهرحقیقت غایی پویا است، به عبارت دیگر این حقیقت بطور ذاتی بیشتر بجای ثبات(که در ودانتای ادوایتا تصور می شود) به خلاقیت روی دارد
• اوپانیشاد(Upanishad): نزدیک نشستن، یکی از کتب مقدس که بخش نهایی ادبیات آشکار شده هندوییسم(به عبارتی نقش ودانتا در آموزش اینگونه اعمال مقدس) را نمایش می دهد، مقایسه شود با آرانیاکا، برهمنا، ودا.
• اوپایا(Upaya): روشها، در یوگای بودیستی به معنی تمرین مهربانی(کارونا)، مقایسه شود با پراجنا
• اوجاس(Ojas): انرژی حیاتـی، انرژی نهفته ای که از راه تمرین، به ویژه پرورش فضایل ربانی(براهمـاچـاریا) ایجاد می شود.
• اوم(Om): مانترای اصلی مظهر حقیقت غایی که درابتدای بسیاری از اذکار مانتریک ذکر می شود.
• ایدا – نادی(Ida-nadi): مجرای کمرنگ، جریان پرانا یا قوس صعودی در کناره چپ کانال مرکزی (سو شومنـا نـادی) که با دستگاه عصبی پاراسمپاتیک مربوط است و هنگامی که فعال شود بر روی ذهن اثر آرامش بخش خواهد داشت، مقایسه شود با پینگالا_نادی.
• ایشوارا(Ishvara): حکمران، خداوند، به آفریدگار نیز اشاره دارد(رجوع کنید به براهـمـا)، در یوگا دارشانای پاتنجلی به خود متعالی نیز اشاره دارد(پوروشا)
• ایشـوارا - پـرانیدانـا(Ishvara-pranidhana): تعلق به خداوند، تسلیم در برابر پروردگار، یکی از تمرین های پرهیز فردی(نیـامـا)در یوگای هشتگانه پاتنجلی، همچنین رجوع کنید به بهاکتی یوگا.

ب

• باندا(Bandha): قید، اسارت، اشاره به این حقیقت که انسانها معمولا در اسارت جهل(avidya) قرار دارند و این امر آنان را بجای زندگی در سایه رهایی درونی ناشی از دانایی(ویدیا، جنانا)، به سوی یک زندگی تحت حاکمیت رفتار کارمایی قرار می دهد.
• برهـما(Brahma): کسی که بسیار بزرگ است، آفریدگار هستی، اولین اصل(تاتوا) برای ظهور حقیقت غایی(برهمن)
• برهماچاریا(Brahmacharya): مشتق ازبرهما و آچاریا به معنی هدایت برهمایی، تربیت صفات ربانی که اوجاها را ایجاد می کند.
• برهمانا(Brahmana): برهمن عضوی از بالاترین گروه اجتماعی جامعه سنتی هند، همچنین متن مذهبی اولیه ای که متون مذهبی و اسطوره ای وداهای چهارگانه را تفسیر می کند. مقایسه شود با آرانیاکا، اوپانیشاد، ودا
• برهمن(Brahman): آنچه که بسیار بزرگ است، حقیقت غایی(مقایسه شود با آتمان، پوروشا)
• بودا(Buddha): بیدارشده، اشاره به کسی که به مقام ارشاد(بودی)و بنا براین رهایی درونی دست یافته است، عنوان افتخاری گوتاما پایه گذار بودیسم که در قرن ششم پیش از میلاد مسیح می زیسته است.
• بودّی(Buddhi): کسی که هشیار است، بیدار، ذهن برتر که جایگاه خرد است(ویدیا، جنانا)، مقایسه شود با ماناها
• بودی(Bodhi): ارشاد، حالت بیداری پیر، یا بودا
• بودی ساتوا(Bodhisattva): وجود ارشادکننده، در یوگای بودیستی ماهایانا، فردی که با انگیزه مهربانی و شفقت(کارونا) بخاطر دیگران به دستیابی به مقام ارشاد متعهد می شود.
• بهاکتا(Bhakta): مرید، مرید فرقه بهاکتی یوگا بهاکتی(Bhakti): ارادت، عشق، عشق بهاکتا به خداوند یا گورو به عنوان مظهر خداوند، همچنین عشق خداوند به مرید
• بهاکتی _ سوترا(Bhakti-Sutra): کلمات قصار در باره عشق، مجموعه ای از کلمات قصار درباره یوگای عاشقانه که به وسیله نارادای حکیم تالیف شده است، کتاب دیگری با همین عنوان نیز به شاندیلیای حکیم منسوب است.
• بهاکتی یوگا(Bhakti Yoga):یوگای عشق، یکی از شاخه های عمده یوگای باستانی که از ظرفیت احساسی سالک برای اتصال به حقیقت غایی با تصور خداوند به صورت والاترین فرد بهره می گیرد(اوتاما _ پوروشا).
• بهاگاواد گیتا(Bhagavad Gita): طنین خداوند، قدیمی ترین کتاب مدون یوگا که در دفینه های ماهابهاراتا کشف شد و شامل تعلیمات کارما یوگا(طریقت حرکت تعالی دهنده)، سامکیا یوگا(طریقت بینش درست نسبت به قوانین هستی)، و بهاکتی یوگا(طریقت عبادت) می باشد. بیش از 3500 سال پیش انسان خداگونه ای بنام کریشنا، شاهزاده آرجونا را در میدان جنگ تحت این تعلیمات قرار داد.
• بهاگاواتا – پورانا(Bhagavata-Purana): بهاگاواتای سنتی، کتابی حجیم با قدمت ده قرن که به وسیله راهبان ویشنو، به ویژه در تجسم وی بصورت کریشنا تقدیس می شود. شریماد _ بهاگاواتا نیز نامیده می شود.
• بیندو(Bindu): بذر، امتیاز، نیروی خلاقه نهفته در هرچیز هنگامی که تمام انرژی ها متمرکز هستند، نقطه ای که روی پیشانی گذاشته می شود و نشان دهنده چشم سوم است(تیلاکا نیز نامیده می شود)

