کمکهاي اوليه (اطلاعات جامع)

آموزش کمکهاي اوليه

احياي قلبي ريوي

باز كردن راهوايي-
دادن تنفس مصنوعي
- ماساژ قلبي


آموزشاحياي قلبي - ريوي
احياي قلبي ريوي يك مانور حيات بخش است كه به كمك آن تنفس و گردش خون فرد مصدوم حفظ مي شود تا از نرسيدن موادغذايي و اكسيژن به مغز او و مرگ مغزي در فرد جلوگيري شود.اين مانور حياتي مي تواند بدون احتياج به هيچ وسيله اضافي نيز انجام گيرد و انجام صحيح و به موقع آن جان انسانهاي زيادي را از مرگ حتمي نجات بخشد .
آيا مي دانيد كه چه بسا فردي كه دچار ايست قلبي تنفسي شده است با انجام صحيح مانورهاي احيا قلبي تنفسي مي تواند از مرگ حتمي نجات پيدا كند.
در مواردي مثل ايست قلبي , غرق شدن , خفگي , مصرف زياده از حد مواد مخدر .و مشروبات الكلي , احياي قلبي ريوي مي تواند فرد را به زندگي بر گرداند.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


جهت شروع احياي قلبي ريوي ابتدا بايد مطمئن شويد كه فرد مورد نظر شما به احياي قلبي ريوي نياز دارد بدين منظور:
او را صدا زده و به آرامي تكان مي دهيد .
به دقت به چهره فرد و حركات قفسه سينه او بنگريد . (( چهره كبود و زرد و لبهاي تيره رنگ و كبود نشانگر نارسايي گردش خون فرد است )).
با ديدن اين علايم بي درنگ از كساني كه در محل حادثه حضور دارند بخواهيد تا با تلفن اورژانس 115 تماس بگيرند.
اگر مي خواهيد احيا’ قلبي ريوي را انجام دهيد هرگز به بهانه تماس با اورژانس مصدوم را رها نكنيد .
امانبايد فرصت را از دست بدهيد .شما هم مي توانيد با احياي قلبي ريوي زندگي اين فرد را نجات دهيد پس مراحل احياي ريوي را آغاز كنيد.
هشدار
قبل از هرگونه اقدامي جهت انجام احياي قلبي تنفسي هر مصدوم اطمينان حاصل كنيد كه اين عمل سلامتي شما يا مصدوم را از نظر سرايت بيماريهايي چون ايدز و هپاتيت تهدي نمي كند .

براي انجام مراحل CPR مرحل زير را با دقت پيش مي گيريم .

Aof resuscitation باز كردن راه هوايي

Bof resuscitation دادن تنفس مصنوعي

ماساژ قلبي C of resuscitation

باز كردن راه هواييAirway

اولين قدم باز كردن راه هوايي فرد است .در فرد بيهوش تمامي ماهيچه ها شل شده اند.عضلات زبان و گردن هم از اين قاعده مستثني نيستند و احتمال دارد كه زبان به طرف حلق بر گردد و راه هوايي را مسدود كند .

كف دست را روي پيشاني مصدوم گذاشته و سر او را به طرف عقب بر گردانيد . همزمان با اين كار دست ديگر را زير چانه او قرار داده و به سمت بالا فشار دهيدبه طوريكه دندانهاي فك بالا و پايين در مقابل هم قرار گيرند . در صورت انجام صحيح اين مراحل شما موفق به باز كردن را ه هوايي مصدوم خواهيد شد .

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

مراقب باشيد كه دهان فرد را بيش از حد باز نشود چون در اين صورت ممكن است زبان به عقب برگردد و راه هواي را مسدود كند .

دادن تنفس مصنوعيBreathing

پس از بازكردن راه هوايي بايد از وضعيت تنفس مصدوم أگاه باشيد.ابتدا قفسه سينه فرد را برهنه كنيد.

اگر صورت مصدوم كبود و رنگ پريده باشد .

نه جريان هوا از بيني و دهان فرد حس شو د و نه صدايي كه نشانگر جريان هوا باشد به گوش برسد.

قفسه سينه حركت نداشته باشد.

تنفس وي قطع شده است و بايد تنفس مصنوعي را آغاز كنيد حتي اگر نتوانستيد تشخيص دهيد كه فرد مذكورتنفس دارد يا نه نفس مصنوعي را آغاز كنيد چون اگر فرد تنفس داشته باشد شما در هنگام تنفس مصنوعي متوجه مي شويد.

تكنيك دادن تنفس مصنوعي

سررابه عقب متمايل كنيد به صورتيكه دهان كمي بازتر باشد ( [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] در مبحث قبل آمده است.)با انگشتان دستي كه روي پيشاني مصدوم است سوراخهاي بيني فرد را ببنديد .

