نگاهی به رابطه تغذیه و مزاجهای بدن
طبیعت سرد و گرم بدن
محققانی که در این زمینه تحقیق کرده‌اند، معتقدند افراد گرم‌مزاج به مصرف مواد غذایی سرد تمایل دارند و در صورت مصرف غذاهای گرم مثل شکلات، عسل و خرما، دچار التهاب و گر گرفتگی می‌شوند و همچنین افرادی که سرد مزاج هستند، با مصرف غذاهای سرد مثل ماست و ترشی دچار ناراحتی‌هایی نظیر درد استخوان‌ها یا ضعف و بی‌حالی می‌شوند.
به گزارش ایران، براین اساس است که توصیه می‌شود افرادی که طبیعت گرم صفراوی یا دموی دارند، غذاهای سرد مصرف کنند تا گرمی آنان تعدیل شود و افرادی که طبع سرد بلغمی یا سوداوی دارند، غذاهای گرم مصرف کنند و یا با مخلوط غذاهای سرد و گرم، اثر سردی و گرمی خنثی شود.
سردی و گرمی که در طب جدید با عنوان غذاهای کم کالری و پرکالری نام برده می‌شود، واقعیت غیر قابل انکار است و به عقیده محققان، در صورت پیروی از الگوهای صحیح، افراد از مصرف مواد غذایی مختلف بهره‌مند خواهند شد.
دکتر سید اشرف‌الدین گوشه‌گیر، عضو مؤسسه طب اسلامی با تأیید این مطلب که برخی افراد طبع سرد و برخی دیگر طبع گرم دارند، معتقد است: هر فرد به صورت تجربی قادر است تا طبیعت خود را شناسایی کند تا براین اساس، از ناهماهنگی بین مواد غذایی و عوارض حاصل از آن پیشگیری کند. همان طور که گفته شد، افرادی که طبیعت گرم دارند، تحمل گرما را ندارند و به مصرف مواد غذایی خنک و سرد تمایل دارند، زیرا این گونه مواد غذایی انرژی کمتری دارد اما افرادی که طبیعت سرد دارند، سرمایی هستند، آب و هوا و مواد غذایی گرم برای آنان مناسب‌تر است و تمایل آنان به مصرف مواد غذایی گرم و پرانرژی است.اساتید طب سنتی درخصوص علت بروز این پدیده در افراد، معتقد هستند مزاج افراد یا مادرزادی و یا اکتسابی است.
دکتر مجید انوشیروانی، دستیار تخصصی طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی ایران در این باره می‌گوید: صفات مادرزادی مزاج انسان، حاصل ترکیب صفات کیفیتی مزاج والدین و تأثیر محیط در دوران رشد جنینی است. به معنای عام و کلی شامل محیط جغرافیایی و شرایط اقلیمی، تغذیه، میزان خواب و بیداری و فعالیت و استراحت مادر و رویدادهای روانی مادر و... است.
وی با بیان این که نوع طبیعت افراد وراثتی است، ادامه می‌دهد: با توجه به این که در فلسفه طب سنتی گرمی و سردی کیفیت‌های فاعله هستند، باید آنها را در فرآیند توارث ژنی، صفات غالب بدانیم.بنابراین مزاج فرزند یک زوج که هر دو مزاج گرم دارند، حتماً گرم خواهد بود و تنها در صورتی مزاج فرزند آنها سرد خواهد شد که مادر در دوران بارداری بشدت تحت تأثیر عوامل سردی‌آور قرار داشته و به بیماریهای رحم یا مغز و کبد دچار شده باشد. البته ممکن است فردی که گرم مزاج مادرزادی بوده است، در دوران زندگی‌اش تحت تأثیر شرایط زیستی و یا روحی و روانی و عارضه‌های دیگر تغییر مزاج دهد و مزاج جدیدی را اکتساب کند.
