آزمایش های شیمیایی ، تهیه و شناسایی برخی ترکیب ها !
شناسایی فنل در آزمایشگاه Phenol
هدف آزمایش
بررسی خواص مربوط به عامل هیدروکسیل (OH) فنل‌ها
تئوری آزمایش
فنل معمولی یا اسید فنیک (C6H5OH )، ماده‌ای است که در آن ، به جای یک اتم هیدروژن از هیدروکربن سیر نشده بنزن ، یک عامل هیدروکسیل یا OH قرار دارد. فنل به صورت بلورهای جامد و بی‌رنگ با بوی تند و مخصوص است که در نتیجه اکسایش در هوا صورتی رنگ میگردد. نقطه ذوب آن پایین (42درجه سانتیگراد ) و در دمای معمولی در آب ، کم محلول و در اثر گرم شدن ، حلالیت آن افزایش یافته و در 70درجه سانتیگراد به هر نسبت با آب ، قابلیت مخلوط شدن دارد.
این جسم ، خاصیت ضدعفونی کننده دارد و از بهترین حلال‌های آن ، میتوان اتانول و اتر را نام برد. فنل ، ماده‌ای سمی وخطرناک است و نباید دست و صورت با آن تماس پیدا کند، زیرا تولید زخمهای خطرناک می‌نماید. از این جهت در آزمایشگاه باید از دستکش و عینک هنگام کار با این ماده استفاده کرد.
اکنون می‌خواهیم فنل را با یکی از واکنشهای آن شناسایی کنیم.
وسایل ومواد مورد نیاز
لوله آزمایش
آب مقطر
محلول کلرید آهن (%20)
شرح آزمایش
در داخل یک لوله آزمایش ، 0.5 گرم فنل را همراه 5ml آب مقطر ، ضمن تکان دادن لوله ، چند قطره از محلول کلرید آهنIIIکه 20% است، اضافه نمایید. رنگ سرخ خونی تولید شده ، دلیل بر وجود فنل است.
نتیجه آزمایش
این خاصیت فنل ، جزو خواص مربوط به عامل هیدروکسیل (OH) فنل است. یعنی واکنش بر روی عامل OH آن انجام میشود. این واکنش به صورت زیر است:
C6H5OH + FeCl3 → {Fe(C6H5O)}Cl2 + HCl
ماده تشکیل شده ، دارای رنگ سرخ است.
شناسایی اسید استیک acid acetic
هدف آزمایش
بررسی واکنش اسید استیک با برخی مواد از جمله بازها
تئوری آزمایش
اسیدهای کربوکسیلی ، ترکیباتی هستند که دارای عاملCOOH- می‌باشند. اسیدهای کربوکسیلی زنجیری ، از دیرباز شناخته شده‌اند و لذا ، نام معمولی دارند. نام آنها ، از ماده یا منبعی که بدست آمده‌اند، گرفته شده است. به عنوان مثال ، CH3COOH ، اسید استیک نامیده میشود که از سرکه گرفته میشود. نام آیوپاک این ماده ، اسید اتانوئیک است.
اسیدهای کربوکسیلی ، مولکولهای قطبی می‌باشند و می‌توانند مثل الکل‌ها و آمین‌ها ، پیوند هیدروژنی ایجاد نمایند. گرچه اسیدهای کربوکسیلی ، در مقایسه با اسیدهای معدنی مثل اسید سولفوریک و اسید نیتریک ، بسیار ضعیف می‌باشند، ولی در هر صورت ، در مقایسه با الکل‌ها ، آب ، آمونیاک و استیلن‌ها از اسیدیته قوی‌تری برخوردارند.
ساختمان اسیدهای کربوکسیلیک ، به گونه‌ای است که این مواد ، می‌توانند در واکنشهای شیمیایی مختلفی شرکت نمایند. در این آزمایش ، با تکیه بر این واکنش‌ها ، می‌خواهیم اسید استیک را در حضور معرفهای مختلف شناسایی کنیم.
مواد و وسایل مورد نیاز
کپسول چینی
کاغذ تورنسل
اسید استیک غلیظ
آب مقطر
محلول رقیق سود (NaOH)
اتانول
شرح آزمایش
در داخل یک کپسول چینی ، 4ml از اسید استیک غلیظ و 4ml آب مقطر را با هم مخلوط نمایید. قطعه ای از کاغذ تورنسل (کاغذ سرخ) را روی محلول اضافه و سپس قطره قطره از محلول سود رقیق اضافه کنید تا رنگ کاغذ ، آبی گردد. کپسول چینی را با شعله کوتاه حرارت دهید تا آب اضافی ، تبخیر و نمک خشک بدست آید. روی نمک خشک ، چند قطره اتانول (C2H5OH) خالص همراه چند قطره از اسید سولفوریک غلیظ اضافه نمایید.
در صورت وجود اسید استیک ، بوی خوشی مانند میوه به مشام می‌رسد که مربوط به استر تولید شده به نام استات اتیل است.
نتیجه آزمایش
واکنشهایی که در این آزمایش انجام شده‌اند، به قرار زیرند:
CH3COOH + NaOH → CH3COONa + H2O
CH3COONa + H2SO4 → NaHSO4 + CH3COOH
CH3COOH + C2H5OH → CH3COOC2H5 + H2O
هر کدام از واکنشهای صورت گرفته ، نشاندهنده یک نوع از واکنشهای شیمیایی است که اسید استیک با استفاده از گروه خود یعنی COOH- قابلیت انجام آن را دارد. واکنش استری شدن یعنی واکنش آخر ، کاربرد فراوانی در صنعت دارد، از جمله واکنش صابونی شدن.
تهیه گاز متان در آزمایشگاه Methane
هدف آزمایش
تهیه کوچکترین و مهمترین هیدروکربن زنجیری سیرشده یعنی متان CH4
تئوری آزمایش
متان ، گازی است بی‌رنگ ، بی‌بو و در آب نامحلول که نقطه ذوب آن -182درجه سانتیگراد و نقطه جوش آن 162-درجه سانتیگراد است. متان از گروه هیدروکربنهای سیر شده زنجیری یا آلکانها میباشد که فرمول عمومی آنها CnH2n+2 میباشد. گاز طبیعی که در منازل وجود دارد و مورد استفاده قرار میگیرد، مخلوطی از هیدروکربنهای زنجیری سیر شده است که %95 از آن ، گاز متان است و در اثر ترکیب با گاز اکسیژن ، تولید گاز دی‌اکسید کربن و بخار آب و حرارت میکند.
مخلوطی از یک حجم از گاز متان و ده حجم از هوا در اثر جرقه ، تولید انفجار بسیار شدید می‌نماید که انفجار معادن زغال سنگ از آن ناشی میشود.
می‌خواهیم گاز متان را به صورت آزمایشگاهی تهیه کنیم.