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

دهان خود را روي دهان مصدوم بگذاريد بطوريكه , لبهاي شما كاملا اطراف دهان اورا بگيرد.با يك بازدم عميق هوارا وارد دهان فرد مصدوم كنيد.همزمان از گوشه چشم خودبه قفسه سينه فردنگاه كنيد وببينيد آيا هنگامي كه درون مجاري هوايي اومي دميد قفسه سينه بالا مي رود يا نه ؟

وقتي قفسه سينه فرد بالا مي آيد تنفس را قطع كنيد ودهان خود را از دهان فرد دا كرده و بيني اورا آزاد بگذاريد و خودتان برا ي تنفس بعدي نفس بگيريد.

هنگام تنفس موثر سينه وشكم مصدوم بالاو پايين مي آيد , احياگر حس مي كند كه بادكنكي را پر ميكند و پس از دميدن حجم معيني , مقابل ورود هواي اضافه تر مقاومت احساس ميكند .به تدريج رنگ پوست فرد از زردي و كبودي به صورتي تغيير مي يابد.

ماساژ قلبي Circulation

پس ازدادن يك يا دو تنفس مصنوعي در صورتيكه فرد تنفس خود را بازنيابد بايد نبض فرد را كنترل كرد.

طريقه كنترل كردن نبض :

پس از آنكه تنفس مصنوعي تمام شد كف دست را از روي پيشاني فرد بر نداريد و دو انگشت دست ديگر را در وسط گردن بالاي ناي و حنجره روي برآمدگي جلوي گردن ( سيب آدم ) بگذاريد .

انگشتان خود را به آرامي به سمت پايين و كنار آن قسمت بلغزانيد و سپس كمي فشار دهيد . به مدت 5-10 ثانيه اين كار را ادامه دهيد تامطمئن شويد كه نبض را حس ميكنيد يا نه؟

كنترل كردن نبض احتياج به مهارت و دقت خاصي دارد شما نيز ميتوانيد با تمرين كردن و شركت در كارگاههاي عملي احيا تنفسي اين مهارت را كسب نماييد .

اگر فرد نبض داشت به تنفس مصنوعي با اندزه’ دوازده بار در دقيقه ادامه دهيد . [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

اگر فرد نبض نداشت بايد بي درنگ ماساژ قلبي را همراه با تنفس مصنوعي آغاز كنيد.زيرا فرد دچار ايست قلبي شده و احتمال دارد صدمات جبران ناپذيري به مغز وي برسد.

براي دادن يك ماساژ قلبي موثر علاوه بر اينكه بايد ماساژ را با تكنيك صحيح انجام داد لازم است كه وي را در وضعيت مناسبي بخوابانيد.

بيمار را به پشت خوابانده , مطمئن شويد كه وي روي يك سطح سخت قرار گرفته است . اما اگر فرد در رختخواب يا هر سطح نرم ديگري است وقت را تلف نكنيد و فقط كافيست كه اورا روي روي زمين بلغزانيد يا اينكه يك تخته با هر شي صاف و سخت را از بين پشت او و ملحفه قراردهيد .

كنار مصدوم زانو بزنيد .

آخرين حددنده هاي او را با دو انگشت دستي كه بالاي فرد نزديكتر است بيابيد انگشتان خود را بسمت بالا بلغزانيد تا يك فرو رفتگي در محل اتصال دنده هاي دو طرف برسيد .

يك انگشت را در محل فرورفتگي بگذاريد و انگشت ديگر را كنار آن قرار دهيد سپس ته دست ديگر را در كنار آن دو انگشت قرار دهيد .بعد ته دست دوم را روي دست اولي بگذاريد .

موقعيت بدن خود را طوري تنظيم كنيد كه بازوها خم نشوند و شانه ها در امتداد نقطه اتكا دستها باشند . به اندازه اي بر جناغ فرد فشار وارد كنيد كه 4-5 سانتي متر پايين برود.

پس از انجام 15 عدد ماساژ پشت سر هم ( اين 15 ماساژ در مدت 11 ثانيه خواهد بود ) دو عددتنفس مصنوعي به فرد بدهيد شما براي انجام اين دو تنفس 4 ثانيه فرصت داريد .اين سيكل بايد چهار بار در دقيقه تكرار شود براي اينكه بتوانيد نسبت 15:2 را در هر دوره رعايت كنيد بهتر است با هر ماساژ شماره آن را بلند بگوييد .
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

بعد از يك دقيقه وضعيت مصدوم را ازريابي كنيد .



اگر ضربان مداوم رگ گردن باز نگشته باشد دوباره احياي قلبي ريوي را با دو تنفس و 15 ماساژ قلبي از سر بگيريد . شما براي انجام اين دو تنفس و 15 ماساژ , 15 ثانيه فرصت داريد.

اين كار را براي مدت 3 دقيقه ديگر ادامه دهيد .

اگر دراين مدت تنفس منظم فرد بازگشت نيازي به تكرار احياي قلبي ريوي نيست بلكه بايد مرتب تنفس و نبض فرد را چك كنيد .