از سوی دیگر طبق نظر حکمای طب سنتی ایران، بدن همه موجودات و انسان‌ها از چهار ماده اصلی ساخته شده است که عبارتند از خاک، آب، هوا و آتش که هر کدام از این ارکان دارای کیفیت خاص خود می‌باشد.دکتر حسین رضایی‌زاده، دستیار تخصصی طب سنتی در دانشگاه علوم پزشکی ایران، با بیان این که کیفیت خاک را سرد و خشک، آب ، سرد وتر، هوا ، گرم وتر و آتش را گرم خشک در نظر بگیریم، می‌گوید: «اگر بدن انسان از مقادیر متناسب خاک، آب، هوا و آتش ترکیب شده باشد، مزاج معتدل به‌وجود می‌آید و اگر یکی بر دیگری برتری داشته باشد، مزاجهای چهارگانه اصلی که عبارتند از مزاج سوداوی، بلغمی، دموی و صفراوی، ایجاد می‌شوند.»
به گفته این متخصص طب سنتی در شخص سوداوی خشکی، در بلغمی سردی و تری و در فرد دموی گرمی و تری و نهایتاً در شخص صفراوی گرمی و خشکی غلبه دارد که این کیفیات یعنی سردی و گرمی و تری و خشکی موجب بروز علائمی در فرد می‌شود.»
طب جدید در تحقیقات خود در زمینه ریشه‌های بروز سردی و گرمی در افراد بر تجربه‌های قدما مهر تأیید زده است، هر چند که تحقیقات در این زمینه اندک است و به گفته دکتر انوشیروانی تبیین دقیق‌تر این مسائل و وراثتی بودن مزاج افراد نیازمند مطالعات تخصصی‌تر و گسترده‌تر است که در صورت ادامه مطالعات و رسیدن به یافته‌های جدیدتر می‌تواند در بهبود سلامت نسل نیز کمک‌کننده باشد با این حال دکتر مرتضی صفوی، متخصص تغذیه با تأیید این مسئله و تأثیر سردی و گرمی بر روح و جسم انسان می‌گوید: «برخی افراد طبیعت سرد دارند و با خوردن موادغذایی سرد مثل ماهی سردی می‌کنند که به عبارتی بدن ضعف می‌کند و دچار سستی مفاصل، کندی حرکت، خواب‌آلودگی و یا کم‌حوصلگی می‌شود.
براساس برخی از یافته‌های علمی و تحقیقات متخصصان طب سنتی اساساً این مسئله که برخی از غذاها گرم و برخی از غذاها سرد هستند درست است و بهتر است افراد با تشخیص اینکه طبع سرد یا طبع گرم دارند، به رعایت اعتدال در مصرف موادغذایی اهمیت بدهند.
همان‌طور که گفته شد در طب ایرانی تئوری بنیادی داریم به نام اخلاط چهارگانه (صفراوی، دموی، بلغمی و سوداوی) که این اخلاط چهارگانه ترکیباتی مایع هستند. براساس این تئوری غذایی که می‌خوریم در کبد تغییر ماهیت داده و فعل و انفعالاتی روی آن صورت می‌گیرد و به چهار شکل درمی‌آید: ترکیبی قرمز متمایل به زرد به نام صفرا که به هضم غذا کمک می‌کند و کارکرد مغزی را افزایش می‌دهد. ترکیب دیگر سرخ‌رنگ است به نام دم یا خلط خون که اکسیژن و موادغذایی را به بافت‌ها و سلول‌های بدن می‌رساند. ترکیب سوم که بلغم نام دارد، قرمز کم‌رنگ است و وظیفه تسهیل کار مکانیکی و لغزش مفاصل روی هم و تشکیل بافت عصبی و سلول‌های مغزی را دارد. ترکیب چهارم قرمز و جگری رنگ است که سودا نام دارد و وظیفه طبیعی تحریک اشتها و تشکیل بافت استخوانی را دارد. بر این اساس هر ماده غذایی وقتی وارد بدن می‌شود، بسته به مزاجش موجب تولید اخلاط چهارگانه می‌شود و البته یکی را بیشتر تولید می‌کند. افراد باید مشخص کنند که در کدام یک از مزاجهای چهارگانه صفراوی، دموی، بلغمی و سوداوی قرار می‌گیرند و برای این کار لازم است تا بدانند که علائم هر یک از این مزاج‌ها چیست و بیشتر علائم کدام یک از این مزاج‌ها با آنها تطابق دارد. دکتر رضایی‌زاده با اشاره به این اخلاط چهارگانه می‌گوید: «مزاج افراد دموی گرم و تر و رنگ چهره آنها قرمز و پرخون است. این افراد معمولاً کسل بوده و خواب زیاد و سنگینی دارند و در فصل بهار این حالت برای آنان تشدید می‌شود. دهان دره، کش و قوس بدن و کشیدن دست‌ها به اطراف جزو حالات آنها است. این افراد معمولاً خوش‌اخلاق هستند و خونریزی از نقاط مستعد مثل بینی و لثه در آنان شایع است. اما مزاج بلغمی‌ها سرد و تر است. این افراد چهره سفید دارند و پوست آنها سرد و نرم و شفاف است.