وسایل مورد نیاز
کپسول چینی
هاون
ترازو
مثلث نسوز
لوله آزمایش بزرگ و مقاوم
چاقو
پنس یا انبر فلزی
گیره و پایه فلزی
سدیم استات (CH3COONa , 3H2O)
آهک زنده (CaO)
سود جامد (NaOH جامد)
شرح آزمایش
10 گرم سدیم استات متبلور را در یک کپسول چینی و روی مثلث نسوز حرارت دهید تا ذوب شده و آب تبلور را از دست بدهد. چراغ گاز را خاموش و پس از سرد شدن کپسول محتویات ، داخل آن را با نوک چاقو تراشیده و در یک هاون چینی همراه 3 گرم آهک زنده و 3 گرم سود جامد ، نرم کوبیده تا به صورت پودر در آید. مخلوط را در داخل یک لوله آزمایش بزرگ و مقاوم که دهانه آن را با در لاستیکی که از آن ، لوله باریک شیشه‌ای عبور داده شده است بسته‌اید، حرارت دهید.
در اثر حرارت ، مخلوط ذوب گردیده و پس از آن به مدت یک دقیقه همچنان عمل حرارت دادن را ادامه دهید تا هوای لوله کاملا خارج گردد و پس از آن ، گاز را مشتعل و سوختن گاز متان را مشاهده نمایید.
نتیجه آزمایش
واکنش تولید گاز متان در این آزمایش طبق واکنش زیر است:
CH3COONa + NaOH → Na2CO3 + CH4
از مخلوط آهک با سدیم هیدروکسید ، تولید آهک سُده (آهک سود دار) میشود که جاذب گازهایی نظیر CO2 ، SO2 است و به جای سدیم هیدروکسید در تهیه بسیاری از واکنش‌ها مثلا تهیه متان بکار می‌رود. گاز متان امروزه در زندگی بشر جایگاه بسیار مهمی دارد و در زندگی روزمره با این ماده حیاتی استفاده نماید.
تهیه رزین ملامین - فرمالدئید
هدف آزمایش
تهیه پلیمر ملامین
تئوری آزمایش
بسیاری از واکنشهای پلیمریزاسیون ، به موادی منجر می‌شوند که در صنعت ، کاربردهای بسیار مهمی دارند. تهیه پلیمر ملامین- فرمالدئید به ماده‌ای منجر میشود که روزانه در منزل و بیرون ، بسیار با آن مواجهیم. واکنش پلیمریزاسیون ملامین- فرمالدئید ، یک واکنش پلیمریزاسیون تراکمی میباشد.
اگر در جریان واکنش پلیمریزاسیون ، به همراه پلیمر ، مواد دیگری با اجرام مولکولی پایین تشکیل شوند و تغییر در ترکیب عنصری و ساختمانی پلیمر حاصل شود، پلیمریزاسیون از نوع مرحله‌ای یا تراکمی بوده و منومرهایی که به این ترتیب پلیمریزه می‌شوند، حاوی دو و یا چند گروه عاملی می‌باشند. ملامین یا 2 , 4 , 6 - تری آمینو - 1 , 3 , 5- تری آزید با فرمالدئید میتواند در محیط اسیدی یا بازی ، واکنش چند تراکمی انجام دهد و برحسب شرایط تنظیم واکنش ، پلیمر یک‌بعدی یا سه‌بعدی ایجاد کند.
وسایل مورد نیاز
حمام آبی
بالن 3 دهانه حاوی مبرد
کپسول چینی
ملامین
فرمالین
محلول هیدروکسیدسدیم 10%
گلیسیرین
روش آزمایش
داخل بالن 3 دهانه ، 22,5 گرم فرمالین (معادل با 0,3 مول فرمالدئید) می‌ریزند. بر روی آن ، 12,6 گرم (0,1 مول) ملامین ریخته و جهت تنظیم PH سیستم در 7,5 - 8,0 ، محلول هیدروکسید سدیم 10% می‌افزایند. سپس 2 دهانه بالن را مسدود کرده و مخلوط را به مدت 40 دقیقه در حمام آبی که دمای آن 95- 90 درجه سانتیگراد میباشد، قرار می‌دهند. بعد از زمان فوق ، دما را به 70 درجه سانتیگراد رسانده و دهانه‌های مسدود شده را باز کرده و به یکی از دهانه‌ها ، لوله‌ای ظریف (موجی) و به دیگری سیستم خلاء متصل می‌کنند.
در دمای 70- 60 درجه سانتیگراد و فشار 120- 100 میلی‌متر جیوه ، آب موجود در سیستم را از محیط عمل دور می‌کنند. مخلوط بدست آمده را به کپسول چینی ریخته و بر روی ان 2,0 گرم گلیسیرین افزوده، در دمای 150 درجه سانتیگراد و تا تشکیل مخلوطی سفت و سخت ، آن را حرارت می‌دهند. رزین سخت شده را در تکه های نازک جدا می‌کنند.
نتیجه آزمایش
ماده حاصله اولیه در صنعت کاربردهای فراوانی دارد. با افزایش دما و در PH اسیدی ، پلیمر یک‌بعدی به سه‌بعدی تبدیل میشود. با افزایش 20% کائولن تبدیل به "فرمیکال" میشود که ماده استخوانی روی میزهای کابینت است که در خلاء تحت فشار بالا ، پرس میشود. حال ، اگر %40-30 کربنات کلسیم اضافه کنیم، تبدیل به زیرسیگاری و مواد دیر‌اشتعال پذیر میشود که قیمت آن فوق‌العاده افت میکند، اما قدرت مکانیکی آن بالا می‌رود. کلید- پریز برق بدون استثنا از این ماده تهیه می‌شوند.
تهیه چسب اوره - فرمالدئید
هدف آزمایش
تهیه رزین (چسب) اوره - فرمالدئید
تئوری آزمایش
بسیاری از واکنشهای پلیمریزاسیون ، کاربردهای بسیار مهم و اساسی در صنعت دارند. یکی از پلیمرهای با کاربرد صنعتی ، چسب و بطور کلی انواع چسب‌هاست. فنوپلاست‌ها و آمینوپلاست‌ها که جزء پلاستیک‌ها بشمار می‌روند، می‌توانند بعنوان چسب بخاری بکار روند. رزین فنل - فرمالدئید (فنوپلاست) که از واکنش فنل با فرمالدئید در محیط اسیدی یا بازی و با ماکزیمم PH مساوی با 8,5 در صنعت تهیه میشود، میتواند بعنوان چسب بکار رود.
باید توجه داشت که برای استفاده از چسب بخاری ، انتهای مولکول باید گروه OH- داشته باشد. هرچه گروههای OH- آزاد (مربوط به گروه متیلول CH2OH- ) بیشتر باشند، قدرت چسبندگی چسب افزایش مییابد. اما این چسب ، یعنی چسب فنل- فرمالدئید در بازار یافت نمی‌شود و کاربرد صنعتی زیادی ندارد. علت آن ، بوی بد فنل است.
