◄◄ تاپیک جامع تغذیه؛ بهداشت و سلامت عمومی ►►

ممکن است بینی تان را به عنوان یک اندام حیاتی در نظر نگیرید، حال آنکه این گونه است. برای درک اهمیت آن لازم است به یک سرماخوردگی شدید مبتلا شوید. گرفتگی بینی و ترشحات فراوان آن تاثیر قابل توجهی روی کیفیت زندگی، وضعیت تنفسی، وضعیت خواب و کارایی شما خواهد داشت.
● چرا بینی این اندازه مهم است
بینی هوایی را که تنفس می کنید قبل از رسیدن به ریه آن را تصفیه می کند. اکثر این فعالیت به واسطه شاخک های بینی که روی دیواره های بینی واقع شده اند، انجام می شود. در یک فرد بالغ روزانه بین ۱۸ تا ۲۰ هزار لیتر هوا از بینی عبور می کند. بینی شما به واسطه اعمال زیر از شما محافظت می کند.
فیلتر کردن همه هوای ورودی و به دام انداختن ذراتی حتی به کوچکی گرده درختان
مرطوب کردن هوایی که تنفس می کنید به منظور جلوگیری از خشکی سطح پوشاننده داخل تراشه برونش و ریه شما
گرم کردن هوای ورودی و رساندن دمای آن به درجه حرارت بدن شما قبل از رسیدن به ریه
بنا به دلایل فوق و بسیاری دلایل دیگر، عملکرد طبیعی بینی بسیار ضروری است. اگر می خواهید لطفی به ریه تان بکنید، از بینی تان مراقبت کنید.
با توجه به ارتباط مهمی که ریه با بینی دارد، توجه کردن به مشکلات بینی مثل حساسیت بینی می تواند باعث پیشگیری از مشکلات ریوی یا بهبود آنها شود و برعکس بی توجهی به علائم بینی مثل انسداد بینی، عطسه های فراوان، آبریزش بینی، ترشحات عفونی و پشت حلق می تواند به تشدید مشکلات ریوی منجر شده و باعث بروز مشکلات دیگری شود:
احتقان بینی باعث کاهش حس بویایی می شود.
تنفس دهانی باعث خشکی دهان شده و این امر احتمال عفونت های دهان و حلق را افزایش می دهد و حس چشایی را کاهش می دهد. تنفس دهانی همچنین باعث می شود ذرات مضر و باکتری ها بتوانند راحت تر به ریه برسند. هوای سرد و خشکی که در این حالت به ریه ها می رسد ترشحات ریه را غلیظ تر کرده و حرکت مژک هایی را که مسوول تخلیه ترشحات ریه هستند، کند می کند و در نتیجه عبور اکسیژن از ریه به درون عروق ریه را کاهش می دهد.
بی توجهی به آلرژی بینی احتمال پیدایش آسم را بیشتر می کند و اگر از قبل آسم وجود دارد، علائم آن را تشدید می کند. لذا ضروری است چنانچه بینی شما دچار مشکلاتی است برای جلوگیری از گرفتاری ریوی یا بدتر شدن علائم ریوی به فکر درمان و اصلاح مشکلات بینی خود باشید.
● نکاتی برای بهبود سلامتی بینی و ریه شما
اگر بینی شما خشک است، عملکردهای مختلف بینی شما ممکن است با مشکل روبه رو شود.
سعی کنید از مرطوب کننده هایی مثل سرم شست وشو، قطره کلرورسدیم یا اسپری شست وشوی بینی استفاده کنید تا به این وسیله سلامت بینی خود را باز یابید. لازم به تذکر است که انواع دکونژستان های بینی مثل قطره فنیل افرین و نفازولین را نباید به مدت طولانی استفاده کنید چرا که در این صورت بینی شما به این دارو معتاد خواهد شد و تا هنگامی که از آنها استفاده می کنید بینی باز خواهد بود و به محض برطرف شدن اثر دارو، بینی کاملاً کیپ خواهد شد.
هنگام مسافرت به فکر بینی خودتان باشید. مثلاً سیستم تهویه هوای داخل هواپیما باعث به گردش درآوردن مکرر ذرات معلق در هوا می شود. بینی خشک نسبت به میکروب های موجود در هوا آسیب پذیرتر است لذا اگر مسافرت هوایی شما طولانی است سعی کنید در طول پرواز با استفاده از قطره یا اسپری کلرورسدیم بینی خودتان را مرطوب کنید.
● داروهایی که برای درمان مشکلات بی تجویز می شوند
باید از علت و مکانیسم داروهای مصرفی خود آگاه باشید. هر کدام از آنها مهم بوده و نقش ویژه ای در درمان علائم بینی ایفا می کند.
اساس درمان مشکلات مزمن بینی استفاده منظم از اسپری ضدالتهابی برای بینی است که معمولاً باعث بهبود التهاب داخل بینی به هر دلیلی که باشد، می شود. این اسپری را باید دقیقاً به گونه ای که پزشک شما تجویز کرده است، مصرف کنید. برخلاف اسپری های دهانی که وقتی وارد ریه می شوند به میزان زیادی جذب خون می شوند، اسپری های بینی چندان جذب نمی شوند. هنگام استفاده از اسپری بینی سعی کنید به سمت دیواره های داخل بینی اسپری کنید زیرا اسپری کردن به وسط بینی باعث خشکی زیادی می شود.
آنتی هیستامین ها برای تسکین علائم عطسه، خارش بینی و آبریزش آن بسیار موثرند، اما روی احتقان بینی حداقل در کوتاه مدت اثری ندارند. اکثر آنتی هیستامین ها باعث خواب آلودگی، کاهش عملکرد مژک های داخل بینی و غلیظ تر شدن ترشحات بینی می شوند که دو عامل اخیر خود به باقی ماندن طولانی تر میکروب و ذرات حساسیت زا در داخل بینی منجر می شوند. اخیراً آنتی هیستامین هایی تولید شده و در بازار دارویی نیز وجود دارند که خوشبختانه علائم خواب آلودگی و مضرات فوق الذکر آنها به حداقل رسیده است. بدیهی است اثر دارویی آنها نیز به شدت آنتی هیستامین های اولیه شاید نباشد لذا ممکن است علائم حساسیت دیرتر بهبود یابد، اما در این مورد بهتر است صبوری کنید.