اگر تنفس منظم فرد برنگشت تنفس مصنوعي را با سرعت 12 عدد در دقيقه شروع كنيد و همزمان نبض فرد را چك كنيد .

***************************

توجه داشته باشيد كه وقفه در انجام مراحل احياي قلبي ريوي بيشتر از 5 ثانيه نشود.

سوختگي
سوختگي Burn

سوختگي
الف-ساختمان پوست:
جزيي از دستگاه محافظ بدن است كه سطح خارجي بدن را پوشانيده و آن را در مقابل عوامل خارجي محافظت مي نمايد.
ساختمان پوست از سه لايه تشكيل شده است.اين لايه ها از سطح به عمق به ترتيب عبارتند از:
رو پوست (اپي درم) ، پوست(درم) ، زيرپوست(آندو درم).
ب- تعريف و درجات سوختگي:
ضايعاتي كه در اثر حرارت ،موادشيميايي ، جريان برق ،مواد راديو اكتيو در بافت هاي مختلف ايجاد مي شود را سوختگي مي نامند.
سوختگي ها بر اساس عمق،وسعت ،محل آن ونسبت سطح سوختگي به تمام بدن به سه نوع خطرناك(درجه3) ،متوسط(درجه2) و جزئي(درجه1)تقسيم مي گردند.
عوارض مهم سوختگي عبارتند از شوك و عفونت:
شوك: در سوختگي هاي شديد و عمدتآ بعلت كاهش حجم خون اتفاق مي افتد.
عفونت: بدنبال سوختگي ها در اثر جايگزيني انواع ميكروب ها در محل زخم سوختگي كه به روش بهداشتي پانسمان نشده باشد بوجود مي آيد.
ج- اصول كلي كمك هاي اوليه در سوختگي ها:

1ـ حذف عامل سوختگي 2ـ ارزيابي بيمار 3ـ درمان سوختگي 4ـ انتقال بيمار به مركز درمان

د-انواع سوختگي و كمك ها ي اوليه آنها:

سوختگيبا آتش

سوختگيبا مواد شيميايي

سوختگيبا جريان برق

سوختگي ناشي از اشعه

سوختگي با آتش
اقدامات امدادي كه بايد انجام داد عبارتنداز:
حذف عامل سوختگي: با آب سرد آتش را خفه كنيد - لباس هاي مستعد آتش سوزي را در آوريد از دويدن شخص در حال سوختن جلوگيري كنيد .
ارزيابي بيمار: علائم حياتي و شوك و...را كنترل وعمق و وسعت و وخامت سوختگي را بررسي كنيد.
درمان سوختگي:
1- بيمار را روي سطحي از بدن كه سوختگي وجود ندارد يا كمترين سطح سوختگي را دارد دراز كنيد.
2- وسائل آلوده كننده را از بدن مصدوم جدا كنيد.
3- لباس هاي چسبيده به محل زخم را هرگز جدا نكنيد.
4- توسط آب خنك و تميز محل سوختگي را شستشو دهيد.
5- محل زخم را با گاز استريل پانسمان كنيد.
6- اگر بيمار قادر به نوشيدن است و زمان كافي داريد بر اساس جدول زير مايعات به مصدوم بنوشانيد.
بزرگسالان5/0ليوان ، بچه هاي12-1 سال25/0ليوان ، كمتر از يكسال 125/0ليوان
در صورت وخامت سوختگي مصدوم را به اولين مركز درماني منتقل كنيد.
تذكر:در سوختگي با قير بلافاصله منطقه را با آب سرد خنك كنيد.قير را هرگز بر نداريد سپس اقدامات اوليه ذكر شده فوق را بعمل آوريد.


سوختگي با مواد شيميائي
از جدي ترين نوع سوختگي ها بوده كه در سطح كم و عمق زيادتري بدن را دچار سوختگي مي نمايد.
حذف عامل سوختگي:لباس هاي آلوده را در آورده و محل را با آب فراوان شستشو دهيد.
ارزيابي بيمار:علائم حياتي ، شوك و ... را كنترل وعمق و وسعت و وخامت سوختگي را بررسي كنيد.
درمان سوختگي : درمان اين نوع سوختگي عبارت از شستشوي موضع با آب فراوان حداقل بمدت 20 تا 30 دقيقه و سپس اقدامات درماني بايد همانند سوختگي با حرارت بعمل آيد.
انتقال مصدوم: مصدوم را در صورت امكان به اولين مركز درماني منتقل كنيد.
تذكر: در صورت آلوده شدن چشم با مواد شيميايي بهترين كار شستشو با آب فراوان است.دقت كنيد تا در موقع شستشو آب مصرف شده از جانب بيروني چشم خارج شود تا چشم مقابل را آلوده نكند.در صورت وجود جسم خارجي در چشم با نوك دستمال تميز آن را به آرامي خارج كنيد بعد از شستشوي چشم را با گاز استريل پانسمان و مصدوم را منتقل كنيد.