اما رزین اوره- فرمالدئید که از واکنش فرمالدئید با اوره در محیط اسیدی یا بازی بدست می‌آید، بعنوان چسب بخاری کاربرد صنعتی بسیار وسیعی دارد. در تهیه این چسب نیز هرچه گروههای OH- آزاد بیشتر باشد، چسب قدرت بیشتری خواهد داشت.
وسایل مورد نیاز
بالن 3 دهانه حاوی مبرد
کپسول چینی
اوره
فرمالین
محلول هیدروکسید سدیم10%
اسید استیک یخی
روش آزمایش
داخل بالن 3 دهانه ، 22,5 گرم فرمالین (معادل 0,3 مول فرمالدئید) می‌ریزند، بر روی آن ، 9,0 گرم (0,15 مول) اوره اضافه می‌کنند و بمنظور تنظیم PH مخلوط در 7,5 - 8 ، به مقدار کافی هیدروکسیدسدیم 10% می‌افزایند. دو دهانه بالن را با چوب‌پنبه مسدود می‌کنند و مخلوط را ، 2 ساعت در حمام آبی در دمای 80 درجه سانتیگراد قرار می‌دهند. سپس دما را تا 60 درجه سانتیگراد پایین می‌آورند. چوب پنبه‌ها را در آورده و به جای یکی از دهانه‌های بالن ، لوله‌ای مویین و دیگری را به سیستم خلا متصل می کنند.
در فشار 120-100 میلی‌متر جیوه و دمای 70-60 درجه سانتیگراد ، آب موجود در سیستم را از محیط عمل دور می‌کنند. مخلوط بدست آمده را به کپسول چینی ریخته و بر روی آن 0,3 گرم اسید استیک یخی اضافه نموده و 2 ساعت در دمای 45-40 درجه سانتیگراد ، 2 ساعت در دمای 55 - 50 درجه سانتیگراد و 2 ساعت در دمای 100 درجه سانتیگراد گرم می‌کنند تا چسب بدست آمده تبدیل به رزین گردد.
نتیجه آزمایش
مشخص است که چسب اوره - فرمالدئید که تهیه کرده‌اید، کاربرد صنعتی بسیار گسترده‌ای بعنوان چسب بخاری دارد. همچنین این چسب در صنعت نئوپان سازی بعنوان پایه اصلی صنعت (برای بهم چسباندن ذرات و تکه های چوب و ضایعات چوبی) بشمار می‌رود. رزین اوره- فرمالدئید نیز در کارهای تحقیقاتی و آزمایشگاهی کاربرد دارد.
این واکنش پلیمریزاسیون ، یک واکنش چند تراکمی یا پلی کنداسیون است که از واکنشهای رایج در صنعت و محصول ، یک پلاستیک است و پلیمر حاصل یک پلیمر یک بعدی است
گرانروی میزان تفاوت در چسبندگی
تئوری آزمایش
مایع ، درون یک ظرف ، شکل ظرف را به خود میگیرد. این توانایی حرکت یا جریان یافتن یکی از ویژگیهای بسیار مهم مایعات است. وسیکوزیته ( گرانروی ) ، اندازه مقاومت مایعات در برابر جریان یافتن است. در این آزمایش ، با استفاده از گرانروی مایعات خانگی، یک وسیکومتر خواهیم ساخت. وسیکومتر ، وسیله ای است که سرعت جریان مایعات را اندازه‌گیری میکند. با استفاده از سرعت جریان ، شاخص گرانروی را اندازه می‌گیریم که از نسبت گرانروی مایع مورد نظر به گرانروی آب بدست می‌آید.
هدف آزمایش
ساختن و استفاده کردن از یک وسیکومتر ( گرانروی سنج ) برای تعیین سرعت جریان یک حجم مشخص آب.
مواد لازم
یک ظرف شیشه‌ای که دهانه آن کمی ازدهانه بطری مایع ظرفشویی ، کوچکتر باشد.
قیچی
خط کش
ظرف شفاف پلاستیکی مایع ظرفشویی
زمان سنج ( کرونومتر )
بادر فشاری
خمیر مجسمه سازی
قلم ماژیک
آب
روش کار
انتهای بطری مایع ظرفشویی را ببرید.
ظرف را وارونه قرار دهید. با قلم ماژیک دو خط یکی به فاصله 2,5 سانتی‌متر زیر محل بریده شده و دیگری در فاصله 10 سانتیمتری زیر محل بریده شده بکشید.
کنار اولین خط ، کلمه « شروع » و کنار دومین خط کلمه « پایان » را بنویسید.
در ظرف مایع ظرفشوئی را ببندید.
اطراف لبه بالای ظرف شیشه‌ای را با خمیر مجسمه‌سازی بپوشانید.
بطری مایع ظرفشویی را وارونه روی در ظرف شیشه‌ای قرار دهید تا بطور عمودی روی خمیر مجسمه‌سازی قرار گیرد.
بطری را تا حدود 1,3 سانتی‌متر بالای خط شروع ، از آب سرد شیر پر کنید.
بطری را بلند کنید و در آن را باز کنید.
بسرعت ، بطری را روی ظرف شیشه‌ای قرار دهید.
هنگام رسیدن سطح آب به خط شروع ، زمان‌سنج را بکار بیندازید.
هنگام رسیدن سطح آب به خط پایان ، زمان سنج را قطع کنید.
این کار را سه مرتبه انجام دهید و میانگین میزان سرعت جریان آب سرد را بدست آورید.
نتایج
میانگین سرعت جریان آب در آزمایشی که مولف انجام داد، برابر 39,3 ثانیه بود. باید توجه داشت که سرعت جریان متغیر است و به نوع ظرف مورد استفاده بستگی دارد .
چرا؟
مدت زمانی که طول می کشد تا مایع از ظرف به سمت بیرون جریان یابد، به گرانروی مایع بستگی دارد. گرانروی یک مایع ، مقاومت آن مایع در برابر جریان یافتن است که علت آن هم اصطکاک بین مولکولهای مایع است. گرانروی هر مایع ، به ساختارهای مولکولهای مایع بستگی دارد. اگر مولکولها کوچک باشند و مانند آب ساختار ساده ای داشته باشند، بسرعت روی هم می‌لغزند، اما اگر مولکولها بزرگ و در هم پیچیده باشند، مثل روغن به‌آرامی روی هم حرکت می‌کنند.
مایعی که مولکولهای آن به‌سرعت روی هم می‌لغزند، دارای گرانروی کم و مایعی که مولکولهای آن به‌آرامی روی هم می‌لغزند، دارای گرانروی بالا هستند.