دکونژستان ها مثل پسودوافدرین باعث می شوند انسداد و احتقان بینی سریع برطرف شود، اما روی عطسه تاثیر ندارند. این خانواده دارویی ممکن است عوارضی مثل خشکی دهان، اضطراب و بی خوابی ایجاد کند. لذا در هر فرد باید دوزی استفاده شود که ضمن باز کردن بینی به عوارض فوق الذکر منجر نشود.
● از عوارض داروهای دیگر آگاه باشید
از عوارض داروهایی که استفاده می کنید، آگاه باشید. هیچ دارویی برای همه مردم کارکرد خوبی ندارد و تمام داروها ممکن است عوارض خاص خودشان را داشته باشند.
داروهای مدر که برای بیماران قلبی و کلیوی تجویز می شوند، می توانند باعث خشکی بینی و گلو شده و آنها را نسبت به بیماری ها آسیب پذیر کنند.
بسیاری از داروهای ضداضطراب نیز باعث خشکی بینی و گلو می شوند.
قرص های ضدبارداری، دسته ای از داروهای ضد فشار خون موسوم به بتابلوک ها و ویاگرا می توانند باعث افزایش احتقان بینی شوند.
قطره های چشمی چون به همراه اشک به درون بینی تخلیه می شوند، می توانند روی وضعیت بینی تاثیرگذار باشند.

مادر شدن یکی از ودیعه های الهی است که خداوند به زنان عطا کرده است. هنگامی که پس از ۹ ماه بارداری، موعد زایمان فرا می رسد یکی از زیباترین پدیده های خلقت، یعنی تولد نوزاد به وقوع می پیوندد و پس از آن، دوران زیبای مادرشدن و شیردهی آغاز می شود...
طبیعتا دوران پس از زایمان و شیردهی، تجربه جدیدی برای پدر و مادر است. شرایط فیزیولوژیک این دوران باید مورد توجه قرار گیرد؛ چراکه به دلیل بی اعتنایی به این قضیه کم کم کانون خانواده به سردی می گراید. دوران پس از زایمان همراه با تغییرات فیزیکی و روانی خاصی است که به تغییراتی در میل و فعالیت جنسی منجر می شود. عوامل موثر براین فرآیند عبارتند از: درد حین رابطه زناشویی به خاطر بخیه های محل زایمان، ترس هایی که در مادران اول زا وجود دارد، خون ریزی های واژینال، سرگیجه، خشکی واژن، ترس از بیدار شدن و شنیدن کودک، ترس از صدمه دیدن و کاهش حس جنسی ارگان های حساس جنسی.
بسیاری از زنان شیرده در دوران پس از زایمان بیان می کنند که میل جنسی آنها در سطح بسیار پایینی است و خستگی، ضعف و درد ناشی از آمیزش از دلایل ذکرشده توسط آنهاست. در مقابل، بسیاری از زنان شیرده نیز بیان می کنند که بیشترین تحریک جنسی را پس از زایمان داشته اند و شروع زودتر فعالیت جنسی در زنانی که به طور فعال به کودک خود شیر می دهند، گزارش شده است.
● تغییرهای رابطه زناشویی بعد از زایمان
پس از زایمان، اغلب اعضای دستگاه تناسلی طی ۴ تا ۶ هفته به حالت عادی برمی گردند. بخیه محل زایمان در زایمان طبیعی معمولا موجب نگرانی هایی در زن و همسر می شود. بهبود زخم معمولا ۲ تا ۴ هفته زمان می برد اما ممکن است زمان بیشتری طول بکشد تا نزدیکی راحت و بدون مشکل انجام پذیرد. اغلب به زنان توصیه می شود پیش از آغاز مجدد فعالیت های زناشویی، ۴ تا ۶ هفته صبر کنند و توصیه هایی در مورد به کارگیری روش موثر پیشگیری از بارداری، اغلب در همین هفته به زائو داده می شود. با وجود این بسیاری از زوج ها رابطه زناشویی خود را زودتر از این زمان و بین هفته های سوم و چهارم پس از زایمان، آغاز می کنند. آغاز زودهنگام فعالیت زناشویی در دوران پس از زایمان و پیش از توقف کامل خون ریزی می تواند منجر به بروز مشکلاتی برای مادر شود. بهترین توصیه برای زن و شوهر به تاخیرانداختن این عمل تا توقف جریان ترشحات پس از زایمان است.
در این حالت، زن از نظر روانی نیز آمادگی بیشتری کسب می کند و رابطه زناشویی با مشکلات کمتری همراه خواهد بود. زمان اعلام آمادگی برای شروع این فعالیت میان افراد مختلف، متفاوت است. بسیاری از زنان در هفته های اول این آمادگی را کسب می کنند؛ حال آنکه بسیاری دیگر آن را ترسناک و غیرمعمول می دانند. بسیاری از زنان برای کسب این آمادگی به ۶ ماه وقت نیاز دارند. زوجین باید از زمان طولانی لازم برای سازگاری دوباره زن با فعالیت های زناشویی، آگاهی یابند.
اگر چنین آگاهی ای به والدین داده نشود زن ممکن است احساس بی کفایتی و گناه کند و مرد نیز در پایان هفته ششم پس از زایمان احساس کند که کنار گذاشته شده یا فراموش شده است. بنابراین آمیزش جنسی طی ۳ ماهه سوم بارداری و پس از زایمان برای افراد مختلف، متفاوت است. اگرچه زن ممکن است در اوایل دوره پس از زایمان، از نظر فیزیولوژیک، توان لازم برای شروع آمیزش زناشویی را داشته باشد، ولی ممکن است آمادگی روانی لازم را نداشته باشد. این مساله باید توسط پزشک به صورت انفرادی مورد بررسی قرار گیرد. اغلب زنان از اینکه بلافاصله پس از آمادگی فیزیکی به رابطه آمیزشی برگردند، نگران هستند. در این مورد، باید آنها را تشویق کرد. بین زن ها افرادی وجود دارند که ترجیح می دهند پرهیز آمیزشی درازمدت داشته باشند که وضع این افراد و دلایل شخصی شان باید مورد بررسی قرار گیرد.