سوختگي با جريان برق
اين نوع سوختگي داراي عمق زيادي است و به بافت هاي داخل بدن صدمه مي زند.
اقدامات امدادي در اين نوع سوختگي عبارتند از:
حذف عامل سوختگي: توسط يك وسيله عايق مصدوم را از جريان برق جدا كنيد.
ارزيابي بيمار:علائم حياتي ، شوك و ... را كنترل وعمق و وسعت و وخامت سوختگي را بررسي كنيد.
درمان سوختگي : محل ورود خروج برق را پانسمان و اقدامات امدادي شبيه سوختگي با حرارت را به عمل آوريد.
انتقال:مصدوم را در اسرع وقت به اولين مركز درماني منتقل كنيد.

سوختگي ناشي از اشعه
توسط دو نوع اشعه سوختگي ايجاد مي گردد: 1ـ اشعه خورشيد 2ـ تشعشات اتمي
دفاع اتمي
پديده راديواكتيو در سال 1896 توسط ‹‹ هنري بكرل›› كشف شد. تاقبل ازآن تمام منابع توليد پرتوهاي راديواكتيو طبيعي بودند(مثل پرتوهاي كيهاني و سنگهاي راديواكتيو ضعيف و...) ولي در سال 1934 اولين موادپرتوزاي مصنوعي جهت مصارف تحقيقاتي ساخته شدند ، ولي متاْسفانه سران كشورهاي قدرتمند از اين پديده عظيم استفاده بسيار نابجايي كردند. آلماني هادر آغاز جنگ دوم جهاني براي توليد بمب اتمي تلاش مي كردند. متفقين وبخصوص انگليسيها متوجه اين منظور شدند ومخازن آب سنگين(D2O كه به عنوان نرم كننده نوترون در رآكتور هسته اي مصرف دارد) آنهارا در سوئد ونروژ نابود كردند ومانع دستيابي آنها به بمب اتمي شدند . آمريكايي هابالاخره در سال 1945 در مركز محرمانه ‹‹ لوس آلاموس ›› موفق به ساخت بمب اتمي شدند و به تبع آن انگليسي ها ، فرانسوي هاوچندي بعد چيني هاوهندي ها، پاكستاني ها و اسرائيلي ها هم به اين سلاح خطرناك دست يافتند .
آمريكا در سال 1945با يك بمب اورانيومي(به نام پسركوچك)باقدرت 5/12تن T.N.T به هيروشيما حمله كردكه 150000 نفرراكشت وسه روز بعد بايك بمب پلوتونيومي(به نام مردچاق) باقدرت 25تن ‍‍T.N.T به ناكازاكي حمله كرد كه تلفات آن 75000 نفربودند . جدا از خطر انفجار بمبهاي اتمي ، خطر نشت يا انفجار نيروگاه هاي هسته اي نيز وجود دارد . بطور مثال : حادثه نيروگاه اتمي ‹‹ويندسكال›› انگلستان در 1951 باوسعت آلودگي 500 كيلومتر مربع باتعدادي بيمار وكشته. و حادثه نيروگاه اتمي ‹‹ تري ميل آيلند›› امريكا در 1979 با وسعت آلودگي چندصد كيلومتر مربع كه هيچ گاه اسرار وآمار تلفات آن را فاش نكردند . وحادثه نيروگاه اتمي ‹‹ چرنوبيل ›› روسيه در 1986 كه حدود 670000 نفر را آلوده وبيماركرد وتعداد زيادي ازآنان راكشت.

كمبود آگاهي هاي عمومي در اين زمينه موجب مي شود كه برخي نكات ايمني و پيش بيني هاي لازم رعايت نشود. علاوه بر اين، به دليل عدم شناخت كافي از روشهاي دفاع و ايمني در بين مردم ترس و نگراني به وجود مي آيد.
پس بهترين روش دفاع اتمي، بالا بردن سطح اطلاعات دفاعي مردم است.

در مورد تشعشات اتمي ابتدا محافظت خود امدادگر از خطر تشعشات و ثانيا رفع آلودگي مصدوم و درصورت امكان ارائه كمكهاي اوليه سوختگي با حرارت مد نظر قرار مي گيرد و در مرحله آخر انتقال مصدوم به مركز درماني انجام مي پذيرد. اطلاعات بيشتر را در قسمت دفاع اتمي و امدادرساني در دفاع اتمي دنبال كنيد.
تذكرات:
1ـ روش برآورد عمق و وسعت و وخامت سوختگي را به خوبي فراگيريد.
2ـ در مورد سوختگي هاي وخيم كمك هاي اوليه را سريعا انجام و مصدوم را در اسرع وقت به مركز درماني انتقال دهيد.
3- اگر لباس به محل زخم چسبيده است لباس هاي اطراف زخم را بريده و از بدن خارج كنيد ولي به محل زخم دست نزنيد.
4ـ هرگز براي سرد كردن محل از يخ استفاده نكنيد.
5ـ به آب مصرفي جهت افزايش سرماي آن نمك اضافه نكنيد.
6ـ كمك هاي اوليه در مورد سوختگي هاي شديد بايد سريعا انجام گيرند.
7ـ نارسائي تنفسي و شوك احتمالي را سريعا كنترل نمائيد(بخصوص در سوختگي ها بوسيله برق).
8ـ در سوختگي با مواد شيميائي استفاده از ماده خنثي كننده هيچ امتيازي به شستشوي با آب فراوان ندارد.لذا ازاستفاده از آنها خودداري گردد و حتما از آب تميز استفاده كنيد.