آزمایش کوپلیمریزاسیون رادیکالی
هدف آزمایش
تهیه کوپلیمری دارای خصوصیات بهتری از پلی متیل- متاکریلات و پلی آکریلونیتریل
تئوری آزمایش
کوپلیمرها را در صنعت برای بهتر نمودن خواص مواد بکار می‌برند. بعنوان مثال ، هموپلیمری (پلیمری با فقط یک نوع منومر) برای کاربرد بخصوص ، دارای خواص مناسبی میباشد، ولی یک یا چند خصلت آن ، زیاد مناسب نیست. در این هنگام ، کوپلیمری درست می‌کنند که خصلت‌های نامساعد را بهبود بخشد. بعنوان مثال ، پلی پروپیلن ایزوتاکتیک ، پلیمر با قدرت مکانیکی خوبی است، ولی قدرت رنگ‌پذیری ندارد. برای از بین بردن این نقیصه ، پروپیلن را هنگام کوپلیمریزاسیون با یک منومر دیگر ، کوپلیمره می‌کنند.
اکریلونیتریل بعنوان الیاف و با نام "اورلون" کاربرد دارد. آفینیته رنگرزی در این مولکول پایین میباشد، یعنی تمایل به گرفتن رنگ پایین است. برای بالا بردن آفینیته رنگرزی ، به مقدار کم با اسید اکریلیک (حدود %10) کوپلیمریزه می‌کنند. گروه اسیدکربوکسیلیک تمایل به گرفتن رنگ را در اورلون زیاد میکند، بدون اینکه به خواص دیگر پلی اکریلونیتریل صدمه بزند.
وسایل لازم
لوله آزمایش 50 میلی لیتری که بوسیله شعله از قسمت دهانه کشیده شده است.
بالن 100 میلی لیتری
مبرد
حمام آبی
متیل متاکریلات
آکریلونیتریل
بنزوئیل پراکسید و یا AIBN
استون
الکل متیلیک و یا الکل اتیلیک
روش آزمایش
داخل لوله آزمایشی که از قسمت دهانه (با شعله) کشیده شده است، 10 گرم ، متیل متاکریلات ، 5 گرم ، آکریلونیتریل و 0,05 گرم ، آغازگر ریخته و بادقت ، دهانه لوله آزمایش را با شعله می‌بندند. سپس لوله را با زرورق آلومینیومی پیچیده و بمدت 4 ساعت در حمام آبی به دمای 80 درجه سانتیگراد قرار می‌دهند. بعد از زمان مقرر ، لوله آزمایش را خارج نموده و پس از سرد شدن ، دهانه آن را بدقت شکسته و کوپلیمر حاصل را با یخ سرد کرده و بروش مکانیکی به تکه های کوچکتر تبدیل می‌کنند.
این تکه های کوچک را بهمراه استون در بالنی که به سر آن مبردی متصل شده، تحت تاثیر حرارت ، حل می‌کنند. بعد از سرد شدن محلول ، بوسیله الکل متیلیک و یا الکل اتیلیک (اتانول)، کوپلیمر را رسوب می‌دهند و در اتو خلاء در دمای 40 درجه سانتیگراد خشک کرده و توزین می‌کنند.
حمام آبی ظرفی است که در آن ، آب در حال جوشیدن است و ظرف مورد حرارت در روی آن ، تحت حرارت غیر مستقیم قرار دارد. اتو خلاء ، ظرفی است که مواد شیمیایی را در آن ، در شرایط بدون هوا و اکسیژن ، خشک می‌کنند.
نتیجه آزمایش
تهیه کوپلیمر فوق (با توجه به روش کار) به دقت بسیار زیادی نیاز دارد. عدم رسیدن هوا برای رسیدن به ماده مورد نظر بسیار مهم است. کوپلیمر حاصل در ضمن در استون قابل حل است. کوپلیمر فوق ، برای بهتر کردن خصوصیات مکانیکی پلیمر پلی اکریلونیتریل و رنگ‌پذیری بهتر مناسب است. بدون اینکه خواص پلی اکریلونیتریل دچار اشکال گردد.
آزمایش ولکانیزاسیون کائوچوی
هدف آزمایش
تهیه کائوچوی مصنوعی یا لاستیک سنتزی
تئوری آزمایش
پلیمرهایی که در مولکول آنها ، گروههای عاملی فعال یافت میشود، می‌توانند در واکنشهای شیمیایی شرکت نمایید. این نوع واکنشهای شیمیایی، خصوصیات پلیمر را در جهت دلخواه تغییر داده و امکان سنتز پلیمرهای جدید را فراهم سازند. کائوچوی طبیعی در شیره درختی به نام هوا (Hevea) وجود دارد و از پلیمر شدن هیدروکربنی به نام ایزوپرن بوجود می‌آید.
این پلیمر ، یک الاستیک است.
یعنی اگر از این پلیمرها توپی درست کنیم و به زمین بزنیم، ساعتها طول می‌کشد که مستقر شود. پس نمی‌توان از آن ، تایر ماشین درست کرد. بنابراین باید از آن یک پلیمر مشبک درست کنیم و از الاستیسیته آن بکاهیم. برای این کار ، کائوچو را با گوگرد حرارت میدهیم. در نتیجه کائوچو را به الاستیک تبدیل میکنیم. حرارت دادن کائوچو با گوگرد و تولید لاستیک را اصطلاحا Volcanization می نامند که به معنای "پل زدن" و عمل پخت لاستیک است. به همین دلیل ، لاستیک حاصل را نیز "کائوچوی ولکانیزه" گویند.
نتیجه این کشف و واکنش پلیمریزاسیون ، تولید مواد لاستیکی مختلف مثل لاستیکهای توپر ، پوتین و.. میباشد. بعدها ، در سال 1888 ، خواص مکانیکی لاستیکهای تهیه شده ، با استفاده از کربن سیاه بعنوان یک ماده پرکننده و افزدنی ، بسیار بهبود بخشیده شده ، نهایتا لاستیکهای بادی دانلوب (تیوپ) تهیه شد. بعد از آن لاستیکهای سنتزی از جمله لاستیک 1و3-بوتادین-استایرن تهیه شد که اکنون مصرف این لاستیک‌ها در صنعت بسیار بالاست. به موازاتی که مصرف لاستیکهای سنتزی بالا می‌رود، مصرف لاستیکهای طبیعی پایین می‌آید. چون لاستیکهای سنتزی از نظر اقتصادی بسیار مقرون به صرفه‌اند.
وسایل مورد نیاز
ارلن
سه عدد بشر
کائوچوی 1و3بوتادین- استایرن
بنزین
کلرید گوگرد SCl2
روش آزمایش
داخل یک ارلن 2,0 گرم ، 1و3 بوتادین- استایرن را در 100 میلی‌لیتر بنزن حل می‌کنند. محلول را بطور مساوی ، داخل 2 بشر پخش می‌کنند. به یکی از بشرها 1 میلی‌لیتر کلرید گوگرد می‌افزایند. بعد از 5 دقیقه ، گرانروی محلول حاوی کلرید گوگرد افزایش مییابد و بعد از گذشت 10 دقیقه به شکل ژل در آمده و پس از 20 دقیقه کاملا جامد میشود.
نتیجه آزمایش
تولید کوپلیمر فوق ، از نظر صنعتی اهمیت فراوان دارد. مصرف صنعتی فراوان این نوع لاستیک سنتزی بسیار بالاست. مصرف این کوپلیمر در سال 1941 صفر بود. ولی در سال 1945 به 700000000 کیلوگرم رسید و اکنون رقم‌های نجومی دارد.
