همه چیز درباره ماه[مقاله]

بررسي اجمالي رويت هلال ماه و تقويم هجري قمري

كره ماه تنها قمر زمين است كه در مدت 27.33 روز يك بار به دور زمين گردش مي كند. به اين مدت دوره تناوب نجومي گفته مي شود. در طي اين مدت زمين نيز در مدار خود به دور خورشيد جا به جا مي شود و ماه را به دنبال خود مي كشاند.گردش ماه موجب مي شود كه ناظر زميني آن را به حالتهاي مختلفي ببيند كه دليل آن تغيير زاويه خورشيد، ماه و زمين است. هنگامي كه ماه بين زمين و خورشيد قرار دارد هيچ بخشي از ماه براي ناظر زميني روشن نيست. اصطلاحا" به اين لحظه مقارنه ماه و خورشيد يا ماه نو گفته مي شود. در واقع مقارنه لحظه تولد ماه است .شايد به نظر برسد كه در هر ماه قمري بايد يك خورشيد گرفتگي داشته باشيم ولي از آنجا كه صفحه مدار ماه با صفحه مدار زمين به دور خورشيد زاويه مي سازد. بنابراين در برخي از موارد سايه ماه از بالا يا پايين صفحه مدار زمين مي گذرد و خورشيد گرفتگي اتفاق نمي افتد. با جابه جا شدن ماه در مدار خود رفته رفته بخشي از آن از خورشيد نور مي گيرد و هلال ماه تشكيل مي شود.
حدود هفتاد سال پيش اخترشناسي فرانسوي به نام «آندره دانژون» نشان داد كه تا زماني كه جدايي زاويه بين ماه و خورشيد به 7 درجه نرسيده است هلال ماه تشكيل نمي شود. او دليل اين حد را پستي و بلندي هاي لبه ماه دانست كه باعث مي شود سايه كوههاي ماه بخشهاي روشن آن را بپوشاند.
با افزايش سن هلال(مدت زمان گذشته از مقارنه) به تدريج هلال ماه ضخيم تر مي شود. حال سوال اينجاست كه در چه زماني هلال ماه قابل مشاهده مي شود؟ براي پاسخ به اين سوال بايد به سراغ ركوردهاي رويت هلال ماه برويم .در شامگاه 28 امرداد 1380 ، حجه الاسلام عليرضا موحدنژاد(عضو هيات علمي دانشگاه صنعتي شريف) موفق شد هلال ماه جمادي الثاني 1422 را با دوربين دوچشمي 150×40 رويت كند. در اين زمان سن هلال 12 ساعت و 15 دقيقه و جدايي زاويه اي آن از خورشيد 7.6 درجه بود به اين ترتيب ركورد رويت هلال ماه را از آن كشورمان شد. در سال بعد مهندس محسن قاضي ميرسعيد هلال بسيار جوان رجب 1423 را با سن 11 ساعت و 40 دقيقه رويت كرد و ركوردي را به نام خود ثبت كرد و در اين زمينه موقعيت كشورمان را تثبيت كرد.
عوامل نجومي موثر در رويت هلال ماه
در نگاه اول واضح است كه هر چه سن هلال ماه بيشتر باشد، رويت آن آسان تر است. با افزايش سن هلال ، ماه فرصت بيشتري دارد تا از خورشيد فاصله بگيرد و سطح درخشان آن بيشتر مي شود. اما اين تمام ماجرا نيست و عوامل مختلفي در رويت هلال ماه موثر خواهند بود كه به چند مورد آن اشاره مي شود:
مدت مكث : هلال هاي شامگاهي پس از غروب خورشيد، غروب مي كنند. فاصله زماني بين غروب خورشيد و غروب ماه را مدت مكث مي گويند. هر چه مدت مكث بيشتر باشد ماه مدت بيشتري در آسمان است و آسمان تاريك تر مي شود و امكان رويت فراهم مي شود. البته مدت مكث هلال هاي باريك كمتر از يك ساعت و در برخي از موارد كمتر از 40 دقيقه است. معمولا" چنين هلالهايي بلافاصله پس از غروب خورشيد قابل مشاهده نخواهند بود و رصدگر بايد دقايقي تحمل كند تا شرايط مناسب فراهم شود.
زمان غروب خورشيد : چون هلال ماه شامگاهي پس از غروب خورشيد مشاهده مي شود. هر چه خورشيد ديرتر غروب كند، سن و جدايي زاويه اي هلال افزايش مي يابد. بنابراين هر چه به سمت نواحي غربي برويم شرايط رويت هلال بهتر مي شود.
فاصله ماه از زمين : از آنحاييكه مدار ماه به دور زمين بيضي است بنابراين مطابق قانون دوم كپلر سرعت گردش ماه به دور زمين ثابت نيست. اگر مقارنه زماني اتفاق بيافتد كه ماه در حوالي حضيض مدارش باشد با سرعت بيشتري از خورشيد فاصله مي گيرد و جدايي آن سريع تر افزايش مي يابد. چنين هلالي در مقايسه با هلال ماه هم سن كه در اوج است به مراتب راحت تر رويت مي شود.

چرا در تقويم قمري اختلاف ايجاد مي شود ؟
با نگاهي به تاريخ نجوم مشخص مي شود كه بسياري از اقوام از ماه و تشكيل اهله براي تقويم استفاده مي كرده اند. ماه با حركت خود به دور زمين از حالتي به حالت ديگر مي رود. در ابتداي ماه به صورت هلال شامگاهي ديده مي شود، پس از چند روز به تربيع اول مي رسد كه در اين حالت ماه يك چهارم مدار خود را طي كرده است. ماه با پيمودن نصف مدار خود به وضعيتي مي رسد كه تمام سطح روشن آن مقابل زمين است كه به آن ماه كامل(بدر) مي گوييم.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

همين مراحل به طور معكوس تا ماه نو بعدي طي خواهد شد. به فاصله زماني بين دو ماه نو متوالي دوره تناوب هلالي گفته مي شود كه به طور ميانگين 29.53 روز است و طول متوسط يك ماه قمري مي باشد. از آنجا كه طول ماه در تقويم نمي تواند عدد غير صحيح باشد بنابراين هر ماه در تقويم قمري 29 يا 30 روز مي باشد.
در تقويم هجري قمري مورد استفاده كشورهاي اسلامي بر اساس معيارها و ضوابطي 29 يا 30 روزه بودن ماه تعيين مي شود.
مطابق حكم شرعي اگر هلال ماه در شامگاه 29 ام ماه رويت شود، آن ماه به پايان رسيده است و فردا روز اول ماه بعد است ولي اگر هلال ماه در شامگاه روز 29 ام رويت نشد ماه 30 روزه مي باشد. لازم به تاكيد است كه ممكن است تا چند ماه متوالي ماه 29 يا 30 روزه داشته باشيم.
حال سوال اينجاست كه چرا در تقويم هجري قمري اختلاف پيش مي آيد؟
به دليل اهميت نجومي و فقهي پيش بيني رويت هلال ماه همواره مورد توجه منجمين اسلامي بوده است. مشكل تقويم هجري قمري از سه مقوله نجومي ، انساني و فقهي قابل بررسي است. امروزه با وجود نرم افزارهاي نجومي مختلف محاسبه موقعيت و مشخصات ماه كار ساده اي است اما از آنجا كه مسئله رويت يك امر انساني است و بحث رويت امري است كه با توجه به افراد و شرايط مختلف متغير است بنابراين باعث بروز عدم قطعيت در پيش بيني مي شود. اختلاف فتوا در مورد رويت هلال ماه بحثي است كه مي تواند موجب اختلاف شود. بحثهايي مانند اتحاد افق ، استفاده از ابزار و ... مباحثي هستند كه در مراجع معظم مختلف در مورد آنها اختلاف نظر دارند.

امروزه منجمين براي پيش بيني رويت هلال ماه از معيارهاي مختلفي استفاده مي كنند. اين معيارها بر اساس رصدهاي انجام شده طي قرون اخير طراحي شده است. بنابراين تقويم نويس با مقايسه مشخصه هاي نجومي ماه با معيارها و ركوردهاي به دست آمده در مورد رويت هلال ماه اظهار نظر مي كند. هر چند كه معيارهاي رويت هلال اختلافاتي را با يكديگر نشان مي دهند ولي نتايج علمي رصدها باعث مي شود كه خطاي پيش بيني ها به تدريج كاهش يابد.
اما مشكل اصلي وجود ضوابط متفاوت در كشورهاي اسلامي براي شروع ماه مي باشد. به عنوان مثال ملاك كشور عربستان براي شروع ماه رويت هلال نيست. از چند سال پيش مسؤلين كشور عربستان ضابطه اي را براي تقويم ام القري تعيين كرده اند. مطابق آن اگر مقارنه ماه و خورشيد پس از غروب خورشيد اتفاق افتد و در شهر مكه ماه پس از خورشيد غروب كند فرداي آن روز اول ماه بعد مي باشد. اين ضابطه لزوما" به معني رويت پذير بودن هلال ماه نيست. از آنجا كه بسياري از كشورهاي اسلامي از عربستان تبعيت مي كنند. اين امر باعث مي شود كه بين تقويم ما با بسياري از كشورها اختلاف ايجاد شود و گاهي اوقات ممكن است اين اختلاف به دو روز نيز برسد ولي اين به هيچ وجه به اين معني اشكال در تقويم ما نيست.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

مركز تقويم موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران

parssky.com

قربانت بابک جان و ممنون بابت تبریکت.
---------------------------------------------------------------
همه چيزي كه بايد در مورد رويت هلال ماه دانست

مقدمه: آغاز ماه قمری و رویت هلال شب اول ماه همیشه دغدغه اصلی مسلمانان بوده است و این مهم به خصوص در مورد ماه مبارک رمضان و ماه ذی الحجه که دو فریضه واجب روزه و حج در آنها انجام می‌شود، از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود. در اینجا سعی کرده ام با توضیح کامل مساله رویت هلال معیارهای رویت پذیری هلال و شیوه های رصدی هلال، شما را با آنچه در شامگاه بیست و نهمین روز ماه قمری می‌افتد آشنا کنم تا دیگر در این زمینه با مشکلی مواجه نشویم. هم چنین در پایان این مقاله به بررسی چگونگی آغاز ماه شوال وعید سعید فطر در کشورمان و دیگر کشورهای اسلامی خواهیم پرداخت.

هلال چطور تشکیل می‌شود؟
در فضا، زمین به دور خورشید می‌گردد و ماه نیز به دور زمین گردش می‌کند. مدار حرکت زمین به دور خورشید، دایره البروج نام دارد، ولی مدار ماه به دور زمین بر دایره البروج منطبق نیست و با آن 5 درجه اختلاف دارد. این اختلاف اندک اثرهای گوناگونی دارد؛ از جمله این که هر ماه پدیده های خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی روی نمی دهد.

اگر به عنوان یک ناظر زمینی به آسمان نگاه کنیم، دایره البروج را به صورت خطی منحنی در آسمان می‌بینیم که از سیزده صورت فلکی عبور می‌کند. مرکز خورشید دقیقا روی این دایره البروج حرکت می‌کند و از این رو خورشید در هر سال از این سیزده صورت فلکی که برج خوانده می‌شوند، عبور می‌کند. اما مسیر حرکت ماه که با دایره البروج اختلاف دارد، گاهی بالای دایره البروج قرار می‌گیرد و گاهی پایین تر از آن. اگر دایره البروج را به عنوان یک محور مختصات فرض کنیم، می‌توان مختصات دایره البروجی را به این شکل تعریف کرد: از هر نقطه آسمان، خطی عمود بر دایره البروج رسم می‌کنیم. فاصله این نقطه تا پای عمود، عرض دایره البروجی نام دارد و فاصله پای عمود تا نقطه صفر دایره البروج، طول دایره البروجی . نقطه صفر طول دایره البروجی، نقطه اعتدال بهاری است که محل تلاقی دایره البروج با استوای سماوی است. استوای سماوی ، امتداد استوای زمین است که در کره آسمان، دایره عظیمه استوای سماوی را پدید می‌آورد.

آغاز ماه نو را مقارنه می‌نامیم. در این حالت، طول دایره البروجی ماه و خورشید یکسان است. اگر مدار ماه منطبق بر دایره البروج بود هر ماه شاهد یک پدیده خورشید گرفت و یک پدیده ماه گرفت بودیم؛ ولی در شرایط فعلی ماه دارای عرض دایره البروجی است و این اتفاق هر چند ماه یکبار روی می‌دهد.

فاصله متوسط هر مقارنه تا مقارنه بعدی ماه 53/29 روز است، یعنی 29 شبانه روز و 12 ساعت و 43 دقیقه و 12 ثانیه. به این مدت، دوره هلالی ماه می‌گوییم. یعنی فاصله زمانی بین دو هلال یکسان ماه 53/29 روز است. این دو هلال یکسان می‌تواند دو ماه نو، دو تربیع اول یا دو بدر کامل باشند. بدین ترتیب یک ماه قمری به طور متوسط 53/29 روز به طول می‌کشد.
هنگامی که مقارنه صورت گرفت، ماه هلالی آغاز می‌شود؛ هلال از سمت راست خورشید به سمت چپ می‌آید و ماه از آسمان صبحگاهی به آسمان شامگاهی تغییر مکان می‌دهد. از این پس، ماه پس از خورشید غروب می‌کند، ولی حالا حالاها هلالی برای دیده شدن وجود ندارد.

حتما دیده اید که همیشه یک روی ماه به سوی زمین است. دلیل این پدیده، برابر بودن دوره گردش وضعی و گردش انتقالی ماه است که در اثر قفل شدگی گرانشی ماه و زمین ایجاد شده است. اگر ماه گردش وضعی نداشت ( گردش وضعی سبب ایجاد شبانه روز می‌شود)، در حرکت به دور خورشید بخش های مختلف خود را نشان می‌داد و ما می‌توانستیم تمام سطح ماه را مشاهده کنیم. ولی حرکت وضعی سبب می‌شود ماه دقیقا به همان اندازه بچرخد که در اثر حرکت انتقالی تغییر چهره می‌دهد. از این رو حدود 59 درصد سطح ماه از روی زمین قابل مشاهده است.

با این توصیف متوجه شده اید شبانه روز در ماه 53/29 برابر شبانه روز زمینی است. پس سرعت حرکت خورشید در آسمان بسیار کندتر از زمین است. هنگامی که مقارنه صورت گرفت، خورشید در افق ماه شروع به طلوع می‌کند. در لبه ماه، رشته کوههایی وجود دارند که موجب می‌شوند نور خورشید به سطح ماه نتابد؛ درست مثل کوهی که جلوی خورشید را گرفته و تا خورشید از پشت کوه طلوع نکند، نوری به مناطق پست کوه نمی رسد. چون سرعت حرکت خورشید در آسمان ماه خیلی کم است، زمان بسیار بیشتری طول می‌کشد تا خورشید از پشت موانع طلوع کند و سطح ماه را روشن کند. اختر شناسی فرانسوی به نام آندره دانژون، طی محاسباتی نشان داد اگر جدایی زاویه ای ماه و خورشید زیر 7 درجه باشد، هلالی تشکیل نمی شود. جدایی زاویه ای، فاصله خورشید و ماه در آسمان زمین و از دید یک ناظر است که بر حسب درجه بیان می‌شود.

هنگامی که جدایی زاویه ای ماه و خورشید به 7 درجه رسید، نخستین نور به سطح رو به زمین می‌تابد و لبه باریکی از ماه روشن می‌شود. البته هنوز عوارضی چون کوه های بسیار مرتفع یا گودال‌ها وجود دارند که سبب می‌شود هلال ماه پیوسته نباشد و قطعه قطعه ظاهر شود. هر چه زمان بیشتری بگذرد، فاصله هلال از خورشید بیشتر می‌شود و هلال هم بزرگ تر، ضخیم تر و پر نورتر می‌شود.


شاید بپرسید چرا حد دانژون بر حسب جدایی زاویه ای تعریف شده است. جالب این است که حد دانژون هنوز دقیقا تعریف نشده است. زیرا نه حد تجربی مشاهده هلال به آن حدود رسیده است و نه محاسبات دقیقی در این زمینه صورت گرفته است، ولی روشنایی هلال فقط به چگونگی موقعیت ماه و خورشید و زمین بستگی دارد. از سوی دیگر، مدار ماه بیضوی است و سرعت حرکت ماه به دور زمین متغیر است. اگر ماه در حضیض مداری باشد و به زمین نزدیکتر باشد، سرعتش بیشتر است و اگر در اوج مداری باشد و از زمین دورتر باشد، سرعتش کمتر است. وقتی سرعت متغیر باشد، زمان رسیدن به جدایی 7 درجه هم تفاوت می‌کند. از این رو تنها کمیتی که متغیر نیست، جدایی زاویه ای است.

• عوامل تأثیر گذار بر رویت هلال
فرض کنیم غروب روز بیست و نهم ماه قمری فرا رسیده است. در اینجا بررسی می‌کنیم هلالی که در آسمان حضور دارد، چگونه است و در چه شرایطی بهتر دیده می‌شود.
اگر در زمان غروب خورشید، جدایی ماه از خورشید کمتر از حد دانژون باشد، مسلما هیچ هلالی تشکیل نشده است و چیزی برای دیدن وجود ندارد. ولی اگر جدایی ماه و خورشید بیشتر از حد دانژون باشد، آنگاه هلال تشکیل شده است و ویژگیهای آن مانند عرض دایره البروجی، ارتفاع و اختلاف سمت، منطقه رصد گاه در بهتر شدن وضعیت رصدی آن دخالت دارند. در اینجا به برخی از این عوامل اشاره خواهیم داشت.
هلال شب اول ماه معمولا هلال نازکی است و به سختی دیده می‌شود. برای دیدن این نوع هلالها باید تا مدتی بعد از غروب آفتاب صبر کرد. از این رو موقعیت ماه در آُسمان و مدت حضورش در آسمان پس از غروب خورشید از اهیمت بسیار بالایی برخوردار است.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
مدار زمين به دور خورشيد دايرة البروج نام دارد

اگر دو هلال را با جدایی زاویه ای یکسان در نظر بگیریم، هلالی بهتر دیده خواهد شد که ارتفاع بیشتری داشته باشد. هر چه ارتفاع ماه در لحظه غروب خورشید بیشتر باشد، ماه دیرتر غروب می‌کند. در این صورت هم آسمان تاریک تر می‌شود و هم ماه در منطقه ای تاریک تر از آ سمان حاضر می‌شود و هم ماه از این فرصت بیشتر استفاده می‌کند و از خورشید بیشتر فاصله می‌گیرد که به نوبه خود، به بزرگی و درخشندگی هلال می‌افزاید. اگر عرض دایره البروجی ماه مثبت باشد هم شرایط هلال بهتر از حالتی است که عرض دایره البروجی منفی داشته باشد؛ زیرا ماه ارتفاع بیشتری خواهد داشت.

از سوی دیگر، هر چه مناطق جنوبی و غربی زمین برویم، شرایط هلال بهتر خواهد شد. هر چه به مناطق جنوبی برویم، ارتفاع ماه افزایش خواهد یافت؛ زیرا ماه نسبتا به زمین نزدیک است و تغییر موقعیت در چشم انداز ماه تأثیر گذار است. از طرف دیگر هر چه به غرب برویم، خورشید دیرتر غروب می‌کند، لذا ماه هم دیرتر غروب می‌کند و در این فاصله زمانی به شرایط بهتری می‌رسد.
اگر هلالی که مورد نظر است، در حضیض مداری خودش باشد هم شرایط بهتری خواهد داشت؛ زیرا سرعت حرکتش بیتشر خواهد شد و در فاصله زمانی اندک به جدایی بیشتری از خورشید خواهد رسید.
با یان تفاصیل، بهترین هلال برای مشاهده هلالی است که در حضیض مداری باشد، عرض دایره البروجی مثبت داشته باشد و در بیشترین ارتفاع ممکن از خورشید قرار گرفته باشد. در یک منطقه وسیع هم بهترین منطقه برای مشاهده آن هلال، جنوب غربی آن منطقه است.

? معیارهای رویت هلال
متاسفانه تعداد هلال های ضعیف و بحرانی رویت شده در طول تاریخ که مشخصاتشان ثبت شده باشد، بسیار اندک است و تنها حدود 200 رکورد است. از این نمی توان معیار دقیقی برای رویت پذیری هلال تدوین کرد.متخصصان برای تدوین چنین معیارهایی، ابتدا مشخصات این هلال‌ها را محاسبه می‌کنند و سعی می‌کنند بین هلال های دیده شده و دیده نشده رابطه ای پیدا کنند. معیارهایی که در حال حاضر وجود دارند، اغلب بر اساس موقعیت ماه نسبت به خورشید در زمان غروب خورشید تعیین شده اند که از آن جمله می‌توان به معیار رصد خانه آفریقای جنوبی و معیار پرفسور محمد الیاس اشاره کرد. معیارهای دیگری هم وجود دارند که اندکی پیچیده تر هستند و در آنها چند ویژگی هلال در یک کمیت تعریف شده خلاصه می‌شوند؛ همانند معیار پرفسور برناردیالوپ از رصد خانه گرینویچ.

در چند سال اخیر چند هلال بسیار بحرانی توسط رصد گران ایرانی رویت شده است که از سوی این معیارها رویت ناپذیر محسوب می‌شوند.
از این رو به نظر می‌رسد باید این معیارها راتصحیح کرد تا روال بهتری بر آزمون رویت پذیری هلال برقرار شود.

برای مشاهده هلال باید چه کرد؟
در گذشته مردم در غروب روز بیست و نهم ماه به بالای تپه یا پشت بام می‌رفتند و هلال را در افق غربی جستجو می‌کردند. حال مرجعی برای بررسی درستی هلال دیده شده وجود داشت یا نه را خبر نداریم. اما امروز با در اختیار داشتن انواع نرم افزارها و ابزارهای محاسباتی، این روش بسیار ابتدایی است.

نخستین کاری که باید انجام داد به دست آوردن مشخصات هلال است که این کار به وسیله نرم افزارهای عمومی نجوم مانند starry Night ، Skypro ، Redshift و نرم افزارهای اختصاصی رویت هلال چون Moon Calc (تهیه شده توسط دکتر منذر احمد) به سادگی انجام پذیر است. با این نرم افزارها می‌توان موقعیت ماه و خورشید را در هر منطقه و هر زمانی به دقت محاسبه کرد.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
از زمين به نظر ميرسد خورشيد بر روي دايرة البروج حركت ميكند


سپس نوبت به انتخاب محل رصدگاه می‌رسد. رصدگاه مناسب برای رویت هلال باید منطقه ای با افق غربی باشد، زیرا در چنین مناطقی معمولا غبار کمی وجود دارد و افق حداقل تا ارتفاع صفردرجه صاف است. اگر افق منفی صاف هم وجود داشت که چه بهتر، زیرا بیشتر می‌توان ماه را تعقیب کرد. البته در کنار این خواص باید نیم نگاهی هم به شرایط جوی، امنیت رصد گاه، صعب العبور نبودن مسیر رصدگاه و راحتی رصدگر داشت. قدم سوم، فراهم آوردن ابزار و وسایل مورد نیاز رصد است. ابزار اپتیکی قوی مانند تلسکوپ، دوربین دو چشمی یا دوربین تک چشمی، خودروی نقلیه، رایانه، ابزارهای جهت یابی و غیره، همه و همه باید قبل از رصد کردن باز بینی شوند و نسبت به صحت عملکردشان اطمینان حاصل شود. به خصوص نسبت به کیفیت اپتیکی ابزار و دقت درجه بندی های آن باید بسیار حساس بود.

پس از انجام تمام هماهنگی‌ها نوبت به رصد کردن در روز موعود می‌رسد. یادتان باشد حداقل یک ساعت قبل از غروب آفتاب در رصدگاه حاضر باشید. ابزارها را باید به دقت مستقر کرد و نسبت به تراز بودنشان مطمئن شد. برای تنظیم دوربین یا تلسکوپ می‌توان از عوارض زمینی بسیار دور دست یا سیاره زهره اسفاده کرد و اگر فیلتر خورشیدی در اختیار بود، با خود خورشید، دوربین را فوکوس کرد. حواستان باشد هیچ گاه بدون فیلتر به خورشید نگاه نکنید، زیرا به چشم صدمه جدی وارد خواهد شد.