● علل کاهش فعالیت زناشویی پس از زایمان
رایج ترین دلایل کاهش فعالیت جنسی پس از زایمان عبارتند از:
▪ درد هنگام رابطه زناشویی یا دیسپارونیا: درد موقع نزدیکی، ناشی از بخیه محل زایمان حتی در صورت التیام نیز می تواند موجب کاهش فعالیت جنسی زنان شود. در این مرحله یک معاینه واژینال برای بررسی ناراحتی های بدنی ضروری است و علل ترس و اضطراب زن را در مورد واژن مشخص می کند.
▪ شیردهی: شیردهی موجب ایجاد دلبستگی بین مادر و نوزاد می شود اما زن و شوهر ممکن است نتوانند با نقش دوگانه سینه ها کنار بیایند و بسیاری از زنان، این ترشح شیر را زشت و خجالت آور تلقی کنند.
▪ خستگی: بارداری و زایمان موجب خستگی فوق العاده زن می شود. کسب مسوولیت بیشتر و مراقبت کودک و شب بیداری ها نیز به این خستگی اضافه می کند. در این موارد معمولا خواب به رابطه زناشویی ترجیح داده می شود. اختصاص زمانی به این مسایل در اوایل روز و پیش از بروز خستگی ها می تواند در حل این مشکل مفید باشد.
▪ افسردگی پس از زایمان: ۱۰ درصد از مادران جوان دوره ای از افسردگی شدید را در اولین سال پس از زایمان تجربه می کنند. از دست دادن میل جنسی یکی از ویژگی های شاخص این بیماری است. این بیماران نیازمند حمایت و درمان کافی هستند. مشکلات جنسی در زنان افسرده شایع است و آنها تمایلی به شروع فعالیت جنسی در ۶ ماه اول پس از زایمان ندارند.
▪ مشکلات زنانگی: بسیاری از زنان که روابط زناشویی را تنها به عنوان بهانه ای برای بچه دارشدن فرض کرده اند، دوره جنسی را پس از زایمان دیرتر آغاز خواهند کرد. این زنان ممکن است مسایل جنسی را تنها برای بچه دار شدن تحمل کرده باشند اما پس از زایمان، آن را غیرضروری تشخیص دهند.
● ۵ نکته درباره شروع فعالیت زناشویی بعد از زایمان
۱) فعالیت جنسی در هر ۲ شیوه زایمان طبیعی و سزارین پس از توقف خون ریزی می تواند از سر گرفته شود ولی بهترین زمان ۶ هفته بعد از زایمان است.
۲) از آنجا که تولید استروژن توسط شیردهی مهار می شود، خشکی واژن ممکن است اتفاق بیفتد و به همین دلیل، بهتر است از ژل های مرطوب کننده استفاده شود.
۳) باید حین رابطه زناشویی، فشار کمتری به سینه ها وارد شود و از وضعیت های مناسب استفاده شود.
۴) زوجی که تازه پدر و مادر شدن را تجربه می کنند، در صورت مواجه شدن با مشکل در زمینه روابط زناشویی باید به مراکز مشاوره جنسی در کلینیک ها مراجعه و راهنمایی های لازم را دریافت کنند.
۵) فقدان رابطه زناشویی در دوران پس از زایمان نباید زن و شوهر را سرد کند؛ بلکه آنها باید بیشتر به یکدیگر عشق بورزند و یک رابطه گرم و صمیمی به وجود آورند زیرا وقت و فرصت کافی برای مراحل فیزیکی ابراز علاقه و عشق به مرور پیش خواهد آمد. رابطه زناشویی بعد از زایمان ممکن است تا مدتی ناراحت کننده باشد ولی با حوصله و ملایمت همسر به تدریج به حالت طبیعی برمی گردد.

لک و پیس، برص یا ویتیلیگو، هر ۳، نام های یک نوع بیماری ناشی از التهاب پوست هستند؛ بیماری ای که به صورت لکه های سفیدرنگ، به طور قرینه در ۲ طرف پوست بدن، مخصوصا در پوست صورت، بروز می کند...
عاطفه هادی ۲۵ ساله که سوژه «میزگرد زیبایی» این هفته «سلامت» است، می گوید از دوران دبستان با این بیماری درگیر بوده و مجبور شده است سال ها دوندگی کند و راه های مختلف درمانی را برای از بین بردن لکه های سفیدی که پشت پلک هایش به وجود آمده بودند، امتحان کند. پای صحبت های او و متخصصان «سلامت» نشسته ایم تا با این بیماری و روند درمانی اش بیشتر آشنا شویم.
عاطفه هادی که همه راه ها را برای رفع لکه های سفید پشت پلکش امتحان کرده، می گوید:
یـک هـفـتـه با چـشـم بـاز مـی خـوابـیـدم
▪ از بیماری ات بگو. از چه سنی به آن مبتلا شدی؟
ـ کلاس سوم یا چهارم دبستان بودم که متوجه شدم هاله ای صورتی رنگ، به اندازه یک عدس، پشت پلک هایم به وجود آمده است. رنگ این هاله در پشت پلک هر ۲ چشمم ابتدا گلبهی بود اما بعد از چند سال کاملا سفید و کمی بزرگ شد و آن لکه سفید رنگ، وقتی به دوران راهنمایی رسیدم، دیگر بزرگ تر نشد و اندازه اش ثابت ماند.
▪ از ابتدا می دانستی که این لکه ها مربوط به یک بیماری پوستی هستند؟
ـ نه! راستش را بخواهید، در دوران دبستان که اصلا وجود این لکه های سفید برایم مهم نبود اما وقتی به مقطع راهنمایی رسیدم، ظاهرم برایم اهمیت بیشتری پیدا کرده و دیگر نمی توانستم وجود آنها را تحمل کنم. شاید باورتان نشود ولی من از خواب صبحم می گذشتم تا وقت کافی برای پوشاندن این لکه به روش های مختلف پیدا کنم.