پ

• پاتنجلی(Patanjali): مولف یوگا سوترا که حدود سه قرن پیش از میلاد مسیح می زیسته است.
• پاراما آتمان(Parama-atman، paramatman): خود برتر، خود متعالی که بر خلاف خود شخصی(جیوا – آتمان)که به تعداد بیشمار به شکل موجودات زنده وجود دارد، یگانه است.
• پاراماهامسا(Parama-hamsa, paramahansa): قوی برتر، عنوانی افتخاری که به استادان بزرگ، همچون راماکریشنا و یوگاناندا اطلاق می شود .
• پراجنا(Prajna): درایت، متضاد جهالت روحی (آجنانا، آویدیا)، یکی از دوروش رهایی در یوگای بودیستی، روش دیگر، روش مهارتی (اوپایا) یا همان شفقت (کارونا) است.
• پراکریتی(Prakriti): طبیعت، که چند سطحی است و براساس یوگادارشانای پاتنجلی، شامل بعدی بی پایان (به نام پرادانا یا "بنیاد")، سطوح هستی نهان (موسوم به سوکشما پاروان)، وبخشی مادی یا زمخت (موسوم به ستولاپاروان) است. تمامی طبیعت، فاقد هشیاری (اسیت) فرض می شود و به همین دلیل در تقابل با خود عروج کننده یا روح (پوروشا) در نظر گرفته می شود.
• پراکریتی لایا(Prakriti-laya): استغراق در طبیعت، حالتی برتر از وجود که به رهایی واقعی(کایوالیا) دسترسی نمی یابد، فردی که در این حالت قرار دارد.
• پرانا(Prana): حیات، نفس، زندگی به مفهوم عام، نیروی زندگی که جسم را حفظ می کند، تنفس به عنوان نمود خارجی نیروهای نهانی زندگی
• پرانایاما(Pranayama): متشکل از پرانا به معنی تنفس یا حیات و آیاما به معنی توسعه، کنترل تنفس، چهارمین بخش (آنگا) از مراحل هشت گانه پاتنجلی، شامل دم (پوراکا)، حبس نفس ( کومباکا)، و بازدم (رساکا) آگاهانه. در مراحل پیشرفته، حبس نفس خود به خود به مدت طولانی تری انجام می شود.
• پراسادا(Prasada): بخشش، شفافیت، بخشش الهی، شفافیت ذهنی
• پراتیاهارا(Pratyahara): بازپس گرفتن، بازداری حسی، پنجمین پایه (آنگا) از مسیرهای هشتگانه پاتنجلی
• پوجا(Puja): عبادت، که در بسیاری از اشکال یوگا، به ویژه تانترا و بهاکتی یوگا یکی از جنبه های مهم به شمار می آید.
• پوراکا(Puraka): پر کردن، یکی از جنبه های کنترل تنفس (پرانایاما)
• پورانا(Purana): باستانی، نوعی دایره المعارف عامه که حاوی مطالبی در زمینه شجره نامه سلطنتی، کیهان شناسی، فلسفه و آداب مذهبی است، هجده نمونه عمده و چندین نمونه کوچکتر از چنین دایره المعارف هایی در دسترس است.
• پوروشا(Purusha): مذکر، روح یا خود عروج کننده (آتمان)، نقشی که به وفور در سامکیا و دارشانا یوگای پاتنجلی مورد اشاره قرار گزفته است.
• پینگالا نادی(Pingala-nadi): مجرای سرخ فام، جریان پرانا یا قوس صعودی سمت راست مجرای مرکزی (سوشومنا-نادی) که با دستگاه عصبی سمپاتیک مرتبط است و هنگامی که فعال شود از اثری انرژی زا بر ذهن برخوردار است. رجوع کنید به ایدا- نادی

ت

• تانترا(Tantra): نساجی، یکی از مشاغل سانسکریت شامل آموزش های تانتریک. سنت تانتریسم که بر جنبه شاکتی زندگی روحانی تمرکز دارد و در اوایل دوران پس از میلاد مسیح ایجاد شد و حدود هزار سال پس از میلاد به شکل کلاسیک خود درآمد. تانتریسم از جناح راست (داکشینا) یا محافظه کار و جناح چپ (واما) یا شاخه غیر قراردادی یا خلاف عرف تشکیل می شود که جناح اخیر در کنار سایر عوامل، از آداب و تشریفات جنسی نیز بهره می گیرد.
• تاپاس(Tapas): برافروختگی، گرما، سختی و ریاضت که یکی از اجزای تمامی رویکردهای یوگا برای معراج نفس است.
• تاتوا(Tattva): وجود یا واقعیت، بخشی ویژه از هستی مانند آهامکارا، بودّی، ماناس، حقیقت غایی (همچنین رجوع شود به آتمان، برهمن)
• توریا(Turia): چهارم، کاتورتا نیز نامیده می شود، واقعیت معراج کننده که از سه مرحله قراردادی هشیاری یعنی بیداری، خواب، و رویا فراتر می رود.