گزش و گاز گرفتگي

مسموميتPoisoning
مسموميتهاي تزريقي ( گزش و گاز گرفتگي )

شايع ترين و بيشترين نوع مسموميت تزريقي، گزيدگي توسط حشرات و خزندگان مي باشد . كه موجب مسموميتهاي خفيف و شديد در افراد مي شوند . بخصوص در كشور ما كه با وضع جغرافيايي خاص خود و اختلاف جوي داراي جانوران سمي فراوان و گوناگوني است كه شناسائي آنها براي پيشگيري و درمان ضروري است . انواع حيوانات مثل عنكبوتها - مارها – كرمها و حشرات مختلف مي توانند موجب ترشح سم شوند كه در بسياري موارد چندان خطرناك نيستند . با وجود اين در بعضي موارد ممكن است موجب عوارض خاصي شوند .
به دنبال گزش حيواناتي مثل زنبور ، عنكبوت، عقرب ، مار يا برخي از موجودات دريايي بسيار خطرناك و كشنده مي باشد. علت مرگ ممكن است اثرات مستقيم ماده سمي بر روي بدن يا بروز حساسيتي شديد (آنافيلاكسي) باشد.
در برخي نيز علت مسموميت مي تواند ورود دارو يا سموم مختلف به بدن توسط اجسام از جمله سر سوزن باشد . ( مثل تزريق داروي اشتباه مقادير بيش از حد و غير مجاز دارو ، تزريق زياد دارو هاي مخدر و غيره ) مسموميت تزريقي به علت ورود سم به داخل بافت هاي بدن يا خون ، از خطرناك ترين انواع مسموميت است و در بعضي مواد به سرعت باعث مرگ فرد مي باشد .
يك امدادگر در برخورد با فردي كه مورد گزش حشره يا خزنده اي قرار گرفته است ابتدا بايد برآوردي از وضعيت و علائم ايجاد شده در شخص مسموم نموده و ميزان شدت و حدت آنرا حدس بزند تا بتواند اقداماتي را كه براي مسموم لازم است انجام دهد .

راهنماي كلي جهت اجتناب از بندپايان سمي
1- با عادات و صفات بندپايان سمي آشنا شويد .
2- مزاحم حشرات يا آشيانه آنها نشويد .
3- هنگام اطراق در صحرا , لباسهاي مناسب و بسته بپوشيد .
4- لباس هاي رنگي و روشن , حشرات را جلب مي كنند .
5- از مصرف خوش بو كننده ها نظير ادكلون , اَفترشيو و اسپري مو اجتناب نماييد .
6- وقتي در صحرا هستيد , از مواد دور كننده حشرات استفاده كنيد .
7- تا شناسايي كاملي از حشره پيدا نكرديد , هرگز آنرا لمس نكنيد .

مسموميتهاي تزريقي

گزش حشرات :
حشرات در گزش بدن انسان چون معمولاً علائم حادي را ايجاد نمي كنند و فقط موجب قرمزي، خارش، سوزش و تورم محل گزش، به طور جزئي مي گردد، لذا اقدامات ما فقط منحصربه درآوردن نيش حشره (اگر در محل گزش مانده باشد) و گذاشتن يك كيسه يخ روي محل گزش محدود مي گردد تا از درد و التهاب آن كاسته شود . در صورت شديد بودن علائم فرد را هرچه سريعتر بايد به پزشك يا مركز درماني مجهز رساند . البته لازم به تذكراست كه در مورد حشرات خطرناك مثل رتيل وعقرب بايد همچون مارگزيدگي كه توضيح آن در پي مي آيد برخورد كرد .

زنبور گزيدگي
بسيار شايع است ولي معمولاً خطرناك نمي باشد . اما در صورت متعدد بودن تعداد نيش ها يا بروز حساسيت هاي شديد ( آنا فيلاكسي ) مي تواند كشنده باشد . سابقه گزش در افراد حساس يك نكته منفي است و خطر بروز حساسيت هاي شديد ( آنا فيلاكسي ) را افزايش مي دهد . همچنين گزيدگي در ناحيه سر و صورت نيز خطرناك است و مي تواند باعث ايجاد تورم در اين نواحي و انسداد راه هاي هوايي گردد .

علايم و نشانه ها
- مشاهده ي سوراخ محل نيش و گاهي خود نيش در محل گزش
- وجود درد ، سوزش ، قرمزي يا تورم در محل گزش
- بروز علايم مسموميت مثل كاهش فشار خون ، كهير ، ...