خورشید بهترین شاخص برای موقعیت سنجی است. البته اگر تلسکوپ موتور دار متصل به رایانه در اختیار داشته باشید، می‌توان تلسکوپ را مستقیماً به سوی ماه نشانه رفت. ولی از آنجا که بیشتر ابزارها مجهز به موتور نیستند، روش دیگری در زیر پیشنهاد می‌شود.

محل غروب خورشید را با نشانه ای زمینی علامت گذاری کنید و زمان دقیق غروب آفتاب را ثبت کنید. غروب آفتاب، زمانی است که آخرین کمان قرص خورشید از دیده‌ها محو می‌شود. بر اساس مختصات محاسبه شده توسط نرم افزار می‌توان سمت و ارتفاع محل غروب خورشید را به دست آورد. حال دوربین را روی محل غروب خورشید تنظیم می‌کنیم و مختصات روی ابزار اپتیکی را بر روی مقدار خوانده شده تنظیم می‌کنیم. حال ابزار ما کاملا تنظیم شدده است و فقط باید بر اساس مختصات ماه، دوربین یا تلسکوپ را به آن جهت تنظیم کرد و هلال را در میدان دید جستجو کرد.

پایان قسمت اول

قسمت دوم

اگر هلال را ديديم چه کنيم؟!

اگر در جستجوي هلال هم مشکوک به هلالي را ديديد، بايد از هويت آن جسم مطمئن شويد. حداقل سه بار چشم خود را باز و بسته کنيد، مطمئن شويد جسم ديده شده توهم نيست. سپس به آرامي ارتفاع دوربين يا تلسکوپ را پايين بياوريد و محل هلال را با نشانه اي زميني علامت گذاري کنيد. مجدداً تلسکوپ را بالا بياوريد و هلال را پيدا کنيد. اگر مجدداً هلال را ديديد، مشکل هلال را با آنچه نرم افزار نشان مي دهد مقايسه کنيد. اگر هم شکل بودند، به احتمال زياد هلال را درست پيدا کرده ايد. سعي کنيد بقيه افراد گروه هم هلال را مشاهده کنند و اگر مقدور بود از هلال تصوير برداري کنيد. اين چنين مي توان مطمئن بود گزارش رويت شما تأييد مي شود.

معيار آغاز ماه قمري
آنچه تا کنون ذکر شد، چگونگي رويت هلال با ابزار بود.ولي هيچ يک از اينها نمي تواند نشان دهنده آغاز ماه قمري باشد. آغاز ماه قمري را بايد مرجع ديني اعلام کند. تنوع قتواهاي اثبات آغاز ماه قمري هم کم نيست.
برخي معتقدند گواهي دو نفر مرد مسلمان عادل براي آغاز ماه قمري کافي است. برخي ديگر معتقدند هر منطقه اي بايد مستقل از مناطق ديگر ماه را آغاز کند و برخي براي يک کشور، يک روز را اعلام کنند. برخي ديگر هم معتقدند رويت هلال در يک منطقه براي تمام مناطق زمين که در يک شب به سر مي برند، کافي است. از سوي ديگر، برخي فقط رويت هلال را با چشم غير مسلح قبول دارند و برخي ديگر، استفاده از ابزار اپتيکي را بلامانع دانسته اند.

از نظر مقام معظم رهبري، رويت هلال با چشم شرط است و استفاده از ابزار اپتيکي همانند دوربين دو چشمي و تلسکوپ مانعي ندارد. هم چنين اگر کارشناسان علم نجوم بر عدم رويت يک هلال توافق داشته باشند، نظر آنها کافي است و تمامي گزارش هاي رويت هلال مردود خواهد بود. هم چنين اگر در کشور ايران، هلال در بخشي از کشور قابل رويت بود و در بخشي ديگر غير قابل رويت، وضعيت شهرهاي مهم کشور اعم از مشهد، تهران، تبريز، اصفهان و شيراز و اهواز ملاک خواهد بود که در اين ميان شهر تهران نقشي کليدي بر عهده دارد.
شايان ذکر است تقويم رسمي جمهوري اسلامي ايران که از سوي مرکز تقويم موسسه ژئوفيزيک دانشگاه تهران استخراج مي شود، بر اساس نظريات فقهي رهبر معظم انقلاب و با محاسبات بسيار دقيق تنظيم مي شود و از دقت بسيار بالايي برخوردار است.

نکته اي که در اينجا بايد به آن اشاره کرد، اشتباهي است که معمول از سوي برخي مردم در رويت هلال صورت مي گيرد. تجربه نشان داده است بسياري از مردم از شکل هلال اطلاعي ندارند و گاه، ابر يا دود هواپيما را با هلال اشتباه مي گيرند. از سوي ديگر، پانزده درصد افرادي که به استهلال مي پردازند، دچار توهم رويت مي شوند، يعني هلالي وجود ندارد ولي مغز تصور مي کند هلال را مي بيند. توهم يک ويژگي مغز است و هيچ ارتباطي به تجربه، رفتار و سن افراد ندارد، حتي منجمان حرفه اي هم ممکن است دچار توهم شوند. 15 درصد آمار کمي نيست، مثلاً اگر در يک کشور هزار نفر به جستجوي هلال بپردازند، يکصد و پنجاه نفرشان به توهم رويت مبتلا مي شوندو بديهي است گزارش رويت هلال ارائه مي دهند. اين توهم رويت مي تواند مشکلاتي را در آغاز ماه قمري به شيوه سنتي سبب شود. خوشبختانه نظريات فقهي مقام معظم رهبري اين مشکل را به خوبي حل کرده است.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
مدار ماه بر روي مدار زمين منطبق نيست و زاويه 5 درجه ميسازد

آيا اين باورها درست است؟

1- ماه هاي قمري، يکي در ميان 29 روزه و 30 روز هستند.
اين باور کاملا نادرست است. متوسط طول ماه قمري 53/29 روز است، يعني فراواني ماههاي 30 روزه اندکي پيش از ماههاي 29 روز است. طبق تقويم، حداکثر سه ماه قمري 29 روزه و حداکثر 4 ماه قمري 30 روزه مي توانند پشت سر هم قرار گيرند. اين که ماه قمري يکي در ميان 29 روزه و 30 روزه باشند، صرفا يک قرارداد براي تطبيق ماهها و سالهاي قمري با تاريخ شمسي چند صد سال پيش است و هيچ پايه علمي ندارد.

2- رويت در شرق براي مناطق غربي حجت است، زيرا شرايط هلال در غرب به مراتب بهتر است و سهولت رويت هلال بيشتر؟
اين موضوع هميشه درست نيست. همان طور که در نقشه خطوط رويت پذيري هلال مشاهده مي کنيد، اين مناطق با مرزهايي سهموي از هم جدا شده اند. به وضوح مشخص است مناطقي وجود دارند که هلال در آنها رويت پذير است، ولي در شمال غربي يا جنوب غربي آنها رويت پذير نيست. بدين ترتيب اين جمله را بايد به اين شکل تصحيح کرد. در يک عرض جغرافيايي، رويت در شرق براي مناطق غربي حجت است، زيرا ...

3- اگر يک شب نور زمين تاب ديده شود، دليلي است بر رويت پذيري هلال در شب قبل از آن؟
هلالي که ما مي بينيم و بسيار درخشان است، در اثر بازتاب نور خورشيد از سطح ماه تشکيل مي شود. ولي زمين نيز نور خورشيد را بازتاب مي کند و نور بازتابي، سطح ماه را با درخششي کمتر روشن مي کند. تا قبل از تربيع اول و پس از تربيع دوم، قرص تاريک ماه نيز مشخص است که در اثر نور زمين تاب روشن شده است. برخي به اشتباه فکر مي کردند هلال شب دوم حتما بايد نور زمين تاب داشته باشد و اين دليلي بر رويت پذير بودن هلال شب قبل است، در صورتي که رويت پذيري هلال را وضعيت هلال در همان شب مشخص مي کند. مسلماً در فاصله 24 ساعت زمان بين دو غروب خورشيد ماه در آسمان جا به جا مي شود و به شرايط رصدي به مراتب بهتري مي رسد، ولي اين دليل بر رويت پذيري هلال شب قبل نمي شود.


4- بزرگي هلال شب بعد، نشانه اي از رويت پذيري هلال شب قبل است؟
اين گفته کاملا نادرست است. در رويت پذيري هلال فقط بزرگي و درخشندگي هلال نقشي ندارد، بلکه ارتفاع ماه در زمان غروب خورشيد هم نقش دارد که هميتش به اندازه فاز (درخشندگي) هلالي است. ممکن است يک هلال داراي درخشندگي بسيار زيادي باشد، به طوري که در شرايط مناسب بتوان آن را با چشم هم مشاهده کرد. ولي اگر همين هلال در موقعيتي قرار گيرد که تنها چند دقيقه پس از غروب خورشيد غروب کند، حتي با ابزار اپتيکي هم قابل رويت نيست. همانطور که در شکل ملاحظه مي کنيد، اگر هلال داراي عرض دايرة البروجي منفي باشد، ارتفاع بسيار کمتري نسبت به هلالي دارد که عرض دايرة البروجي مثبت دارد. در نتيجه هلال اول بسيار زودترغروب مي کند و چون آسمان در آن لحظه بسيار روشن است قابل رويت نيست. در حالي که هلال دوم در فاصله زماني نسبتاً زيادي پس از خورشيد غروب مي کند و آسمان در آن لحظه به قدري تاريک شده که هلال به سادگي مشاهده مي شود.
وقتي يک روز مي گذرد، هلال خيلي بزرگ تر و درخشان تر مي شود و به موقعيت بهتري مي رسد، بنابراين مشخص است که اين هلال قطعا قابل مشاهده است ولي هلال در شب قبل از آن به هيچ وجه قابل مشاهده نبوده است.

5- اگر ماه قمري يک روز زودتر شروع شد، بايد تقويم را يک روز جابه جا کرد؟
در تقويم جمهوري اسلامي ايران، هر ماه قمري فقط بر اساس رويت پذيري هلال در شب اولش آغاز مي شود و محاسبات هم فقط براي اين معيار انجام مي شوند. بدين ترتيب هر ماه قمري مستقل ازماه قبل خود آغاز مي شود. اگر به هر دليلي يک ماه قمري يک روز زودتر از تقويم شروع شد، فقط همان ماه يک روز جلوتر از تقويم خواهد بود و در آغاز ماه قمري بعد، دوباره با تقويم منطبق مي شود. البته در تقويم ديگر کشورهاي اسلامي، معيار رويت هلال در آغاز ماه قمري متفاوت است و ممکن است چند ماه تقويم جابجا شوند.

6- آيا ماه رمضان هميشه 29 روز است؟
ماه مبارک رمضان هيچ فرقي با ديگر ماههاي قمري ندارد، نه در حرکت ماه اتفاق عجيبي روي مي دهد و نه در منظومه شمسي رويدادي روي مي دهد. آنچه اين باور کاملاً غلط را سبب شده است، اين است که به دليل اهميت بسيار زياد ماه رمضان، مردم بسيار زيادي به استهلال مي پردازند و از آنجا که بسياري از آنها دچار اشتباه يا توهم رويت مي شوند، گزارش هاي اشتباه زيادي ارسال مي شود و تشخيص درست در اثبات آغاز ماه قمري را دچار مشکل مي کند.

7- وقتي کشورهاي همسايه يک روز زودتر ماه قمري را آغاز مي کنند، پس ما هم بايد با آنها ماه قمري را آغاز کنيم؟
اولاً که ملاک آغاز ماه قمري در تمام کشورهاي مسلمان يکسان نيست، بنابراين نمي توان به صرف آغاز ماه قمري در يک کشور همسايه نتيجه گرفت که ما اشتباه کرده ايم. دوم اینکه خطوط رویت پذیری هلال، سهمی شکل هستند نه افقی یا عمومی. ممکن است این خطوط از بخش کوچکی از کشورمان عبور کند، در حالی که از تمام قلمرو يک کشور همسايه عبور کنند. در اين صورت، در آن کشور هلال رويت خواهد شد در حالي که در بقيه کشورها ( واز جمله کشورمان) هلال ديده نمي شود. سوم اين که برخي کشورهاي همسايه از تقويم برخي کشورهاي ديگر که چندان هم نزديک نيستند، پيروي مي کنند؛ پس آغاز ماه قمري در آنها به اين معني نيست که آنها الزاماً هلال شب اول را مشاهده کرده اند. چهارم اينکه در برخي از اين کشورها اشتباه هاي فاحشي در اعلام آغاز ماه قمري صورت مي گيرد، همانند ذي الحجه سال گذشته (1425 قمري) که در عربستان، به خاطر شهادت فقط دو نفر مسلمان، ماه ذي الحجه يک روز زودتر آغاز شد و اين در حالي است که توصيفات آن دو نفر با محاسبات نجومي همخواني نداشت. بر اين اساس هيچ الزامي براي توجه به وضعيت کشورهاي شرقي و جنوبي ندارد. از سوي ديگر، رويت هلال در همسايگان غربي هيچ ارتباطي به کشورمان ندارد، زيرا در آن مناطق شرايط هلال به مراتب مناسب تراست.

8- همه کشورهاي اسلامي بايد در يک روز ماه قمري را آغاز کنند؟
اگر ملاک همه کشورها، رويت هلال باشد و اين ملاک در همه جا يکسان باشد، باز هم يک روز اختلاف وجود دارد که البته طبيعي است. ولي اختلاف بيش از يک روز غير طبيعي است. البته در شرايط فعلي که ملاک هاي مختلفي براي آغاز ماه قمري وجود دارد، ممکن است چنين اختلاف هاي عجيب و غريبي بروز کند. ولي مطمئن باشيد آنچه در کشورمان اعلام مي شود، صحيح است.

پايان

سال هاست که منشا شکل گيري ماه براي منجمين ناپيداست.يافته هاي سفينه ي سازمان فضايي اروپا ، SMART-۱، شواهد جديدي را در مورد طرز تشکيل قمر زمين نشان مي دهد.اين فضاپيما نشانه هايي از وجود موادي مانند کلسيم ، منيزيم و سيليکون را بر سطح ماه يافته است.با وجود اين يافته ها ، دانشمندان مي توانند منشا و شکل گيري ماه را دقيق تر بررسي کنند.

آيا ماه در ابتدا در فضا رها بوده و بر اثر جاذبه ي زمين جذب اين سياره شده؟ و يا اين دو جسم از ابتداي شکل گيري منظومه شمسي در کنار هم به وجود آمده اند؟ شايد هم بر اثر برخورد جسمي عظيم به زمين ، قسمتي از زمين کنده شده و ماه را به وجود آورده است.اين ها همه نظرياتي هستند که دانشمندان در مورد شکل گيري ماه مطرح کرده اند.

اما با وجود يافته هاي جديد فضاپيماي SMART-۱ سازمان فضايي اروپا ، مي توان منشا ماه را دقيق تر مورد بررسي قرار داد.اين فضاپيما با استفاده از ابزار D-CIXS توانست تا اثراتي از وجود عنصر کلسيم را بر سطح ماه بيابد.مسئولين ابزار D-CIXS در سازمان فضايي اروپا وجود عناصر آلمينيوم ، منيزيم و سيليکون را نيز تاييد کردند."مانوئل گريند" رئيس بخش ابزار D-CIXS از دانشگاه ولز مي گويد:«ما تا پیش از این نقشه ی پراکندگی عنصر آهن را بر سطح ماه داشتیم.حال وقت آن است که نقشه ی پراکندگی عناصر دیگر را به دست آوریم.»


در نهم اوت ۱۹۷۶ فضاپيماي روسي LUNA۲۴ به سمت ماه پرتاب شد و در ۱۸ اوت در درياي بحران ها بر سطح ماه فرود آمد.اين فضاپيما نمونه هايي را از خاک ماه در منطقه ي درياي بحران ها به زمين آورد.

در ژانويه ۲۰۰۵ ، هنگامي که SMART-1 بر فراز درياي بحران ها (همان منطقه اي که سفينه ي روسي فرود آمده بود) قرار داشت ، در سطح خورشيد انفجاري عظيم رخ داد.عموما دانشمندان سعي دارند تا در موقع اين نوع انفجار ها فضاپيما را دور از تابش خورشيد نگه دارند اما اين بار ، اين اتفاق دقيقا همان چيزي بود که مسئولين ابزار D-CIXS منتظر آن بودند.اين ابزار با تابش پرتو ايکس کار مي کند.به اين طريق که هنگامي که پرتو ايکس به سطح ماه تابيده مي شوند ،مولکول هاي سطحي ماه تحريک شده و از خود پرتو ايکس تابش مي کنند.

اين امواج تابش شده از سطح ماه به ابزار D-CIXS مي رسد و اين ابزار با بررسي هر کدام از اين امواج ، به خواص مولکولي که آن را تابش کرده پي مي برند.در طي انفجار خورشيدي پرتو ايکس لازم براي انجام اين کار به مولکول هاي سطح ماه تابيده شد. اما پس از انجام تجزيه و تحليل ها ، دانشمندان اين پروژه به اين نتيجه رسيدند که يافته هاي آنها با نمونه هايي که فضاپيماي روسي از همان منطقه آورده بود، همخواني دارد.

پس از ماموريت هاي سفينه هاي آپولو به ماه در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ و نمونه هاي خاک ماه که با خود به زمين آوردند ، دانشمندان به شباهت بسيار زياد مواد سطحي ماه و مواد دروني زمين که قسمت هايي از گوشته (يکي از لايه هاي دروني زمين) را تشکيل مي دهد پي بردند.اين نتايج نشان داد که به احتمال زياد ماه بر اثر برخورد سياره اي به اندازه ي مريخ با زمين ، از زمين کنده شده و در فضا رها شده است.اما مشکلاتي هم در اين نظريه وجود دارد.مثلا ايزوتوپ هايي که در سنگ هاي ماه پيدا شده اند در زمين موجود نيستند.

گريند مي گويد:«در نتيجه مي توان گفت که سنگ هايي که سفينه هاي آپولو با خود به زمين آورده اند ، تنها متعلق به بخشي از سطح ماه هستند و گواه بر وجود عناصري خاص در کل سطح ماه نمي باشند.»

با به دست آوردن پراکندگی عناصر مختلف بر سطح ماه ، دانشمندان می توانند ترکیب مواد در زمین اولیه را دقیق تر مشخص کنند.همچنين مي توان گفت که ممکن است بيشتر عناصر ماه از جسم برخورد کننده با زمين (به اندازه ي مريخ) گرفته شده باشد و اين دليلي است بر متفاوت بودن بعضي از عناصر زمين و ماه.براي پي بردن به عناصر داخلي ماه در آينده دانشمندان به مدل هاي دقيق تري از ساختار و تحول قمر زمين نياز خواهند داشت.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
منبع خبر:ماهنامه نجوم

ماه، که در اساطیر با الهه های جادوگری و شکار و همچنین با خدایان جادو و خردمندی مرتبط بوده استف تقریبا به اندازه کره زمین قدمت دارد و دارای رمز و رازهایی مختص به خود است.

در مقایسه با فاصله نزدیک ماه به زمین، اطلاعات ما درباره چگونگی پیدایش آن و اسرار دیگر موجود در ماه، بسیار ناچیز است. بسیاری از دانشمندان عقیده دارند که ماه در اثر یک تصادم فضایی غول آسا به وجود آمده است.هنگامی که حدود 4.5 میلیارد سال قبل، زمین جوان 30 میلیون ساله به پهلوی یک سیاره نارس گرفته به اندازه مریخ برخورد کرده، قطعات جدا شده از سیاره ما و سیاره ضربه زننده با هم در آمیخته و به شکل توده گداخته و داغ ماه درآمده اند.

جالب اینجاست که با وجود اینکه جدیدترین مدل سازیهای کامپیوتری دلالت بر این دارد که بیشتر جرم ماه از سیاره ضربه زننده بوده است، اما نمونه های واقعی ماه که توسط فضاپیمای آپولو و دیگر ماموریتهای مشابه به دست آمده، نشان میدهند که ترکیبات شیمیایی ماه بسیار شبیه به پوسته زمین است.

برنارد فوینگ (Bernard Foing) دانشمند ارشد ماهواره SMART-1، متعلق به آژانس فضایی اروپا که از سال 2004 تا 2006 در مدار ماه قرار داشته است، میگوید:" شاید این نتایج به این معنا باشند که سیاره نارس ضربه زننده، دارای ترکیبات مشابه زمین بوده و از همان موادی که سیاره ما از آن ساخته شده، به وجود آمده بوده است."

فضاپیمای مداری ژاپن به نام کاگویا (Kaguya) که در 13 سپتامبر پرتاب شد و همچنین ماه نورد هندوستن به نام چاندرایان (Chandrayaan-1) که در سال 2008 به فضا خواهد رفت، با اطلاعات بیشتری از اجزاء تشکیل دهنده و سیر تکامل ماه بازمیگردند و شاید بتوانند راز شکل گیری آن را نیز برملا کنند.

آب بر روی ماه؟
این امکان وجود دارد که در طی میلیاردها سال بمباران بی رحمانه ماه با ستارگان دنباله دار و استروئیدهای حاوی آب فراوان، مقداری آب بر روی سطح ماه به جا مانده باشد که به احتمال بسیار، در حوضچه های موجود در قطبها و در بخش همیشه سایه آن پنهان شده است.

در سال 1999، مدارپیمای برنامه اکتشافی (Lunar Prospector) موفق به کشف مقدار فوق العاده زیاد هیدروژن در ماه شد. این هیدروژن میتواند به وجودآب مرتبط باشد- که از اکسیژن و هیدرون ساخته شده است- .به گفته فوینگ "این هیدروژن میتواند همراه با باد خورشیدی نیز به ایجا رسیده و در قطبهای ماه حبس شده باشد.

هرچند تحقیق با تلسکوپهای مستقر در زمین به این نتیجه رسیده که یخ در رسوبات ضخیم حوضچه های قطبی ماه وجود ندارد، اما امکان وجود دانه های یخ مخلوط با خاک ماه رد نشده است. مدارپیمای اکتشافی ناسا در سال 2008 دو روبات کاوشگر به همراه خواهد داشت که به دنبال یخ در منطقه قطب جنوب ماه به کاوش خواهند پرداخت.

انقلاب قمری
انقلاب قمری (Lunar Cataclysm) یا آخرین بمباران سنگین (Late Heavy Bombardment)، واقعه ایست که حدود 4.2 تا 3.8 میلیارد سال قبل رخ داده و شامل زنجیره ای از برخوردها و ضربه های ویرانگر فضایی بوده است که بیش از 50 حفره عظیم بر سطح ماه ایجاد کرده است که همچنان قابل مشاهده هستند. ستاره شناسان عقیده دارند که احتمالا این واقعه زمانی رخ داده است که مدارهای سیاره برجیس و زحل تغییر یافته و تحول نیروی گرانش این سیارات عظیم، شهاب سنگها و ستارگان دنباله دار بیشتری را از اطراف به سمت خود کشیده است.

در این واقعه تمام سیارات داخلی نیز از این واقعه تاریخی بی نصیب نمانده اند. فوینگ میگوید که در این زمان کره زمین 25 تا 30 مرتبه بیش از ماه دچار ضربه شده است. دانشمندان در مورد زمان دقیق وقوع این رخداد و اینکه تا چه مدت ادامه داشته است، اطلاعات دقیقی ندارند اما ظاهرا این واقعه در همان دوران آغاز شکل گیری حیات بر روی زمین رخ داده است.

تعیین تاریخ دقیق این بمباران فضایی میتواند در روشن کردن این امر که آیا این واقعه، حیات اولیه و تازه شکل گرفته را از زمین زدوده یا با آوردن مواد شیمیایی تازه به زمین، آغاز آن را سرعت بخشیده است، به دانشمندان کمک کند.

به گفته فوینگ " شاید لازم باشد برای تعیین زمان به وجود آمدن حفره ها بر روی ماه، از بیشتر این حفره ها و محل اصابت شهاب سنگها نمونه برداری شود."