ج

• جاینا(Jaina): گاه جاین نیز نامیده می شود: مربوط به جیناها (فاتحین)، استادان رها شده از جاینیسم: عضوی از جاینیسم، سنتی روحانی که به وسیله واردامانا ماهاویرا پایه ریزی شد، وی معاصر بودا بود.
• جاپا(Japa): زمزمه کردن، ذکرو تکرار مانترا
• جیواتمان(Jiva-atman , Jivatman): خود شخصی، هشیاری فردی، متضاد خود غایی (پاراما-آتمان)
• جیوان موکتا(Jivan-mukta): آن که در عین زندگی رها شده است. استادی که درعین زندگی در غالب مادی خود به رهایی (موکشا) دست یافته است.
• جیوان موکتی( Jivan-Mukti): رهایی زنده، حالت رهایی حین زندگی مادی، رجوع شود به ویدها-موکتی
• جنانا(Jnana): دانش، معرفت، بر حسب زمینه به دانش دنیوی و معرفت غیر مادی اطلاق می شود. همچنین به پراجنا و آویدیا نیز رجوع کنید.
• جنانا یوگا(Jnana-Yoga): یوگای معرفت، روشی برای رهایی بر اساس معرفت یا درک مستقیم خود متعالی (آتمان) با کاربرد مداوم بصیرت و افتراق واقعی از غیر واقعی و کناره گیری از آنچه که غیر واقعی (یا بی ارتباط با رهایی) محسوب می شود.

چ

• چاکرا(Cakra , Chakra): چرخ، چاکرا در لغت به معنی چرخ ارابه است اما در استعاره به مراکز روانی_انرژی زای جسم پنهان (سوکشاما- شاریرا) اطلاق می شود. در یوگای بودیستی پنج چاکرا در بدن شناخته شده است در حالی که در یوگای هندی بیش از هفت عدد از این مراکز ذکر می شود که شامل:
  
  
  • مولا-آدهاراچاکرا (مولادهاراچاکرا) در قاعده ستون فقرات،
  • سوادیشتانا چاکرا در ناحیه تناسلی،
  • مانیپورا چاکرا در ناف،
  • آناهاتا چاکرا در قلب،
  • ویشودا چاکرا یا ویشودی چاکرا در گلو،
  • آجنا چاکرا در میان سر
  • ساهاسرارا چاکرا در فرق سر
  
  هستند.
  

د

• دارشانا(Darshana): مشاهده، مشاهده در مفهوم کلامی و استعاره ای آن، نوعی روش فلسفی مانند دارشانا یوگای پاتنجلی، رجوع شود به دریشتی
• دوا(Deva): کسی(مذکر) که می درخشد، هرالهه مذکرمانند شیوا، ویشنو، یا کریشنا، در هر دو صورت حقیقت غایی و فرشته ای بلند مرتبه
• دوی( Devi): کسی (مونث) که می درخشد، هر الهه مونث مانند پارواتی، لاکشمی، یا رادا در هر دو صورت حقیقت غایی(در قطب مونث خود) و فرشته ای بلند مرتبه
• دهارانا(Dharana): نگه داشتن، تمرکز، ششمین پایه (آنگا) از یوگای هشتگانه پاتنجلی
• دهارما(Dharma): حامل، اصطلاحی با معانی متعدد که غالبا به معنی قانون، مشروعیت، پرهیزگاری، نیکوکاری، تعادل به کار می رود.
• دیانا(Dhyana): تصور، مدیتیشن، هفتمین پایه(آنگا) از یوگای هشتگانه پاتنجلی
• دیکشا(Diksha): معرفی کردن، معرفی و آشناشدن با جنبه های پنهان یوگا یا استادان یوگا در سطحی ویژه، تمامی یوگای سنتی به همین روش فعالیت می کند.
• دریشتی( Drishti): منظره، نما، چشم دوختن و نگاه دقیق در یوگا به محل هایی مانند نوک بینی یا نقطه میان دو ابرو، رجوع شود به دارشانا
• دوهـکـا(Duhkha): رنج بردن، یکی از واقعیت های بنیادین زندگی که از جهالت (آویدیا) ذات حقیقی ما (به عبارت دیگر، خود یا آتمان) ناشی می شود.