كمك هاي اوليه
- ارزيابي صحنه حادثه ، دور كردن يا پرهيز از خطر و درخواست كمك در صورت لزوم
- ارزيابي اوليه مصدوم ، انجام مراحل ABC و ديگر كمك هاي اوليه ضروري در صورت لزوم
- در صورت وجود نيش در محل گزش آن را به آرامي خارج كنيد . براي اين كار از موچين ، پنس ، منقاش يا وسايل مشابه استفاده كنيد زيرا فشار اعمال شده در حين كار مي تواند باعث خروج باقيمانده سم از نيش و ورود آن به بدن بيمار گردد .
- محل گزش را با آب سرد و صابون بشوييد .
- زيور آلات ، ساعت ، لباس هاي تنگ و ... از اندام مبتلا خارج كنيد .
- كمپرس آب سرد باعث كاهش درد ، تورم و قرمزي محل گزش مي گردد .
- گذاشتن خمير درست شده از جوش شيرين و آب نيز مي تواند باعث كاهش درد در محل گزش گردد. در صورت مشاهده علايمي كه دلالت بر شديد بودن و اكنش هاي حساسيتي دارند ، مثل كهير منتشر بدن ، نفس تنگي ، كاهش فشار خون , خس خس سينه ، كبودي لب ها (سيانوز ) و ... بايد مصدوم را هرچه سريع تر به نزديك ترين مركز درماني منتقل كنيد .

رطيل ها
بعضي از سموم رطيلها مانند سم رطيل بيوه سياه , روي انتقال عصبي – عضلاني اثر مي كنند . در حاليكه برخي ديگر فقط منجر به نكروز نسجي مي شوند .
سم رطيل بيوه سياه , باعث افزايش آزاد شدن استيل كولين در محل تماس عصبي عضلاني مي شود . اين رطيل به رنگ سياه زغالي براق با شكم قرمز ( به شكل ساعت شني ) , به طول 1 تا 5 سانتي متر است .
تظاهرات باليني شامل درد بي حس كننده و مبهم در اندام گرفتار , سفتي عضلات اندام آسيب ديده , سردرد , سرگيجه , خيزپلك , التهاب ملتحمه , بثورات و خارش جلدي , تهوع و استفراغ , تعريق و جاري شدن بزاق , ضعف و در موارد شديد , افت فشار خون و تغييرات الكتروكارديوگرام مشابه مسموميت با ديگوكسين است . جهت درمان و رفع سفتي عضلات , بايد از 10 تا 20 ميلي متر محلول گلوكونات كلسيم 10 % استفاده نمود .

مسموميت ها ي گوارشي

وقتي ماده سمي از راه دهان وارد بدن مي شود با توجه به قدرت و نوع سم مصرف شده ، بعد از مدتي شروع به ايجاد علائم و نشانه هايي در شخص مي كند كه اين علائم با توجه به نوع سم ، نسبت سم مصرفي به جثه شخص و طول مدتي كه سم خورده شده متغير است. در محيط ما مواد بسياري وجود دارند كه مي توانند موجب مسموميت از راه گوارشي گردند ، اين مواد به پنج دسته قابل تقسيم مي باشند و عبارتند از :
الف) مسموميت غذائي ب) مواد شيميايي سوزاننده ج) داروها د) مواد نفتي ه ) گياهان سمي

در هنگام مسموميت با هر كدام از مواد ، علائم خاص آن ظاهر مي شود كه ما مي توانيم تا حدودي نوع سم رااز روي علائم تشخيص دهيم. لازم به ذكر است كه بيشترين موارد مسموميت گوارشي بوسيله داروهاي موجود در خانه و نيز مواد نفتي ايجاد مي شود ، به همين علت بايد در مورد نگهداري مواد مذكور دقت عمل بيشتري بعمل آورد.

كمكهاي اوليه :
اصول كلي اين اقدامات بر اساس بازكردن راههاي هوايي و برقرارنمودن تنفس ، گردش خون و رقيق كردن سم بدون تلف كردن وقت و رساندن مريض به مركز پزشكي مجهز مي باشد. البته چگونگي انجام اين موارد در حالتهاي مختلف فرق مي كند . بعنوان مثال كمكهاي اوليه براي شخصي كه هوشيار است و با ما همكاري لازم را دارد با فرد غير هوشيار فرق مي كند و ما نمي توانيم همان اقدامي را كه براي فرد هوشيار انجام مي دهيم براي فرد غير هوشيار نيز انجام دهيم . براي اختصار مطلب در اينجا فقط طريقه برخورد با مسموم هوشيار را ذكر مي كنيم :
1- از باز بودن مجاري تنفسي ، برقراري تنفس و ضربان قلب اطمينان حاصل كنيد .
2- بوسيله واداركردن مسموم به خوردن مقداري آب يا شير سم را رقيق كنيد .
3- مريض را وادار به استفراغ كنيد . البته توجه داشته باشيد كه اين كار را در مواقع مسموميت با نفت و مواد اسيدي و قليايي انجام ندهيد .
4- وضعيت بيمار بايد بگونه اي باشد كه از برگشت مواد استفراغ شده به داخل ريه ها جلوگيري كند .