▪ پس وجود این لکه، حسابی اذیتت می کرد؟
ـ بله. تمام فکرم این بود که مداد و سایه ای پیدا کنم که درست رنگ پوستم باشد و بتواند این لکه را بپوشاند. هر وقت می خواستیم مهمانی برویم، من نگران بودم که آیا می توانم این لکه سفید را خوب بپوشانم تا کسی متوجه آن نشود یا نه؟ خلاصه اینکه بزرگ ترین هدف زندگی ام این بود که از شر این لکه سفید خلاص بشوم و چشمم مانند چشم بقیه مردم شود!
▪ چطور متوجه بیماری ات شدی؟
ـ دبیرستانی بودم که به ۳، ۴ پزشک مراجعه کردم اما هیچ کدام از آنها نتوانستند تشخیص بدهند که بیماری ام چیست؛ تا اینکه یک متخصص پوست به من گفت نام بیماری ام به عربی، برص و در اصطلاح پزشکی، ویتیلیگو است. این پزشک که مطبش هم در میدان ونک بود، برایم ۱۰ جلسه لیزردرمانی تجویز کرد و گفت که با این کار از شر لکه های سفید پشت پلک هایم خلاص خواهم شد.
▪ و خلاص شدی؟
ـ نه! درست ۱۰ تیرماه سال ۸۵ بود که جلسه های لیزردرمانی را شروع کردم. کل درمان من زیر لیزر، ۱۰ ثانیه طول می کشید؛ یعنی ۵ ثانیه برای هر چشم. اگرچه لکه های پشت چشمم بلافاصله بعد از لیزر به رنگ صورتی یا رنگ پوستم درمی آمدند اما یکی، دو ساعت نمی گذشت که دوباره، سفیدی آنها اعصاب ام را خرد می کرد. من ۲ روز در میان برای انجام لیزر به مطب دکتر می رفتم. ۸ مرداد ماه ۸۵ جلسه های لیزردرمانی ام به پایان رسید و نتیجه ای ندیدم!
▪ از دکتر نپرسیدی که چرا لیزر نتوانست لکه های ویتیلیگو را از پشت چشمانت حذف کند؟
ـ چرا. دکتر گفت همان لحظه ای که لیزر به پوست پلکت می تابد، سلول های پوستت تحریک می شوند و شروع می کنند به ساختن رنگدانه اما این تولید رنگدانه ها فقط تا مرحله صورتی رنگ پیش می رود و چون بیماری ات پیشرفته است، لیزر توان نگه داشتن رنگدانه ها را ندارد.
▪ چقدر خرج لیزردرمانی ات شد؟
ـ هر جلسه ۷ هزار تومان بود؛ جمعا شد۷۰ هزار تومان.
▪ بعد از اینکه از درمان با لیزر نتیجه نگرفتی، چه کار کردی؟
ـ به یک متخصص پوست دیگر به نام دکتر درخشانی مراجعه کردم. او گفت که این قسمت از پوست پلک من مانند لباسی است که رویش مایع سفیدکننده ریخته و غیر از عمل هیچ راهی برای درمانش وجود ندارد. او متوجه شد که این لکه های سفید قبلا هم با لیزر دستکاری شده اند و گفت که اگر این کار را نمی کردم، نتیجه کارش بهتر می شد.
▪ تضمینی هم برای نتیجه کارش به تو داد؟
ـ گفت من از نظر نحوه عمل، کار خودم را تضمین می کنم ولی برگشت پذیر بودن یا نبودن لکه ها را خیر. و توضیح داد که باید پوست قسمتی را که سفید شده، بردارد و گوشت اضافه بالا و پایین پشت پلک ام را به هم برساند و بدوزد.
▪ تو قبول کردی؟
ـ بله. چون تمام آرزویم، دیدن خودم در آینه بدون آن لکه های زجرآور بود. برای همین، ۱۰ آذرماه سال ۸۵، پلک هایم را به تیغ جراحی سپردم و از آن روز تا همین حالا هم دیگر اثری از برص روی پلک هایم ندیدم. یعنی خوشبختانه بیماری من برگشت پذیر نبود.
▪ مراقبت های بعد از عملت چه بود؟
ـ تا یک هفته، فقط خوابیدم! در این مدت حتی حق نداشتم که بخندم، گریه کنم یا راه بروم. یادم می آید که یک روز حوصله ام سر رفت و بلند شدم که کمی در آشپزخانه قدم بزنم ولی بعد از ۵ دقیقه یک دفعه چشمم کبود شد، ترسیدم و دوباره به تخت خواب برگشتم. این را هم بگویم که سرم را نباید بیش از اندازه به سمت بالا یا پایین خم می کردم. یک چیز باورنکردنی دیگر هم این بود که مجبور شدم یک هفته با چشم های باز بخوابم؛ چون اگر چشمانم را هنگام خواب می بستم، بخیه پلک هایم پاره می شد! به همین دلیل یک هفته تمام، روی صورتم یک روسری مشکی می انداختم و با چشم باز می خوابیدم و درواقع این مغزم بود که به خواب می رفت. دکتر به من گفت که بهتر است تا یک سال هم از لوازم آرایشی برای آرایش اطراف چشمم استفاده نکنم. ▪ جای بخیه روی پلک هایت باقی نماند؟
ـ نه! دکتر به من گفت که بعد از کشیدن بخیه ها بهتر است به جای هر پماد و کِرِمی از کمی عسل که با شیر پرچرب نرم شده است، استفاده کنم. من هم یک ماه این کار را کردم و بعد از آن، دیگر اثری از جای بخیه ها باقی نماند.
▪ چند وقت بعد از عمل به حالت عادی برگشتی؟
ـ یک ماه طول کشید تا توانستم راحت چشمانم را باز و بسته کنم و بخندم و بخوابم. اما تا ۳، ۴ ماه، وقتی که ابروهای نزدیک پوست عمل شده را برمی داشتم، پوست پلکم می سوخت و تیر می کشید که این مشکل هم بعد از ۴ ماه برطرف شد.
▪ این بار چقدر هزینه کردی؟
ـ حدود یک میلیون تومان؛ اما من از این بابت اصلا ناراحت نیستم چون احساس می کنم که یکی از بزرگ ترین آرزوهایم برآورده شده است.