ر

• رادا(Radha): همسر کریشنا (انسان خداگونه)، نامی برای مادر الهی راجا یوگا(Raja-Yoga): یوگای سلطنتی، شکل قرون وسطایی یوگا دارشانای هشتگانه پاتنجلی که بنام یوگای کلاسیک نیز شناخته می شود. راما(Rama): یکی از تجسم های ویشنو پیش از کریشنا، قهرمان اصلی رامایانا
• رامایانا(Ramayana): زندگی راما، یکی از دو حماسه بزرگ ملی که داستان زندگی راما را بیان می کند. رجوع شود به مهابهاراتا رساکا،
• رچاکا(Recaka): بیرون دادن، بازدم، یکی از جنبه های کنترل تنفس (پرانایاما)
• ریگ ودا(Rig-Veda): رجوع کنید به ودا ریشی( Rishi): غیبگو، پیغمبر، دسته ای از حکمای ودایی، عنوانی افتخاری برای استادان خاص و بزرگ مانند رامانای حکیم درجنوب هند که به نام ماهاریشی (مشتق از ماها به معنی بزرگ و ریشی) معروف است. رجوع کنید به مونی

س

• سین مودرا(Cin-mudra): مهر هشیاری، حالتی معمول در دست(مودرا) در وضعیت مدیتیشن (دیانا) که در آن انتهای انگشت نشانه و شست با یکدیگر در تماسند و بقیه انگشتان به حالت مستقیم حفظ می شوند.
• سیت(Cit): هشیاری، حقیقت غایی فراهشیار، رجوع کنید به آتمان، برهمن
• سیتا(Citta): چیزی که هشیار است، هشیاری معمولی، ذهن، متضاد سیت
• سادهانا(Sadhana): به انجام رساندن، انضباطی روحی که به سیدهی(کمال، فضیلت) منجر می شود. این اصطلاح به ویژه در تانترا به کار می رود.
• ساهاجا(Sahaja): با هم متولد شدن، همزادی، اصطلاحی از قرون وسطی که بر اساس آن عالم ماده و عالم غیر مادی از یکدیگر جدا نیستند بلکه یا بطور همزمان وجود دارند و یا جهان مادی توهم یا بازتابی از جهان غیرمادی است که غالبا به شکل خودبخود یا خود انگیز ایجاد می شود، حالت ساهاجا در واقع شرایط طبیعی، یا به عبارتی واقع بینی و روشن بینی، است.
• سمادهی(Samadhi): حالتی از خلسه و اتحاد که در آن مراقبه کننده با موضوع مراقبه یکی می شود، هشتمین و نهایی ترین پایه(آنگا) از یوگای هشت گانه پاتنجلی، چندین نوع سمادهی وجود دارد که چشمگیرترین تمایز بین خلسه سام پراجناتا (آگاه) و آسام پراجناتا (فراآگاه) وجود دارد، عوامل کارمایی جای گرفته در عمق تفکر فرد، تنها در خلسه فراآگاه حل می شوند. ورای این دو نوع خلسه، روشن بینی قرار دارد که گاهی ساهاجنا-سمادهی یا خلسه طبیعی یا خودبخود نیز نامیده می شود که در این حالت، فراآگاهی فرد در خلال بیداری، رویا و خواب، بطور کامل تداوم دارد.
• سماتوا، سماتا(Samatva , Samata): تراز بودن، هموار بودن، حالت ذهنی هماهنگی، تعادل
• سامکیا(Samkhya): عدد، یکی از سنن اصلی هندوییسم، که با دسته بندی اصول (تاتوا) هستی وتشخیص درست آنها برای افتراق روح (پوروشا) از جنبه های گوناگون طبیعت (پراکریتی) سرو کار دارد؛ این سیستم نافذ و تثبیت شده، از رسوم دوران سامکیا-یوگای باستان (پیش از بودیسم) نشات گرفت و به نام سامکیا-کاریکای ایشوارا کریشنا (350 پیش از میلاد مسیح) شناخته می شد.
• سامنیاسا(Samnyasa): رها کردن، قطع تعلقات که چهارمین و آخرین مرحله زندگی است. (رجوع کنید به آشراما) این حالت از دو مرحله تشکیل می شود. مرحله اول شامل قطع تعلق درونی به موجودات فانی و مرحله دوم قطع تعلق بیرونی به آنها است. رجوع کنید به وایراگا
• سامنیاسین(Samnyasin): کسی که رها کرده است، زاهد
• سامپاجناتا سمادهی(Sampajnata-Samadhi): رجوع کنید به سمادهی

دنیای پر رمز و راز خواب مسئله خواب دیدن چیزی است كه همواره ذهن بشر را به خود معطوف داشته است. هر شب در جای ساكت و كم نوری در بستر خود قرار می گیریم و آرام چشم هایمان روی هم می آید و وارد دنیایی می شویم كه با دنیای بیداری ما بسیار متفاوت است. دنیایی متفاوت، رها از محدودیت ها، دنیای پیچیده ای از رمز و رازها كه ما اطلاع چندانی از مراتب چگونگی آن نداریم. پس از ساعت ها خواب بدون توجه به اینكه بر ما چه گذشته از خواب برمی خیزیم و به فعالیت های روزمره می پردازیم.