مسموميتهاي تنفسي
گازهاي سمي اساساً منواكسيد كربن و گازهاي جنگي و بخارهاي ناشي از مايعات فرار (چون نفت، بنزين، مايعات سبك، سريشهاي پلاستيكي، سقز و رنگها) مي باشند كه سالانه تلفات جاني زيادي دراثر مسموميت را فراهم سازند بعنوان مثال :
1- منواكسيد كربن و دي اكسيد كربن ناشي از سوختن ذغال (در كرسي و بخاري) و يا اگزوز ماشينها .
2- گازهاي آمونياك و دي اكسيد گوگرد و كلر مورد مصرف در يخ سازيها و تصفيه آب .
3- گازهاي بيهوش كننده مثل اتر، كلرفرم، اكسيد نيترو و غي


مسموميتهاي تماسي
سمهاي جذب شونده از طريق پوست معمولاً موجب تحريك يا آسيب محل جذب مي شوند . هرچند دربعضي موارد ممكن است سم با آسيب كم يا بدون آسيب جذب پوست شود اما چنين مواردي نادراست .
براي تعيين نوع سم مي توان از خود مسموم كمك گرفت و يا وسايل موجود در اطراف مسموم را جهت يافتن نوع سم بررسي كرد .
در برخورد با چنين مسمومي، فرد رااز منشاء سم دور كرده و محل با استفاده ازآب شستشو داده شود سپس لباس هاي الوده فرد مصدوم را درآورده و پس از شستشوي دوباره مسموم به مركز درماني منتقل گردد .
مسموميتهاي تزريقي ( گزش و گاز گرفتگي )
شايع ترين و بيشترين نوع مسموميت تزريقي، گزيدگي توسط حشرات و خزندگان مي باشد . كه موجب مسموميتهاي خفيف و شديد در افراد مي شوند . بخصوص در كشور ما كه با وضع جغرافيايي خاص خود و اختلاف جوي داراي جانوران سمي فراوان و گوناگوني است كه شناسائي آنها براي پيشگيري و درمان ضروري است . انواع حيوانات مثل عنكبوتها - مارها – كرمها و حشرات مختلف مي توانند موجب ترشح سم شوند كه در بسياري موارد چندان خطرناك نيستند . با وجود اين در بعضي موارد ممكن است موجب عوارض خاصي شوند .
به دنبال گزش حيواناتي مثل زنبور ، عنكبوت، عقرب ، مار يا برخي از موجودات دريايي بسيار خطرناك و كشنده مي باشد. علت مرگ ممكن است اثرات مستقيم ماده سمي بر روي بدن يا بروز حساسيتي شديد (آنافيلاكسي) باشد.
در برخي نيز علت مسموميت مي تواند ورود دارو يا سموم مختلف به بدن توسط اجسام از جمله سر سوزن باشد . ( مثل تزريق داروي اشتباه مقادير بيش از حد و غير مجاز دارو ، تزريق زياد دارو هاي مخدر و غيره ) مسموميت تزريقي به علت ورود سم به داخل بافت هاي بدن يا خون ، از خطرناك ترين انواع مسموميت است و در بعضي مواد به سرعت باعث مرگ فرد مي باشد .
يك امدادگر در برخورد با فردي كه مورد گزش حشره يا خزنده اي قرار گرفته است ابتدا بايد برآوردي از وضعيت و علائم ايجاد شده در شخص مسموم نموده و ميزان شدت و حدت آنرا حدس بزند تا بتواند اقداماتي را كه براي مسموم لازم است انجام دهد .

راهنماي كلي جهت اجتناب از بندپايان سمي

1- با عادات و صفات بندپايان سمي آشنا شويد .
2- مزاحم حشرات يا آشيانه آنها نشويد .
3- هنگام اطراق در صحرا , لباسهاي مناسب و بسته بپوشيد .
4- لباس هاي رنگي و روشن , حشرات را جلب مي كنند .
5- از مصرف خوش بو كننده ها نظير ادكلون , اَفترشيو و اسپري مو اجتناب نماييد .
6- وقتي در صحرا هستيد , از مواد دور كننده حشرات استفاده كنيد .
7- تا شناسايي كاملي از حشره پيدا نكرديد , هرگز آنرا لمس نكنيد .


مسموميتهاي تزريقي

مارگزيدگي :

مارگزيدگي از مواردي است كه خيلي بايد در مورد آن هوشيارانه و با دقت عمل كرد چرا كه هر گونه غفلت ممكن است منجر به عوارض خطرناكي براي فرد مسموم شود . مارها انواع گوناگوني دارند كه از اين بين تنها تعداد معدودي سمي و خطرناك هستند . به ياد داشته باشيد كه حتي مارهاي سمي نيز تنها براي دفاع از خود يا به قصد شكار از نيش و سم خود استفاده مي كنند .