آزمایش پلیمریزاسیون زنجیری متیل متاکریلات
هدف آزمایش
تهیه پلی متیل متاکریلات بروش نوری
تئوری آزمایش
بطور کلی ، پلیمریزاسیون زنجیری به واکنش ترکیب مولکولهای منومر با یکدیگر و تشکیل مولکولهای بزرگ پلیمری گفته میشود. در این روش ، تغییری در ترکیب عنصری بوجود نمی‌آید و در روند پلیمریزاسیون به هیچ وجه ، محصول جانبی بدست نمی‌آید. واکنش پلیمریزاسیون زنجیری برای ترکیباتی که دارای یک یا چند بند سیر نشده می‌باشند، مورد استفاده قرار میگیرد.
پلیمریزاسیون ، تنها مختص ترکیباتی که در آنها ، بند دوگانه بین دو اتم کربن واقع است، نمی‌باشد، بلکه در مورد بندهای دوگانه مابین کربن و عنصر دیگر نیز بوقوع می‌پیوندد. این مورد ، حالتی استثنایی میباشد و در این مقوله ، تنها بذکر پلیمریزاسیون ترکیباتی که بند دوگانه مابین دو اتم کربن قرار دارد توجه داریم. در این روش ، بعلت بالا بودن سرعت واکنش نسبت به روشهای دیگر ، میتوان به اجرام بسیار بالایی دست یافت.
وسایل مورد نیاز
4 لوله آزمایش که بوسیله شعله از قسمت وسط کشیده شده‌اند.
4 عدد بشر 100 میلی لیتری
لامپ جیوه
پایه فلزی
متیل متاکریلات
بنزن
اتر نفت
هپتان و یا هگزان
روش آزمایش
داخل چهار لوله آزمایش ، 5 گرم ( 5,3 میلی لیتر ) ، متیل متاکریلات میریزیم. بکمک شعله ، دهانه لوله‌های آزمایش را بادقت می‌کشیم و می‌بندیم و به پایه فلزی متصل میکنیم. بوسیله لامپ جیوه‌ای ، لوله آزمایش شماره 1 ( لوله‌های آزمایش را شماره‌گذاری کرده‌ایم ) را بمدت دو ساعت ، لوله آزمایش شماره 2 را بمدت چهار ساعت ، لوله آزمایش شماره 3 را بمدت شش ساعت و لوله آزمایش شماره 4 را بمدت هشت ساعت ، تحت تشعشع قرار میدهیم.
بعد از پایان موعد مقرر ، دهانه لوله‌های آزمایش را بدقت باز میکنیم. بر روی هر کدام از لوله‌های آزمایش ، 20 میلی لیتر بنزن ریخته و پلی متیل متاکریلات حاصل شده را در آن حل میکنیم. بعد از انحلال ، پلیمر را بداخل بشرهای 100 میلی لیتری منتقل میکنیم و بکمک 50 الی 60 میلی لیتر اتر نفت ، هپتان و یا هگزان ، پلیمر را رسوب میدهیم. رسوب پلی متیل متاکریلات را بدقت جدا می کنیم.
نتیجه آزمایش
پلیمر پلی متیل متاکریلات از طریق پلیمریزاسیون زنجیری حاصل شد که در اینجا ، بطریق پلیمریزاسیون نوری بود. پلیمر حاصل در سرویسهای حمام و همینطور در لنزها مورد استفاده قرار میگیرد.
آزمایش تیتر کردن اسید و باز
تئوری آزمایش
در روش تیتر کردن سلولی با غلظت مشخصی به محلول دیگر اضافه میشود تا واکنش شیمیایی بین دو ماده حل شده کامل گردد. محلولی که غلظت آن مشخص باشد، محلول استاندارد است. در عمل تیتر کردن ، محلول استاندارد را از یک بورت به محلولی که باید غلظت آن اندازه گرفته شود، می‌افزایند و این عمل تا وقتی ادامه دارد که واکنش بین محلول استاندار تیتر شونده کامل شود. پس با استفاده از حجم و غلظت محلول استاندارد و حجم محلول تیتر شونده ، غلظت محلول تیتر شونده را حساب می‌کنند.
وسایل لازم
بورت 50 میلی لیتر
بالون ژوژه 100 میلی لیتری و 50 میلی لیتری
ارلن مایر 250 میلی لیتری
بشر 100 میلی لیتری
ترازوی دقیق
مواد شیمیایی لازم
تیتر ازول کلریدریک اسید 0،1 نرمال
سود
اگزالیک اسید خالص
فنل فتالئین
روش آزمایش
بخش اول :
تعیین نرمالیته سود مجهول
نمونه مجهول سود (NaOH) در بالون ژوژه 100 میلی لیتری را با آب مقطر به حجم رسانده ، هم می‌زنیم. پس یک بورت 25 میلی لیتری را ابتدا با آب مقطر سپس با محلول سود تهیه شده شستشو میدهیم و توسط گیره به پایه متصل میکنیم. داخل بورت ، محلول سود ریخته ف محلول را در صفر تنظیم میکنیم.
در نوک بورت نباید حباب هوا وجود داشته باشد. در صورت وجود داشتن هوا در نوک بورت باید شیر بورت را کمی باز کرد تا نوک بورت از مایع پر شود.
در موقع خواندن بورت ، چشم باید در امتداد سطح مایع بوده و عدد مقابل خط زیر سطح مقعر مایع خوانده شود.
حال یک ارلن مایر که پیپت 10 میلی لیتری و با کلریدریک اسید 0،1 نرمال شستشو داده ایم، 10 میلی لیتر کلریدریک اسید 0،1 نرمال می ریزیم. سپس 2 قطره فنل فتالئین اضافه میکنیم. ارلن را زیر بورت قرار داده ، با دست چپ بشر بورت را باز میکنیم تا قطره قطره محلول سود به محلول اسید اضافه شود و با دست راست ، ارلن را به‌آهستگی حرکت دورانی میدهیم. طی این عمل ، محلول داخل ارلن ، رنگ ارغوانی (صورتی رنگ) میشود و این نشانگر بازی شدن محلول داخل ارلن است. افزایش سود را متوقف کرده و حجم سود مصرفی را از روی بورت می‌خوانیم.
از فرمول زیر نرمالیته سود مجهول به‌راحتی محاسبه میشود:
اسید V * اسید N = سود V * سود N
اسید V * اسید N /سود N = سود N
بخش دوم :
تعیین نرمالیته اگزالیک اسید
یک گرم اگزالیک اسید را داخل بشر 100 میلی لیتری ریخته و کمی آب مقطر به آن اضافه میکنیم تا حل شود و سپس محلول را به یک بالون ژوژه 50 میلی لیتری انتقال داده و به حجم می‌رسانیم. توسط پیپت ژوژه ، 10 میلی لیتر از این محلول را داخل ارلن مایر 250 میلی لیتری میریزیم و دو قطره فنل فتالئین به آن اضافه میکنیم. سپس بورت را از سود با نرمالیته معلوم پر میکنیم و محلول داخل ارلن را با آن تیتر میکنیم.
