پترولوژى و پتروژنز توده ساب ولکانيک گته ده، طالقان، البرز مرکزى- ايران
متن اصلي:
دره طالقان در شمال غرب تهران واقع شده و از نظر تقسيمات زمين شناسى، در البرز مرکزى قرار مى گيرد. دراين منطقه فقط رسوبات و سنگهاى (Tertiary) برونزد داشته که از شمال بوسيله تراستهاى کندوان و پراچان و از جنوب بوسيله تراست طالقان در بين برونزدهاى پالئوزوئيک و مزوزوئيک محصور گرديده است. روستاى گته ده در شرق اين دره، روى پيروکلاستيکهاى سازند کرج (ائوسن) واقع شده و توده نفوذى مورد مطالعه بصورت يک گنبد ساب ولکانيک (Subvolcanic dome)، بلافاصله در جنوب غربى اين روستا و از درون پيروکلاستيکهاى ياد شده، بر سطح زمين ظاهر شده است.
شواهد صحرايى مشخص مى سازد که ارتباط توده ساب ولکانيک گته ده با سنگهاى اطراف يک ارتباط گسلى است. بدين معنى که يک شبکه گسلى در توفهاى پيروکلاستيکى ائوسن، از قبل موجبات نفوذ و جايگيرى توده را در داخل اين شبکه فراهم کرده است. بر اساس شواهد صحرايى مى توان دو گسل اصلى و گسلهاى فرعى متعددى در طرفين اين توده مشخص نمود. برشهاى گسلى که متشکل از خرده هاى پيروکلاستيکى و خرده هاى آذرين هستند، همراه با سيمانهايى از جنس BaSo4, CaCo3 , SiO2, Fe2O3 در اطراف و داخل بدنه توده فراوان به چشم مى خورند. توده مورد مطالعه اصولاٌ داراى لايه بندى نبوده و به صورت يک پيکره واحد گنبدى شکل از ماگماى نيمه عميق مى باشد که به داخل پيروکلاستيکهاى سازند کرج تزريق گرديده و با اختلاف ارتفاعى بين 60 تا 80 متر نسبت به سنگهاى اطراف رخنمون يافته است.
سنگهاى توده ساب ولکانيک گته ده عمدتاٌ به رنگ کرم روشن و در پاره اى مواقع به رنگهاى خاکسترى کمرنگ و يا قهوه اى کم رنگ ديده مى شوند که در مجموع داراى بافتى آپليتى با پورفيرهاى نادرى از کوارتز و پلاژيوکلاز مى باشد. بطور کلى اندازه بلورهاى زمينه سنگ از مرکز توده به سمت خارج کاهش مى يابد. و اهم آنها عبارت است از ارتوکلاز 80 تا 85 درصد و ريز بلورهاى کوارتز حدود 10 درصد است. در ميان کانى هاى فرعى، بيوتيت، زيرکن، فنوکريستالهاى پلاژيوکلاز و سلزين (Celsian) قابل ذکر است.
توده ساب ولکانيک گته ده در معرض تغييرات متاسماتيکى و دياژنزى زيادى قرار گرفته است، به گونه اى که ماهيت بافتى و مينرالوژيکى موجود سنگهاى متشکله آن با وضعيت آنها قبل از رويدادهاى ياد شده بسيار متفاوت مى باشد. از جمله پديده هاى مهم متاسماتيکى، تشکيل دانه هاى قهوه اى (brown pigments) است که با جور شدگى خوب و پراکندگى گسترده و نسبتاٌ زياد در متن تمام مقاطع نازک سنگهاى توده، اعم از سطحى و يا عميق ديده مى شود. رنگ تيره تر دانه هاى قهوه اى نسبت به زمينه هاى اطراف به علت کائولنى شدن خفيفى است که در سطح اين دانه ها روى داده است. رويدادهاى دياژنزى در قالب فعاليتهاى کانى سازى ثانوى در داخل توده ساب ولکانيک گته ده به دو شکل متمايز ديده مى شود:
1- کانى سازى در محيط هاى (Subaerial) که در قالب اکسيداسيون کانى هاى قديمى، نظير پيريت صورت گرفته است.
2- کانى سازى محلولهاى هيدروترمالى که درقالب تشکيل سيمانهاى پرکننده درز و شکاف ها و فضاهاى بين دانه اى و حفرات انحلالى سطحى در سنگهاى توده و بويژه در داخل برشهاى گسلى (Fault breccia) انجام شده است. با توجه به ابعاد وسيع و گسترده متاسماتيسم در توده ساب ولکانيک گته ده، تعيين نام سنگ به روشهاى معمول و بکارگيرى نمودارهاى مثلثى و با ملحوظ داشتن نشانه هاى صحرايى، شواهد بافتى و کانى شناسى ميکروسکوپى، تجزيه هاى شيميايى و استفاده از نمودارهاى طبقه بندى سنگهاى آذرين، تخصيص نام «آلکالى فلدسپار ميکرو گرانيت (alkali feldspar microgranite)، منطقى تر به نظر مى رسد.