سرنخهایی از حیات بر روی ماه؟
ضربه های کیهانی در سالهای ابتدایی شکل گیری زمین موجب کنده شدن میلیونها تن از صخره ها و خاک زمین شده و این امکان وجود دارد که بعضی از این قطعات بر روی ماه فرود آمده باشند. سنگهایی که دربر دارنده اسرار آغاز حیات هستند و حتی ممکن است دارای فسیلهایی میکروبی باشند.

به گفته فوینگ:" تقریبا در هر کیلومتر مربع از سطح ماه، حدود 200 کیلوگرم از جر زمین اولیه فرو ریخته است. استخراج و کشف این سنگها و صخره ها میتواند هدف بسیار جذابی برای روباتهای جستجوگر و انسانهای ماه نورد باشد."

آیا ما قادر خواهیم بود زندگی زمینی را به ماه منتقل کنیم؟ آیا میتوانیم حیات را خارج از زمین توسعه دهیم؟ فوینگ در پاسخ به چنین پرسشهایی میگوید "ماه حاوی منابع فریبنده ای، از جمله فلزات و اکسیژن است. اما در آنجا میزان کربن بسیار اندک است. اگر ما بخواهیم در آنجا کشاورزی کنیم، ابتدا باید خاک را غنی کرده و کربن، نیتروژن و فسفر به آن اضافه کنیم."

مهاجران ماه میتونند برای ادامه حیات از تمام آب موجود در ماه استفاده کنندف اما این آب میتواند حاوی اسرار بیشمار و بسیار ارزشمندی درباره شهاب سنگهایی که به ماه برخورده اند، باشد." پس بهتر است این آب را ننوشیم. در ماه برای تهیه آب به اندازه کافی اکسیژن و هیدروژن موجود است."

farya

تصوير برداري از ماه گرفتگی،همواره یکی از فعالیتهای لذت بخش علاقمندان به آسمان است.از آغاز تا پایان ماه گرفتگی،تغییرات زیادی در روشنایی ماه بوجود می آید بطوریکه قدر ظاهری آن از منفی 12.7 قبل از گرفت،به حدود مثبت 4 کاهش می یابد. و اين تغيير نورانيت طيف وسيعي از حالات براي نوردهي را ايجاد ميكند.

اطلاعاتي در باره ماه گرفتگي 12 و 13 اسفند ماه [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] اين ماه‌گرفتگي از ساعت 1 بامداد يكشنبه 13 اسفندماه آغاز و در ساعت 2 و 14 دقيقه، سايه زمين تمام قرص ماه را مي‌پوشاند و ماه‌گرفتگي كلي آغاز مي‌شود. در ساعت 3 و 28 دقيقه ماه‌گرفتگي كلي تمام شده و ماه شروع به باز شدن مي‌كند. پايان ماه‌گرفتگي در ساعت 4 و 41 دقيقه اتفاق مي‌افتد. اين گرفتگي كلي كه در تمام ايران قابل رويت خواهد بود، در آسيا - به جز بخش كوچكي از شرق آن - اروپا، آفريقا، آمريكاي جنوبي، آمريكاي شمالي - به جز بخشي از غرب آن - غرب اقيانوسيه و بخشي از جنوبگان مشاهده خواهد شد.

اطلاعات كاملتري درباره ماه گرفتگي كامل اسفند ماه 1385 را در اين قسمت بخوانيد : [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

مقدمه
در خسوف (ماه گرفتگی) زمین در حرکت مداری خود به دور خورشید سایه‌اش را، که در فضا در سمتی مخالف خورشید ممتد است، به دنبال می‌کشد. سایه زمین به شکل یک مخروط است که قاعده آن مقطع زمین و طول متوسط آن 1،3a80،000 کیلومتر است. طول این سایه ، بر اثر تغییر فاصله زمین از خورشید تا حدود 40000 کیلومتر نسبت به مقدا متوسط تغییر می‌کند. خسوف زمانی اتفاق می‌افتد که ماه وارد مخروط سایه زمین شود.
شرایط وقوع خسوف
وقتی از بالا به دایرة البروج بنگریم به اشتباه گمان می‌کنیم که خسوف باید ماهی یک بار اتفاق افتد. خطای این دید وقتی آشکار می‌شود که از پهلو نگاه کنیم. آنگاه روشن می‌شود که این سه جرم در حقیقت بر یک خط واقع نیستند. ماه در نتیجه میل مدارش با دایرة البروج ، می‌تواند از بالا یا پایین مخروط سایه ، به فاصله‌ای که حداکثر 32،000 کیلومتر می‌شود بگذرد. برای اینکه خسوف برقرار باشد واقع شود باید دو شرط مهم زیر همزمان با یکدیگر برقرار باشند:

خورشید ، زمین و ماه ، باید بر خطی مستقیم واقع باشند یعنی ماه به حالت بدر از زمین دیده شود. این واقعه ماهی یک بار روی می‌دهد.ماه در حرکت مداریش باید در حال عبور از دایرة البروج ، یعنی در یکی از عقده‌ها باشد.بیشتر دیده شد که کره ماه نیمی از ماه را در زیر صفحه دایرة البروج به سر می‌آورد و نیم دیگر را بالای آن. دو نقطه‌ای که در آنها ماه صفحه دایرة البروج را قطع می‌کند عقدتین نامیده می‌شود: یکی از این دو عقده رأس (گره شمالی) است و دیگری عقده ذنب (گره جنوبی). خط واصل این دو نقطه را خط عقده‌ها یا خط گره‌ها نامند.
مدت خسوف
مدت دوام خسوف نسبتا زیاد است، زیرا قطر مخروط سایه زمین در نقطه‌ای که ماه از آن می‌گذرد، در حدود 9،200 کیلومتر است. اگر ماه مخروط را بطور مرکزی قطع کند، نزدیک به دو ساعت در خسوف کامل خواهد بود، زیرا قطر ماه در حدود 3،500 کیلومتر و سرعت متوسط آن 3،200 کیلومتر در ساعت است. سایه زمین ماه را کاملا تاریک نمی‌کند. حتی وقتی که خسوف کامل باشد ماه کاملا مرئی است، ولی رنگ سرخ بی فروغی جای درخشش عادی آنرا می‌گیرد. این فروغ مختصر معمول نور آفتابی است که از جو زمین به داخل مخروط سایه شکسته شده است. اجزای آبی و بنفش نور آفتاب بر اثر پراکندن در جو زمین ،‌ حذف شده‌اند و مولفه‌های سرخ نورند که قرص ماه را اندکی روشن می‌کنند.

خسوف جزئی
در خسوف جزئی فقط قسمتی از ماه از میان مخروط سایه می‌گذرد. به این ترتیب بریدگی تاریکی در ماه تمام ، در بخش شمالی آن و یا در بخش جنوبی ، پدیدار می‌شود. البته خسوفهای جزئی هم بعد و هم پیش از خسوف کلی نیز واقع می‌شوند. در حدود نیم ساعت طول می‌کشد تا ماه کاملا وارد سایه شود و مدت مشابهی نیز لازم است تا کاملا از سایه بدر آید.

دنباله خسوفها
خسوفها به ترتیب و در دنباله‌هایی چند روی می‌دهند. یک دنباله کامل که شامل 48 یا 49 خسوف می‌شود، حدود 865 سال طول می‌کشد. فاصله زمانی بین دو خسوف متوالی در یک دنباله ..33/6،585 روز است. خسوفهای متوالی شباهت زیادی باهم دارند که دال بر عضویتشان در یک دنباله است. روش بدست آوردن عدد..33/6،585 روز بدین قرار است:

برای آنکه خسوفی تکرار گردد:
ماه باید در حالت بدر باشد. این وضعیت هر 53059/29 روز یکبار تکرار می شود.خورشید باید نسبت به عقده‌ها در همان مکان قبلی باشد، و این هر 6201/346 روز تکرار می‌گردد.کوچکترین مضرب مشترک این اعداد 6،585 است، یعنی هر 6،585 روز ماه ، زمین و خورشید وضعیت خسوف قبلی را تکرار می‌کنند. فاصله زمانی ..33/6585 روز به یک ساروس موسوم است که در زبان بابلی قدیم به معنی تکرار است.
چگونه از ماه گرفتگی عکاسی و فیلمبرداری کنیم ؟
تصوير برداري از ماه گرفتگی،همواره یکی از فعالیتهای لذت بخش علاقمندان به آسمان است.از آغاز تا پایان ماه گرفتگی،تغییرات زیادی در روشنایی ماه بوجود می آید بطوریکه قدر ظاهری آن از منفی 12.7 قبل از گرفت،به حدود مثبت 4 کاهش می یابد.به همین دلیل،اطلاع از نوع دوربین،نوع فیلم و زمان نوردهی در مراحل مختلف ماه گرفتگی،الزامی است.

• انتخاب دوربین

تقریبا از هر نوع دوربین،به غیر از دوربین های تمام خودکار را می توان برای عکسبرداری از ماه گرفتگی كامل استفاده کرد. هر چند با دوربين هاي تمام خودكار هم ميتوان عكسهايي مناسب از ماه گرفته گرفت. بیشتر عکاسان آسمان شب از دوربینهای تک لنزی بازتابی(موسوم به SLR) 35 میلیمتری آنالوگ و ديجيتال استفاده می کنند. (از نوع موجود در بازار های ایران میتوان به - زنیت - کانن - نیکون - المپوس - پراکتیکا - کونیکا و ... نام برد.)
نوع لنز بکار رفته نیز اهمیت بسیاری دارد.برای این کار می توان از لنزهای تله فوتو(telephoto) و یا تلسکوپ استفاده کرد.اگر لنز تله فوتوی 400 میلیمتری را بر روی یک دوربین 35 میلیمتری ببندیم،مثل این است که با یک دوربین دوچشمی با بزرگنمایی 7 برابر به ماه نگاه کنیم.ترکیب فوق،کوتاهترین فاصله کانونی مناسب برای ثبت جزئیات قابل توجه و قابل مشاهده بر روی ماه را بدست می دهد. حتی با لنزهای معمولی یا لنزهای با میدان دید وسیع(wide angle) که بین 18 تا 55 میلیمتر باشند نیز می توان تصاویر زیبایی از ماه گرفتگی بدست آورد؛بویژه در صورتیکه بخواهیم ستاره ها و سیاره های اطراف ماه همراه با مناظر زمینی - طبیعت و بنا هاي مسكوني-تاريخي نیز در ثبت شوند..از لنزهای 18 تا 55 میلیمتر یرای گرفتن تصاویر ترکیبی از کلیه مراحل گرفت ماه نیز می توان بهره برد. به کمک لنزهای تله فوتوی متوسط(100 تا 500 میلیمتر)می توان دنباله ای از سایه زمین بر روی ماه را با چند نوردهی مختلف بر روی یک فریم(frame) از فیلم عکاسی ثبت کرد.البته برای گرفتن این تصاویر،باید دوربین عکاسی را بر روی تلسکوپی که مجهز به موتور چرخشی است قرار داد تا مسیر حرکت ماه در آسمان را دنبال کند.

فیلمهای متداول مناسب برای عکاسی از ماه گرفتگی

Fujicolor Superia 100,200,400
Konica 100,200,400
Professional 400 NPH
NHG II 800
Super G Pus 800
Kodak Royal Gold 100,200,400
Gold Max 100,200,400

سلاید هاي مناسب عبارتند از

Kodal Elite Chrome 100,200,400
Konica 100,200,400
Kodachrome 200
Fujichrome Sensia II 100,200,400
Fujichrome MS 100/1000 Professional

• انتخاب فیلم عکاسی

برای عکسبرداری از ماه در مواقع غیر گرفت،تقریبا از هر نوع فیلم عکاسی با حساسیتهای مختلف می توان استفاده کرد ولی برای ماه گرفتگی،شرایط کاملا فرق می کند.برای این کار باید از فیلمهای با سرعت بالا(ISO 400 یا بالاتر)استفاده کرد،مگر اینکه از یک تلسکوپ موتوردار استفاده شود.مزیت فیلمهای با حساسیت بالا این است که زمان نوردهی را کاهش می دهند و در نتیجه،میزان کشیدگی تصویر ماه(بعلت چرخش زمین بدور خود) کم می شود.فیلم اسلاید(positive) و یا فیلم چاپی معمولی(negative)،هر یک معایب و محاسن خاص خود را دارند.فیلم اسلاید نیازی به چاپ ندارد ولی فیلمهای چاپی،در هنگام چاپ باعث ایجاد خطاهای زیاد در تصویر گرفته شده می شوند.

• مدت زمان نوردهی [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

عواملی نظیر وضعیت آسمان محل،ارتفاع ماه در آسمان و میزان تیرگی سایه زمین بر روی سطح ماه،تعیین "دقیق" مدت زمان نوردهی را غیر ممکن می سازد.با این وجود،با استفاده از جدول زیر می توان با توجه به حساسیت فیلم و نسبت کانونی دوربین(عدد f)،زمان نوردهی لازم در مراحل مختلف گرفت را بدست آورد.مثلا با توجه به این جدول،برای عکسبرداری از ماه در هنگام گرفت کامل،با دوربینی با نسبت کانونی 8(f/8) و فیلم يا حساست ISO 400،زمان نوردهی مناسب 15 ثانیه است.چنانچه نسبت کانونی دوربین شما در جدول زیر موجود نیست،عددی را انتخاب کنید که کمترین اختلاف را با نسبت کانونی مورد استفاده دارد.

• دوربین های دیجیتال
  تقریبا با اکثر دوربینهای دیجیتال موجود در بازار میتوان از این پدیده زیبا تصویر گرفت. کافی است دوربین شما در حالت فاصله بی نهایت قرار گیرد. و آن را روی عکاسی شب تنظیم کنید . و همچنین آن را روی سه پایه یا محلی که لرزشی نداشته باشد نگه دارید. و سپس نوردهی نمایید. ولی برای ثبت تصاویر با کیفت بالا بهتر است که از دوربینهای دیجیتال مناسبتر و پیشرفته تری استفاده کرد. بهتر است میزان حساسیت را در زمان ماه گرفتگی جزیی 100 و در زمان ماه گرفتگی کلی روی 400 تنظیم کنید. نوردهي براي دوربين هاي ديجيتال معمولي خودكار در زمان خسوف جزيي ميتواند توسط خود دوربين و در حال خودكار تنظيم شود و نيازي نيست تا تنظيمات خاصي انجام دهيد. در زماني كه ماه به صورت كامل تاريك شد و ماه گرفتگي كامل اغاز ميشود علاوه بر تغيير حساسيت (iso يا asa ) به حساست هاي بالتر نوردهي را نيز بايد افزايش دهيد. در اكثر دوربين هاي ديجيتال خودكار ميتوان اين كار را در بخش تنظيمات عكس انجام داد.حداكثر نوردهي در اين دوربين ها معمولا بين 5 تا 15 ثانيه است. اما هميشه نميتوان اين حداكثر را به كار برد. به دليل حركت وضعي زمين كه حركت ظاهري اسمان را در بر دارد شما درمحدوده اي خاص ميتوانيد از نوردهي هاي چند ثانيه اي استفاده كنيد. يعني اگر اين نوردهي بيشتر از زماني خاص شد ماه و ساير اجرام اسمان به صورت نقاط كنار هم و خطوط مدوري روي فيلم يا دوربينتان ثبت ميشوند. اين بسته به نوع لنزتان و بزرگنمايي ايجاد شده دارد. لنز وايد امكان نوردهي بيشتري را به شما ميدهد و لنزهاي نرمال و تله اين زمان را كاهش خواهد داد. حداكثر نوردهي تقريبي براي چند لنز وايد نرما و تله به اين صورت خواهد بود :
  وايد 18 تا 28 35 ثانيه
  لنز نرمال 50 و 55 ميليمتري 25 ثانيه
  لنز هاي تله 70 تا 110 12 ثانيه
  و ....
  البته در دوربين هاي خودكار شما با Zoom و قدرت بزرگنمايي سروكار داريد كه بين 2 تا 12 متغير است. اين همان وضعيت استفاده از تله را برايتان به وجود مياورد.
  حداكثر نوردهي تقريبي براي Zoom هاي مختلف نيز به اين شرح است :
  [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
  ◄ اكثر دوربین های آنالوگ (مکانیکی) و جديد دیجیتال قابليت عکس برداری از ماه گرفتگی را دارند.
  [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] ◄
  زوم 2 و 3 حداكثر نوردهي : 12 ثانيه
  زوم 4 تا 6 حداكثر نوردهي 8 ثانيه
  زوم 8 تا 10 حداكثر نوردهي 4 ثانيه
  زوم 12 حداكثر 3 ثانيه
  تركيب استفاده از دوربين هاي ديجيتال SLR كه به وسيله رابط به تلسكوپ متصل شده اند و نماي نزديكي كه تلسكوپ ايجاد ميكند ميتواند تصاوير فوق العاده زيبا و شفافي را برايتان ايجاد كند.
  
  در اين حالت بسته به نوع تلسكوپ و بزرگنمايي حاصل ميتوانيد نوردهي هاي مختلفي را امتحان كنيد. در نظر داشته باشيد در تلسكوپ حركت ظاهري اسمان به سبب بزرگنمايي زياد بسيار سريع تر است و اگر تلسكوپ شما موتور دار نيست نوردهي شما محدود به ثانيه خواهد بود. به طور مثال تلسكوپي با طول كانون 1000 ميليمتر حداكثر ميتواند تا 2 ثانيه نوردهي را بدون موتور ردياب انجام دهد.
  

در صورت وجود موتور ردياب اين نوردهي در ماه گرفتگي كامل تا چند ده ثانيه امكان افزايش خواهد داشد.

• بر طرف كردن نويز در عكاسي ديجيتال
• در زمان استفاده طولاني مدت از دوربين هاي ديجيتال معمولا نويز هاي تصويري ايجاد ميشوند كه باتوجه به موضوع عكاسي كه شب واقع ميشود و طول مدت زمان نوردهي كه معمولا چند ثانيه است بيشتر هم خواهد بود.در اكثر دوربين هاي حرفه و نيمه حرفه اي گزينه اي در منوي تعيين حساست دوربين وجود دارد كه به Noise Reduction - كاهش دهنده نويز معروف است. با فعال كردن اين گزينه ميتوانيد ايجاد نويز كه به سبب نوردهي بالا به وجود ميايد را كاهش دهيد. پس از عكاسي نيز امكان بر طرف كردن نويز در نرم افزارهاي پردازش تصوير وجود دارد.
  
  
  
• فیلم برداری از خسوف

برای فیلم برداری دوربینهای هندی کم کار را بسیار ساده وراحت کرده اند. یک سه پایه برای نگه داشتن دوربین و استفاده از زوم اپتیک دوربین. اگر از زوم دیجیتال استفاده شود ممکن است کیفیت تصویر ماه کمی پایین تر آمده و تصویر مطلوب حاصل نشود. این تنظیمات برای زمان خسوف جزیی توسط دورین به صورت خودکار انجام میشود. در این حالت میتوان نور ورودی را نیز کاهش داد تا سطح ماه نیز در تصویر ثبت شود. زمانی که ماه به صورت کامل گرفت میتوانید نور ورودی دوربین را بیشتر نمایید تا جبران کم نور شده سطح ماه در آن جبران و رنگ قرمز ماه در این حالت روی فیلم ثبت شود.

• سه پايه

استفاده از سه پايه براي بر طرف كردن لرزش نيز به شما كمك خواهد كرد تا تصاوير شفاف و زيبايي از اين پديده به تصوير بكشيد.

• انتخاب سو‍ژه

علاوه بر عكاسي نماي نزديك از ماه گرفتگي ميتوانيد مناظر زميني را نيز همراه با آن ثبت كنيد. استفاده از لنزهاي وايد را براي ثبت زيباتر صحنه هاي زميني نظير مناظر طبيعي - اماكن تاريخي و .... به شما توصيه ميكنيم.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

◄ مراحل مختلف ماه گرفتگی در یک فریم عکس . میتوانید با خاصیت عکاسی چند بار نوردهی( Multi Exposure) دوربین های آنالوگ یا دیجیتال و با استفاده از یک سه پایه ثابت تمام مراحل یک ماه گرفتگی را در یک فریم ثبت کنید.در دوربين هاي ديجيتال ميتوان به سادگي تمامي تصاوير ماه گرفتگي در مرال مختلف را ثبت كرد و ان ها را با نرم افزار هاي پردازش تصوير نظير فتوشاپ كنار هم قرار داد.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

◄ نوردهی ممتد در حالت Bاز ماه گرفتگی ساده ترین کار باز گذاشتن دوربین در حالت B و اسقرار دوربین روی یک سه پایه است تا دوربین مراحل مختلف ماه گرفتگی را ثبت کند. فراموش نکنید که اگر در شهر هستید به علت آلودگی نوری موجود در جو عکس شما پر نور و یا حتی ممکن است فیلم شما يا نوردهي شما با دوربين ديجيتال خراب شود.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

◄ ماه گرفتگي و مناظر زميني
يكي ديگر ازسوژ هاي عكاي ميتواند نوردهي از ماه گرفتگي همراه با مناظر زميني باشد. لنزهاي وايد براي اين كار ماسبترند.

تصاويري ثبت شده خود را براي درج در گالري اين سايت براي ما به نشاني info at Parssky.com ارسال نماييد.

انسان از ديرباز توجه بسياري به آسمان داشت و به فراخور زمان و با توجه به رشد و پيشرفت در سطوح مختلف علمي توجه بشر به آسمان اين فضاي بي كران دوچندان گشت . كره ي ماه تنها قمر زمين د ر ميان ساير اجرام سماوي توجه انسان را به شكلي شگرف به خود جلب كرد. زيرا اين قمر زيبا از يك سو اسطوره ي ذهن و فكر بشر بود و از سوي ديگر تاثيرات آن بر زمين انكار نشدني است. سمفوني حركت ماه و زمين در مدارهاي خود ،پديده هايي زيبا و كم نظير را خلق مي كند كه بي شك دليلي بر عظمت و دقت آفرينش گيتي مي باشد.
همه ي ما مي دانيم كه ماه بدر بسيار رمانتيك و جذاب است. ماه بدر در هنگام غروب خورشيد طلوع مي كند و در تمام طول شب قابل رويت است. و در پايان شب درست هنگام طلوع آفتاب غروب مي كند. هيچ كدام از ساير فازهاي ماه داراي چنين ويژگي نيستند. اين پديده به اين دليل روي مي دهد كه ماه دقيقا در بخش مخالف موقعيت خورشيد در آسمان، قراردارد. ماه كامل به خاطر پديده ي خسوف يا ماه گرفتگي نيز داراي اهميت ويژه اي است.

ماه بدر«شكل 1» [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

ماه گرفتگي يا خسوف زماني اتفاق مي افتد كه ماه در فاز كامل و در حال عبور از بخشي از سايه ي زمين باشد. سايه ي زمين در واقع از دو ساختمان مخروطي شكل درست شده است كه يكي در داخل ديگري قرار دارد. بخش خارجي يا نيم سايه اي منطقه اي است كه زمين فقط قسمتي از پرتو هاي خورشيد را مسدود مي كند و مانع از رسيدن آنها به ماه مي شود.در مقابل بخش دروني يا قسمت سايه، ناحيه اي است كه زمين مانع از رسيدن تمام پرتو هايي مي شود كه از خورشيد به ماه مي رسد قاعده ي اين مخروط مقطع زمين و طول متوسط آن 0 138000 كيلومتر است، طول اين سايه بر اثر تغيير فاصله ي زمين از خورشيد تا حدود 40000 كيلومتر تغيير مي كند.

(شكل 2 ) [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

منجمان سه نوع متفاوت از ماه گرفتگي را شناسايي كرده اند:
1) خسوف نيم سايه اي :
ماه از قسمت نيم سايه ي زمين عبور مي كند.
پژوهش در زمينه ي اين رويداد ويژه ي انجمن هاي علمي و تخصصي است و رصد آن پيچيده مي باشد.
(شكل 3)

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

2)خسوف جزيي:
بخشي از ماه از سايه ي زمين عبور مي كند.
رصد اين رويداد حتي بدون استفاده از ابزار اپتيكي نيز ساده است.