روش تیتر کردن به این صورت است که طبق بخش اول ، سود را قطره قطره به محلول داخل ارلن افزوده تا صورتی کمرنگ ایجاد شود. سپس حجم بورت را یادداشت میکنیم. نرمالیته اسید با استفاده از رابطه زیر به‌سادگی حاصل میشود.
سود V *سودN = اسید V * اسید N
سود V *سود N / اسیدN = اسید
نتایج آزمایش
با استفاده از رابطه فوق با داشتن حجم اسید ، حجم و نرمالیته باز میتوان نرمالیته اسید را بدست آورد.
با معلوم بودن حجم باز و نرمالیته و حجم اسید به‌راحتی میتوان نرمالیته باز را محاسبه کرد.
در رابطه فوق برای حجم از هر واحدی میتوان استفاده کرد، مشروط بر اینکه هر دو حجم ( یعنی اسید V و باز V) دارای یک واحد باشند.
در محلول که دارای نرمالیته یکسان باشند، با حجم‌های مساوی بر یکدیگر اثر می‌کنند.
بررسی خواص اسیدها
بررسی خواص بازها
تجزیه حجم سنجی
تیتراسیون
سود و پتاس
مولاریته
نرمالیته
روشی ساده جهت اكسید سریع طلا
آیا میدانید طلا هم مانند دیگر فلزات اکسید شونده به ساده گی اکسید می شود ؟
طلا در یک جمله کوچک از عناصری است که درطبیعت بدلیل عدم پذیرش هیدروژن محیطی قالب فلزی خودرا حفظ کرده ودر صورت پذیرش به خلوص طلا اضافه می شود.
انجام یک آزمایش ساده جهت اکسید کردن طلا !
1- تیغه طلای خالص به وزن مشخص .
2- مقدار مشخص آب مقطر.
3- چند قطره اسید سولفوریک مر ک .
4- مقدار100میلی گرم نمک naclخالص
5- ظرف نا رسانا .
6- الکترودی از کربن.
7-منبع تغذیه جریان الکتریکی DC به مقدار سه ولت.
برای انجام آزمایش در ظرف آب ونمک واسید را مخلوط کرده وتیغه طلا را در الکترود آند مثبت قرار وکربن را در الکترود منفی میدهیم که با عبور جریان ازالکترودها در کاتد گاز هیدروژن آزاد می شود ودر آند هم زمان گاز اکسیژن آزاد وطلا به صورت محلول زرد ی در آب حل می شود که این محلول اکسید طلا می باشد که خود اکسید کننده بسیار قوی هست .
اگر دوظرف جداگانه داشته باشییم که الکترولیت همان الکترولیت گفته شده باشد ولی بجای طلا درآندازمس استفاده کنیم در رقابت برای اکسید شدن بین طلا ومس مشاهده میشود که طلا در این عمل پابپای مس اکسید می شود .
روش تولید آمونیوم کلراید گرید دارویی
طرح تولید آمونیوم کلراید دارویی
مواد لازم :
الف)اسید کلریدریک صنعتی
ب)محلول آمونیاک صنعتی
پ)آب اکسیژنه
ت)آب مقطر
توضیحات:
محلول آمونیاک را در یکی از راکتورها که مطابق شکل از طریق لوله به هم اتصال پیدا کرده اند میریزیم و راکتور را روشن میکنیم سپس به جداره راکتور بخار اعمال مینماییم تا گاز آمونیاک تولیدی از طریق لوله deep pipe به راکتور دوم که حاوی اسید کلریدریک صنعتی میباشد انتقال یابد. و واکنش تا زمانی که PHمحیط اسید به 8-5/7برسد ادامه مییابد.
-دقت گردد به دلیل گرمازا بودن واکنش مابین اسید و آمونیاک به جداره راکتور حاوی اسیدcooling water
اعمال گردد.
- دمای راکتور حاوی آمونیاک نباید از 60 درجه سانتی گراد بالاتر برود چون در اینصورت آمونیاک تمام شده و ناخالصی های آلی وارد محیط واکنش خواهد شد.
- راکتور حاوی اسید حتماً بایستی برای جلوگیری از خوردگی از نوع glass lineباشد ولی در صورتی که راکتور حاوی آمونیاک کاملاً ایزوله باشد میتوان از نوع راکتور استیل استفاده کرد.
پس از اطمینان از اینکه واکنش پایان یافته وبه pH=7.5-8 رسیده ایم مقدار 1/0 درصد مقدار اسید مصرفی به محیط واکنش آب اکسیژنه اضافه می نماییم.
- آب اکسیژنه بایستی در دمای پایین تر از 40درجه سانتی گراد به محیط اضافه گردد، چون امکان تجزیه شدن آن وجود دارد
پس از اضافه شدن آب اکسیژنه به مدت نیم ساعت میکس خواهد شد وبه میزان 15درصد آب اضافه میشود وبه یک مخزن دیگر برای ته نشینی انتقال میدهیم ، پس از 12 ساعت محلول از طریق فیلتر به کریستالیزور (راکتور کریستالگیری ) انتقال مییابد .تغلیظ تا رسیدن به نقطه ایی که رنگ محلول به سفیدی تغییر می یابد(حدود 3/1 مقدار اولیه) ادامه پیدا میکند و پس از سرد کردن تا دمای حداقل 30 درجه سانتی گراد سانتریفیوژ میگردد ودر دمای زیر 85درجه سانتی گراد خشک میگردد.
-آب مقطر مورد استفاده میتواند آب تغلیضی در بچ قبلی باشد.
راندمان واکنش در صورت انجام درست عملیات بر اساس اسید مصرفی حداقل 90درصد خواهد بود.
هیپو کلریت سدیم( آب ژاول)
هیپو کلریت سدیم( آب ژاول)
1.)مخزن آب ونمک
4.)الکترولیز
2.)تصفیه آب نمک
5.)راکتور تهیه هیپو کلریت سدیم
3.)محلول اصلی الکترولیز
6.)بسته بندی
ویژگیهای فرایند . نکات فنی وشرایط عملیاتی:
در فرایند کلر آلکالی با استفاده از نمک طعام که ماده اولیه این واحد می باشدو پس از استخراج از معادن بصورت نمک آسیاب شده به کار خانه حمل می گردد عمل الکترو لیز انجام می شود .نمک در مخازن مخصوص در آب حل شده و بصورت اشباع با غلظت 300 گرم در لیتر می آ ید .سپس این محلول تصفیه و درنهایت الکترولیز می شود. نمک اولیه 98 % خلوص داردو بیشتر ناخالصیهای موجود در نمک یونهای منیزیم وکلسیم می باشد این خالص سازی از هزینه بالایی بر خوردار است .چرا که نباید سختی آب برای ورود به پروسس الکترولیزبیشتر از50 قسمت در بیلیون (50ppb) باشد در نتیجه جهت تشکیل رسوبهای کربنات کلسیم و کربنات منیزیم از کربنات سدیم و سود جهت کنترل PH استفاده می شود .بدین تر تیب تمامی کاتیونهای ناخالصی در زیر تانک جمع می شوند .از مواد دیگر مزاحم غشا الکترو لیز سولفات سدیم میباشد که مقدار آن در نمک نباید از 0.7%بیشتر باشد.