همه ما با واژه خوابیدن و خواب دیدن (دیدن رویا) آشنا هستیم، زیرا كاری است كه هرروز انجام می پذیرد. بیش از یك سوم از عمر انسان در خواب و رویا سپری می شود. تأثیر خواب و رویا بر كیفیت زندگی و سلامتی انسان اجتناب ناپذیر و فوق العاده حائز اهمیت است. به دلیل اهمیت پدیده خواب، همواره مورد بحث و پژوهش متفكران و روان شناسان در طی اعصار مختلف بوده است.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] در خواب چه اتفاقی بر جسم و روان می افتد؟

در وضعیت خواب مردمك چشم بسیار تنگ می گردد. ترشح بزاق و شیره های گوارشی و ادرار به یكباره كاهش می یابد. قلب آهسته تر كار می كند. تنفس آرام تر و عمیق تر می گردد. كاركرد دستگاه عصبی و امواج مغزی تغییر می یابد. هوشیاری از بین می رود و مغز به محرك های خفیف بیرون پاسخ نمی دهد. در طول زمان خواب امواج مغزی مدام تغییر می یابند. در طول خواب بارها به جهات مختلف غلت می زنیم و نیز در اوقاتی قریب به پنج تا شش بار در طول خواب حركات سریع چشم داریم. به لحاظ عصب شناختی مكانیسم های متنوع و بسیار زیادی هستند كه عهده دار "شرایط بیداری" و "ایجاد خواب" و یا "خواب آلودگی" هستند. مثلاً دكتر ر.هس (W.R.Hess) دانشمند برجستهء سوئیسی متوجه گردید كه ناحیه ای در تالاموس مسئول سوق دادن انسان به خواب است. محققان دیگر بسیاری از مناطق مختلف در قسمت فوقانی و نیز قسمت تحتانی ساقه مغز و نیز قسمت تحتانی نیمكره مخ را عهده دار به خواب رفتن تشخیص دادند.

تصویر شماره 1- نواحی مختلف در مغز انسان

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

پژوهش های گوناگون نشان داده كه ما در اكثر موارد (80%) در هنگام خواب دیدن حركات سریع چشم (REM) داریم. افراد عادی هر شب چندین بار خواب می بینند ولی خواب دیدن صرفا" منحصر به دوره های حركات سریع چشم نیست. برخی از افراد در خواب حرف می زنند، گاهی این حرف زدن در دوره حركات سریع چشم اتفاق می افتد و در اكثر موارد با جنبیدن تمام بدن همراه است.

نكته مهم اینكه خواب دیدن از تشكیل شدن خاطره های روشن در حافظه جلوگیری می كند. رویاها حافظ خواب و باعث تداوم آن می شوند.

خواب و رویا تأثیر خاص و پنهانی در زندگی انسان ها ایفا می نماید. بنا بر اهمیت آن در ادبیات و فرهنگ هر كشوری در اعصار مختلف بدان پرداخته شده است و در هر زمان و دوره ای به شكلی تعبیر گشته است. برای انسان های اولیه رویاها مایه موهوم پرستی بوده است. از زمان های گذشته تا كنون عده ای اعتقاد دارند كه دسته ای از رویاها پیام های كائناتی و ربانی دارند. عده ای اعتقاد دارند كه رویاها حاوی اسرار و پیش گویی هایی است.

در روان شناسی ابن سینا (نابغه و پزشك بزرگ شرق) خواب دیدن و رویا داشتن نتیجه عملكرد نیروی تخیل (قوه مخیله) می باشد. این نیرو همواره چه در بیداری و چه در خواب فعال است. در حالت بیداری بسیاری چیزها را كه حاضر و محسوس نیستند، تصور و حفظ می كند و در حالت خواب با گستره بیشتری به كار خود ادامه می دهد، زیرا قوای فكری و محسوسات محیطی و مادی محدودیتی برایش ایجاد نمی نماید. به اعتقاد ابن سینا قوه تخیل در بیداری تحت فرمان و تأثیر قوه تفكر و تعقل عمل می نماید. بدین ترتیب ما به هرچه فكر می كنیم تصور آن را خواهیم داشت ولی در قوه تخیل تحت فرمان هیچ قوایی نیست و آزادانه و تحت تأثیر هر شرایطی كه به آن تأثیر بگذارد عمل می نماید.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

اكثر رویاهای انسان نظم، ترتیب، قاعده و قانون مشخصی ندارند. از این رو، تعبیر درست و علمی برای آنها نمی توان منظور داشت. به اعتقاد ابن سینا اكثر خواب ها یا تحت تأثیر "ادراك محسوسات"، یا "افكار و آرزوها و امیال"، یا "شرایط محیطی و حالات مزاجی" از قبیل سردی و گرمی محیط، وجود صداهای محیطی، گرسنگی، پرخوری، تب و غیره می باشند. بسیاری از روان شناسان و دانشمندان علوم انسانی تا اینجای قضیه عقاید مشابهی با ابن سینا دارند ولی ابن سینا رویای دیگری را نیز به نام "رویای صادقه" معرفی می نماید كه ناشی و تابع هیچكدام از موارد ذكر شده ادراكی، تفكراتی، تغییرات مزاجی و نفسانی نیست. این گونه رویاها جنبه كشف و شهود دارند. این گونه رویاها در بیداری به گونه ای اتفاق می افتند و یا تعبیر می شوند. گاهی این خواب ها به گونه ای هستند كه حقیقتی را به فرد آشكار می نمایند و بعدا" عین آن در بیداری اتفاق می افتد. ابن سینا اعتقاد دارد كه این نوع خواب ها ناشی از وجودی است كه مزاج آن در نهایت اعتدال باشد. علت ظهور این خواب های نیروی تفكر(قوه فكریه) یا نیروی ارادی (قوه اختیاریه) نیستند زیرا صور اشیایی كه در این رویاها بر انسان ظاهر می شود قبلا" در حالت بیداری مشهود نبوده است. بنابراین فاعل این نوع خواب ها خارج از قوای انسان و غیر ذات اوست. بسیاری از این خواب ها جنبه هشدار و روشن بینی نسبت به امور خیر یا شر در آینده برای خود شخص یا غیر او دارند و به اندازه ای كه لازم باشد، در زمان و موقعیت خاص بر فرد ظاهر می شوند.
ابن سینا اعتقاد دارد كه عامل این نوع خواب ها نیروی ماوراءالطبیعه ای است كه به آن "قوه الهی" می گویند. البته منظور ایشان این نیست كه این نیرو خودِ "خدا"ست بلكه نیرویی است صادر شده از ناحیه ملكوتی و عالم مافوق طبیعت. این نوع رویاها نزد ملل و اقوام مختلف از قدیم الایام شناخته شده و و جه اشتراك همه آنها غیر مادی و خارج از وجود انسان بودن آنها است. برخی آن را "نفس رحمانی"، برخی "روح القدس"، برخی نفوذ "ارواح طیبه"، برخی "ملئكه" نام نهاده اند. ارسطو در كتاب "حساس و محسوس" این نوع خواب را "عقل فعال" نامیده و اظهار می كند كه "عقل كلی" صورتی را به "عقل جزیی" آشكار می سازد تا او را به امری واقف گرداند. این گونه خواب ها را امروزه تحت عناوین خواب های "روشن بینانه " و خواب های "تله پاتیك" نام می برند. امثال این گونه خواب ها در كتب مقدس، تاریخ وقایع بشری و خواب های شخصی بسیاری از افراد ملاحظه می گردد.