ماه گرفتگي جزيي (شكل 4)

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

3)خسوف كلي:
تمام ماه از داخل سايه ي زمين عبور مي كند.
اين رويداد به خاطر رنگ هاي گوناگون و مرتعشي كه ماه در لحظه ي گرفت كامل در سطح خود دارد بسيار برجسته و مورد توجه است.

ماه گرفتگي كامل (شكل 5) [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


ماه در مدت 21222/27 (ماه گره اي) يك دور كامل به دور مدار خود مي گردد اما در اين مدت خورشيد در آسمان زمين تقريبا به اندازه 30درجه جابجا شده است و ماه ناچار است كه دو روز ديگر وقت صرف كند تا به خورشيد برسد. پس اين مدت به طور متوسط برابربا 53056/29 (ماه هلالي) است.
با توجه به آنچه گفته شد ممكن است اين سوال در ذهن شما ايجاد شود كه « اگر ماه هر 5/29 روز به دور زمين مي گردد و خسوف تنها در زمان ماه كامل رخ دهد پس چرا در هر ماه سال يك كسوف به وقوع نمي پيوندد؟» پاسخ به اين سوال نيازمند توجه بيشتر به مدارها است.
مدار ماه به گرد زمين در حدود 5 درجه نسبت به مدار زمين انحراف دارد.اين امر بدان معني است كه ماه در اغلب اوقات درسطح پايين تر و يا در سطح بالاتر از مدار زمين قرار دارد. صفحه ي مدار زمين به دور خورشيد با اهميت است زيرا سايه ي زمين دقيقا در همين صفحه قرار دارد. در طي ماه كامل ، قمر طبيعي زمين مي تواند تا بيش از 32000 كيلومتر از بالا يا پايين سايه ي زمين عبور كند بنابراين خسوفي رخ نخواهد داد.اين پديده دقيقا زماني به وقوع مي پيوندد كه ماه در يكي از دو مكان برخورد مدارها (گره ها) قرار داشته باشد.(شكل 6)

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

(شكل 7)

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

با توجه به آنچه گفته شد شرط وقوع خسوف را در دو مورد مي توان خلاصه كرد:
1) ماه و خورشيد و زمين در يك راستا يا خط مستقيم قرار گيرند به طوري كه زمين بين ماه و خورشيد قرار داشته باشد. به عبارت ديگر ماه در حالت بدر از زمين ديده شود.
2) ماه در حركت مداري خود به دور زمين در يكي از گره ها قرار داشته باشد.
در هر سال ماه از بخشي از سايه يا نيم سايه ي زمين عبور مي كند و يكي از سه نوع خسوف ذكر شده روي مي دهد . در هنگام خسوف هر كسي كه در قسمت تاريك كره زمين قرار داشته باشد مي تواند آن را ببيند. حدود 35% از خسوف ها از نوع نيم سايه اي است كه تشخيص آن حتي به كمك تلسكوپ بسيار دشوار است. در حدود 30% خسوف ها نيز جزيي مي باشد كه با چشم مسلح به راحتي قابل رويت است. و درنهايت 35% خسوف ها نيز كلي است كه رويدادي بسيار برجسته براي رصد مي باشد.
در طي يك گرفت كامل زمين مانع رسيدن نور خورشيد به ماه مي شود. درآن هنگام اگر ناظري در سطح ماه باشد متوجه خواهند شد كه زمين جلوي خورشيد را گرفته است. آنها هاله اي به رنگ قرمز روشن را مشاهده مي كنند كه دور تا دور زمين را فراگرفته است.
هنگامي كه ماه به طور كامل درون سايه ي زمين قرار مي گيرد باز هم شعاع هاي نوري غير مستقيمي از خورشيد به آن مي رسند و ماه را پرفروغ مي كنند .در ابتدا نور آفتاب بايد از عمق ك زمين عبور كند .اين ----- اكثر طيف هاي آبي پرتو هاي خورشيد را جذب مي كند و مابقي نور كه به رنگ قرمز پررنگ و يا نارنجي است و به مراتب تيره تر از نور سفيد آفتاب مي باشد در درون ك دچار شكست شده و سپس منعكس مي گردد تا اينكه كسر كوچكي از آن به سطح ماه مي رسد و آن را پرفروغ مي كند.
گرفت كامل در هنگام خسوف بسيار هيجان انگيز و زيبا است كه مسبب آن تاثيرات -------- و انكسار پرتو هاي خورشيد در اتمسفر زمين است. اگر زمين اتمسفري نداشت ماه در طي يك گرفت كامل كاملا سياه به نظر مي رسيد. در حالي كه اكنون ماه مي تواند رنگ هاي زيادي از قهوهاي و قرمز تيره گرفته تا نارنجي و زرد روشن ، بر سطح خود داشته باشد.

(شكل8)

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

گرفت هاي كلي بعد از فوران هاي عظيم آتشفشاني بسيار تاريك به نظر مي رسند چون فوران ها مقادير عظيمي از خاكسترهاي آتش فشاني را وارد اتمسفر زمين مي كند .به عنوان مثال در طي يك خسوف كلي در دسامبر 1992 خاكستر هاي ناشي از كوه ميناتوبو باعث شدند كه ماه تقريبا غير قابل رويت گردد.

مدت زمان خسوف:

چنانچه ماه از مركز مخروط زمين عبور كند مدت زمان خسوف طولاني است. زيرا در حدود 1 ساعت طول مي كشد تا ماه كاملا وارد سايه ي زمين شود حداكثر حدود 2 ساعت طول مي كشد تا ماه سايه زمين را طي كند. و براي خروج كامل از سايه نيز 1 ساعت زمان نياز دارد.

رصد ماه گرفتگي:

بر خلاف خورشيد گرفتگي ( كسوف)، رصد ماه گرفتگي كاملا بي خطر است و شما به هيچ ----- محافظي نياز نداريد .حتي براي رصد اين پديده نيازي به استفاده از تلسكوپ نيست .شما مي توانيد ماه گرفتگي را با چشمان خود نيز رصد كنيد اگر دوربين دوچشمي داريد بكارگيري آن سبب مي شود كه چشم انداز بزرگ تري داشته و نيز زمينه ي رنگي سطح ماه پرفروغ تر گردد. يك دوربين دوچشمي 35*7 و يا 50*7 مي تواند كارآيي خوبي داشته باشد . منجمان آماتور مي توانند در طي يك خسوف رصدهاي مفيدي انجام دهند؛ پيش بيني ميزان تاريكي ماه در هنگام گرفت كلي امري غير ممكن است رنگ ماه مي تواند از خاكستري تيره يا قهوه اي تا رنگهاي قرمز روشن و نارنجي روشن تغيير كند. رنگ و درخشندگي ماه بستگي به ميزان گرد و غباري دارد كه در طي خسوف در اتمسفر زمين وجود دارد. با استفاده از« ميزان درخشندگي دانژون» براي ماه گرفتگي ، منجمان آماتور مي توانند رنگ و درخشندگي ماه را طبقه بندي كنند.
يك خسوف سوژه ي بسيار جذابي براي عكاسي است خوشبختانه عكاسي از خسوف آسان است به شرط آنكه امكانات مناسبي داشته باشيد و از آن به خوبي استفاده كنيد.

حتي اگر با يک دوربين دو چشمي به ماه بنگريد، سطح ناهموار آن را به وضوح مشاهده خواهيد ‏کرد. سطح ماه توسط هزاران حفره و دهانه برخوردي ناشي از برخوردسنگهاي سرگردان آسماني، آبله‌گون ‏شده است.
اما چرا در زمين چنين شواهد خشني از برخورد را شاهد نيستيم؟ آيا زمين که قاعدتاً ‏هدفي بزرگتر است از برخوردهاي سهمگين جان به در برده؟
پاسخ منفي است و ما امروزه به کمک ‏تصاوير ماهواره‌اي ده‌ها دهانه برخوردي کوچک و بزرگ در سراسر زمين بافته‌ايم که همگي در اثر ‏فعاليتهاي گوناگون آب و هوايي فرسوده شده‌اند.‏

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
تصويری از پشت ماه که توسط خدمه آپولو-11 برداشته شده است

بررسي‌ها نشان مي‌دهد که از زمان پيدايش زمين تا کنون، اين سياره شاهد برخوردهايي سهمگين‌تر ‏و بمبارانهايي شديدتر از تنها قمر خود، ماه بوده است. اما از آنجايي‌که زمين سياره‌اي فعال و زنده ‏است، آتشفشانها، زلزله‌ها و باد و باران زخمهاي چهره زمين را در طول تاريخ پاک کرده‌اند. ‏فرسايش شديد، دهانه‌هاي برخوردي که از زمانهاي باستاني تا کنون بر سطح زمين پديد آمده‌اند ‏را از چهره زمين زدوده و در نگاه اول شواهدي از برخورد به چشم نمي‌آيد.‏
اما در ماه شرايط به گونه ديگري است. ماه فاقد اتمسفر است و بنابراين قادر به سوزاندن هيچ سنگ ‏سرگرداني قبل از برخورد به خود نيست. از طرفي ماه، جرم سماوی مرده‌ای است. به جز ماه‌لرزه‌هاي گاه ‏و بيگاه هيچ فعاليتي که دال بر زنده بودن اينقمر باشد به چشم نمي خورد. عدم وجود اتمسفر ‏نيز باعث مي شود موضوع فرسايش سطحي منتفي شده و در نهايت عاملي براي زدودن زخم ‏برخورد از چهره ماه وجود نداشته باشد.‏
‏"پاول اسپوديز" سياره‌شناس ارشد دانشگاه جانز هاپکينز که در آزمايشگاه فيزيک کاربردي به ‏تحقيق مشغول است اين موضوع را يکي از دلايل مهم بازگشت بشر به ماه و آغاز دوباره ‏سفرهاي سرنشين‌دار به تنها قمر زمين مي‌داند. از نظر او ماه گنجينه دست نخورده‌اي براي ‏مطالعه تاريخ زمين است.‏
پاول اسپوديز معتقد است که ماه صفحه شاهد زمين می‌باشد. زماني که محققان در صدد اندازه‌‏گيري نوع، مقدار و الگوي ويراني ناشي از يک برخورد يا انفجار بر مي‌آيند مواد و شرايط گوناگوني ‏را در معرض برخورد مورد نظر قرار مي‌دهند تا اثرات ناشي از برخورد جسم و امواج ناشي از آن را ‏مطالعه کنند. به نمونه آزمايشي "صفحه شاهد" مي‌گويند.‏
ماه و زمين در موقعيت يکساني از منظومه شمسي قرار دارند و مي‌توان گفت که بدشانسيهاي ‏يکساني از نظر برخورد با سنگهاي سرگردان داشته‌اند. زمين سياره‌اي بسيار فعال است و آثار ‏زخمهاي بزرگ و کوچک کهن را از چهره خود پاک کرده است. از طرفي بيشتر سطح زمين را ‏درياها پوشانده‌اند که در اثر برخوردهاي معمولي آثاري از خود بر جاي نمي‌گذارند. در مقابل ماه ‏فاقد اتمسفر است و از نظر زمين‌شناسي سياره‌اي مرده به حساب مي‌آيد. با اين حساب مي‌توان ‏مدعي شد که با مطالعه دهانه‌هاي برخوردي ماه قادر به بازنويسي داستان زمين خواهيم بود.‏
نکته قابل تعمق ديگري نيز وجود دارد!!
در اواخر دهه هفتاد ميلادي، فضانوردان سه ماموريت پاياني آپولو(15، 16 و 17) نمونه‌هايي از عمق دو متري سطح ماه که از سه مکان مختلف مأموريتهاي ‏آپولو 15 تا 17 تهيه شده بود را با خود به زمين آوردند. عميقترين نمونه‌اي که به زمين آورده شده ‏بود حدود 2 بيليون سال قدمت داشت و بررسيها نشان داد که مواد مذکور و ساختمان آنها از آن ‏زمان تا کنون تغييري نکرده‌اند.
کشف بزرگ ديگري که در اين تحقيق به دست آمد مربوط به ‏ذرات تشکيل دهنده بادهاي خورشيدي بود که توسط گرد و غبار و مواد سطحي ماه به دام می‌‏افتند. بررسي مواد استخراج شده از عمق ماه نشان داد که ساختار بادهاي خورشيدي در 2 بيليون ‏سال قبل نسبت به امروز متفاوت بوده است. علم ستاره‌شناسي هيچ توضيحي براي اين مورد ندارد ‏اما درک درست اين يافته مطمئناً به دانشمندان کمک خواهد کرد تا تاريخ شکل‌گيري زمين و ‏داستان زندگي ستارگان را دوباره‌نويسي کنند.‏

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
چارلي دوک، فضانورد آپولو 16 در کنار ابزار نمونه برداري از عمق ماه

پرسش بزرگ ديگري که بازگشت به ماه در يافتن پاسخ آن موثر خواهد بود اين سوال است که چه ‏عاملي باعث انقراض‌های متعدد، ناگهاني و گسترده گونه‌هاي زيادي از حيات بر روي زمين بوده است؟
اين برخوردهای سهمگين خود ‏به گونه‌اي باعث پيدايش دوره‌های زمين‌شناسي بر سياره ما شده است.‏به عنوان معروفترين رويداد از اين دست مي‌توان به فاجعه‌اي که در 65 ميليون سال پيش باعث ‏انقراض نسل دايناسورها شده، اشاره نمود. رويدادي کهدوره مسوزوئيک را پايان ‏داد و عصر جديدي با نام دوره سنوزوئيک به وجود آورد. حدس زده مي‌شود که اين رويداد عظيم در ‏نتيجه برخورد شهابسنگي به قطر بالغ بر ده کيلومتر به زمين روي داده باشد. گرد و غبار و گاز ‏حاصل از اين برخورد چنان زمين را در خود فرو بردو تاريکی را بر سطح زمين گستراند که گياهان ديگر قادر به ادامه حيات نبودند و ‏به تدريج و با کمبود غذا جانداران نيز از پاي در آمدند.‏
تحقيقات انجام شده بر روي لايه‌هاي مختلف زمين و فسيلهاي جانوري و گياهي نشان مي‌دهد که ‏چنين روبدادهايي هر 26 ميليون سال يکبار زمين را با بحراني حياتي روبرو مي‌کنند.‏
تئوريهاي مختلفي براي اين اتفاقات دوره‌اي وجود دارد. بعضيها همدمي تاريک و دوردست براي خورشيد متصورند که هر از چندگاهي در چرخش منظم اجرام ابر اورت اختلال به وجود مي‌آورد. ‏چنين اختلالي باعث سرازير شدن اين اجرام به داخل منظومه شمسي و در نتيجه برخورد آنها با ‏اعضاي اين منظومه خواهند شد.‏
تئوري ديگري مي‌گويد که منظومه شمسي در مسيري نوساني دائماً صفحه کهکشان راه‌شيري را ‏قطع مي‌کند و بالا و پايين مي‌رود. اين حرکت دوره‌اي باعث مي‌شود در زمان قطع صفحه ‏کهکشان راه شيري، مجموعه پر جمعيتي از اجرام سرگردان، منظومه ما را هدف برخورد قرار دهند.‏
ما براي درک درستي از آنچه بر سر ما خواهد آمد بايد تاريخچه اين برخوردها را عميق و دقيق ‏مطالعه و بررسي نماييم. ماه به عنوان جرم فضايی فاقد فعاليتهاي زمين‌شناسي و اتمسفر، بسان فسيلي ‏دست نخورده اطلاعات زيادي از برخوردها را در سينه خود حفظ کرده است. مطمئناً مطالعه سطح ‏و عمق ماه دانش بشريت را در رابطه با آنچه سنگهاي سرگردان بر سرش آورده‌اند فزوني خواهد ‏بخشيد و به انسان قدرت پيشگويي آينده را در اين زمينه اعطا خواهد کرد.‏
ماه تنها صفحه شاهد زمين است که دست بر قضا در دسترس بشر نيز قرار دارد. بنابراين براي سفر ‏به اين همسايه زيبا نبايد شکي به دل راه داد.‏

آيا باور می‌کنيد که در ماه طوفان بيايد. ماه فاقد اتمسفر است و آنچه ما از طوفان به خاطر داريم جابجايی سريع و کوبنده لايه های مختلف اتمسفر است. در ماه هم طوفان می آيد ولی تعريف طوفان در ماه با زمين تفاوت دارد. همانطور که می دانيد شب در قمر کوچک ما حدود دو هفته به درازا مي‌کشد. مرز اين شب طولاني و منجمد با روز داغ و تفديده ماه دقيقاً يك خط است كه از قطب شمال ماه به قطب جنوب آن كشيده مي‌شود. اين موضوع به دليل فقدان جو در ماه است. بنابراين پديده روشن و يا تاريك شدن تدريجي كه ما در روي زمين آن را بارها و بارها تجربه كرده‌ايم، در ماه وجود ندارد. در اين قمر زيبا مي‌توان خط حركت شب يا روز روي سطح را به وضوح مشاهده كرد.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
جعبه سفيدی که در جلوی تصوير روی چهار پايه قرار دارد LEAM است.
برای ديدن تصوير در ابعاد واقعی روی آن کليک کنيد

اگر شانس يارتان باشد و قادر به بودن در خط گذر شب به روز ماه باشيد، طوفان عظيمي از غبار را مشاهده خواهيد كرد كه پس از يك شب يخزده، با رؤيت خورشيد گرمابخش در آسمان ماه به پايكوبي مي‌پردازند. آيا اين يك افسانه است؟ پاسخ منفي است زيرا سند و گواه زنده‌اي نيز براي اين موضوع وجود دارديكي از مأموريتهاي سرنشينان آپولوي 17 در سال 1972 نصب دستگاهي به نام LEAM روي سطح ماه بود. تيموتي استابز از مركز پروازهاي فضايي گودارد توضيح مي‌دهد كه اين وسيله براي بررسي غبار يا ذراتي كه در اثر برخورد سنگهاي سرگردان به سطح ماه، از سطح اين قمر جدا شده و راه فضا را در پيش مي‌گيرند، طراحي شده بودبيليونها سال پيش سطح ماه در معرض برخوردهاي سنگيني قرار داشت كه هم‌اكنون نيز گاه‌گاهي روي مي‌دهد. غبار ناشي از اين برخوردها تمام سطح ماه را پوشانده است. مححقان پروژه آپولو مي‌خواستند بدانند كه چه مقدار غبار در اثر اين برخوردها به فضا بلند مي‌شود و چه بر سر آنها مي‌آيد. LEAM به گونه‌اي طراحي شده بود كه مي‌توانست با استفاده از سه سنسور خود سرعت ، انرژي و جهت ذرات به هوابلند شده را در سه جهت بالا، شرق و غرب اندازه‌گيري كند.
اين داده‌هاي قديمي هم‌اكنون توسط گروه‌هاي مستقل و جداگانه‌اي از دانشمندان ناسا و دانشگاه‌هاي مختلف بررسي و آناليز مي‌شود. "گري اُلُاِفت" از دانشكده معادن كلرادو در گلدن، يكي از آنها است. او مي‌گويد: "واقعاً شگفت انگيز است. هر بار كه صبح از راه مي‌رسد جمعيت غبار به شدت افزايش پيدا مي‌كند. آنها در همه جهت حركت مي‌كنند و سرعتشان خيلي كمتر از سرعتي است كه ما براي ذرات جهنده ناشي از برخورد انتظار داريم."
در توضيح علت اين ماجرا استابز ايده جالبي دارد: "قسمت روز ماه داراي شارژ مثبت و بخش تاريك آن داراي شارژ منفي است. زماني كه خط شب و روز حركت مي‌كند، ذرات باردارشده در اثر نيروي الكترواستاتيكي به جنبش در مي‌آيند. كروي بودن ماه برايند نيروها را تقريباً افقي مي‌كند و بنابراين ما شاهد حركت طوفاني از غبار مي‌شويم."
اُلُاِفت در ادامه سخنان استابز افزود: "موضوع جالب ديگر چند ساعتي پس از طلوع خورشيد روي مي‌دهد، در هر بار طلوع خورشيد و پس از طي چند ساعتي دماي دستگاه LEAM به شدت افزايش مي‌يافت و به دماي جوش آب مي‌رسيد تا جاييكه دستگاه به علت دماي بسيار زياد خود را خاموش مي‌كرد. اين موضوع مي‌توانست ناشي از چسبيدن غبار باردار شده بر سطح دستگاه باشد. در نتيجه سطح دستگاه كدر شده و انرژي بيشتري جذب مي‌كرد كه منتج به افزايش دما مي‌شد." هيچ‌كس در اين مورد مطمئن نيست.LEAM براي مدت كوتاهي فعال بود وداده جمع‌آوري و ارسال مي‌كرد. حدود 620 ساعت در شب و 150 ساعت در روز و بعد از آن خاموش شد و مأموريت پايان يافت

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
در اين تصوير که در سال ۱۹۹۴ توسط مدارگرد ماه به
نام سلمنتاين برداشته شده است روشنايی
لبه ماه کاملا مشخص است

فضانوردان نيز ممكن بوده در زماني كه به دور ماه مي‌چرخيدند، اين طوفان صبحگاهي را ديده باشند. خدمه آپولوهاي 8، 10، 12 و 17 در گزارشات خود پديده گرگ‌و‌ميش بودن افق قبل از طلوع خورشيد را گزارش كرده‌اند. اين پديده كه قاعدتاً نبايد در ماه وجود داشته باشد مي‌تواند به دليل وجود غبار در فضا باشد. همچنين فضاپيماي نقشه‌بردار ناسا نيز درست لحظاتي قبل از طلوع و يا چند لحظه بعد از غروب خورشيد، تصاويري از افق سرخ‌رنگ را ثبت كرده‌اند. درست مانند آنچه فضانوردان گزارش كرده بودند.براي درك بهتر اين موضوع ، بايد تا سال 2018 يعني زماني كه مجدداً فضانوردان به ماه باز‌مي‌گردند صبر كنيم. اينبار آنها بر خلاف اسلاف خود اقامتي طولاني خواهند داشت و مسلماً شب و روز ماه را تجربه خواهند كرد. شايد اين طوفان غبار مزاحمي جدي و مشكلي حياتي باشد و شايد منظره‌اي زيبا از حركت در قمري ساكن و كسل‌كننده. بشر هنوز بايد خيلي چيزها در مورد نزديكترين همسايه سماوي خود ياد بگيرد

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

اين گزارش دستنويس خدمه آپولو ۱۷ در سال ۱۹۷۲ از طوفان غبار بر سطح ماه است


منبع: spacescience.ir

سطح ماه بسيار بيش از آنچه تا کنون تصور مي‌شده است، توسط سنگهاي آسماني بمباران مي‌شود.
نتايج تحقيقات تجربي بيل کوک (Bill Cooke)، رئيس بخش سنگهاي آسماني ناسا و تيم همراهش بعد از ثبت دو برخورد بزرگي که در 17 نوامبر 2006 بر سطح ماه مشاهده گرديد، نشان مي‌دهد که تعداد برخوردهاي ثبت شده در سال گذشته چهار برابر آنچه شبيه‌سازيها نشان مي‌دهند بوده است. چنين بمباران سختي مي‌تواند برنامه‌هايبلند‌پروازانه سکونت در سطح ماه را با چالشي بزرگ روبرو نمايد. بيل کوک در اين زمينه مي‌گويد: "ما از حدود يک سال پيش تا کنون که کار رصد سطح ماه را آغاز نموده‌ايم،12 برخورد ثبت شده در لیست خود داریم که اين تعداد حدوداً 4 برابر آن‌چيزي است که مدل‌سازيهاي کامپيوتري ما پيش‌بيني مي‌کردند."