▪ جراحی پلکت چقدر طول کشید؟ آیا بعد از عمل مشکلی مثل ضعف بینایی پیدا نکردی؟
ـ من درست ۳ ساعت زیر تیغ جراحی بودم و خدا را شکر تا به امروز هیچ مشکلی از نظر بینایی نداشته ام.
● نظر متخصص فلوشیپ خواب
دکتر خسرو صادق نیت
فلوشیپ خواب و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران
با چشم باز هم می شود خوابید!
سوژه این هفته، به این نکته اشاره کرده که مدتی با چشم های باز خوابیده است. حق با اوست. واقعیت این است که مراحل اصلی خواب طبیعی در مغز انسان اتفاق می افتد ولی در خواب طبیعی، در دیگر ارگان های بدن نیز به طور هماهنگ تغییراتی بروز می کند که باعث می شود ما هر روز خواب خوبی را تجربه کنیم. درواقع، وقتی مغز مراحل مختلف خواب را طی می کند، عضلات بدن به سمت کاهش تون و فعالیت پیش می روند، چشم ها بسته می شوند، تنفس و ضربان قلب آهسته تر می شود و فرد به طور موقت، هوشیاری خودش را از دست می دهد و به اتفاقات اطراف خودش واکنش نشان نمی دهد. بهترین وضعیت بدن نیز برای خواب، حالت درازکش است. از آنجا که خواب یک نیاز ضروری است و نمی توان در برابر آن برای مدت طولانی مقاومت کرد، با گذشت زمان، این نیاز به خواب، خود را به ما تحمیل خواهد کرد. باید به خاطر داشت عدم تحقق شرایط مناسب بدن برای خواب، مانع از به خواب رفتن نمی شود بنابراین فرد در شرایط نامناسب (از جمله، در صورت بازماندن اجباری چشم) هم به خواب خواهد رفت ولی مسلما کیفیت و کمیت خواب او مانند سابق نخواهد بود و ممکن است همچون گذشته از خوابش رضایت نداشته باشد. فراهم کردن شرایط مطلوب همچون کاهش حداقلی نور محیط می تواند عوارض این مشکل را به حداقل کاهش دهد.
● نظر روان پزشک
دکتر محمدرضا خدایی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی
مشکلات ظاهری و مدیریت باطنی
به طور کلی یکی از صفات انسان به عنوان یک موجود چند بعدی، اهمیت دادن به زیبایی ظاهری خودش است. این توجه انسان به خودش و زیبایی اش، در سنین مختلف و جنس های مختلف با هم متفاوت است. یعنی بعضی ها بیشتر به ظاهر خودشان اهمیت می دهند و بعضی ها کمتر. اما افراد در سنین نوجوانی و جوانی (به خصوص خانم ها)، ظاهر برای اهمیت بسیاری پیدا می کند. همان طور که در شرح حال خانم عاطفه هادی هم خواندید، ایشان در دوران دبستان، اهمیت چندانی به لکه های سفیدرنگ پشت چشمش نمی داده اما همین که پا به دوران نوجوانی گذاشته، از بین بردن بیماری ویتیلیگو برای او تبدیل به یک هدف و آرزو شده است! نوجوانی، دوران شکل گیری هویت است؛ دورانی که افراد دوست دارند خودشان را از نگاه دیگران ببینند و بیشتر از نظر ظاهری و رفتاری مورد قبول اطرافیانشان باشند. بنابراین، اینکه یک دختر خانم در سن نوجوانی و حتی جوانی توجه خاصی به ظاهر و بدن خودش داشته باشد، امری غیرطبیعی نیست. اگر نوجوان یا جوانی، مشکلی در ظاهر خودش پیدا کرد، باید مانند عاطفه هادی، تمام تلاشش را برای رفع آن بکند. اینکه فرد بنشیند و دست روی دست بگذارد و مدام بگوید چقدر بدبختم که خدا این بلا را سر من آورد، اصلا کار درستی نیست.
همه افرادی که مشکلی دارند، باید فکر کنند که اگر ضعفی یا بیماری خاصی دارند، در عوض، کلی نکات مثبت در ظاهر و رفتارشان وجود دارد که می توانند ایرادهای او را بپوشانند. اگر شخصی مانند این بیمار ما بتواند نقاط قوت و ضعف خود را بسنجد و سبک و سنگین کند، دیگر مشکلی بر مشکلاتش اضافه نمی شود و افسردگی به سراغش نمی آید. بهترین راه مقابله با نقاط ضعف در یک فرد، مدیریت مشکلات است؛ یعنی کسی که ضعفی دارد، باید ابتدا تمام توانایی های خودش را مدنظر قرار بدهد و سپس به دنبال راه های مختلف برای درمان مشکلش بگردد. کاری که خانم عاطفه هادی هم چند بار آن را انجام داده و بالاخره هم به نتیجه رسیده است. در نهایت هم اگر شخصی مشکل مربوط به زیبایی داشت و نتوانست از هیچ راهی آن را برطرف کند، باید با مشکلش کنار بیاید و به خود بقبولاند که تمام تلاشش را برای رفع مشکل کرده است و می تواند با توانایی های دیگر و حتی محصول های آرایشی مختلف، بیماری اش را مخفی کند. در پایان هم لازم است این نکته را بگویم که توجه زیاد و بیش از اندازه به موارد خیلی کوچک که از نظر دیگران اصلا دیده نمی شود و اهمیت ندارد ولی در ذهن خود فرد بسیار پررنگ و پراهمیت است، به خصوص در مورد زیبایی بدن، می تواند بعدها تبدیل به وسواس شود و خود این وسواس مشکلات بسیاری از جمله اشتغال ذهنی و عملی را برای فرد به وجود می آورد و باعث افت عملکرد فرد خواهد شد.