هیپنوتیزم یك وسیله و ابزار نیرومند برای كمك به انسانهاست. نتایج مشاهدات بالینی بدست آمده از درمان با هیپنوتیزم نمایان گر قدرت ضمیر نیمه هشیار ذهن (Subconscious Mind) و توانایی آن در خلق تغییرات مثبت بدون تلاش آگاهانه است كه موجب تحیر بسیاری می گردد.
برخی از زمینه هایی كه هیپنوتیزم با اثر بخشی فراوان مورد استفاده قرار گرفته است، كنترل وزن، ترك سیگار، تقویت حافظه و تمركز فكر، ناخن جویدن، لكنت زبان، عادات مطالعه، ورزش، اعتماد بنفس بوده است.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

در بین موارد گوناگون دو مشكل اساسی كه مردم را به سمت هیپنوتراپیست می كشاند سیگار كشیدن (Smoking ) و كنترل وزن (Weight Control) است. بسیاری از سیگاری هایی كه با روش های متعدد موفق به ترك سیگار نمی شوند به هیپنوتیزم رومی آورند و از آن برای موفقیت خود در ترك سیگار بهره مند می گردند.
پژوهش های متعدد نشان داده كه سیگار از عوامل مهم بسیاری از بیماری ها و مرگ و میر ها در جهان است. اكثر سیگاری ها علی رغم اینكه با مضرات و خطرات سیگار كسیدن آشنا هستند ولی قادر به كنارگذاشتن این ماده خطر ساز نیستند. وقتی هیپنوتراپیست لذت اولین سیگار را برای فرد زنده می كند و به او نشان می دهد كه تحت چه شرایط و رویدادهایی سیگار كشیدنش ادامه یافته است، عادت سیگار كشیدن بتدریج حذف می گردد.
همین روش برای كنترل وزن نیز موثر است. افراد چاق شاید هرگز آگاه از شرایط هیجانی و زیر بنایی پر خوری خود واقف نباشند و در نتیجه وزن آنها مدام رو به افزایش می گذارد. این هیجانات كه عمیقا ریشه در رخدادهای گذشته دارد موجب می گردد كه آنها برای حفظ و صیانت از خودشان یا سركوبی از عصبانیت یا داشتن امنیت و یا اجتناب از فشار های درونی در مواجهه با واقعیت های زندگی و یا مقابله با نفی خودشان به پرخوری پناه ببرند. در واقع پر خوری برای اكثر افراد چاق نوعی مكانیسم یا وسیله دفاعی برای مقابله با شرایط هیجانی است.
هیپنوتیزم درمانگر در رابطه با فرد چاق به او كمك می نماید تا متوجه عمق مشكلش در ضمیر نیمه هشیار شود و متوجه گردد كه چگونه این مشكل موجب رفتارهای ویژه در او شده است. فرد چاق با درك عمیق مشكل رفتارش را تغییر می دهد. وقتی پروسه درمان و درك بیمار از مشكلش بخوبی پیش رود فرد دیگر نیازی به چاق باقی ماندن ندارد و ضمیر نیمه هشیار نیازی به پر خوری نمی بیند و بنابراین اضافه وزن بتدریج برطرف می گردد.
رژیم های غذایی اكثراَ ناراحت كننده و دشوارند و بندرت می‌توانند اضافه وزن را برای همیشه از بین ببرند. هر رفتاری كه انسان انجام می دهد برای انجام نوعی تعادل در كل سیستم وجودی اوست. پر خوری هم رفتاری است در مسیر تعادل زیستی كه شعور درونی ما با توجه به شرایط ذهنی ـ بدنی آن را اتخاذ نموده است و بدون شك با تغییر شرایط زیستی تغییر خواهد كرد. بنابر این بعید بنظر می رسد كه رژیم های غدایی عذاب آور بتوانند نیاز ضمیر نیمه هشیار را برای پرخوری كنترل كند . مگر در شرایطی كه پرخوری به علت عادات شرطی شده ویژه ای باشد كه در این صورت رژیم غذایی می تواند تا حدی مؤثر باشد. ولی در مجموع تجربه نشان داده است كه رژیم های غذایی سفت و سخت، در بلند مدت همواره با شكست مواجه شده است. بوسیله هیپنوتیزم ضمیر نیمه خودآگاه ذهن بسرعت و به آسانی شروع به اصلاح رفتاد می‌نماید این عمل همچنین برای كسانی كه می خواهند اضافه وزن داشته باشند نیز مؤثر هست. بخاطر داشته باشم كه قانون علت و معلول در همه جا حكم فرماست. هر مشكلی علتی دارد وقتی علت در ضمیر نیمه خودآگاه ذهن از بین رفت، مشكل نیز محو می‌گردد.:18:

درمان با طب فشاری مقدمه:
در ادامه مقاله شماره پیشین مربوط به طب فشاری براساس واكنش های بدن و ارائه تكنیك های مختلف جهت درمان و آرامش بخشیدن به بدن به معرفی چند تكنیك دیگر می‌پردازیم. در این راستا، ابتدا با تكنیك «ماساژ با فشار شست» (Thumb Walking) آشنا خواهیم شدكه از نظر ساختار با روش و «قلاب كردن شست» (Thumb Hooking) شباهت بسیاری دارد.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] ماساژ با فشار شست (Thumb Walking)
این نوع ماساژ اصلی ترین تكنیك برای نواحی وسیع و گسترده است. این تكنیك دقیقاً مانند تكنیك «قلاب كردن شست» (Thumb Hooking) آغاز شده و سپس گوشه خارجی شست خم شده به آرامی پیش می‌رود. فشار بایستی مداوم بوده و عاری از حركات منقطع باشد. در ادامه شست را در طول خط دیافراگم - در زیر برجستگی پا- فشار داده و ناحیه نخاعی را در امتداد قوس اصلی پا، از پاشنه تا شست بزرگ تحریك كنید.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] راه بردن انگشتان (Finger Walking)

این روش برای ماساژ قسمت رویی پا به كار گرفته می شود. اصول كار همانند روش (Thumb Walking) است. «خم كردن مفصل اولین انگشت و حركت به جلو» با استفاده از دست ثابت، شست پاها را نگه داشته و از انگشتان دیگر فاصله دهید و با فشار شست عامل بر روی برجستگی كف پا اهرمی ایجاد كرده و سپس عمل راه بردن انگشت را از مبداء كوچكترین انگشت تا مچ پا آغاز كنید. در حركات بعدی عمل راه بردن انگشت را از فاصله میان سایر انگشتان پا به سمت داخلی پا تكرار كنید.
این روش، تنش در ناحیه سینه و ریه، نواحی مربوط به مجاری لنفاوی و تارهای صوتی را بین شست و انگشت دوم در رویه پا قراردارند، كاهش داده و آرامش را در این نواحی به ارمغان می‌آورد.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] مالیدن پاها (Stroking the feet)
با تعویض دست‌ها، پا را به آرامی از مچ تا انگشتان پا مالش دهید به گونه‌ای كه موجب آرامش در تمام قسمت های پا گردد.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] ایجاد آرامش توام با لذت با استفاده از ماساژ پاها (Dessert Stroke)
ابتدا، پا را در هر دو دست گرفته و از بالا تا پائین به نرمی نوازش كنید. این روش بسیار لذت بخش بوده و در سراسر مدت درمان می‌توان از آن پس از كار برروی انعكاس‌های حسی به منظور ایجاد آرامش و تسكین در فرد مقابل بهره گرفت. همواره جلسات درمان را جهت تعادل دوباره تمام پا، با این روش ختم كنید.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] برای حصول درمانی موثر:
پا را با لبه خارجی شست دست و ناخن آن معاینه كنید ولی كاملاً مراقب باشید كه ناخن شما خراشی برروی پوست ایجاد نكند.
با فرد مقابل تماس چشمی منظم داشته باشید تا پاسخ های وی را به فشار های معینی كه وارد می‌كنید دریافت كرده و بتوانید نواحی دردناك یا حساس را تشخیص دهید.
به نواحی حساس كه ممكن است به صورت دانه - دانه حس شوند توجه بیشتری داشته باشید چرا كه این نواحی عموماً با تراكم مواد آهكی و یا تجمع مایه لنف مربوط می‌باشند. با این نواحی به صورت مستمر كار كنید تا باعث تفرق مواد رسوب كننده شده و انرژی نهفته آزاد گردد.
برروی هر ناحیه پا، چندین بار تمرین را انجام دهید و مطمئن شوید كه هیچ ناحیه ای را فراموش نكرده‌اید.
برروی هر پا، برای بار اول تمرین را به منظور یافتن نوحی حساس انجام داده و سپس برای دومین بار روی پا و كل بدن تمرین را تجدید و تكمیل كنید.
تحركات هر پا را با انجام تمرین ماساژ لذت بخش (Dessert Stroke) به قسمت های پا ربط دهید.
همیشه حداقل با یك دست پاها را لمس كنید.
استفاده و به كارگیری تمام انگشتان می تواند نواحی عمده‌ای از پا را پوشش دهد.