فراوانترين عناصر در سنگهاى مورد مطالعه به ترتيب K+1, Al+3, Si+4 بوده و K2o, Al2O3, SiO2 به ترتيب با ميانگين هاى 61/03, 15/38, 13/99 درصد، بيشترين مقدار نسبى را در سنگهاى مورد مطالعه دارا مى باشند. معمولاٌ عوامل آلکالينيتى عمده در سنگهاى آذرين K2O, Na2O, CaO است و بيشترين مقدار اکسيدهاى اين عناصر در سنگهاى توده ساب ولکانيک گته ده به ترتيب 0/06, 0/25, 16 درصد است. بدين ترتيب دو عامل اصلى آلکالينيتى در سنگهاى متعارف يعنى Na2O, CaO در مقادير ياد شده، نقشى در آلکالينيتى سنگهاى مورد مطالعه نداشته و قلت آنها با فراوانى +K جبران مى گردد.
با توجه به ماهيت گرانيتوئيدى سنگهاى مورد مطالعه در گته ده، تشکيل ماگماى اينگونه سنگها از طريق فرايندهاى ذوب پوسته اى (crustal melting) و آناتکسى (anatexis) پوسته سياليک که در منطقه طالقان از ماهيت آرکوزى برخوردار است، بيشتر قابل توجيه مى باشد.
بدين معنى که وجود ماگماى قليايى در منطقه باعث ذوب بخشهاى عميق سازندهاى ماسه سنگى گرديده و موجبات تشکيل ماگماى گرانيتوئيدى غنى از پتاسيم و فقير از سديم، کلسيم و منيزيم را فراهم آورده است. اين ماگماى نسبتاٌ سبک (buoyant) از طريق شبکه گسلى بالا آمده و در سطح منجمد گرديده است.
منابع: پایگاه ملی داده های زمین
زمین و 146 درجه سانتی گراد اختلاف دما
دانشمندان عمر زمین را به حدود 4.5 بیلیون سال تخمین می زنند، همچنین فسیل ها نشان می دهند که سابقه حیات بر روی کره زمین به 3.5 بیلیون سال پیش می رسد. دانشمندان معتقد هستند که زمین یگانه جرم آسمانی می باشد که توانایی پذیرش حیات به شکل و گونه ای که ما انسانها از آن انتظار داریم را در خود دارد. دلیل آن به عوامل زیادی بر می گردد که شاید یکی از مهمترین آنها وجود اتمسفر و کمربندهای مغناطیسی اطراف زمین باشد. مجموع این عوامل کره زیبای زمین را از گزند بسیاری خطرات موجود در فضا محافظت می کند.
با وجود آنکه از نظر ما انسانها کره زمین بسیار بزرگ و وسیع می باشد اما از دید افرادی که به فضا سفر کرده اند کره زمین بسیار کوچک بنظر می رسد. زیبایی زمین از دید فضانوردان چهره آبی رنگ اقیانوسها و دریاهای آن است که با زمین های سبز و قهوه ای از یکطرف و ابرهای خاکستری موجود در اتمسفر ترکیب شده است.
خیلی از ما بخصوص در دوران کودکی آروزی مسافرت به فضا را در سر می پرورانیم اما اگر کمی دقت کنیم خواهیم دید که همه ما به نوعی سوار بر فضا پیمای زمین با سرعت 108 هزار کیلومتر در ساعت در حال حرکت در فضا هستیم.
زمین سومین سیاره نزدیک به خورشید با فاصله ای حدود 150 میلیون کیلومتر میباشد. حتما" می دانید که برای زمین حدود 365.256 روز طول می کشد تا یک سفر کامل بدور خورشید داشته باشد. احتمالا" تعجب خواهید کرد همچنین اگر بدانید که یک گردش کامل زمین به دور محور خود بر خلاف تصور اغلب مردم 24 ساعت نمی باشد بلکه چیز حدود 23 ساعت و 56 دقیقه.
متوسط شعاع کره زمین حدود 6378 کیلومتر می باشد، که اگر محیط دایره ای به این شعاع را حساب کنید به همان عدد معروف که همه ما می دانیم یعنی اینکه محیط زمین (یا همان کمربند استوا) در حدود 40 هزار کیلومتر میباشد، خواهیم رسید.
هنگامی که از فضا به زمین نگاه می شود برخی قسمتهای آن بسیار زیبا جلب نظر می کند. یکی از این قسمت ها سومالی و شاخ آفریقا می باشد که به رنگ نارنجی متمایل به قرمز و قهوه ای روشن است، میباشد. علت آن مشخصا" کمبود آب، پوشش گیاهی خاص و وجود صحرا در این قسمت از کره زمین میباشد. از دیگر قسمتهای زیبا و مشخص کره زمین می توان به Antarictica یا همان قطب جنوب اشاره کرد که از فضا زیبایی خاصی دارد.
گرمترین دمایی که تا کنون در زمین دیده شده است مربوط می شود به نقطه ای در لیبی بنام "العزیزا" که در سال 1922 در حدود 57 در جه سانتیگراد گزارش شده است. همینطور سردترین قسمت در قطب جنوب در منطقه ای بنام وستوک (Vostok) می باشد، دمای این منطقه در سال 1983 به زیر 89 درجه سانتیگراد رسید.