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
نقشه شماتيک 12 برخورد ثبت شده توسط تيم بيل کوک بر سطح آبله گون ماه‏

حدود یک ماه پیش زمين از ميان ابري از پسماندها و غبار به جا مانده از دنباله دار 55پي/تمپل تاتل (55P/Tempel-Tuttle) گذر کرد. اين اتفاق هر سال در اواخر آبان ماه روي مي‌دهد و در نتيجه بارش شهاب‌سنگي بسيار زيبا و معروفي به نام بارش شهابي اسدي ميهمان هزاران چشم مشتاق مي‌شود.ماه نيز از اين باران شهاب‌سنگي بي‌نصيب نمي‌ماند. تفاوت در اينجاست که سنگهاي مذکور در جو زمين سوخته و با نور خود آسمان زيبايي را براي ما به ارمغان مي‌آورند اما ماه فاقد جو محافظي مانند اتمسفر زمين است و بنابراين هر سنگ آسمانی سرگرداني که در دام گرانش ماه گرفتار مي‌شود، لاجرم به سطح آبله‌گون آن برخورد خواهد نمود. بيشتر آنچه به سطح ماه برخورد مي‌کنند، ابعاد بسيار کوچکي در حد دانه شن دارند و برخورد آنها به سختي احساس مي‌شود. سنگهاي بزرگتر اما در برخورد با ماه گودالهاي برخوردي بزرگ و کوچکي را به وجود مي‌آورند. برخورد سريع اين اجرام به سطح ماه باعث ايجاد انفجار و تشعشع امواجی مي‌شود که به ابعاد، سرعت و جنس مواد بستگي دارد. نور برخي از اين برخوردها از زمين نيز ديده مي‌شوند.
در 27ام آبان ماه گذشته زمانی که ماه از ميان مدار تمپل-تاتل گذر می‌کرد، گروه همکاران بيل کوک، دو تلسکوپ بازتابي 14 اينچي خود را که در مرکز پروازهاي فضايي مارشال مستقر مي‌باشند به سمت بخش تاريک تنها قمر طبيعي زمين نشانه رفتند. پس از گذشت تنها 4 ساعت ، آنها دو برخورد واضح را در فيلمي که از دهانه تلسکوپها ضبط مي‌کردند، مشاهده نمودند.
درخشندگي برخورد اول که در اقيانوس پراکلاروم (درياي طوفانها) روي داد از قدر 9 بود. برخورد دوم که در مناطق مرتفع ماه و نزديک دهانه گوس اتفاق افتاد، درخشنده‌تر از اولي ظاهر شد و داراي قدري از درجه 8 بود.
کوک در اين رابطه مي‌گويد:" انفجارهايي که ما ثبت کرديم در اثر برخورد شهاب‌سنگهايي با قطر متوسط 5 تا 8 سانتيمتر به سطح ماه به وقوع پيوسته بودند و انرژي برخوردي آنها معادل 0.3 تا 0.6 مگاژول و يا به زبان ساده‌تر معادل انفجار 80 تا 160 کيلوگرم تي‌ان‌تي بوده است."
انرژي عظيمي که در اثر برخورد يک شهابسنگ 3 سانتيمتري آزاد مي‌شود ناشي از سرعتبسیار زیاد اين اجرام فضايي است. در مورد نمونه خاصي که مربوط به پسماندهاي ناشي از دنباله‌دار تمپل-تاتل مي‌باشد، سرعت مداري آنها بالغ بر232000 کيلومتر بر ساعت است. برخورد با جسمي بسيار کوچک که چنين سرعتزیادی دارد انرژي عظيمي تولید خواهدکرد که پرتوافشاني آن حتي از پس لايه‌هاي ضخيم جو زمين نيز قابل رويت است.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
در اين تصوير نور حاصل از برخورد شهاب سنگ را در نزديکي دهانه گوس و به قدر 8 مشاهده مي کنيد

براي مقايسه بد نيست بدانيد زماني که کاوشگر فضايي اسمارت-1 در 12 شهريور 1385 طي يک عمليات از پيش طراحي شده با سطح ماه برخورد کرد اسمارت-1 خود را وقف دانش بشری کرد، انرژيي معادل شهابسنگهاي مورد اشاره آزاد نمود. اسمارت-1 که اولين کاوشگر آژانس فضايي اروپا esa به منظور کاوش و بررسي سطح ماه بود حدود 350 کيلوگرم وزن داشت و محموله اصلي آن، مکعبي به اضلاع يک متر بود.
از آبان 1384 که تيم بيل کوک ماه را زير نظر گرفته‌اند تا اين لحظه حدود 12 برخورد(با در نظر گرفتن دو برخورد اخير) ثبت شده است. بيشتر اين برخوردها در اثر سنگهاي سرگرداني بوده که به ابر غباري به جا مانده از دنباله‌داري نظیر تمپل-تاتل مربوط نمي‌شوند. کوک تخمين مي‌زند که چنانچه دائماً سطح ماه را رصد نمايند، به ازاي هر چهار ساعت مشاهده، حداقل يک برخورد درخشان ثبت خواهد شد. اين موضوع بسيار عجيب به نظر مي‌رسد چرا که تخمين فوق بيش از چهار برابر بهترين مدل‌سازيهاي کامپيوتري است که تا کنون به کار مي‌رفته‌اند. کوک اشاره مي‌کند که مشکل اصلي به مدل آماري داده شده به کامپيوتر مربوط مي‌شود. اين مدل بر اساس مشاهداتي که از سطح زمين صورت گرفته است بنا شده و مطمئناً با آنچه واقعاً در سطح ماه روي مي‌دهد متفاوت است. بنابراين ما احتياج داريم که مدت زمان بيشتري را به مشاهده مستقيم سطح ماه اختصاص دهيم. به اين ترتيب ما قادر خواهيم بود مدلی دقيقتر و مطمئنتر از چگونگي برخورد سنگهاي آسماني با ماه ارائه دهيم.
به نظر مي‌رسد با توجه به برنامه‌هاي آتي ناسا جهت ايجاد پايگاه‌هاي فضايي در سطح ماه و اعزام فضانوردان به آنجا، بايد اطلاعات بيشتري درباره برخورد سنگهاي آسماني با سطح ماه جمع‌آوري شود. تجهيزات گران قيمتي که با هزينه‌هاي سرسام‌آور به سطح ماه فرستاده مي‌شوند و جان پرارزش فضانوردان به مراقبت کاملي احتياج دارد که تنها در سايه اطلاعات به دست آمده از چنين مطالعاتي مقدور خواهد بود.
سنگهای آسمانی علاوه بر مخاطره برخورد مستقیم، خطرات جانبی و غیر مستقیمی نیز دارند. يکي از خطرات غير مستقيم برخورد يک سنگ آسماني کوچک در نزديکي محل اقامت فضانوردان، گرد و غبار فراواني است که ممکن است بر سطح اقامتگاه‌هاي فضايي و يا ابزار و تجهيزات فضانوردان فرود آيد. اين موضوع علاوه بر کاهش راندمان صفحات خورشيدي خطر بسيار مهيب ديگري را نيز به دنبال دارد. در زمين، اتمسفر با جذب بسياري از تشعشعات پر انرژي و مهلک خورشيد، آفتابي درخشان و مطبوع را به ما هديه مي‌دهد، اما در ماه شرايط به گونه ديگري است و در طول روز، تمام طول موجهاي تابشي خورشيد از طيف راديويي تا امواج پر انرژي گاما، سطح ماه را دائماً برشته مي‌کنند. در چنين شرايطي سطوح تيره با جذب انرژي تابشي به سرعت و شدت داغ شده و دماي سطحي آنها بالا مي‌رود. واضح است که گرد و غبار به هوا برخواسته در اثر برخورد يک شهاب سنگ آسماني به دلايل گفته شده بسيار خطرناک خواهد بود.
23ام و 24ام آذر ماه جاري، بار ديگر زمين و به طبع آن ماه از ميان ابر غباري دنباله‌دار ديگري به نام فايتون (ارابه‌ران)خواهد گذشت. کوک و تيمش در آن زمان ماه را به دقت رصد خواهند کرد تا از کميت و کيفيت برخوردهاي احتمالي اطلاعات جديدي کسب نمايند.


منبع: spacescience.ir

در ماه آب وجود نداره و عدم وجود آب باعث شده تا سنگ ها تحت دگرگونی و هوازدگی شیمیایی قرار نمیگیره

همچنین فعالیت تکتونیکی در ماه بسیار کمه فعالیت های تکتونیکی زمین باعث تغییرات زیادی در زمین شده است .

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

ماه از زمین بسیار کوچکتر است. میانگین شعاع ماه ۴/۱۷۳۷ کیلومتر ، حدود ۲۷ درصد شعاع زمین می باشد.
جرم آن نیز از جرم زمین بسیار کمتر است. جرم زمین ۸۱ برابر جرم ماه می باشد. چگالی ماه حدود ۳۴/۳ گرم در هر سانتیمتر مکعب، تقریبا ۶۰ درصد چگالی زمین است.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