مبحثی در شناخت تمرکز و تربیت آن در یوگا

دهارانا Dharana
تمركز، یعنی جمع كردن یا متمركز نمودن فكر برروی یك شی یا موضوع خاص. توجه: مقدمه ادراك و تمركز، توجه تقویت یافته است. درك و فهم یك موضوع بدون توجه ممكن نمی گردد. عكس تمركزِ فكر را تشتت یا گسستگی فكر گویند. تشتت فكر عبارتند از: پراكندگی، پرش و به هم ریختگی فكر. تجلیات تفكر در كلام انسان نمود پیدا می كند. تمركز فكر روند بسیار مهم و حائز اهمیتی در كار كرد و انسجام ذهنی محسوب می گردد و آن را می توان مهم ترین محور سلامتی نامید.
موضوعاتی كه مورد تمركز قرار می گیرند یا عینی هستند (Objective) و یا ذهنی (Subjective). موضوعات عینی و ذهنی را كه اصطلاحاً در زبان سانسكریت به آن «ساگونا» می گویند عبارتند از: خیره شدن به یك شمع فروزان، به نقطه بین دو ابرو یا نوك بینی، آگاهی از روند تنفس، متمركز شدن به ذكر یك مانترا (Mantra) و یا توجه به تصورات ذهنی. تمركز می تواند بر سكوت، خلا‎ یا مطلق باشد. در واقع بر نوعی بی موضوعی باشد كه در این صورت به آن «نیرگونا» گویند.
همانگونه كه در كتاب یوگاسوترای پتنجلی شرح داده شده است، تمركز برروی یك شی یا موضوع از چهار جنبه ترقی داده می شود. این چهار جنبه عبارتند از:

• 1- آگاهی یا توجه نسبت به موضوع و ابعاد وجودی اش (Awareness).
• 2- تفكیك و درك افتراقی موضوع با موضوعات دیگر (Discrimination).
• 3- تعمیق لذتبخش در موضوع (Joyful merging).
• 4- انطباق روانی با موضوع (Identification).

نكته حائز اهمیت اینكه افزایش تمركز فكر به عنوان یك كلید و عامل مهم در گذر از لایه های ذهنی برای مراقبه (Meditation) و رسیدن به اعماق وجود بسیار حائز اهمیت می باشد.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] درجات تمركز فكر:

در اختلال تكرار، فرد موضوعی یا كاری را به طور بیمارگونه تكرار می نماید. فرضاً 10 بار در طول روز نماز می خواند، یا موضوعی را مكرراً یادآور می شود بدون اینكه به خاطر داشته باشد قبلاً‌ بیان نموده است. در بدترین وضعیت ساختمانِ طبیعتی تفكر، كه به وسیله تمركز قوام می گیرد، به هم ریخته می شود. بین ایده ها و افكار مطرح شده توسط بیمار رابطه عادی و منطقی ملاحظه نمی شود. به عبارت دیگر اختلال و آشفتگی و نبود منطق در كلام فرد مشخص می گردد و در حالت های شدید نه تنها رابطه جمله ها و عبارات بلكه ساختمان دستور جملات نیز به هم می ریزد. حالتی كه اصطلاحاً‌ به آن سالاد كلمات (World Salad) خوانده می شود. در اینجا كلمات وعبارات به طور نامفهومی بیان می گردند و فهم و درك آن ناممكن می گردد.
نقطه مقابل كسانی كه ضعف تمركز ویا اختلال در تمركز دارند افرادی هستند كه قدرت های فوق العاده و خارق العاده در تمركز دارند.
نمونه آن یوری جلر(Uri Geller) -





پدیده های جالبِ مرتبط با تمركز فكر برتر نمی توانند اجتناب شوند. در سراسر جهان مردمانی یافت می شوند كه ذهنیت های فوق العاده دارند و كارهای خارق العاده ای از آنان سر می زند. تشریح علمی این گونه پدیده بسیار دشوار وگاهاً‌ ناممكن است. در مورد همین پدیده خم كردن اشیا واقعاً‌ تشریح علمی درستی نمی توان ارائه نمود. فقط می توان گفت كه باتمركزی ویژه نوعی انرژی روحی تولید گشته كه می تواند باعث چنین امری شود. شاید شما فكر كنید كه این انرژی یك انرژی ساده و معمولی است ولی واقعاً‌ چنین نیست.
برای اینكه متوجه قدرت این انرژی شوید، قاشقی را در دست بگیرید و به كمك انگشتان دست تلاش نمایید كه آن را خم كنید و یا به شكل مارپیچ دربیاورید. ملاحظه خواهید نمود كه كار دشواری است. انرژی روحی به كاررفته برای انجام این كار به مراتب عظیم تر از قدرت فیزیكی عضلات انگشتان دست های شماست.
«انتقال انرژی» و متمركز شدن آن به منطقه محدودی از یك شی می تواند علت وقوع چنین چیزی باشد. برخی به این پدیده سایكوكینسیس (Psychokinesis) گویندكه البته شامل حركت دادن اشیا نیز می شود. بررسی های گوناگون نشان داده است كه اكثر افراد دارای این قدرت از توانایی تله پاتی (Telepathy)‌ بالایی نیز برخوردار می باشند.