● نظر چشم پزشک
دکتر هرمز شمس
رییس انجمن چشم پزشکان ایران
ایشان باید قبل ازخواب به چشمشان پماد می زدند
وقتی فردی مانند خانم عاطفه هادی، مجبور است به هر دلیلی خواب با چشمان باز را برای مدتی تجربه کند، نیاز به آموزش هایی دارد که این چشمان باز هنگام خواب برایش بعد از عبور از دوره بیماری، دردسرساز نشود. اگر یک نفر، چند شبانه روز را با چشم باز بخوابد، امکان اینکه چشمانش خشک شود و حتی عفونت پیدا کند، بسیار زیاد است. به همین خاطر به تمام بیمارانی که مانند خانم هادی مجبورند شرایط خاصی مانند چشمان باز به هنگام خواب را تجربه کنند، توصیه می کنم یا چشمشان را به صورت اصولی، پیش از خواب پانسمان یا یک راه ساده تر را انتخاب کنند. راه ساده تر این است که این بیماران، قبل از خواب، داخل چشمانشان به مقدار لازم از پمادی که دکتر برای آنها تجویز می کند، بمالند و صبح ها هم قطره تجویزی لازم را درون چشم هایشان بریزند تا دچار خشکی و عفونت چشم پس از طی دوران بیماری نشوند.
● نظر متخصص پوست و مو دکتر مرتضی رضیعی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره سوژه «میزگرد زیبایی» می گوید:
▪ آقای دکتر! سوژه این هفته ما مبتلا به بیماری برص بوده، ممکن است شرح مختصری از این بیماری برایمان بگویید؟
ـ ویتیلیگو یا برص، یک بیماری ژنتیکی است که در آن، قسمتی از پوست، رنگدانه نمی سازد و پوست قسمتی که تولید رنگدانه ندارد، به رنگ کاغذی کاملا سفید درمی آید. به عبارت دیگر، ملانین، رنگدانه ای است که باعث ایجاد رنگ پوست، مو و چشم ها می شود و این ملانین توسط سلول هایی به نام ملانوسیت (سلول های رنگدانه ساز) به وجود می آید. حالا اگر ملانوسیت به دلیل اختلال های ژنتیکی از بین برود یا نتواند رنگدانه تولید کند، پوست، رنگ خودش را از دست می دهد و سفید می شود.
▪ این بیماری معمولا در چه سنی، افراد را مبتلا می کند؟
ـ سن خاصی برای ابتلا به برص تعریف نشده است. این بیماری ممکن است در نوزادان، کودکان و حتی بزرگسالان هم خودش را نشان بدهد.
▪آیا نواحی خاصی از بدن به ویتیلیگو مبتلا می شوند؟
ـ نه! این بیماری گاهی تنها در یک نقطه مانند دست، پا، لب یا پلک خودش را نشان می دهد و گاهی به صورت تکه تکه در مناطق مختلف بدن پیدا می شود و یک وقت هایی هم بیشتر بدن را درگیر می کند.
▪ آیا برص یک بیماری پیشرونده است؟ یعنی امکان دارد که با گذشت زمان، تعداد این لکه های سفید در بدن بیشتر شود؟
ـ حقیقت این است که معمولا این بیماری قابل پیش بینی نیست؛ یعنی ممکن است یک بیمار بعد از چند سال، هیچ گونه پیشرفتی را در بیماری اش مشاهده نکند و بیمار دیگری بعد از چند ماه، ببیند که سطح گسترده تری از بدنش با این لکه ها پوشانده شده است. استعداد ژنتیکی برخی از افراد در ابتلا به برص بسیار بالاست و این بیماری در آنها گسترده تر می شود ولی بعضی ها هم استعداد خفیفی در ابتلا به برص دارند و سیر ابتلا یا پیشرفت بیماری و حتی مناطق درگیر در آنها بسیار آرام تر و کندتر است. بنابراین، کسانی که به ویتیلیگو مبتلا می شوند، ممکن است یا سیر پیشرونده سریعی داشته باشند یا این بیماری در آنها بسیار ساده و خفیف باشد.
▪ آیا علت یا عواملی هم وجود دارند که باعث تشدید این بیماری شوند؟
ـ بله. اگر کسی ژن ابتلا به برص را داشته و به این بیماری مبتلا شده باشد، ۲ عامل می توانند به احتمال زیاد در تشدید بیماری اش نقش بسیار پررنگی داشته باشند؛ اولین عامل، استرس است. خود بیماری ویتیلیگو به اندازه کافی برای فرد مبتلا، استرس به همراه دارد. حال اگر فرد، در مدت ابتلا به بیماری، استرس یا اضطراب شدیدی را هم تجربه کند، این استرس می تواند باعث گسترش بیماری او شود. این را هم بگویم که بعضی ها گسترش برص را در افراد مختلف به خاطر ناراحتی اعصاب آنها می دانند که این، باور غلطی است و استرس، همان مشکلی است که برص را تشدید می کند، نه ناراحتی اعصاب! عامل دوم گسترش برص در افراد مبتلا، آفتاب سوختگی است؛ یعنی کسانی که این لکه های سفید را روی پوست بدنشان دارند، بهتر است در معرض نور مستقیم خورشید قرار نگیرند. کوهنوردی، اسکی و رفتن کنار دریا، از جمله فعالیت هایی است که فرد را در معرض نور شدید آفتاب قرار می دهند و باعث می شوند که شدت برص در فرد، بیشتر شود. مثلا وقتی پوست صورت، در اثر آفتاب شدید می سوزد، کل صورت پس از رفع آفتاب سوختگی، حالت سفیدی ناشی از برص به خود می گیرد. احتمال دارد که در صورت بروز زخم یا خراش در بدن فرد بیمار، روی قسمت زخم شده هم لکه های سفید به وجود بیایند اما همان طور که گفتم، همه این عوامل، احتمالی هستند و صددرصد نیستند!