مارهاي سمي به گروه بزرگ تقسيم مي شوند :
1- خانواده ي مارهاي مرجاني شامل مار مرجاني , كبري , ماهبا و غيره
2- خانواده ي افعي ها از جمله افعي , مارزنگي و غيره
نكته : هرگونه مارگزيدگي را بايد سمي تلقي كرد مگر خلاف آن ثابت شود .
بنابراين لازم است مصدوم را حتماً و در اسرع وقت به مراكز درماني منتقل كنيم تا تحت مراقبت هاي لازم قرار گيرد .
همانطور كه ميدانيد كليه مارها سمي نبوده ودر واقع به دو دسته سمي و غير سمي تقسيم مي شوند . مارهاي سمي خود از نظر ميزان سمي بودن يكسان نبوده و با هم فرق دارند . همچنين از نظر شكل ظاهر نيز مارهاي سمي و غير سمي تفاوتهاي آشكاري دارند كه برخي از آنها در جدول آورده شده اند .

مارهاي سمي و غير سمي تفاوتهايي دارند كه از جمله آنها مي توان به موارد زير اشاره كرد :

1- مردمك چشم مارهاي سمي به صورت بيضي ( خطي ) و شبيه مردمك چشم گربه است . ولي مردمك چشم مارهاي غير سمي گرد و مدور است . نكته : مار مرجاني كه از خطرناك ترين مارهاي سمي است مردمك مدور دارد .
2- سرمارهاي سمي مثلثي شكل است و با بدن ما زاويه دارد , ولي سر مارهاي غير سمي به صورت نيمه بيضي است و در واقع بدن مارهاي غير سمي شبيه كرم خاكي است . نكته : سر مارمرجاني مثلثي نبوده ولي اين مار از انواع سمي است .
3- مارهاي سمي براي نيش زدن از دو دندان نيش استفاده مي كنند و محل گزش معمولاً با يك يا دو سوراخ ( يا زخم ) مشخص مي شود . اما در مارهاي غير سمي دندان ها متعدد هستند و در دو رديف هلالي قرار مي گيرند .
4- حلقه هاي دْم مارها در انواع سمي منفرد است , ولي در مارهاي غير سمي به صورت يك رديف دوتايي در كنار هم ديده مي شود .
5- در پايين چشم مارهاي سمي , يك حفره ي كوچك وجود دارد كه درمارهاي غير سمي ديده نمي شود .

مشخصه مارهاي سمي مارهاي غير سمي
حفره بين چشم و بيني دارند ندارند
مردمك چشم بيضوي شكل گرد
شكل سر مثلثي شكل و پوشيده از پولكهاي ريز ــــــــ
طول مار كوتاهتر طويل تر
دندان نيش و پيش بلند كوتاه

عليرغم وجود اين تفاوتها تشخيص گزش سمي از غير سمي به سرعت و آساني ممكن نيست وهمان طور كه گفته شد هر مارگزيدگي را بايد خطرناك تلقي كرد , مگر خلاف آنثابت شود

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

علائم و نشانه ها و بررسي بيمار :

· مشاهده مار

·مشاهده ي سوراخ يا زخم در محل نيش زدگي .

· درد در محل گزيدگي , درد و سوزش شديد است .

·تورم , با گذشت زمان , تورم به سمت قسمت مركزي اندام و به طرف تنه ي فرد پيشرفت مي كند .

·قرمزي پوست و بروز تاول

·قرمزي و تورم عروق لنفاوي در عضو گزيده شده و پيشرفت اين قرمزي و تورم به سمت قسمت هاي مركزي بدن . لبه هاي اين ناحيه بسيار دردناك و نسبت به لمس حساس مي باشند .

·تهوع , استفراغ , سرگيجه و احساس ضعف

·كاهش فشار خون

·تب , لرز و تعريق

·سوزن سوزن يا كرخت شدن نوك انگشتان و اطراف لب و دهان

·خونريزي از بيني , وجود خون در ادرار يا مدفوع

·تند شدن تنفس يا تنگي نفس

·افزايش نبض

·مشكل بينايي

هنگامي كه كسي توسط مارسمي مورد گزش قرار مي گيرد، علائمي در او ظاهر مي شود كه بسته به نوع سم و ميزان ورود آن به بدن به دو گروه خفيف و شديد تقسيم مي شود :

نوع : خفيف
علائم
تورم، تغيير رنگ، درد كم، احساس قلقلك، ضربان سريع، ضعف عمومي ، تهوع، استفراغ، اختلال ديد
نوع : شديد
علائم :‌
تورم سريع و كرختي بدن، درد، مردمك سنجاقي، به خود پيچيدن، هذيان، شوك، تشنج، فلج، عدم وجود نبض