آب زیاد دهان، کمی تشنگی و عطش، نرم بودن گوشت اندام‌ها، از علائم دیگر افراد بلغمی است. ماست، دوغ و سبزیجات دشمن این افراد است. خوش‌خوابی،کندفهمی، افت حافظه، کم‌رنگی ادرار و زبان نرم و پوشیده از بار سفید از دیگر علائم افراد این گروه است که علائم آنها در زمستان شایع‌تر است. به گفته این متخصص طب سنتی، صفراوی مزاج‌ها دارای مزاج گرم و خشک هستند و سفیدی چشم آنان به زردی می‌زند. دهان، زبان و بینی آنان خشک است و عطش آنان زیاد و اشتهایشان کم است، هنگام لمس، اندام‌های آنها گرم است و از هوای خنک لذت می‌برند. این افراد بیشتر در سن جوانی دچار این مشکلات می‌شوند و در فصل تابستان مشکلات آنها شدت پیدا می‌کند، این افراد باید تعادل در مصرف مواد غذایی را رعایت کنند و مصرف غذاهای پرکالری و گرم برای آنان مضر است.»
دکتر انوشیروانی نیز در بیان نشانه‌های طبع سرد و گرم در افراد می‌گوید: «گرم بودن سطح پوست و احساس گرمی توسط خود فرد، کم‌چربی بودن بدن، سرخی یا زردی رنگ بدن، برجستگی مفاصل ، اتساع و آشکار بودن عروق، زیاد بودن طول و عرض و ارتفاع نبض، سریع و شدید بودن واکنش بدن به خوراکی‌های دارای طبیعت گرم، سرعت در حرکات، تندی بوی ادرار و عرق بدن، بیداری زیاد، زود خشمی، شجاعت، پرحرفی و تند و پیوسته سخن گفتن، از جمله نشانه‌های عام فرد گرم مزاج تندرست است. سرد بودن سطح پوست و احساس سردی توسط خود فرد، چربی‌دار بودن بدن، سفیدی رنگ بدن، پنهان بودن مفاصل و باریکی عروق، کم بودن طول و عرض و ارتفاع نبض و سریع و شدید بودن واکنش بدن به غذاهایی که طبیعت سرد دارند، کندی در حرکات و خونسردی و دیرخشم بودن از علائم عام فرد سردمزاج تندرست است که در هر دو گروه این نشانه‌ها علل دیگری نیز دارد و افراد نباید آنها را نشانه‌های قطعی و یکسویه بدانند و تغییر دقیق این نشانه‌ها و علائم جسمی و روحی برعهده پزشک طب سنتی است.»
اما افراد با رعایت نکاتی می‌توانند از نشانه‌های سرد و گرمی که در بدن آنها بروز می‌کند، جلوگیری کنند، هرچند به گفته دکتر انوشیروانی، باید به این نکته توجه داشت که ویژگی‌های رفتاری، دلالت مطلق بر نوع مزاج ندارند، زیرا در اثر تربیت و محیط فرهنگی و شرایط گوناگون دیگر تحت تأثیر قرار می‌گیرند و دیگر اینکه نشانه‌های گرمی و سردی تا زمانی که فرد افعال و اعمال روزانه‌اش را به درستی و بدون اختلال و نقصان انجام می‌دهد، بر بیماری دلالت نمی‌کند و به بیان دیگر ویژگی‌های یاد شده اقتضای مزاج طبیعی فرد هستند و نیازی به درمان طبی ندارند. اگرچه تدبیر غذایی و سایر تدابیر برای پیشگیری از افراط این نشانه‌ها لازم است.