از آنجائیکه جرم ماه از جرم زمین کمتر است، نیروی گرانش در سطح آن نیز کمتر از زمین و حدود یک ششم آن می باشد. بدین ترتیب شخصی که بر روی ماه ایستاده احساس می کند که پنج ششم از وزن خود را از دست داده است. همینطور اگر سنگی را در سطح ماه رها کنیم بسیار آهسته تر از سنگی که در زمین رها شده، به سطح ماه می رسد.
علیرغم نیروی گرانش نسبتا ضعیف ماه، فاصله آن تا زمین به قدری کم است که باعث ایجاد جذر و مد در آبهای زمین می گردد.
میانگین فاصله مرکز ماه تا مرکز زمین ۳۸۴.۴۶۷ کیلومتر است. این فاصله در حال افزایش است البته باسرعتی بسیار اندک. ماه در هر سال ۸/۳ سانتیمتر از زمین دورتر می شود.
دمای سطح ماه در ناحیه استوایی آن از بسیار سرد یعنی ۱۷۳- درجه سانتیگراد در شب تا بسیار گرم یعنی ۱۲۷+ درجه سانتیگراد در طی روز، متغیر است. در چاله های عمیق نزدیک قطبهای ماه، دما همیشه حدود ۲۴۰- درجه سانتیگراد است.
در ماه هیچ گونه از حیات وجود ندارد. در مقایسه با زمین، این قمر تغییرات اندکی در طی بیلیونها سال داشته است. در ماه، آسمان حتی در طی روز سیاه است و ستارگان همیشه دیده می شوند.
وقتی از زمین با چشم غیر مسلح به ماه نگاه می کنیم، می توانیم مناطق تیره و روشنی بر روی سطح ماه ببینیم. مناطق روشن ارتفاعات ناهمواری هستند که به واسطه برخوردهای اجرام آسمانی با ماه به وجود آمده اند. به این مناطق تری (terrae) می گویند.
کلمه تری یک کلمه یونانی به معنی زمینها می باشد. مناطق مرتفع، پوسته اصلی ماه می باشند که به دلیل برخورد انواع اجرام آسمانی قطعه قطعه شده اند. قطر چاله های زیادی در منطقه تری متجاوز از ۴۰ کیلومتر می باشد. بزرگترین آنها حوزه ایتکن (Aitken) قطب جنوب با قطر ۲۵۰۰ کیلومتر است.
مناطق تیره با نام ماریا (maria) شناخته می شوند. ماریا واژه ای یونانی به معنی دریا می باشد. این نام به جهت هموار بودن مناطق تیره و شباهت آنها به بسترهای وسیع آب به این مناطق اطلاق می گردد. این مناطق با لایه ای از مواد مذاب که بیلیونها سال پیش از آتشفشانهای فعال فوران کرده و اکنون منجمد شده اند، پوشیده شده است. از آن زمان، برخورد اجرام آسمانی چاله هایی را در نواحی ماریا ایجاد کرده اند.
ماه جو قابل ملاحظه ای ندارد اما مقدار اندکی گاز در سطح آن وجود دارد. مردم اغلب این گازها را اتمسفر ماه می دانند. این اتمسفر می تواند اگزوسفر (exosphere) یا “جو خارجی” نیز نامیده شود. اگزوسفر به ذرات بسیار کم چگالی گفته می شود که پیرامون یک جسم بدون هوا را احاطه کرده است. عطارد و برخی از اجرام منظومه شمسی نیز دارای اگزوسفر می باشند.
در سال ۱۹۵۹، دانشمندان کاوش کردن در ماه را به کمک سفینه روبوتیک آغاز کردند. در آن سال، اتحاد جماهیر شوروی سفینه لونا ۳ (Luna ۳) را به قسمتی از ماه که دیده نمی شود فرستاد و این سفینه نخستین عکسها را از سمت پنهان ماه تهیه نمود. کلمه لونا در لاتین به معنی ماه می باشد.
در تاریخ ۲۰ جولای ۱۹۶۹، ماه نشین آپولو ۱۱ ایالات متحده در ماه فرود آمد. فضانورد نیل آرمسترانگ (Neil A. Armstrong) نخستین انسانی بود که بر روی ماه رد پا گذاشت.
در سالهای ۱۹۹۰، دو سفینه کاوشگر روبوتیک امریکایی، کلمنتاین (Clementine) و لونار پراسپکتور (Lunar Prospector)، شواهدی مبنی بر وجود آب یخ زده در دو قطب ماه را به دست آوردند. این یخها توسط سنگهای آسمانی، ۲ تا ۳ بیلیون سال پیش به سطح ماه آورده شده اند. این یخها در مناطق همیشه سایه ماه باقی ماندند چرا که دما در این مناطق ۲۴۰- درجه سانتیگراد می باشد.
حرکات ماه
ماه در مسیرهای متنوعی در حرکت است. برای مثال، حرکت وضعی ماه حول محور طولی فرضی خودش و حرکت ماه به دور زمین را می توان بر شمرد. به دلیل گردش ماه به دور زمین قسمتهای مختلفی از بخش قابل رویت ماه، در هر فاز، از زمین دیده می شود. در هنگام وقوع پدیده ای به نام خسوف ماه، زمین و خورشید در یک راستا قرار می گیرند. حرکت آرامی به نام “لیبراسیون” یا “رخگرد ماه” ما را قادر به دیدن حدود ۵۹ درصد از سطح ماه در زمانهای مختلف می کند.
گردش و مدار
ماه در هر ۵/۲۹ روز یکبار به دور خود می چرخد. در واقع این مدت زمان بین یک طلوع خورشید تا طلوع دیگر در ماه است و به آن روز ماهی می گویند. در مقایسه، زمین در هر ۲۴ ساعت یکبار حول خود می چرخد.
محور طولی ماه مانند محور طولی زمین، اندکی کج است. زاویه محور طولی زمین ۵/۲۳ درجه است و همین امر منجر به تغییر فصل در زمین می شود. اما زاویه محور طولی ماه تنها حدود ۵/۱ درجه است بنابراین در ماه فصل وجود ندارد.
نتیجه دیگری که از انحراف اندک زاویه محور طولی ماه حاصل می گردد این است که قله های مشخصی نزدیک قطب های ماه همیشه در معرض نور خورشید قرار دارند و کف برخی از چاله ها به ویژه نزدیک قطب جنوب همیشه در سایه به سر می برند.
ماه نجومی زمانیست که ماه یک گردش کامل به دور زمین را نسبت به ستارگان پس زمینه آسمان کامل می کند. در این حین، به دلیل اینکه زمین دائما در مدار خود به دور خورشید در حرکت است، ماه باید کمی بیش از ۳۶۰ درجه حرکت کند تا از یک ماه نو به ماه نوی دیگر برسد. بنابراین ماه ساینودیک (synodic) از ماه نجومی طولانی تر است. یک ماه نجومی ۳۵۵/۲۷ روز طول می کشد در حالیکه ماه ساینودیک ۵۳۷/۲۹ روز است.
یک ماه ساینودیک برابر با یک روز ماهی است. در نتیجه همیشه فقط یک نیمکره از ماه دیده می شود و نیمکره دیگر از دید ما در روی زمین پنهان است.
مردم گاهی اشتباها به قسمت پنهان ماه، قسمت تاریک می گویند. ماه قسمت تاریک دارد اما آن قسمت بخشی است که در معرض تابش نور خورشید قرار نمی گیرد و محل آن دائما در حال تغییر است.
مدار ماه مانند مدار زمین، به شکل یک دایره پهن شده است. فاصله بین مرکز زمین و مرکز ماه متغیر می باشد. در قسمتی از مدار ماه به نام پریجی (perigee) یا حضیض، ماه کمترین فاصله از زمین یعنی ۳۶۳.۳۰۰ کیلومتر را دارد. در قسمت دیگری از مدار به نام آپوجی (apogee) یا نقطه اوج، ماه بیشترین فاصله یعنی ۴۰۵.۵۰۰ کیلومتر از زمین را دارد. مدار ماه بیضی شکل است.
فازها
با حرکت ماه به دور زمین، ناظر زمینی در شکل ماه تغییر مشاهده می کند. به نظر می رسد که ماه از شکل یک هلال به شکل یک دایره درآمده و مجددا به هلال تبدیل می شود. شکل ماه هر روز تغییر می کند چرا که ناظر با گردش ماه قسمتهای مختلفی از ماه را که در معرض نور خورشید قرار گرفته است مشاهده می کند. این تغییرات در ظاهر را “فاز” می نامند.
ماه دارای چهار فاز است: ۱) ماه نو ۲) ربع اول ۳) ماه کامل ۴) ربع آخر. زمانیکه ماه بین زمین و خورشید قرار می گیرد، منطقه روشن آن پشت به زمین قرار می گیرد. ستاره شناسان این فاز تاریک ماه را ماه نو می نامند.
یک شب پس از ماه نو، هلال باریکی از نور در گوشه شرقی ماه پدیدار می شود. باقیمانده قسمتی از ماه که رو به زمین است به شکلی کدر و بی نور به خاطر پرتوهایی که از زمین به ماه می تابند، قابل مشاهده است. هر شب، ناظر زمینی می تواند قسمت بیشتری از ماه را که به آن نور می تابد ببیند. بعد از حدود ۷ روز، ناطر می تواند نصف ماه کامل را ببیند. به این فاز ربع اول می گویند چرا که این فاز پس از گذشت یک چهارم از ماه ساینودیک ظاهر می گردد. با گذشت ۷ روز دیگر، ماه به قسمت مقابل خورشید و زمین می رسد. همه قسمت نور خورده ماه در این هنگام قابل رویت است. به این فاز “بدر کامل” می گویند.
حدود هفت روز بعد از بدر کامل، ناظر مجددا یک نیم بدر ماه را می بیند. به این فاز ربع سوم یا ربع آخر می گویند. با گذشت هفت روز دیگر، ماه بین زمین و خورشید قرار می گیرد و به این ترتیب ماه نویی دیگر آغاز می شود.
مانند خورشید، ماه نیز از شرق طلوع و از غرب غروب می کند. با پیشروی ماه در مدار و ایجاد فازها، زمان طلوع و غروب آن نیز تغییر می کند. در فاز ماه نو، ماه به همراه خورشید طلوع می کند. با گذشت هر روز، به طور متوسط ماه حدود ۵۰ دقیقه دیرتر طلوع می کند.
گرفتگی ها زمانی رخ می دهند که زمین، خورشید و ماه به طور کامل و یا تقریبا در امتداد یک خط قرار می گیرند. خسوف زمانی رخ می دهد که زمین بین ماه و خورشید است و سایه آن بر روی ماه می افتد. خسوف فقط در زمان فاز بدر کامل رخ می دهد. کسوف زمانی ایجاد می گردد که ماه تقریبا یا کاملا بین زمین و خورشید قرار بگیرد و سایه ماه بر روی زمین بیفتد. کسوف فقط در زمان فاز ماه نو رخ می دهد.
در حین یک دور گردش ماه به دور زمین، یک بار زمین بین ماه و خورشید قرار می گیرد و یک بار ماه بین خورشید و زمین است. اما در بیشتر اوقات، این اجرام در راستای یک خط قرار نمی گیرند. بنابر این ما هر ماه شاهد وقوع یک کسوف و یک خسوف نخواهیم بود. دلیل اصلی قرار نگرفتن این اجرام در یک راستا، انحراف ۵ درجه ای صفحه مداری ماه نسبت به صفحه مداری زمین است. به دلیل این انحراف سایه زمین یا ماه از بالا یا پایین یکدیگر عبور کرده و وارد فضای بیکران می شوند.
لیبراسیون یا رخگرد
ما در زمین گاهی شاهد بخشی از قسمت پنهان ماه هستیم. نمایان شدن بخشی از قسمت پنهان به دلیل لیبراسیون یا رخگرد ماه می باشد. در ماه سه نوع رخگرد وجود دارد: ۱) رخگرد در طول جغرافیایی. ۲) رخگرد روزانه. ۳) رخگرد در عرض جغرافیایی.
رخگرد در طول جغرافیایی به دلیل بیضی بودن شکل مدار ماه به دور زمین اتفاق می افتد. در حین گردش ماه به دور زمین سرعت گردش آن متغیر است. بر اساس قانون کشف شده توسط ستاره شناس آلمانی، یوهانس کپلر در اوایل قرن ۱۷، هنگامیکه ماه نسبتا به زمین نزدیک است سرعت آن بیش از حد میانگین و هنگامیکه نسبتا از زمین دور است سرعت آن کمتر از حد میانگین می شود. اما سرعت گردش وضعی ماه، یعنی گردش آن به دور محور طولی همواره ثابت است. بنابراین در نتیجه ارتعاشات طولی، رصدکننده نه تنها می تواند “چهره” ماه را ببیند بلکه “گونه هایش” را هم می تواند مشاهده کند.
رخگرد روزانه به سبب تغییر موقعیت ناظر در زمین نسبت به ماه پدیدار می شود. ناظری را مجسم نمایید که در فاز بدر کامل، در استوا قرار دارد. با گردش زمین از غرب به شرق، ناظر ابتدا ماه را هنگام طلوع در افق شرقی و سرانجام غروب آن در افق غربی را مشاهده می کند. در طول این مدت، نقطه دید ناظر حدود ۱۲.۷۰۰ کیلومتر (به اندازه قطر زمین) نسبت به ماه تغییر کرده است. در نتیجه این گونه به نطر می رسد که ماه به آرامی به سمت غرب گردش می کند.
زمانیکه ماه از شرق طلوع کرده و به بالاترین نقطه خود در آسمان سفر می کند، ناظر می تواند گوشه غربی ماه را مشاهده کند و هنگامیکه ماه به سمت افق غربی می رود، گوشه شرقی آن قابل رویت است.
رخگرد در عرض جغرافیایی به دلیل انحراف محور طولی ماه به اندازه ۵/۶ درجه نسبت به خط عمود بر صفحه مداری ماه رخ می دهد. به همین دلیل در طی یک گردش ماه به دور زمین، قطب شمال ماه نخست به سمت زمین دارای انحراف است و سپس قطب جنوب آن به سمت زمین کج می شود. وقتی هر یک از دوقطب به سمت زمین کج شوند، ناظر منطقه بیشتری از قطب ها را مشاهده میکند. در نتیجه همه این رخگرد ها یا لیبراسیون ها ناظر به جای ۵۰ درصد از سطح ماه قادر به رویت ۵۹ درصد از سطح ماه می باشد.
شکل گیری و تحولات ماه
دانشمندان معتقدند که ماه در اثر یک برخورد شدید با زمین به وجود آمده است. بر اساس این نظر، ۵/۴ بیلیون سال پیش، زمین باجرمی به اندازه یک سیاره برخورد کرده است. در اثر این برخورد یک ابر بزرگ از سنگ های تبخیر شده از زمین بلند شده و وارد مداری به دور زمین شده است. این ابر تدریجا سرد و غلیظ شده و به حلقه ای از اجرام کوچک دور زمین تبدیل گردیده. این اجرام سپس به یکدیگر متصل شده و ماه را تشکیل داده اند.
به دلیل سرعت بالای اتصال اجرام کوچک با یکدیگر انرژی زیادی به شکل گرما آزاد شده است. این گرما منجر به ذوب شدن ماه و پدیدار گشتن دریاهایی از مگما یا مواد مذاب گردیده است.
دریای مگما به آرامی سرد و منجمد شده است. با سرد شدن آن عناصر سنگین به درون ماه فرو رفته و جبه ماه را شکل داده اند.
با شکل گیری پوسته، سنگ های آسمانی به بمباران ، خرد کردن و در هم کوبیدن آن پرداختند. احتمال دارد که شدیدترین برخوردها باعث کنده شدن کل پوسته ماه شده باشند. بعضی از برخوردها بسیار قدرتمند بودند به طوریکه تقریبا ماه را به چندین تکه تبدیل کردند. یکی از این برخوردها منجر به وجود آمدن حوزه آیتکن قطب جنوب ماه، یکی از بزرگترین چاله های برخوردی در منظومه شمسی شده است.
در حدود ۴ تا ۳ بیلیون سال پیش، جبه ماه ذوب گردید، که احتمالا به دلیل وجود عناصر رادیواکتیو در اعماق ماه بوده است. مواد مذاب ایجاد شده به شکل موادی سیاه رنگ فوران کرده و قسمتهایی از سطح ماه را پوشانده است. این مواد مذاب به تدریج سرد و منجمد شده و تبدیل به سنگهایی به نام بازالت گردیده است.
فوران های کوچک احتمالا تا یک بیلیون سال پیش ادامه داشته اند. از آن زمان، تنها برخوردهای محلی سنگهای آسمانی با سطح ماه به وقوع پیوسته اند. از آنجا که ماه جوی برای سوزاندن سنگهای آسمانی ندارد، بمباران ها تا به امروز ادامه پیدا کرده اند البته با شدتی بسیار بسیار کمتر از گذشته.
برخورد اجرام بزرگ می تواند باعث ایجاد چاله گردد و برخورد اجرام کوچک باعث خرد شدن سنگهای سطح ماه و تبدیل آنها به پودری به نام رگولیت (Regolith) می شود. رگولیت در همه جای ماه وجود دارد.
اگزوسفر ماه
اگزوسفر ماه که در حقیقت به معنای ذراتی است که پیرامون ماه را پوشانده است، به طور کلی از گازهایی که توسط بادهای خورشیدی تولید می شوند تشکیل شده است. باد خورشیدی جریانی دائمی از سطح خورشید است که بیشتر از ذرات هیدروژن و هلیوم به همراه مقادیری نئون و آرگون تشکیل می شود.
بقیه گازهای پیرامون ماه از خود ماه سرچشمه می گیرند. یک باران دائمی اجرام ریز سماوی، سنگهای ماه را گرم کرده و باعث تبخیر شدن آنها می شود. اغلب اتمهای موجود در این بخارها، اتمهای سدیوم و پتاسیوم می باشد. در حال حاضر مقدار این عناصر بسیار اندک و تنها چند صد اتم در هر سانتیمتر مکعب است. علاوه بر بخار هایی که در اثر برخوردها ایجاد می شوند، مقادیری گاز نیز در اعماق ماه تولید می شوند.
بیشتر گازهای پیرامون ماه در منطقه ای تقریبا بین استوا و قطبها متمرکز می شوند و مقدار آنها قبل از طلوع خورشید به بیشترین حد خود می رسد. بادهای خورشیدی دائما بخارها را در فضا پخش می کنند، اما بخارها مجددا جایگزین می شوند.
سطح ماه پوشیده از سوراخهای کاسه ای شکل به نام “چاله”، گودالهای کم عمق به نام “حوزه”، و دشتهای مسطح پهناور به نام “ماریا” یا دریا می باشد. و پودر رگولیت نیز در میان بیشتر سطح آن وجود دارد.
چاله ها
تعداد بیشمار چاله های ماه در اثر برخورد اجرام آسمانی با سطح ماه ایجاد شده اند. چاله های سطح ماه با اسامی دانشمندان مشهور نامگذاری شده اند. برای مثال چاله کوپرنیک به یاد ستاره شناس لهستانی که در قرن ۱۶ متوجه گردش سیارات به دور خورشید شد، نامگذاری شده است. چاله ارشمیدس نیز به نام ریاضیدان یونانی که ۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح اکتشافات فراوانی در زمینه ریاضیات به انجام رساند، نامگذاری شده است.
شکل چاله ها متناسب با ابعاد آنها متغیر است. چاله های کوچکی به قطر کمتر از ۱۰ کیلومتر تقریبا شبیه کاسه اند. چاله هایی که کمی بزرگترند نمی توانند شبیه به کاسه باشند چون دیواره های آنها شیب زیادی دارد. مواد از دیواره ها به درون این چاله ها سقوط می کند در نتیجه دیواره ها کنگره ای و کف چاله ها مسطح است.
چاله های بزرگ دیواره ای طبقه طبقه دارند طبقه هایی که شبیه به تراس می باشند و به صورت پلکانی روی یکدیگر قرار دارند. و در کف چاله ها قله های مرکزی وجود دارند. همان فرایندی که باعث کنگره دار شدن دیواره ها می باشد منجر به تشکیل تراسها در دیواره ها می شود. قله های مرکزی کف چاله نیز تقریبا مانند قله های مرکزی که در اثر برخورد سنگهای آسمانی با زمین ایجاد شده اند، به وجود می آیند. مطالعات بر روی چنین قله هایی در روی زمین نشان می دهد که وجود آنها به دلیل تغییر شکل زمین است.
برخورد باعث فشرده شدن زمین و سپس ارتجاع زمین و تشکیل قله ها می گردد. مواد تشکیل دهنده قله های مرکزی ماه ممکن است که از عمق ۱۹ کیلومتری آن آمده باشند.
اطراف چاله ها ناهموار و پوشیده از مواد کوهستانی است. مواد کوهستانی به تکه ها و خرده های سنگ هایی گفته می شود که در اثر فشار به خارج از چاله ها پرتاب می شوند. این مواد می توانند تا ۱۰۰ کیلومتر دورتر از چاله پرتاب شوند.
دورتر از چاله ها، در بیشتر موارد، “چاله های ثانوی” نا منظمی قرار دارد که در اشکال و اندازه های مختلف، به طور خوشه ای و گروهی و یا به طور ردیف در یک خط قرار گرفته اند. چاله های ثانوی در اثر پرتاب شدن مواد از چاله اصلی و برخورد با سطح ماه به وجود می آیند. موادی که پرتاب می شوند شامل توده های عظیم سنگ، دسته هایی از سنگهای نرم به هم چسبیده و اسپری سنگهایی که از سطح ماه بلند می شوند است. این مواد ممکن است که تا هزاران کیلومتر دورتر بروند.
پرتوهایی سبک از پودر که می توانند هزاران کیلومتر پیش بروند، از چاله ها متساطع می گردد. این پرتوها به آرامی در اثر بمباران های اجرام بسیار ریز آسمانی از بین رفته و با لایه سطحی ماه ترکیب می گردند. بنابراین چاله ای که همچنان پرتوی مرئی متساطع می نماید، جزء چاله های جوان ماه به حساب می آید.
چاله هایی باقطر بیش از ۲۰۰ کیلومتر دارای قله های مرکزی هستند. برخی از آنها علاوه بر قله های مرکزی دارای “حلقه های کوهستانی” نیز می باشند. حضور این حلقه ها خبر از شکل بعدی چاله ها یعنی حوزه ها را می دهد.
حوزه ها چاله هایی با قطر بیش از ۳۰۰ کیلومتر می باشند. حوزه های کوچکتر تنها یک حلقه کوهستانی دارند اما بزرگترها دارای چندین حلقه با مرکز مشترکند، درست مانند صفحه دارت. حوزه چند حلقه ای “دریای شرقی” با ۱۰۰۰ کیلومتر قطر، از حوزه های خاص به شمار می آید. حوزه های دیگر می توانند بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر پهنا داشته باشند یعنی به بزرگی منطقه غربی ایالات متحده.
تعداد حوزه ها در نیمه پنهان و نیمه مرئی ماه مساویست. بیشتر حوزه ها یا فاقد بازالت می باشند، به ویژه در حوزه های قسمت پنهان، و یا حاوی مقدار کمی بازالت هستند. این تفاوت ممکن است که از ضخامت پوسته ناشی شود. ضخامت پوسته در قسمت پنهان بیشتر از بخش مرئی می باشد بنابراین ذوب شدن سنگها و رسیدن آنها به سطح مشکل تر است.
در زمینهای مرتفع، مواد خارج شونده از حوزه ها بیشتر مواد چند کیلومتری سطح ماه را تشکیل می دهند. بیشتر این مواد لایه ضخیمی از تکه ها و خرده سنگهایی هستند که برچیا (breccia) نام دارند. دانشمندان با مطالعه تکه های کوچکی از برچیا اطلاعاتی در مورد منشا پوسته ماه کسب می نمایند.
ماریا، قسمت تیره سطح ماه، ۱۶ درصد از کل سطح را تشکیل می دهد. علت کوچک بودن قسمت ماریا به فرایند تشکیل آن مربوط می شود. به جای برخوردهای عظیم، عواملی چون فوران آتشفشان و تغییر شکل پوسته باعث به وجود آمدن این مناطق شده اند. قسمت عمده زمینهای ماریا شامل چین و چروک و برآمدگی ها و شیارهایی ناشی از عوامل آتشفشانی می باشد.
چروکها برآمدگی هایی تاول مانند هستند که در همه جای ماریا پیچ خورده اند. این برآمدگی ها سنگهایی هستند که به دلیل فشار تا شده اند. بیشتر این چروکها دایره شکل می باشند.
شیارهایی شبیه به مار نیز در سطح ماه وجود دارند. دانشمندان در گذشته تصور می کردند که این شیارها زمانی آبراهه بوده اند. در حالیکه آنها توسط جریان مواد مذاب شکل گرفته اند. مدرکی که این گفته را ثابت نمود، نمومه ای بود که فضانوردان آپولو با خود به زمین آوردند. در مولکولهای نمونه آورده شده هیچ اثری از آب وجود نداشت.
نشانه های آتشفشانی
در سرتاسر ماریا نشانه های فراوانی که به واسطه فوران آتشفشانها ایجاد شده اند، [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] دارد. یکی از این نشانه ها دیواره هایی است که در همه جای سطح ماریا وجود دارد. این دیواره ها در واقع ابتدای جریان های مواد مذابند که به شکل جامد در آمده اند و منجر به تجمع بقیه مواد مذاب در پشت خود شده اند. وجود این دیواره ها دلیل دیگری برای اثبات این است که ماریا از بازالت مذاب که منجمد شده است، تشکیل گردیده.
تپه ها و گنبدهای کوچک، احتمالا آتشفشان های کوچکند. هم برآمدگی های گنبدی شکل و هم تپه های مخروطی به صورت گروهی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند. یکی از بزرگترین دسته های تپه ای موجود در ماه مجموعه تپه های ماریوس (Marius) در منطقه “اقیانوس طوفانها” می باشد. در این مجموعه تعداد فراوانی چروک، شیار و بیش از ۵۰ آتشفشان قرار گرفته است.
قسمت زیادی از ماریا و تری پوشیده از ماده تیره ای به نام “رسوب جبه سیاه” است. مدارک به دست آمده در ماموریت های آپولو معلوم کرد که این ماده خاکستر آتشفشانی می باشد.
درون ماه
ماه، مانند زمین از سه لایه پوسته، جبه و هسته تشکیل شده است. البته ترکیب بندی، ساختمان و منشا این مناطق در ماه تفاوت زیادی با لایه های زمین دارند.
بیشتر آنچه که دانشمندان درباره درون زمین و ماه می دانند از مطالعات آنها در خصوص زمین لرزه و ماه لرزه به دست آمده است. اطلاعات به دست آمده درباره لرزش های ماه، توسط تجهیزاتی که فضانوردان آپولو بین سالهای ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۲ در ماه کار گذاشته اند، جمع آوری شده است.
پوسته
میانگین ضخامت پوسته ماه ۷۰ کیلومتر است. لازم به ذکر است که ضخامت پوسته زمین ۱۰ کیلومتر می باشد. قسمت خارجی پوسته ماه در اثر برخوردهای مهیب شهاب سنگها، شکسته، شکاف خورده و در هم آمیخته است و در قسمت درونی آن چگالی سنگها ناگهان کاهش می یابند.
جبه
جبه ماه متشکل از سنگهایی متراکم و آکنده از آهن و منیزیوم می باشد. مواد معدنی با چگالی کم به سمت لایه های خارجی ماه و مواد معدنی با چگالی زیاد به سمت لایه های درونی حرکت می کنند.
پس از تشکیل جبه، بخشی از این لایه در اثر تشکیل گرما در اعماق درونی ماه ذوب شد. منبع حرارت احتمالا شکسته شدن اورانیوم و دیگر عناصر رادیواکتیو بوده است. این ذوب شدن منجر به ایجاد مگمای بازالتی شد. این مگما به تدریج راه خود را به سمت سطح طی کرد و به صورت مواد مذاب و خاکستر فوران نمود.
هسته
داده های جمع آوری شده توسط “لونار پراسپکتور” داشتن هسته را برای ماه به اثبات رساند و به دانشمندان کمک نمود که ابعاد آنرا تخمین زنند. شعاع هسته ماه تنها حدود ۴۰۰ کیلومتر است در حالیکه شعاع هسته زمین ۳۵۰۰ کیلومتر می باشد.
هسته ماه کمتر از ۱ درصد جرم ماه را به خود اختصاص داده است [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] دانشمندان گمان می برند که هسته بیشتر از آهن و سولفور و سپس دیگر عناصر تشکیل شده است.
هسته زمین بیشتر از آهن مذاب ساخته شده است. حرکت سریع این هسته مذاب منجر به ایجاد میدان مغناطیسی زمین شده است. میدان مغناطیسی تاثیریست که یک شیء مغناطیسی در منطقه پیرامون خودش می گذارد. اگر هسته یک سیاره یا یک قمر به حالت مذاب باشد حرکت هسته که به واسطه حرکت آن جرم ایجاد می شود، هسته ای معناطیسی به وجود می آورد.
اما هسته کوچک ماه با مقدار کمی قسمتهای مذاب، نمی تواند میدان مغناطیسی کلی ایجاد نماید. با اینحال نواحی کوچکی از ماه مغناطیسی می باشد. دانشمندان مطمئن نیستند که این مناطق به چه دلیل به وجود آمده اند. شاید ماه زمانی هسته ای مذاب تر از امروز داشته است.
مدرکی وجود دارد که اثبات می نماید در گذشته درون ماه از گاز تشکیل می شده است و مقداری از آن گاز همچنان وجود دارد. بازالت موجود در ماه از سوراخهایی که هنگام فوران آتشفشان به وجود آمده اند تشکیل شده است.
در زمین، گازی که در مگما حل شده است در حین فوران از دهانه خارج می شود درست مانند خارج شدن گاز دی اکسید کربن که با تکان دادن یک بطری نوشابه کربناتی یا گاز دار از آن خارج می شود. وجود سوراخ در بازالت مبین وجود گازهایی احتمالا نظیر مونوکسید کربن و بخار سولفور در اعماق ماه می باشد.
تاریخچه مطالعات ماه
تصورات باستانی
برخی از اجداد ما بر این باور بودند که ماه یک کاسه واژگون آتش است. برخی دیگر فکر می کردند که ماه آینه بزرگی است که خشکی ها و دریاهای زمین را نشان می دهد. فیلسوفان یونان باستان متوجه شده بودند که ماه کره ایست که حول زمین در گردش است. آنها همچنین می دانستند که نور ماه بازتابی از نور خورشید است.
برخی از فلاسفه یونان بر این باور بودند که ماه دنیایی بسیار شبیه به زمین است. در حدود ۱۰۰ سال پس از میلاد مسیح، پلوتارک، نویسنده یونانی، اشاره نمود که مردم در ماه زندگی می کرده اند. یونانی ها همچنین آشکارا بر این باور بودند که نواحی تاریک ماه دریاها و نواحی روشن ماه خشکی های ماه می باشند.
در سال ۱۵۰ پس از میلاد مسیح، بطلیموس، ستاره شناس یونانی که در اسکندریه مصر زندگی می کرد اعلام نمود که ماه نزدیکترین همسایه زمین در فضا است. او فکر می کرد که ماه و خورشید هر دو به دور زمین در گردشند. دیدگاه های بطلیموس تا ۱۳۰۰ سال به قوت خود باقی ماندند. اما در اوایل قرن ۱۶، ستاره شناس لهستانی، نیکلاس کوپرنیک، دیدگاه درست را عرضه کرد. زمین و دیگر سیارات دور خورشید حرکت می کنند و ماه حول زمین در گردش است.
مشاهدات اولیه با تلسکوپ
گالیله، ستاره شناس و فیزیکدان ایتالیایی نخستین بیانیه علمی درباره ماه بر اساس مشاهدات انجام شده با تلسکوپ را نوشت. در سال ۱۶۰۹، گالیله سطحی ناهموار و کوهستانی را تشریح کرد. بیانات او با باورهای رایج تفاوت داشت [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] گالیله متذکر شد که مناطق روشن، مناطق ناهموار و تپه ای و مناطق تیره زمینهای مسطح می باشند.
حضور ارتفاعات بلند روی ماه گالیله را مجذوب خود کرده بود. بیانات با جزئیات وی در مورد یک چاله در ماه باب مناقشات و مباحثات ۳۵۰ ساله ای را در خصوص منشاء چاله های ماه باز نمود.
ستاره شناسان دیگر در قرن ۱۷، از همه نشانه هایی که در سطح ماه رویت نمودند نقشه تهیه کردند. به تدریج با پیشرفت تلسکوپ ها جزئیات بیشتری از سطح ماه نمایان شد. در سال ۱۶۴۵، مهندس و ستاره شناس آلمانی مایکل فلورنت لانگرن (Michael Florent van Langren)مشهور به لانگرنوس، نقشه ای را منتشر کرد که برای همه نشانه های سطح ماه به ویژه چاله ها، نام نهاده شده بود.
در سال ۱۶۴۷ نیز ستاره شناس لهستانی یوهانس هولیوس (Johannes Hevelius) نقشه ای تهیه کرد که مناطق رخگرد ماه را نیز شامل می شد.
تشخیص منشاء چاله ها
تا اواخر قرن ۱۹، بیشتر ستاره شناسان معتقد بودند که چاله های سطح ماه به واسطه آتشفشانها تشکیل شده اند. تا اینکه در دهه ۸۰ همان قرن، ستاره شناس انگلیسی ریچارد پرکتور (Richard A. Proctor) به درستی اعلام کرد که چاله های ماه نتیجه برخورد اجرام جامد به سطح ماه می باشند. اما در ابتدا تعداد اندکی از دانشمندان طرح پیشنهادی وی را قبول کردند چرا که تا آن زمان همه چاله هایی که در زمین شناسایی شده بودند منشاء آتشفشانی داشتند.
مشخصات ماه
میانگین فاصله از زمین (کیلومتر) ۳۸۴,۴۰۰
حضیض (کیلومتر) ۳۶۳,۳۰۰
نقطه اوج (کیلومتر) ۴۰۵,۵۰۰
شعاع استوایی (کیلومتر) ۱۷۳۷.۴
محیط استوایی (کیلومتر) ۱۰,۹۱۶
حجم (کیلومتر مکعب) ۲۱,۹۷۰,۰۰۰
جرم (کیلوگرم) ۷.۳۴۸۳ x ۱۰۲۲
چگالی (گرم/سانتیمتر مکعب) ۳.۳۴۱
شتاب گریز (کیلومتر/ساعت) ۸,۵۶۸
طول سال (روز زمینی) ۲۷.۳۲۱۶۶۱
میانگین سرعت مداری (کیلومتر/ساعت) ۳,۶۸۲.۸
حداقل/حداکثر دمای در سطح (سانتیگراد) -۲۳۳/۱۲۳

صد ها سال است كه دانشمندان پديده ي عجيبي را در سطح ماه مشاهده مي كنند . اين پديده به صورت فلاش هاي كوتاهي در ماه ديده مي شود كه باعث تغيير رنگ ماه و تيرگي سطح آن مي شود دانشمندان به مجموعه ي اين غييرات گذرا TLPs مي گويند .علت بوجود آمدن TLPs صد ها سال است كه ذهن دانشمندان را به خود مشغول كرده است و در طول ساليان دانشمندان دلايل متفاوتي براي وقوع اين پديده ارائه كرده اند ازجمله اغتشاشات موجود در اتمسفر زمين ، تاثيرات فيزيولوژي در چشم انسان ، تاثير نور و حتي دلايل روانشناختي . اما تاكنون هيچ كدام از اين دليل ها نتوانسته است دانشمندان را قانع كند.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

به تازگي ، طي پژوهش هاي انجام گرفته در دانشگاه نجوم كلمبيا توسط پرفسور آرلين كراتس گازهاي رادون به عنوان علت اين پديده شناخته شده اند .پرفسور كراتس وقوع پديده TLPs را مرتبط با گازهاي رادوني دانسته كه از منفذ هاي پوسته ي ماه به سطح آن مي آيند (بسياري از فضاپيما ها از جمله آپولو15 وقوع اين بيرون ريزي هاي گاز رادون را گزارش كرده اند) .به گفته ي آرلين كراتس بيرون ريزي هاي گاز رادون در ماه با گزارش بدست آمده از زمان و محل مشاهده ي TLPs در زمين منطبق است. دانشمندان در حال طراحي دوربين رباتيكي در شمال شيلي هستند تا با اسكن ماه در هر لحظه نقشه اي از وقوع TLPs تهيه كند .

تا اواخر قرن نوزدهم ستاره شناسان فكر مي كردند آتشفشان, چاله هاي ماه را به وجود آورده. تا اين كه در دهه 1870 ستاره شناس انگليسي, ريچارد آر پروكتور(Richard R Proctor) به درستي گفت كه گودال هاي ماه نتيجه برخورد اجسام سخت با ماه هستند.اكثر چاله هاي ماه بر اثر برخورد سيارك ها،شهاب سنگ ها و ستاره هاي دنباله دار به وجود آمده اند.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

چاله اولر Euler یک چاله پیچیده با قطر 17 مایل (28 کیلومتر) و
عمق 5/1 مایل (5/2 کیلومتر) است. چاله اولر قله های مرکزی و دیواره های
شل و افتاده ای دارد. قله ها تقریباً مشخصاً به سرعت بعد از برخورد شکل
گرفته اند. یعنی زمانی که چاله, زمین اطراف محل برخورد را ب
ه هم فشرده کرده. در این هنگام زمین محل برخورد به سمت بالا
جهیده و قله ها را تشکیل داده.

ماه جو ندارد و در نتيجه چيزي نمي تواند مانع برخورد اين اشياء با ماه شود. اين اشياء با سرعت هاي مختلف به سطح ماه برخورد مي كنند. ولي متوسط سرعت آنها 20 كيلومتر در ثانيه (12 مايل در ثانيه) است. اين در حالي ست كه چون زمين جو دارد بسياري ازاين گونه اشياء پس از برخورد به جو زمين مي سوزند. از آنجايي كه در ماه، باد و آب هم وجود ندارد و فعاليت زمين شناسي هم در ماه صورت نمي گيرد تا سطح گودال ها را بپوشاند، سطح ماه به همان شكل قبلي باقي مي ماند تا شيء ديگري به ماه برخورد كند و دوباره گودال ديگري به وجود آورد و شكلش را تغيير دهد.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

چاله آریستارچاس (روی گوشه NW اشنوس پروکلاروم)
. این چاله گرد بسیار عظیم 25 مایل (40 کیلومتر) قطر دارد
و از لبه تا کف 2/2 مایل (6/3 کیلومتر) عمق دارد. مقدار بسیار زیادی
مواد پرتابی (موادی که بر اثر برخورد بیرون افتاده اند) چال
ه را احاطه کرده است.

گودال هاي ماه نام دانشمندان را بر خود دارند. مثلاً يكي از گودال ها به نام كپرنيك ستاره شناس لهستاني نامگذاري شده. بعضي از گودال ها كمتر از شش مايل (ده كيلومتر) قطر دارند و شكل يك بشقاب ساده را دارند. اما گودال هاي بزرگ تر نمي توانند شكل بشقاب را حفظ كنند. ديواره گودال خيلي شيب دار است. مواد از ديوار به كف مي افتد و ديواره ها دالبري مي شود و كف صاف مي شود. شكل بعضي از گودال ها هم به معما تبديل شده است. آنها شكل هاي عجيبي دارند و دانشمندان نمي فهمند كه
چرا اين چنين اند. گودال هاي بزرگ كه 120 مايل (200 كيلومتر) عرض دارند، به سمت تشكيل كوهستان مركزي پيش مي روند. به اين ترتيب سطح ماه خطوط كوهستاني زيادي دارد. وقتي اجسام به ماه برخورد مي كنند، سنگ هاي اطراف ترك مي خورند و مي شكنند. يعني سنگ ها در اثر فشاري كه براي ايجاد گودال وارد مي آيد، چاك مي خورند و به اين ترتيب اطراف گودال پر از اشکال كوه مانند مي شود.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
Crater ptolemaeus: پتولمئوس چاله بزرگی با سطح صاف
در نوکش است. قطر آن 164 کیلومتر است.