الکترولیز با استفاده از غشا پیشرفته ممبراین memberane
(غشا هایی که بصورت انتخابی یونها را از خود عبور می دهند)صورت میگیرد به همین سبب محصو لات تولید شده دارای خلوصی بالا ومطابق استاندارد های بین المللی می باشد . علاوه بر تفاوتهایی که در طراحی مکانیکی سیستم های ممبراین با روش جیوه ای است.مزیت این روش عاری بودن محصو لات از اکسید جیوه و همچنین صرفه جویی در مصرف انرژی است .در عین حال با مصرف بسیار بالای آب و برق در پروسه ،آب و برق مصرفی را نیز باید جزو مواد اولیه این واحد بشمار آورد. بخش اصلی این واحد سلول الکتریکی است که با استفاده از خاصیت غشائی انتخاب یون عمل میکند.سلول بکار رفته توسط واحد سازنده غشاء اسید می باشد که (NAFION) پروفلوئورسولفونیک اسید دارای قدرت مکانیکی بالا مصرف انرژی پائین و راندمان بالاست . علاوه بر این هوا نیز بدون وارد آوردن خسارت می تواند غشاء را خشک کند .
از محصولات واکنشهای انجام شده درالکترولایزرها گاز کلر.هیدروژن و محلول محلول سود سوز آور است که مواد دیگری از آنها قابلیت تولید دارد.
NACLO-) -1 )محلول آب ژاول:هیپو کلریت سدیم
ازترکیب محلول سود سوزأور باگاز کلر در برج مخصوص
HCL ) -2 اسید کلرید ریک: جوهر نمک
از ترکیب مستقیم گاز کلر و هیدروژن بدست می آید این واکنش می تواند در یک را کتور انجام بگیرد.
Cl2) -3 ) کلر مایع:
گاز کلر پس از فشرده شدن توسط کمپرسور ، وارد برج خشک کن شده با اسید سولفوریک 98 % کاملاً خشک و به کندانسور هدایت میگردد سپس تا 31 سانتیگراد سرد و به حالت مایع در می آید.
4 -(FeCl3) کلرور فریک :
از ترکیب اسید سولقوریک با آهن،کلرور فرو تهیه و سپس آنرا با گاز کلر اکسید نموده تا به کلرورفریک با غلظت 40 % تبدیل گردد.
5 -محلول سود سوز آور:(کاستیک سودا محلول NaoH) این محلول در کاتد الکترولیز با غلظت 30 % تهیه ودر واحد تغلیظ کننده اولیه به 45 % تبدیل میگردد
6 -سود پرک:کاستیک سودا پرک .
فرمول ساخت مايعات ظرفشويي و راهنماي لكه برها
مایع ظرف شوئی
مایعات مخصوص ظرف شوئی
برای تهیه مایعات ظرف شوئی معمولاً از پاک کننده های تهیه شده از اسید سولفونیک یا مواد مشابه دیگر مانند «10- Demelan – CB» ساخت کشور اسپانیا استفاده می کنند.
مقدار ماده فعال در محلولهائی که در بازار عرضه می شود در حدود 60 درصد است. برای تهیه مایعات ظرف شوئی محلول آماده فوق را با نسبتهای مشخص با آب و مقداری رنگ و اسانس معطر مخلوط می کنند و در بطریهای یک لیتری به بازار می فرستند، معمولاً اسید سولفونیک را به مقدار دقیقی از سود سوزآور خنثی می کنند به طوری که PH آن در حدود 7 باشد و برای آنکه کمتر به دست آسیب برساند به میزان نیم درصد لانولین به آن اضافه می کنند.
مقدار ماده فعال در محصولات نهائی برای عرضه در بازار مصرف باید بین 14 تا 18 باشد، در این صورت اگر مقدار ماده فعال در محلول اولیه همچنانکه گفته شد به میزا ن60 درصد باشد 30 درصد از این ماده را با 70 درصد آب مخلوط می کنند و محصولی که به دست می آید دارای ماده فعال 18 درصد خواهد بود.
میزان غلظت محلول به مقدار ماده فعال موجود در آن بستگی دارد. اما برای بالا بردن غلظت می توان از کلرید سدیم یا نمک طعام نیز استفاده نمود.
کمترین مقدار نمک در محلول برای به دست آوردن بیشترین غلظت در جدول زیر خلاصه شده است:
مقدار نمک طعام
درصد 65/1 – 45/1
درصد 60/1 – 20/1
درصد 60/1- 20/1
درصد 20/1- 00/1
درصد 10/1- 90/0
درصد 00/1- 80/0
درصد 95/0 – 70/0
درصد 80/0 – 60/0
درصد 60/0- 4/0
مقدار ماده فعال مورد نظر در ماده تجارتی (10- Demelan – CB)
8 درصد
20/1 10 درصد
12 درصد
15 درصد
17 درصد
20 درصد
5/22 درصد
25 درصد
30 درصد
برای مخلوط کردن مواد حتماً ظرفها باید از فولاد زنگ نزن و بشکه ها، لوله ها، بهم زنها و سایر وسایل بسته بندی از پلاستیک ساخته شده و هرچند روز یک بار کاملاً شست و شو شود.
افزودن مداری نیپاژین به عنوان ماده محافظ الزامی است.
علاوه بر اسید سولفونیک از مواد دیگری به نام کوکونات دی اتانول آمید (کامپرلان ک د) Kamperlan K D coconut diethlamid from fatty acids نیز استفاده می شود.