گرم مزاج و سرد مزاج‌ها چه نکاتی را باید رعایت کنند
دکتر رضایی‌زاده درباره اینکه افراد گرم‌مزاج یا سردمزاج چه نکاتی را باید رعایت کنند، می‌گوید: «افرادی که مزاج گرم و خشک دارند باید از هوای تازه و خنک بهره‌مند شوند و در رژیم غذایی خود از آب و مایعات، میوه‌جات و سبزیجات تازه مثل کاهو و اسفناج استفاده کنند و از نوشیدن بیش از اندازه چای و قهوه خودداری کنند. این افراد همچنین باید مصرف غذاهای گرم و خشک را بخصوص در هوای گرم کاهش دهند.»
به گفته وی افرادی که مزاج گرم و تر دارند باید از مقادیر مساوی میوه‌جات یا سبزیجات و گوشت استفاده کنند، غذاهای دریایی نیز برای این افراد مفید است. همچنین این افراد باید از غذاهایی با فیبر بالا استفاده کنند تا اجابت مزاج طبیعی داشته باشند و افرادی که دارای مزاج سرد و تر هستند حتی‌المقدور باید روزانه فقط 2 وعده غذا میل کنند، زیرا توانایی دستگاه گوارش افراد سرد و تر کم است و لازم است حداقل حدود 12-10 ساعت بین دو وعده غذایی‌شان فاصله بیفتد. اگر در بین وعده‌های غذایی احساس گرسنگی کردند مقدار کمی میوه مانند سیب، گلابی و یا سالاد همراه با مقدار مناسب از روغن زیتون یا پودر آویشن میل کنند. غذای این افراد باید سرشار از پروتئین و فیبر (تخم‌مرغ، گوشت، میگو و جگر) باشد و در زمستان و شب‌ها در مصرف غذاهای سردی‌بخش احتیاط کنند.»به گفته وی افراد دارای مزاج سرد و خشک باید از مایعات به اندازه کافی استفاده کنند و هر روز یک لیوان آب سیب یا آب هویج میل کنند و از مصرف غذاهای یخ‌زده، کهنه و کنسرو شده خودداری کنند. این افراد باید مصرف مواد سرد و خشک را کاهش دهند. البته مصرف زیاد مواد گرمی‌بخش قوی مانند فلفل، سیر، پیاز، زنجبیل و... نیز برای این افراد مناسب نیست.»
در مجموع باید گفت رعایت سردی و گرمی غذاها برای افراد با توجه به طبع سرد یا گرم‌شان اهمیت دارد. افراد باید توجه کنند گوشت گوسفند، گندم، خرما، عسل، مغزیات مانند گردو، پسته، بادام، فندق و بادام زمینی، شیره انگور، هویج، انجیر، دارچین، زنجبیل، زعفران، بابونه و نعناع از جمله غذاهای گرم به حساب می‌آیند و گوشت گاو و ماهی، جو، ماست، دوغ، انار، آلو، خیار، گوجه، هندوانه، باقلا، غوره، کدو، نارنج، لیمو و سماق غذاهای سرد محسوب می‌شوند.اما به گفته دکتر انوشیروانی لازم است تا درجه گرمی و سردی درخوراکی‌ها یکسان نباشد و دوم اینکه توصیه یا پرهیز دادن از خوراکی‌ها عوامل دیگری مانند مزاج شخصی، اقلیم زیستی و محل زندگی او، همچنین سن و جنسیت و شغل و عادات او نیز دخالت دارند.بخصوص در زمانی که عارضه یا مشکلی برای افراد پیش نیامده است، افراط در مصرف یا سختگیری غیرمنطقی در پرهیز از خوراکی‌های پاکیزه و سالم، ناروا و نادرست است.
پایان مطلب
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
کد:
http://www.inn.ir/newsdetail.aspx?id=44891