به اين ترتيب كوه هاي زيادي در حاشيه گودال هاي بزرگ به چشم مي خورد. بعضي از آنها يك قله مركزي دارند. كوه راپز آلتايي (Rupes Altai) در ماه 50 كيلومتر بلندي دارد. درداخل بيشتر گودال ها هم گدازه جريان يافته است وفقط قسمتي از بخش بيروني آنها قابل ديدن است. ماريا كه ارتفاعش پايين تر از
مناطق ديگر ماه است و 16 درصد از سطح ماه را پوشانده، نسبت به مناطق ديگرگودال هاي كمتري دارد. علتش اين است كه منطقه ماريا ديرتر تشكيل شده و در نتيجه كمتر در معرض ضربه خوردن قرار گرفته.

انواع چاله ها

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

اندازه، جرم، سرعت و شكل گوشه هاي اشيايي كه به ماه برخورد مي كنند، اندازه، شكل و پيچيدگي گودالي كه به وجود مي آيد را تعيين مي كنند.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
Crater moonmoltke: مولتکه یک چاله ساده است,
چاله ساده ای با قطر 3/4 مایل (7 کیلومتر).

اشياء كوچك كه سرعت آهسته اي دارند, در هنگام برخورد انرژي كمي دارند و گودال كوچك تري ايجاد مي كنند. اشيايي كه بزرگند و سرعت زيادي دارند پس از برخورد به ماه مقدار زيادي انرژي آزاد مي كنند و گودال هاي بزرگ و پيچيده اي را ايجاد ميكنند.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

Crater mooneuler: چاله اولر از نمایی دیگر.

برخوردهاي خيلي بزرگ مي تواند حتي گودال ديگري را هم ايجاد كند. يعني چنان كه در نتيجه اين برخورد ها، تكه هايي از مواد جدا شوند و دوباره به زمين پرتاب شوند، گودال هاي كوچك وجديد و يا مجموعه اي از گودال ها تشكيل مي شود.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
Moonschrodinger: حوضچه شرودینگر 200 مایل
(320 کیلومتر) قطر دارد. شرودینگر همچنین یک حلقه
داخلی تر دارد که 92 مایل (150 کیلومتر) قطر دارد . این چاله
یکی از جوان ترین حوضچه های برخوردی روی ماه است.

حوضچه (basin): حوضچه گودالي ست كه قطر لبه آن بزرگ تر از 185 مايل (300 كيلومتر) است. بيش از 40 حوضچه در نتيجه برخورد در ماه به وجود آمده. اين برخوردها تغيير شكلي را در پوسته ايجاد كرده اند. مواد پرتاب شده از اين حوضچه ها در مناطق وسيعي پراكنده شده اند.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

فکر کنم همون منبعی باشه که در پست 4 گفتن

یا این منبع باشه

کد:

---

http://www.020.ir

---

احتمالا فراموش کردن منبع رو بگذارن
در هر صورت غزل خانم از تاپیک های قشنگتون متشکرم

فهرست مقالات تاپیک همه چیز در باره ماه :

لطفا از دادن پست تشکر و پرسیدن سوال در این تاپیک بپرهیزید

1. [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] ------------------------------- [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
2. [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] ------------ [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
3. [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] ---------------------------------------- [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
4. [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] -------------------------------------------- [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
5. [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] --------------------------------------------------- [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
6. [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] --------------------------------------- [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
7. [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] ------------------------------------------------------------ [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
8. [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] --------------------------------------------------- [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
9. [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] ---------------------------------------------------------- [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
10. [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] -------------------------------------------- [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
11. [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] ---------------------------------------------------------------------- [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
12. [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] ------------------- [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
13. [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

ماه تنها قمر طبیعی زمین و تنها جرم آسمانیست که انسان بر روی آن حضور داشته است. ماه روشن ترین جرم در آسمان شب است اما نوری از خود تولید نمی کند در عوض نور خورشید را منعکس می کند. مانند زمین و دیگر اعضای منظومه شمسی، عمر ماه حدود ۶/۴ بیلیون سال می باشد.
ماه از زمین بسیار کوچکتر است. میانگین شعاع ماه ۴/۱۷۳۷ کیلومتر ، حدود ۲۷ درصد شعاع زمین می باشد.
جرم آن نیز از جرم زمین بسیار کمتر است. جرم زمین ۸۱ برابر جرم ماه می باشد. چگالی ماه حدود ۳۴/۳ گرم در هر سانتیمتر مکعب، تقریبا ۶۰ درصد چگالی زمین است.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
از آنجائیکه جرم ماه از جرم زمین کمتر است، نیروی گرانش در سطح آن نیز کمتر از زمین و حدود یک ششم آن می باشد. بدین ترتیب شخصی که بر روی ماه ایستاده احساس می کند که پنج ششم از وزن خود را از دست داده است. همینطور اگر سنگی را در سطح ماه رها کنیم بسیار آهسته تر از سنگی که در زمین رها شده، به سطح ماه می رسد.
علیرغم نیروی گرانش نسبتا ضعیف ماه، فاصله آن تا زمین به قدری کم است که باعث ایجاد جذر و مد در آبهای زمین می گردد.
میانگین فاصله مرکز ماه تا مرکز زمین ۳۸۴.۴۶۷ کیلومتر است. این فاصله در حال افزایش است البته باسرعتی بسیار اندک. ماه در هر سال ۸/۳ سانتیمتر از زمین دورتر می شود.
دمای سطح ماه در ناحیه استوایی آن از بسیار سرد یعنی ۱۷۳- درجه سانتیگراد در شب تا بسیار گرم یعنی ۱۲۷+ درجه سانتیگراد در طی روز، متغیر است. در چاله های عمیق نزدیک قطبهای ماه، دما همیشه حدود ۲۴۰- درجه سانتیگراد است.
در ماه هیچ گونه از حیات وجود ندارد. در مقایسه با زمین، این قمر تغییرات اندکی در طی بیلیونها سال داشته است. در ماه، آسمان حتی در طی روز سیاه است و ستارگان همیشه دیده می شوند.
وقتی از زمین با چشم غیر مسلح به ماه نگاه می کنیم، می توانیم مناطق تیره و روشنی بر روی سطح ماه ببینیم. مناطق روشن ارتفاعات ناهمواری هستند که به واسطه برخوردهای اجرام آسمانی با ماه به وجود آمده اند. به این مناطق تری (terrae) می گویند.
کلمه تری یک کلمه یونانی به معنی زمینها می باشد. مناطق مرتفع، پوسته اصلی ماه می باشند که به دلیل برخورد انواع اجرام آسمانی قطعه قطعه شده اند. قطر چاله های زیادی در منطقه تری متجاوز از ۴۰ کیلومتر می باشد. بزرگترین آنها حوزه ایتکن (Aitken) قطب جنوب با قطر ۲۵۰۰ کیلومتر است.
مناطق تیره با نام ماریا (maria) شناخته می شوند. ماریا واژه ای یونانی به معنی دریا می باشد. این نام به جهت هموار بودن مناطق تیره و شباهت آنها به بسترهای وسیع آب به این مناطق اطلاق می گردد. این مناطق با لایه ای از مواد مذاب که بیلیونها سال پیش از آتشفشانهای فعال فوران کرده و اکنون منجمد شده اند، پوشیده شده است. از آن زمان، برخورد اجرام آسمانی چاله هایی را در نواحی ماریا ایجاد کرده اند.
ماه جو قابل ملاحظه ای ندارد اما مقدار اندکی گاز در سطح آن وجود دارد. مردم اغلب این گازها را اتمسفر ماه می دانند. این اتمسفر می تواند اگزوسفر (exosphere) یا “جو خارجی” نیز نامیده شود. اگزوسفر به ذرات بسیار کم چگالی گفته می شود که پیرامون یک جسم بدون هوا را احاطه کرده است. عطارد و برخی از اجرام منظومه شمسی نیز دارای اگزوسفر می باشند.
در سال ۱۹۵۹، دانشمندان کاوش کردن در ماه را به کمک سفینه روبوتیک آغاز کردند. در آن سال، اتحاد جماهیر شوروی سفینه لونا ۳ (Luna ۳) را به قسمتی از ماه که دیده نمی شود فرستاد و این سفینه نخستین عکسها را از سمت پنهان ماه تهیه نمود. کلمه لونا در لاتین به معنی ماه می باشد.
در تاریخ ۲۰ جولای ۱۹۶۹، ماه نشین آپولو ۱۱ ایالات متحده در ماه فرود آمد. فضانورد نیل آرمسترانگ (Neil A. Armstrong) نخستین انسانی بود که بر روی ماه رد پا گذاشت.
در سالهای ۱۹۹۰، دو سفینه کاوشگر روبوتیک امریکایی، کلمنتاین (Clementine) و لونار پراسپکتور (Lunar Prospector)، شواهدی مبنی بر وجود آب یخ زده در دو قطب ماه را به دست آوردند. این یخها توسط سنگهای آسمانی، ۲ تا ۳ بیلیون سال پیش به سطح ماه آورده شده اند. این یخها در مناطق همیشه سایه ماه باقی ماندند چرا که دما در این مناطق ۲۴۰- درجه سانتیگراد می باشد.
حرکات ماه
ماه در مسیرهای متنوعی در حرکت است. برای مثال، حرکت وضعی ماه حول محور طولی فرضی خودش و حرکت ماه به دور زمین را می توان بر شمرد. به دلیل گردش ماه به دور زمین قسمتهای مختلفی از بخش قابل رویت ماه، در هر فاز، از زمین دیده می شود. در هنگام وقوع پدیده ای به نام خسوف ماه، زمین و خورشید در یک راستا قرار می گیرند. حرکت آرامی به نام “لیبراسیون” یا “رخگرد ماه” ما را قادر به دیدن حدود ۵۹ درصد از سطح ماه در زمانهای مختلف می کند.
گردش و مدار
ماه در هر ۵/۲۹ روز یکبار به دور خود می چرخد. در واقع این مدت زمان بین یک طلوع خورشید تا طلوع دیگر در ماه است و به آن روز ماهی می گویند. در مقایسه، زمین در هر ۲۴ ساعت یکبار حول خود می چرخد.
محور طولی ماه مانند محور طولی زمین، اندکی کج است. زاویه محور طولی زمین ۵/۲۳ درجه است و همین امر منجر به تغییر فصل در زمین می شود. اما زاویه محور طولی ماه تنها حدود ۵/۱ درجه است بنابراین در ماه فصل وجود ندارد.
نتیجه دیگری که از انحراف اندک زاویه محور طولی ماه حاصل می گردد این است که قله های مشخصی نزدیک قطب های ماه همیشه در معرض نور خورشید قرار دارند و کف برخی از چاله ها به ویژه نزدیک قطب جنوب همیشه در سایه به سر می برند.
ماه نجومی زمانیست که ماه یک گردش کامل به دور زمین را نسبت به ستارگان پس زمینه آسمان کامل می کند. در این حین، به دلیل اینکه زمین دائما در مدار خود به دور خورشید در حرکت است، ماه باید کمی بیش از ۳۶۰ درجه حرکت کند تا از یک ماه نو به ماه نوی دیگر برسد. بنابراین ماه ساینودیک (synodic) از ماه نجومی طولانی تر است. یک ماه نجومی ۳۵۵/۲۷ روز طول می کشد در حالیکه ماه ساینودیک ۵۳۷/۲۹ روز است.
یک ماه ساینودیک برابر با یک روز ماهی است. در نتیجه همیشه فقط یک نیمکره از ماه دیده می شود و نیمکره دیگر از دید ما در روی زمین پنهان است.
مردم گاهی اشتباها به قسمت پنهان ماه، قسمت تاریک می گویند. ماه قسمت تاریک دارد اما آن قسمت بخشی است که در معرض تابش نور خورشید قرار نمی گیرد و محل آن دائما در حال تغییر است.
مدار ماه مانند مدار زمین، به شکل یک دایره پهن شده است. فاصله بین مرکز زمین و مرکز ماه متغیر می باشد. در قسمتی از مدار ماه به نام پریجی (perigee) یا حضیض، ماه کمترین فاصله از زمین یعنی ۳۶۳.۳۰۰ کیلومتر را دارد. در قسمت دیگری از مدار به نام آپوجی (apogee) یا نقطه اوج، ماه بیشترین فاصله یعنی ۴۰۵.۵۰۰ کیلومتر از زمین را دارد. مدار ماه بیضی شکل است.
فازها
با حرکت ماه به دور زمین، ناظر زمینی در شکل ماه تغییر مشاهده می کند. به نظر می رسد که ماه از شکل یک هلال به شکل یک دایره درآمده و مجددا به هلال تبدیل می شود. شکل ماه هر روز تغییر می کند چرا که ناظر با گردش ماه قسمتهای مختلفی از ماه را که در معرض نور خورشید قرار گرفته است مشاهده می کند. این تغییرات در ظاهر را “فاز” می نامند.
ماه دارای چهار فاز است: ۱) ماه نو ۲) ربع اول ۳) ماه کامل ۴) ربع آخر. زمانیکه ماه بین زمین و خورشید قرار می گیرد، منطقه روشن آن پشت به زمین قرار می گیرد. ستاره شناسان این فاز تاریک ماه را ماه نو می نامند.
یک شب پس از ماه نو، هلال باریکی از نور در گوشه شرقی ماه پدیدار می شود. باقیمانده قسمتی از ماه که رو به زمین است به شکلی کدر و بی نور به خاطر پرتوهایی که از زمین به ماه می تابند، قابل مشاهده است. هر شب، ناظر زمینی می تواند قسمت بیشتری از ماه را که به آن نور می تابد ببیند. بعد از حدود ۷ روز، ناطر می تواند نصف ماه کامل را ببیند. به این فاز ربع اول می گویند چرا که این فاز پس از گذشت یک چهارم از ماه ساینودیک ظاهر می گردد. با گذشت ۷ روز دیگر، ماه به قسمت مقابل خورشید و زمین می رسد. همه قسمت نور خورده ماه در این هنگام قابل رویت است. به این فاز “بدر کامل” می گویند.
حدود هفت روز بعد از بدر کامل، ناظر مجددا یک نیم بدر ماه را می بیند. به این فاز ربع سوم یا ربع آخر می گویند. با گذشت هفت روز دیگر، ماه بین زمین و خورشید قرار می گیرد و به این ترتیب ماه نویی دیگر آغاز می شود.
مانند خورشید، ماه نیز از شرق طلوع و از غرب غروب می کند. با پیشروی ماه در مدار و ایجاد فازها، زمان طلوع و غروب آن نیز تغییر می کند. در فاز ماه نو، ماه به همراه خورشید طلوع می کند. با گذشت هر روز، به طور متوسط ماه حدود ۵۰ دقیقه دیرتر طلوع می کند.
گرفتگی ها زمانی رخ می دهند که زمین، خورشید و ماه به طور کامل و یا تقریبا در امتداد یک خط قرار می گیرند. خسوف زمانی رخ می دهد که زمین بین ماه و خورشید است و سایه آن بر روی ماه می افتد. خسوف فقط در زمان فاز بدر کامل رخ می دهد. کسوف زمانی ایجاد می گردد که ماه تقریبا یا کاملا بین زمین و خورشید قرار بگیرد و سایه ماه بر روی زمین بیفتد. کسوف فقط در زمان فاز ماه نو رخ می دهد.
در حین یک دور گردش ماه به دور زمین، یک بار زمین بین ماه و خورشید قرار می گیرد و یک بار ماه بین خورشید و زمین است. اما در بیشتر اوقات، این اجرام در راستای یک خط قرار نمی گیرند. بنابر این ما هر ماه شاهد وقوع یک کسوف و یک خسوف نخواهیم بود. دلیل اصلی قرار نگرفتن این اجرام در یک راستا، انحراف ۵ درجه ای صفحه مداری ماه نسبت به صفحه مداری زمین است. به دلیل این انحراف سایه زمین یا ماه از بالا یا پایین یکدیگر عبور کرده و وارد فضای بیکران می شوند.
لیبراسیون یا رخگرد
ما در زمین گاهی شاهد بخشی از قسمت پنهان ماه هستیم. نمایان شدن بخشی از قسمت پنهان به دلیل لیبراسیون یا رخگرد ماه می باشد. در ماه سه نوع رخگرد وجود دارد: ۱) رخگرد در طول جغرافیایی. ۲) رخگرد روزانه. ۳) رخگرد در عرض جغرافیایی.
رخگرد در طول جغرافیایی به دلیل بیضی بودن شکل مدار ماه به دور زمین اتفاق می افتد. در حین گردش ماه به دور زمین سرعت گردش آن متغیر است. بر اساس قانون کشف شده توسط ستاره شناس آلمانی، یوهانس کپلر در اوایل قرن ۱۷، هنگامیکه ماه نسبتا به زمین نزدیک است سرعت آن بیش از حد میانگین و هنگامیکه نسبتا از زمین دور است سرعت آن کمتر از حد میانگین می شود. اما سرعت گردش وضعی ماه، یعنی گردش آن به دور محور طولی همواره ثابت است. بنابراین در نتیجه ارتعاشات طولی، رصدکننده نه تنها می تواند “چهره” ماه را ببیند بلکه “گونه هایش” را هم می تواند مشاهده کند.
رخگرد روزانه به سبب تغییر موقعیت ناظر در زمین نسبت به ماه پدیدار می شود. ناظری را مجسم نمایید که در فاز بدر کامل، در استوا قرار دارد. با گردش زمین از غرب به شرق، ناظر ابتدا ماه را هنگام طلوع در افق شرقی و سرانجام غروب آن در افق غربی را مشاهده می کند. در طول این مدت، نقطه دید ناظر حدود ۱۲.۷۰۰ کیلومتر (به اندازه قطر زمین) نسبت به ماه تغییر کرده است. در نتیجه این گونه به نطر می رسد که ماه به آرامی به سمت غرب گردش می کند.
زمانیکه ماه از شرق طلوع کرده و به بالاترین نقطه خود در آسمان سفر می کند، ناظر می تواند گوشه غربی ماه را مشاهده کند و هنگامیکه ماه به سمت افق غربی می رود، گوشه شرقی آن قابل رویت است.
رخگرد در عرض جغرافیایی به دلیل انحراف محور طولی ماه به اندازه ۵/۶ درجه نسبت به خط عمود بر صفحه مداری ماه رخ می دهد. به همین دلیل در طی یک گردش ماه به دور زمین، قطب شمال ماه نخست به سمت زمین دارای انحراف است و سپس قطب جنوب آن به سمت زمین کج می شود. وقتی هر یک از دوقطب به سمت زمین کج شوند، ناظر منطقه بیشتری از قطب ها را مشاهده میکند. در نتیجه همه این رخگرد ها یا لیبراسیون ها ناظر به جای ۵۰ درصد از سطح ماه قادر به رویت ۵۹ درصد از سطح ماه می باشد.
شکل گیری و تحولات ماه
دانشمندان معتقدند که ماه در اثر یک برخورد شدید با زمین به وجود آمده است. بر اساس این نظر، ۵/۴ بیلیون سال پیش، زمین باجرمی به اندازه یک سیاره برخورد کرده است. در اثر این برخورد یک ابر بزرگ از سنگ های تبخیر شده از زمین بلند شده و وارد مداری به دور زمین شده است. این ابر تدریجا سرد و غلیظ شده و به حلقه ای از اجرام کوچک دور زمین تبدیل گردیده. این اجرام سپس به یکدیگر متصل شده و ماه را تشکیل داده اند.
به دلیل سرعت بالای اتصال اجرام کوچک با یکدیگر انرژی زیادی به شکل گرما آزاد شده است. این گرما منجر به ذوب شدن ماه و پدیدار گشتن دریاهایی از مگما یا مواد مذاب گردیده است.
دریای مگما به آرامی سرد و منجمد شده است. با سرد شدن آن عناصر سنگین به درون ماه فرو رفته و جبه ماه را شکل داده اند.
با شکل گیری پوسته، سنگ های آسمانی به بمباران ، خرد کردن و در هم کوبیدن آن پرداختند. احتمال دارد که شدیدترین برخوردها باعث کنده شدن کل پوسته ماه شده باشند. بعضی از برخوردها بسیار قدرتمند بودند به طوریکه تقریبا ماه را به چندین تکه تبدیل کردند. یکی از این برخوردها منجر به وجود آمدن حوزه آیتکن قطب جنوب ماه، یکی از بزرگترین چاله های برخوردی در منظومه شمسی شده است.
در حدود ۴ تا ۳ بیلیون سال پیش، جبه ماه ذوب گردید، که احتمالا به دلیل وجود عناصر رادیواکتیو در اعماق ماه بوده است. مواد مذاب ایجاد شده به شکل موادی سیاه رنگ فوران کرده و قسمتهایی از سطح ماه را پوشانده است. این مواد مذاب به تدریج سرد و منجمد شده و تبدیل به سنگهایی به نام بازالت گردیده است.
فوران های کوچک احتمالا تا یک بیلیون سال پیش ادامه داشته اند. از آن زمان، تنها برخوردهای محلی سنگهای آسمانی با سطح ماه به وقوع پیوسته اند. از آنجا که ماه جوی برای سوزاندن سنگهای آسمانی ندارد، بمباران ها تا به امروز ادامه پیدا کرده اند البته با شدتی بسیار بسیار کمتر از گذشته.
برخورد اجرام بزرگ می تواند باعث ایجاد چاله گردد و برخورد اجرام کوچک باعث خرد شدن سنگهای سطح ماه و تبدیل آنها به پودری به نام رگولیت (Regolith) می شود. رگولیت در همه جای ماه وجود دارد.
اگزوسفر ماه
اگزوسفر ماه که در حقیقت به معنای ذراتی است که پیرامون ماه را پوشانده است، به طور کلی از گازهایی که توسط بادهای خورشیدی تولید می شوند تشکیل شده است. باد خورشیدی جریانی دائمی از سطح خورشید است که بیشتر از ذرات هیدروژن و هلیوم به همراه مقادیری نئون و آرگون تشکیل می شود.
بقیه گازهای پیرامون ماه از خود ماه سرچشمه می گیرند. یک باران دائمی اجرام ریز سماوی، سنگهای ماه را گرم کرده و باعث تبخیر شدن آنها می شود. اغلب اتمهای موجود در این بخارها، اتمهای سدیوم و پتاسیوم می باشد. در حال حاضر مقدار این عناصر بسیار اندک و تنها چند صد اتم در هر سانتیمتر مکعب است. علاوه بر بخار هایی که در اثر برخوردها ایجاد می شوند، مقادیری گاز نیز در اعماق ماه تولید می شوند.
بیشتر گازهای پیرامون ماه در منطقه ای تقریبا بین استوا و قطبها متمرکز می شوند و مقدار آنها قبل از طلوع خورشید به بیشترین حد خود می رسد. بادهای خورشیدی دائما بخارها را در فضا پخش می کنند، اما بخارها مجددا جایگزین می شوند.
سطح ماه پوشیده از سوراخهای کاسه ای شکل به نام “چاله”، گودالهای کم عمق به نام “حوزه”، و دشتهای مسطح پهناور به نام “ماریا” یا دریا می باشد. و پودر رگولیت نیز در میان بیشتر سطح آن وجود دارد.
چاله ها
تعداد بیشمار چاله های ماه در اثر برخورد اجرام آسمانی با سطح ماه ایجاد شده اند. چاله های سطح ماه با اسامی دانشمندان مشهور نامگذاری شده اند. برای مثال چاله کوپرنیک به یاد ستاره شناس لهستانی که در قرن ۱۶ متوجه گردش سیارات به دور خورشید شد، نامگذاری شده است. چاله ارشمیدس نیز به نام ریاضیدان یونانی که ۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح اکتشافات فراوانی در زمینه ریاضیات به انجام رساند، نامگذاری شده است.
شکل چاله ها متناسب با ابعاد آنها متغیر است. چاله های کوچکی به قطر کمتر از ۱۰ کیلومتر تقریبا شبیه کاسه اند. چاله هایی که کمی بزرگترند نمی توانند شبیه به کاسه باشند چون دیواره های آنها شیب زیادی دارد. مواد از دیواره ها به درون این چاله ها سقوط می کند در نتیجه دیواره ها کنگره ای و کف چاله ها مسطح است.
چاله های بزرگ دیواره ای طبقه طبقه دارند طبقه هایی که شبیه به تراس می باشند و به صورت پلکانی روی یکدیگر قرار دارند. و در کف چاله ها قله های مرکزی وجود دارند. همان فرایندی که باعث کنگره دار شدن دیواره ها می باشد منجر به تشکیل تراسها در دیواره ها می شود. قله های مرکزی کف چاله نیز تقریبا مانند قله های مرکزی که در اثر برخورد سنگهای آسمانی با زمین ایجاد شده اند، به وجود می آیند. مطالعات بر روی چنین قله هایی در روی زمین نشان می دهد که وجود آنها به دلیل تغییر شکل زمین است.
برخورد باعث فشرده شدن زمین و سپس ارتجاع زمین و تشکیل قله ها می گردد. مواد تشکیل دهنده قله های مرکزی ماه ممکن است که از عمق ۱۹ کیلومتری آن آمده باشند.
اطراف چاله ها ناهموار و پوشیده از مواد کوهستانی است. مواد کوهستانی به تکه ها و خرده های سنگ هایی گفته می شود که در اثر فشار به خارج از چاله ها پرتاب می شوند. این مواد می توانند تا ۱۰۰ کیلومتر دورتر از چاله پرتاب شوند.
دورتر از چاله ها، در بیشتر موارد، “چاله های ثانوی” نا منظمی قرار دارد که در اشکال و اندازه های مختلف، به طور خوشه ای و گروهی و یا به طور ردیف در یک خط قرار گرفته اند. چاله های ثانوی در اثر پرتاب شدن مواد از چاله اصلی و برخورد با سطح ماه به وجود می آیند. موادی که پرتاب می شوند شامل توده های عظیم سنگ، دسته هایی از سنگهای نرم به هم چسبیده و اسپری سنگهایی که از سطح ماه بلند می شوند است. این مواد ممکن است که تا هزاران کیلومتر دورتر بروند.
پرتوهایی سبک از پودر که می توانند هزاران کیلومتر پیش بروند، از چاله ها متساطع می گردد. این پرتوها به آرامی در اثر بمباران های اجرام بسیار ریز آسمانی از بین رفته و با لایه سطحی ماه ترکیب می گردند. بنابراین چاله ای که همچنان پرتوی مرئی متساطع می نماید، جزء چاله های جوان ماه به حساب می آید.
چاله هایی باقطر بیش از ۲۰۰ کیلومتر دارای قله های مرکزی هستند. برخی از آنها علاوه بر قله های مرکزی دارای “حلقه های کوهستانی” نیز می باشند. حضور این حلقه ها خبر از شکل بعدی چاله ها یعنی حوزه ها را می دهد.
حوزه ها چاله هایی با قطر بیش از ۳۰۰ کیلومتر می باشند. حوزه های کوچکتر تنها یک حلقه کوهستانی دارند اما بزرگترها دارای چندین حلقه با مرکز مشترکند، درست مانند صفحه دارت. حوزه چند حلقه ای “دریای شرقی” با ۱۰۰۰ کیلومتر قطر، از حوزه های خاص به شمار می آید. حوزه های دیگر می توانند بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر پهنا داشته باشند یعنی به بزرگی منطقه غربی ایالات متحده.
تعداد حوزه ها در نیمه پنهان و نیمه مرئی ماه مساویست. بیشتر حوزه ها یا فاقد بازالت می باشند، به ویژه در حوزه های قسمت پنهان، و یا حاوی مقدار کمی بازالت هستند. این تفاوت ممکن است که از ضخامت پوسته ناشی شود. ضخامت پوسته در قسمت پنهان بیشتر از بخش مرئی می باشد بنابراین ذوب شدن سنگها و رسیدن آنها به سطح مشکل تر است.
در زمینهای مرتفع، مواد خارج شونده از حوزه ها بیشتر مواد چند کیلومتری سطح ماه را تشکیل می دهند. بیشتر این مواد لایه ضخیمی از تکه ها و خرده سنگهایی هستند که برچیا (breccia) نام دارند. دانشمندان با مطالعه تکه های کوچکی از برچیا اطلاعاتی در مورد منشا پوسته ماه کسب می نمایند.
ماریا، قسمت تیره سطح ماه، ۱۶ درصد از کل سطح را تشکیل می دهد. علت کوچک بودن قسمت ماریا به فرایند تشکیل آن مربوط می شود. به جای برخوردهای عظیم، عواملی چون فوران آتشفشان و تغییر شکل پوسته باعث به وجود آمدن این مناطق شده اند. قسمت عمده زمینهای ماریا شامل چین و چروک و برآمدگی ها و شیارهایی ناشی از عوامل آتشفشانی می باشد.
چروکها برآمدگی هایی تاول مانند هستند که در همه جای ماریا پیچ خورده اند. این برآمدگی ها سنگهایی هستند که به دلیل فشار تا شده اند. بیشتر این چروکها دایره شکل می باشند.
شیارهایی شبیه به مار نیز در سطح ماه وجود دارند. دانشمندان در گذشته تصور می کردند که این شیارها زمانی آبراهه بوده اند. در حالیکه آنها توسط جریان مواد مذاب شکل گرفته اند. مدرکی که این گفته را ثابت نمود، نمومه ای بود که فضانوردان آپولو با خود به زمین آوردند. در مولکولهای نمونه آورده شده هیچ اثری از آب وجود نداشت.
نشانه های آتشفشانی
در سرتاسر ماریا نشانه های فراوانی که به واسطه فوران آتشفشانها ایجاد شده اند، [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] دارد. یکی از این نشانه ها دیواره هایی است که در همه جای سطح ماریا وجود دارد. این دیواره ها در واقع ابتدای جریان های مواد مذابند که به شکل جامد در آمده اند و منجر به تجمع بقیه مواد مذاب در پشت خود شده اند. وجود این دیواره ها دلیل دیگری برای اثبات این است که ماریا از بازالت مذاب که منجمد شده است، تشکیل گردیده.
تپه ها و گنبدهای کوچک، احتمالا آتشفشان های کوچکند. هم برآمدگی های گنبدی شکل و هم تپه های مخروطی به صورت گروهی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند. یکی از بزرگترین دسته های تپه ای موجود در ماه مجموعه تپه های ماریوس (Marius) در منطقه “اقیانوس طوفانها” می باشد. در این مجموعه تعداد فراوانی چروک، شیار و بیش از ۵۰ آتشفشان قرار گرفته است.
قسمت زیادی از ماریا و تری پوشیده از ماده تیره ای به نام “رسوب جبه سیاه” است. مدارک به دست آمده در ماموریت های آپولو معلوم کرد که این ماده خاکستر آتشفشانی می باشد.
درون ماه
ماه، مانند زمین از سه لایه پوسته، جبه و هسته تشکیل شده است. البته ترکیب بندی، ساختمان و منشا این مناطق در ماه تفاوت زیادی با لایه های زمین دارند.
بیشتر آنچه که دانشمندان درباره درون زمین و ماه می دانند از مطالعات آنها در خصوص زمین لرزه و ماه لرزه به دست آمده است. اطلاعات به دست آمده درباره لرزش های ماه، توسط تجهیزاتی که فضانوردان آپولو بین سالهای ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۲ در ماه کار گذاشته اند، جمع آوری شده است.
پوسته
میانگین ضخامت پوسته ماه ۷۰ کیلومتر است. لازم به ذکر است که ضخامت پوسته زمین ۱۰ کیلومتر می باشد. قسمت خارجی پوسته ماه در اثر برخوردهای مهیب شهاب سنگها، شکسته، شکاف خورده و در هم آمیخته است و در قسمت درونی آن چگالی سنگها ناگهان کاهش می یابند.
جبه
جبه ماه متشکل از سنگهایی متراکم و آکنده از آهن و منیزیوم می باشد. مواد معدنی با چگالی کم به سمت لایه های خارجی ماه و مواد معدنی با چگالی زیاد به سمت لایه های درونی حرکت می کنند.
پس از تشکیل جبه، بخشی از این لایه در اثر تشکیل گرما در اعماق درونی ماه ذوب شد. منبع حرارت احتمالا شکسته شدن اورانیوم و دیگر عناصر رادیواکتیو بوده است. این ذوب شدن منجر به ایجاد مگمای بازالتی شد. این مگما به تدریج راه خود را به سمت سطح طی کرد و به صورت مواد مذاب و خاکستر فوران نمود.
هسته
داده های جمع آوری شده توسط “لونار پراسپکتور” داشتن هسته را برای ماه به اثبات رساند و به دانشمندان کمک نمود که ابعاد آنرا تخمین زنند. شعاع هسته ماه تنها حدود ۴۰۰ کیلومتر است در حالیکه شعاع هسته زمین ۳۵۰۰ کیلومتر می باشد.
هسته ماه کمتر از ۱ درصد جرم ماه را به خود اختصاص داده است [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] دانشمندان گمان می برند که هسته بیشتر از آهن و سولفور و سپس دیگر عناصر تشکیل شده است.
هسته زمین بیشتر از آهن مذاب ساخته شده است. حرکت سریع این هسته مذاب منجر به ایجاد میدان مغناطیسی زمین شده است. میدان مغناطیسی تاثیریست که یک شیء مغناطیسی در منطقه پیرامون خودش می گذارد. اگر هسته یک سیاره یا یک قمر به حالت مذاب باشد حرکت هسته که به واسطه حرکت آن جرم ایجاد می شود، هسته ای معناطیسی به وجود می آورد.
اما هسته کوچک ماه با مقدار کمی قسمتهای مذاب، نمی تواند میدان مغناطیسی کلی ایجاد نماید. با اینحال نواحی کوچکی از ماه مغناطیسی می باشد. دانشمندان مطمئن نیستند که این مناطق به چه دلیل به وجود آمده اند. شاید ماه زمانی هسته ای مذاب تر از امروز داشته است.
مدرکی وجود دارد که اثبات می نماید در گذشته درون ماه از گاز تشکیل می شده است و مقداری از آن گاز همچنان وجود دارد. بازالت موجود در ماه از سوراخهایی که هنگام فوران آتشفشان به وجود آمده اند تشکیل شده است.
در زمین، گازی که در مگما حل شده است در حین فوران از دهانه خارج می شود درست مانند خارج شدن گاز دی اکسید کربن که با تکان دادن یک بطری نوشابه کربناتی یا گاز دار از آن خارج می شود. وجود سوراخ در بازالت مبین وجود گازهایی احتمالا نظیر مونوکسید کربن و بخار سولفور در اعماق ماه می باشد.
تاریخچه مطالعات ماه
تصورات باستانی
برخی از اجداد ما بر این باور بودند که ماه یک کاسه واژگون آتش است. برخی دیگر فکر می کردند که ماه آینه بزرگی است که خشکی ها و دریاهای زمین را نشان می دهد. فیلسوفان یونان باستان متوجه شده بودند که ماه کره ایست که حول زمین در گردش است. آنها همچنین می دانستند که نور ماه بازتابی از نور خورشید است.
برخی از فلاسفه یونان بر این باور بودند که ماه دنیایی بسیار شبیه به زمین است. در حدود ۱۰۰ سال پس از میلاد مسیح، پلوتارک، نویسنده یونانی، اشاره نمود که مردم در ماه زندگی می کرده اند. یونانی ها همچنین آشکارا بر این باور بودند که نواحی تاریک ماه دریاها و نواحی روشن ماه خشکی های ماه می باشند.
در سال ۱۵۰ پس از میلاد مسیح، بطلیموس، ستاره شناس یونانی که در اسکندریه مصر زندگی می کرد اعلام نمود که ماه نزدیکترین همسایه زمین در فضا است. او فکر می کرد که ماه و خورشید هر دو به دور زمین در گردشند. دیدگاه های بطلیموس تا ۱۳۰۰ سال به قوت خود باقی ماندند. اما در اوایل قرن ۱۶، ستاره شناس لهستانی، نیکلاس کوپرنیک، دیدگاه درست را عرضه کرد. زمین و دیگر سیارات دور خورشید حرکت می کنند و ماه حول زمین در گردش است.
مشاهدات اولیه با تلسکوپ
گالیله، ستاره شناس و فیزیکدان ایتالیایی نخستین بیانیه علمی درباره ماه بر اساس مشاهدات انجام شده با تلسکوپ را نوشت. در سال ۱۶۰۹، گالیله سطحی ناهموار و کوهستانی را تشریح کرد. بیانات او با باورهای رایج تفاوت داشت [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] گالیله متذکر شد که مناطق روشن، مناطق ناهموار و تپه ای و مناطق تیره زمینهای مسطح می باشند.
حضور ارتفاعات بلند روی ماه گالیله را مجذوب خود کرده بود. بیانات با جزئیات وی در مورد یک چاله در ماه باب مناقشات و مباحثات ۳۵۰ ساله ای را در خصوص منشاء چاله های ماه باز نمود.
ستاره شناسان دیگر در قرن ۱۷، از همه نشانه هایی که در سطح ماه رویت نمودند نقشه تهیه کردند. به تدریج با پیشرفت تلسکوپ ها جزئیات بیشتری از سطح ماه نمایان شد. در سال ۱۶۴۵، مهندس و ستاره شناس آلمانی مایکل فلورنت لانگرن (Michael Florent van Langren)مشهور به لانگرنوس، نقشه ای را منتشر کرد که برای همه نشانه های سطح ماه به ویژه چاله ها، نام نهاده شده بود.
در سال ۱۶۴۷ نیز ستاره شناس لهستانی یوهانس هولیوس (Johannes Hevelius) نقشه ای تهیه کرد که مناطق رخگرد ماه را نیز شامل می شد.
تشخیص منشاء چاله ها
تا اواخر قرن ۱۹، بیشتر ستاره شناسان معتقد بودند که چاله های سطح ماه به واسطه آتشفشانها تشکیل شده اند. تا اینکه در دهه ۸۰ همان قرن، ستاره شناس انگلیسی ریچارد پرکتور (Richard A. Proctor) به درستی اعلام کرد که چاله های ماه نتیجه برخورد اجرام جامد به سطح ماه می باشند. اما در ابتدا تعداد اندکی از دانشمندان طرح پیشنهادی وی را قبول کردند چرا که تا آن زمان همه چاله هایی که در زمین شناسایی شده بودند منشاء آتشفشانی داشتند.
مشخصات ماه
میانگین فاصله از زمین (کیلومتر) ۳۸۴,۴۰۰
حضیض (کیلومتر) ۳۶۳,۳۰۰
نقطه اوج (کیلومتر) ۴۰۵,۵۰۰
شعاع استوایی (کیلومتر) ۱۷۳۷.۴
محیط استوایی (کیلومتر) ۱۰,۹۱۶
حجم (کیلومتر مکعب) ۲۱,۹۷۰,۰۰۰
جرم (کیلوگرم) ۷.۳۴۸۳ x ۱۰۲۲
چگالی (گرم/سانتیمتر مکعب) ۳.۳۴۱
شتاب گریز (کیلومتر/ساعت) ۸,۵۶۸
طول سال (روز زمینی) ۲۷.۳۲۱۶۶۱
میانگین سرعت مداری (کیلومتر/ساعت) ۳,۶۸۲.۸
حداقل/حداکثر دمای در سطح (سانتیگراد) -۲۳۳/۱۲۳