▪ اگر ویتیلیگو، سیر پیشرونده دارد، پس چطور خانم عاطفه هادی توانسته با جراحی، این بیماری را از بین ببرد؟
ـ از آنجا که امکان بروز دوباره لکه های سفید برص در جای بریده و زخم وجود دارد، پزشکان انجام هرگونه جراحی را روی این بیماران منع می کنند؛ مگر اینکه جراحی، واقعا ضروری باشد. به همین خاطر، فرض اول در مورد خانم عاطفه هادی، این است که اصلا به برص مبتلا نبوده اند؛ چون هر لکه سفیدی که برص نیست. امکان دارد که ایشان به بیماری آلبا یا سایر بیماری هایی که به صورت لکه های سفید، خودشان را روی پوست نشان می دهند، مبتلا بوده اند. فرض دوم هم در مورد ایشان، آن است که استعداد ژنتیکی بسیار خفیفی در ابتلا به برص داشته و احتمال گسترش این بیماری در ایشان کم بوده است. چون همه افراد دچار تشدید برص نمی شوند و این ضایعه در همه سیر پیش رونده ندارد. اما چیزی که مهم است، این است که جراحی برای افراد مبتلا به ویتیلیگو ممنوع است و فقط در مواقع خاص و ضروری و با احتیاط انجام می شود.
▪ ویتیلیگو واگیر ندارد؟
ـ نه! این بیماری تقریبا ناشناخته است و بسیاری از مردم آن را با جذام اشتباه می گیرند و حتی از دست دادن با فرد مبتلا اجتناب می کنند؛ در حالی که ریشه ابتلا به ویتیلیگو کاملا ژنتیکی است و این بیماری به هیچ عنوان واگیر ندارد.
▪ درمان قطعی هم برای مبتلایان به برص وجود دارد؟
ـ راستش را بخواهید، برص جزو بیماری هایی است که روند درمانی بسیار سختی دارد. اما مراحل درمان آن نسبت به بیماران مختلف و پیشرفت بیماری شان، متفاوت است. ما ابتدا برای برگرداندن رنگدانه ها به نواحی کوچک، از کورتون یا داروهای دیگری مانند بتامتازون به صورت موضعی استفاده می کنیم و در مرحله بعد، درمان به وسیله اشعه درمانی UVB و UVA و لیزردرمانی (که نوعی اشعه درمانی محسوب می شود) ادامه می یابد. البته این را بگویم که تعداد جلسات و عوارض لیزردرمانی بسیار کمتر از اشعه درمانی است اما پوست همه افراد به لیزردرمانی جواب نمی دهد. همان طور که پوست خانم هادی هم به لیزر جواب نداد و ایشان نتیجه ای از ۱۰ جلسه درمان با لیزر نگرفتند. ما اولین روزی که می خواهیم درمان با لیزر را برای بیمار شروع کنیم، به او می گوییم که امکان بهبودی ۵۰، ۵۰ است.
▪ شما باید تمام جلسات اشعه درمانی را انجام بدهید تا متوجه شوید که این درمان برای بیمار مفید است یا نه؟نه! مثلا اگر قرار باشد ۲۰ جلسه اشعه درمانی برای بیمار انجام بدهیم و بعد از ۱۰ جلسه متوجه بشویم که هیچ تحریکی برای تولید رنگدانه روی پوست بیمار صورت نمی گیرد، مسلما از انجام دادن ـ جلسات بعدی اشعه درمانی و اذیت کردن بیمار در اثر این درمان، خودداری می کنیم و به او می گوییم که این روش درمانی مناسبی برایش محسوب نمی شود.
▪ خب، حالا تکلیف بیماری که تمام راه های درمانی را طی کرده و به نتیجه نرسیده، چیست؟
ـ اگر بیمار نتوانست مشکل خودش را با دارو یا اشعه درمانی برطرف کند، به او توصیه می کنیم که با بیماری اش کنار بیاید و کارهایی نکند که باعث تشدید بیماری شود. ضمن اینکه به بیشتر بیماران مبتلا به برص که لکه های سفید، صورت و دستشان را پوشانده است، پیشنهاد می دهیم که از کِرِم های مخصوص (کاور مارک) استفاده کنند که جنبه آرایشی دارند و باعث می شوند که قسمت های سفید پوست، رنگ پوست اطراف را به خود بگیرند و اینطوری بیماری شان مشخص نمی شود. فقط این بیماران عزیز باید حواسشان باشد که هر چند ساعت یک بار باید این کِرِم را تمدید کنند تا اثرش از بین نرود.
▪ خانم عاطفه هادی معتقدند که جای بخیه پشت پلکشان را تنها با مالیدن عسل روی آن از بین برده اند. آیا این ادعا پایه علمی دارد؟
ـ موادی در عسل و موم عسل وجود دارند که برای درمان جای زخم، مناسب و مفیدند. بنابراین اینکه عاطفه هادی می گوید جای بخیه اش را با استفاده از عسل از بین برده است، چندان غیرطبیعی به نظر نمی رسد ولی کار متداولی هم نیست و درمان های موثرتری وجود دارد.
▪ به عنوان آخرین سوال، آیا بیمارانی که بیشتر نقاط بدنشان به ویتیلیگو مبتلا شده چاره ای برای رفع بیماری شان دارند؟
ـ اگر بیشتر از ۷۰ تا ۸۰ درصد بدن بیمار با لکه های سفید برص پوشیده باشد، ما رنگدانه آن ۲۰ تا ۳۰ درصد باقیمانده از پوستش را هم به وسیله کِرِم های مخصوصی که در بازار موجود هستند از بین می بریم و کل پوست او را سفید می کنیم. در این حالت افراد معمولا یک پوست سفید و یکدست به دست می آورند که مراقبت از آن در برابر آفتاب بسیار سخت است. چون این پوست جدید، به شدت و سریعا دچار آفتاب سوختگی می شود. به همین دلیل به کسانی که تمام پوستشان را سفید می کنند، توصیه می کنیم همیشه در برابر آفتاب از ضدآفتاب، سایبان، عینک دودی و لباس پوشیده استفاده کنند. این را هم بگویم که کسی که کمتر از ۷۰ درصد پوستش به این بیماری مبتلا است، نمی تواند بقیه پوستش را هم سفید کند.

«شکایت مرد مبتلا به ایدز از دندان پزشک.» این جمله تیتر خبری است که حدود یک ماه پیش در صفحه نخست یکی از نشریات زرد، با فونت درشت به چاپ رسیده بود و از دادخواهی مردی در دادگاه حکایت می کرد که بر اثر مراجعه به دندان پزشک به بیماری ایدز مبتلا شده است...