--------------------------------------------------------------------------------
فرمول تهیه مایع ظرف شوئی
(اسید سولفونیک 60 درصد) 250 کیلو نمک طعام8 کیلو
آب مقطربه مقدار لازم رنگ از نوع زرد1کیلو
اسانس لیمو1 کیلو
--------------------------------------------------------------------------------
فرمول تهیه مایع مخصوص ماشین ظرف شوئی
200 کیلو دملان ام ب 12 250 کیلو ایزوپروپانول
490 لیتر آب مقطر 60 لیتر اسید سیتریک
1 لیتر اسانس کاج 1 لیتر رنگ آبی مخصوص
جدول راهنمای لکه برها
ردیف
نوع لکه
روشها و نوع لکه برها
1
لکه نوار چسب
روش مندرج در بند A
2
لکه خون
روش مندرج در بند 8- E و بند A
3
آدامس – موم - شمع
روش مندرج در بند 3- E و بند A
4
شکلات و قهوه
روش مندرج در بند 8- Eو 5- E و B
5
انواع مدادهای رنگی
روش مندرج در بند3-E و بند A
6
لاک ناخن
روش مندرج در بند 7- E
7
لکه آب میوه
روش مندرج در بند B و بند C
8
لکه چربی
روش مندرج در بند A
9
جوهر خودکار
روش مندرج در بند 4- E و بند A
10
جوهر خودنویس
روش مندرج در بند D وم بند B
11
لکه ماتیک (روژ لب)
روش مندرج در بند A و بند C
12
لکه رنگ نقاشی
روش مندرج در بند A مخصوصاً تربانتین
13
زنگ آهن
روش مندرج در بند 2- E
14
واکس کفش
روش مندرج در بند A و بند 1- E و B
15
لکه قیر
روش مندرج در بندA
16
چای
روش مندرج در بندB
تقریباً همه انواع لکه ها را می توان با شستن فوری با اب نیمگرم تا حدود ممکن کمرنگ نمود و از تثبیت آن جلوگیری کرد و از آن پس برای زدودن باقیمانده لکه با توجه به نوع آن با یکی از مواد زیر اقدام نمود.
A: به کار بردن حلالها
لکه های چرب و روغنی را می توان با استفاده از حلال نفتا، بنزین، الکل، تتراکلرید کربن، تربانتین یا سایر لکه برهای مخصوص که در بازار برای انی منظور عرضه می شود برطرف نمود.
توجه: همه حلالها یا آتشگیر هستند و یا به هنگام مصرف دود مسموم کننده تولید می کنند. بنابراین این قبیل مواد را نباید در مجاورت آتش یا در فضای بسته مورد استفاده قرار داد.
طرز کاربرد حلالها این است که ابتدا پارچه آلوده به لکه را روی یک حوله سفید یا پارچه سفید پنبه ای طوری قرار دهید که طرف ملکوک به جانب حوله قرار گیرد. چند قطره از حلال را از پشت لکه روی آن بچکانید و یک تکه پارچه آلوده به حلال نیز روی آن قرار دهید و پس از چند لحظه محل پارچه را روی حوله عوض نموده و این کار را تکرار کنید تا لکه کاملاً پاک شود.
B: استفاده از رنگ برها (سفید کننده ها)
لکه های رنگی که با شست و شو از بین نمی رود غالباً با سفید کننده ها (یا اکسید کننده ها) زدوده می شود. این روش را می توان فقط در صورتی که پارچه سفید یا پارچه رنگی مقاوم در برابر رنگ بر ها آلوده به مواد رنگی شده باشد مورد استفاده قرار داد.
در مورد پارچه های رنگی ابتدا باید مقاوم بودن آن را در برابر رنگ برها آزمود. برای این کار می توان قسمتی از زوایای پنهان لباس را که از بین رفتن رنگ لطمه ای به آن وارد نمی سازد با رنگ بر آغشته نموده و از ثبات رنگ آن اطمینان حاصل نمود.
1- یک سفید کننده‌ملایم را می توان با حل کردن یک قاشق غذاخوری سدیم پربرات در یک فنجان آب گرم تهیه نمود.
2- با افزودن دو قاشق غذاخوری پراکسید هیدروژن در یک فنجان آب گرم می توان رنگ بر غلیظ تری تهیه نمود.
3- یک قاشق مرباخوری از پودر هیپوکلریت در یک فنجان آب می تواند لکه های سرسخت را از بین ببرد.
در کابرد رنگ برها باید به مدت 15 تا 30 دقیقه تامی کرد تا اثر خود را ظاهر سازد.
توجه: پس از کاربرد سفید کننده ها و قبل از اتو کردن پارچه حتماً‌محل لکه را بشوئید و آب بکشید.
C: مواد دگرگون کننده
لکه های مقاوم در برابر رنگ برها در روی پارچه سفید را می توان با ماده «زداینده» از میان برداشت. این نوع لکه برها که غالباً در فروشگاهها عرضه می شود طبق دستور استعمال خود باید مورد عمل قرار بگیرد. این نوع مواد را روی پارچه های رنگی نباید به کاربرد مگر آنکه قصد تغییر رنگ تمامی پارچه در بین باشد.
D: پودرهای لباس شوئی
بسیاری از لکه ها را با استفاده از پودر لباس شوئی و آب داغ می توان برطرف نمود. لکه های چربی و لکه ها یا نوارهای زرد رنگ روی یقه پیراهن از این قبیل هستند.
E: روشهای مخصوص لکه بری (با استفاده از جدول مندرج در پایان فصل)
در زیر پاره ای روشهای مخصوص برای زدودن انواع لکه ها پیشنهاد می شود که طریقه استفاده از هر نوع را در جدول در پایان این فصل خواهدی یافت.
1- ابتدا لکه را با آب گرم بشوئید، یک قطعه صابون مرطوب روی آن بکشید و محل را با انگشت مالش دهید.
2- مقداری نمک طعام روی لکه بپاشید، سپس مقداری آب لیمو روی آن بریزید و بگذارید چند دقیقه باقی بماند، آنگاه پارچه را در مقابل آفتاب بگذارید و یا آنکه محل را با محلول اسید اگزالیک مالش دهید(توجه داشته باشید محلول اسید اگزالیک سمی است) و بعد از ده دقیقه آب بکشید.
3- مواد اضافی لکه را با چاقوی کند از روی پارچه بتراشید، سپس حلال یا ماده پاک کننده را طبق دستورالعمل مندرج در بند A به کار برید.
4- از مواد پاک کننده «همه کاره» که در فروشگاهها عرضه می شود استفاده کنید و محل را آب بکشید.
5- محل لکه را برای مدت یک ساعت در آب گرم خیس کنید. سپس آن را در محلول یک قاشق غذاخوری آمونیاک در یک گالن آب قرار بدهید و بعد با اب کاملاً بشوئید.
6- با اسفنج آغشته به الکل لکه را مالش دهید و سپس با یکی از انوع سفید کننده های مندرج در بند B بقیه لکه را پاک کنید.
7- از استون یا ماده پاک کننده لاک ناخن بر طبق روش مذکور در بند A استفاده کنید.
توجه: انواع پارچه های ساخته شده از فیبرهای استات سلولز در مقابل استون حساس هستند و کاربرد استون موجب ضایع شدن نسج پارچه می شود. این قبیل پارچه ها را باید قبلاً مورد آزمایش قرار داد.
8- از محلول آنزیمها یا پپسین که در فروشگاهها عرضه می شود استفاده کنید.
9- از چند قطره تنطورید استفاده کنید و پس از چند دقیقه آب بکشید و یا آنکه محلول هیپوکلریت عکاسان یا «تیوسولفات سدیم» به کار ببرید (مقادر دو قاشق غذاخوری در یک فنجان آب داغ)
10- برای مدت 10 دقیقه محل لکه را داخل گلیسیرین گرم قرار دهید، با انگشتان دست خود محل لکه را مالش دهید و با آب و صابون شست و شو دهید.