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

منابع:
Spudis, Paul D. “Moon.” World Book Online Reference Center. ۲۰۰۴. World Book, Inc.
NASA’s Solar System Exploration

کد:

---

http://www.sumanasinc

---

ماه‌گرفتگی یا خسوف پدیده‌ای است که به سبب عبور ماه از درون سایه زمین ایجاد می‌شود. در ما گرفتگی کامل قرص نقره ای ماه به تدریج تیره و تیره تر می‌شود و بدلیل شکست نور از درون جو زمین رنگ ماه به قرمز و یا زرد تبدیل می‌شود. در طول گرفتگی کامل منظره زیبایی در آسمان پدید می آید. ابرخفس اخترشناس یونان باستان با رصد ماه‌گرفتگی تلاش کرد که قطر و فاصله ماه تا زمین را محاسبه کند اما او میبایست برای این کار فاصله زمین و خورشید را بداند.خورشید به شکل قرص نورانی دیده می‌شود و به همین دلیل از تمام جهات به زمین می‌تابد. نتیجه این تابش این است که سایه‌ای در فضا ایجاد می‌شود. سایه زمین دو بخش دارد : بخش درونیف سایه تیره‌تر است. اگر ناظر در این بخش قرارگیرد، هیچ چیزی از خورشید نمی‌بیند . زمین به طور کامل جلوی نور خورشید را می‌گیرد. این بخش را اصطلاحاً تمام سایه می‌گویند. در هاله کم‌نورتر اطراف، بخشی از خورشید دیده می‌شود که آن را نیمسایه می‌نامند.
اندازه‌گیری مخروط سایه
در شروع کار توپ تنیسی را در نظر می‌گیریم. قطر توپ تنیس ۶.۵ سانتیمتر است و مدل خوبی برای زمین است. چون زمین جو دارد، حاشیه دایره تمام‌سایه شکل محوی دارد. توپ تنیس هم پوشش کرکی دارد و حاشیه تمام‌سایه‌اش محو است. در زمانی که خورشید ارتفاع کمی از افق دارد، توپ تنیس را در مقابل دیواری نگه‌دارید. دو بخش سایه توپ روی دیوار دیده می‌شود، و برعکس هرچه توپ از دیوار دورتر نگه‌داشته شود، تمام‌سایه‌اش کوچکتر می‌شود و هرچه به دیوار نزدیکتر شود تمام‌سایه‌اش بزرگتر دیده می‌شود. روش دیگر برای مشاهده این موضوع به صورت مستقیم است. در این روش شما باید از عینک شماره ۱۴ جوشکاری بهره ببرید. در این روش توپ را در جلوی نور خورشید قرار دهید و از پشت آن به خورشید بنگرید و فاصله مخروط را محاسبه کنید. با استفاده از هرکدام از روشهای گفته شده، میتوانید عامل دلتا ( ∆ ) را بدست آورید که از فرمول زیر محاسبه میشود.
قطر توپ / طول مخروط سایه = ∆
با اندازه‌گیری‌های انجام شده، مقدار متوسط دلتا برای توپ تنیس ۱۰۴ بدست می‌آید. با در نظر گرفتن فاصله متوسط زمین تا خورشید مقدار دلتا برای زمین ۱۰۸ محاسبه می‌شود. قطر متوسط زمین هم ۱۲۷۴۰ کیلومتر است. با این حساب اندازه مخروط سایه زمین ۱۳۷۵۹۲۰ کیلومتر است.
فاصله و قطر ماه
به طور تقریبی ماه در هر ساعت نیم درجه در آسمان به سمت شرق تغییر مکان می‌دهد. زمانی که ماه وارد سایه زمین می‌شود، با استفاده از دو روش می‌توان اندازه زاویه‌ای دایره تمام‌سایه را حساب کرد. اگر گرفتگی جزیی باشد، در هر ساعت طرحی از قرص ماه و بخش تیره شده آن را رسم کنید. بعد با توجه به قطر زاویه‌ای ماه در آسمان، در کنار خط کشی که ساعتهای رصدی را نشان می‌دهد، طرحهای را که رسم کرده‌اید پیاده کنید.
در این روش می‌توانید بخشی از دایره تمام‌سایه را که بوجود آمده مشاهده کنید و اندازه‌گیری قطر ماه میسر می‌شود. چند نکته را حتماً در طراحی رعایت کنید: اول اینکه اندازه دایره فرضی را که برای قطر ماه در نظر می‌گیرید، تغییر ندهید. دوم اینکه، توجه کنید که قطر ماه می‌باید معادل اندازه خطی یک ساعت در خط‌کش ساعتی باشد. روش دیگر که بهتر می‌توانید در آن عمل کنید و از دقت بالاتری برخوردار است، روش عکاسی میباشد. البته در این عکسها شما فقط مقداری از قطر تمام سایه را می‌بینید و به آسانی می‌توانید اندازه زاویه‌ای کل دایره را نسبت به قطر ماه اندازه بگیرید. البته با تعداد بیشتری از این عکسها مقدار دقت شما افزایش میابد.
حال به اصل ماجرا می‌رسیم. اینکه چگونه فاصله و قطر ماه را اندازه بگیریم. با فاصله گرفتن از زمین، قطر واقعی تمام سایه، با افزایش عامل f کاهش می یابد. اندازه f در قله مخروط سایه ” یک ” است. بر این اساس قطر زاویه‌ای تمام سایه را قبلاً بر حسب درجه محاسبه کرده‌ایم و اکنون آنرا بر حسب رادیان تبدیل کنید. D بنامید. اندازه قطر واقعی تمام‌سایه تقسیم بر فاصله ماه از زمین. یعنی :
پیشتر حاصل تقسیم ۱۲۷۴۰/۱۳۷۵۹۲۰ را دلتا ∆ در نظر گرفته بودیم. با این حساب معادله بالا به صورت زیر تغییر می‌یابد:
(۱ + (∆ * D )) / ۱ = f
مقدار دلتا که ۱۰۸ است. قطر زاویه‌ای تمام‌سایه (D) هم بر حسب رادیان مشخص است. از رابطه ۳ f را محاسبه کنید و فاصله ماه بر حسب کیلومتر برابر است با f * ۱۳۷۵۹۲۰ و برای محاسبه قطر واقعی ماه ابتدا تمام سایه را از رابطه ۱ بدست آورید. از طرفی نسبت قطر زاویه‌ای ماه به تمام‌سایه را هم از طریق رصد محاسبه کنید. اگر قطر واقعی تمام‌سایه را در این نسبت ضرب کنید، قطر واقعی ماه محاسبه می شود. امیدواریم این مقاله رصدی بتواند نیاز منجمان آماتور را تا حدودی بر طرف سازد. منتظر رصد های شما هستیم

هنگامی که ماه در نزدیک افق قرار می‌گیرد، بزرگتر به نظر می‌رسد شاید فکر کنید که جو زمین، ماه را بزرگتر نشان می‌دهد. اما نه اینطور نیست، مغز شماست که ماه را بزرگتر می‌بیند.
ذهن اعتقاد دارد که اشیایی که در افق قرار دارند نسبت به چیزهای بالای سر ما در فاصله دورتری قرار دارند. چرا؟ چون ما عادت داریم که ابرها را چند کیلومتر بالای سرمان ببینیم، اما ابرها در افق ممکن است صدها کیلومتر از ما فاصله داشته باشند.
بنابراین اگر ما فکر کنیم، چیزی دورتر است، و آن چیز دورتر نباشد، ٱنگاه بزرگتر به نظر می‌رسد.
این اثر (که برای خورشید در حال غروب هم رخ می‌دهد) را خطای باصره پونزو (Ponzo illusion) می‌نامند.
برای درک این خطای باصره هنگامی که ماه در قرص کامل است در خانه این تجربه را انجام دهید: هنگامی که ماه ابتدا از افق بالا می‌‌‌آید، چیز کوچکی را در جلوی چشمتان قرار دهید و آن را عقب و جلو ببرید تا زمانی به همان اندازه ماه به نظر برسد، سپس همین تجربه را چند ساعت بعد که ماه بالا آمد، تکرار کنید.
ماه یکی دوشب بعد و قبل از آنکه از لحاظ فنی قرص کامل باشد، به صورت قرص کامل به نظر می‌رسد.
منبع:دانش- همشهری آنلاین