این مرد مدعی شده بود بر اثر مراجعه به مطب دندان پزشکی در حدود دو ماه قبل، بر اثر رعایت نشدن نکات بهداشتی، به بیماری ایدز مبتلا شده است.
متن این خبر بیشتر از چند جمله نبود. ادعای مجهول یک مرد در مورد ابتلا به بیماری ایدز و شکایت او به دادگاه، درحالی که هیچ اشاره ای به جزییات خبر، مثلا دلایل وی در مورد آلوده شدن به ویروس HIV در اثر درمان دندان پزشکی و حتی مراحل پیگیری این دعوی در دادگاه یا حکم دادگاه نشده بود. اما جملات کوتاه این خبر و البته خبرهای مشابه طی سال های اخیر، اثر خود را بر ذهن مخاطب گذاشته است: «باید از درمان های دندان پزشکی ترسید!»
● هشدار از خطری که در کمین است
بیماری ایدز، بیماری مهلک قرن لقب گرفته است که در هر ساعت چند نفر بر اثر ابتلا به آن، جان خود را از دست می دهند. آگاه سازی های مسوولان بهداشت و درمان دولت ها وNGOها در این زمینه نتیجه داده است و امروز مردم بیش از پیش از خطر ابتلا به این بیماری آگاه شده اند. آنها بر اثر حجم تبلیغات آگاه کننده و هشداردهنده، راه های انتقال این بیماری را به خوبی آموخته اند. بسیاری از آنها در مورد جزییات زندگی مدرن که ممکن است آنها را در برابر ابتلا به این بیماری به مخاطره بیندازد، کنجکاو شده اند و سعی می کنند از طریق برنامه های بهداشتی رسانه ها، پاسخ سوال های خود را جست وجو کنند. رسانه ها، اعم از روزنامه، تلویزیون، رادیو و البته صفحات پزشکی روزنامه ها و مجلات نیز تلاش می کنند پاسخ مناسبی، در حدی که عرف حاکم بر جامعه را جریحه دار نکند، به مخاطبان خود ارایه دهند:
▪ آیا ویروس ایدز از طریق اقدامات پزشکی، دندان پزشکی و آزمایشگاهی منتقل می شود؟
بله. اگر پزشک یا دندان پزشک یا سایر کارکنان مراکز بهداشتی درمانی آلوده باشند و رعایت احتیاط را نکنند یا اگر وسایل درمانی آنها آلوده شده باشند و بدون ضدعفونی مورد استفاده قرار گیرند، آلودگی انتقال می یابد.
اما نکته ای که در این میان چندان مورد توجه قرار نمی گیرد، لزوم اطلاع رسانی شفاف و کامل به مخاطب است؛ آنچنان که علاوه بر آگاه سازی از خطر ابتلا به جزییات کامل و مبسوطی از این بیماری دست یابد و دچار سوءتفاهم و برداشت نادرست و دیگرگونه از ماجرا نشود.
مخاطبان، این گونه پیام های بهداشتی را تنها از رسانه های علمی و تخصصی دریافت نمی کنند! بسیاری از روزنامه های غیرتخصصی و البته نشریات زرد و جنجالی نیز تلاش می کنند بر مبنای رسالت مطبوعاتی خود در این وادی گام بردارند و در حد توان خود مخاطبان را از این خطر مهلک آگاه کنند!
شایعه ای وجود دارد که چون دندان پزشکی های خصوصی از خدمات دولتی کمتر استفاده می کنند این امر باعث شده از وسایل و تجهیزات پزشکی خود چندبار مصرف، استفاده کنند، در حالی که پزشکان دولتی این امر را رعایت کرده و از ابزار یکبار مصرف استفاده می کنند، اما رعایت نکردن این امر موجب عدم رعایت بهداشت و در مواردی شیوع بیماری ایدز میان مراجعان دندان پزشکان خصوصی می شود. انعکاس مجهول و حتی وارونه حقایق مربوط به مسایل بهداشتی، تنها محدود به مطب های خصوصی دندان پزشکی نمی شود.
وجاهت پزشکان و تقدس علم پزشکی نیز هر از گاهی قربانی دغدغه روزنامه ها و نشریات زرد برای آگاه سازی مردم از راه های انتقال بیماری هپاتیت و ایدز می شوند: «ترک عادت موجب مرض است» شاید یکی از مواردی که نتوان این مثال را برایش به کار برد، اتاق های عمل و ای سی یوها باشند. دانشجویان پزشکی عادت کرده اند به اینکه ببینند استادان آنها از لوله تراشه های دایمی و وسایل آندوسکوپی دایمی استفاده می کنند و به عواقب آن هم عادت کرده اند. این مساله برای پرستاران هم عادی شده، به طوری که به راحتی لوله تراشه ای را که وارد نای بیمار می شود، چند بار زیر آب می شویند یا اینکه حداکثر کمی ماده ضدعفونی به آن می زنند که آن هم حساسیت زاست و بعد از خشک شدن دوباره از آن استفاده می کنند.
آنها حتی از جملات و اظهار نظر کارشناسان و مسوولان به گونه ای استفاده می کنند که تنها موجب سوءتفاهم و برداشت دیگرگونه از موضوع می شود. آنچنان که روزنامه ای مثلا در تایید این ادعا که مراکز بهداشتی و درمانی از وسایل یکبار مصرف و بهداشتی استفاده نمی کنند، نقل قول رییس اداره امور بیمارستان ها و اورژانس بیمارستانی وزارت بهداشت را به گونه ای می آورد که گویی به دلیل عدم صرفه اقتصادی، استفاده از وسایل یکبار مصرف در حوزه بهداشت هنوز قابل اجرا نیست: «استفاده از وسایل یکبار مصرف ایده آل است و ما هم مخالف نیستیم، اما باید برآورد هزینه کرد که آن هم نیاز به پژوهش دارد و باید با محوریت اقتصاد، سلامت آن را بررسی کرد و دید که آیا هزینه ها و اثر بخشی آن با یکدیگر هماهنگی دارند یا خیر.»
● از چه چیزی باید ترسید؟
متاسفانه شکل ناقص اطلاع رسانی به جامعه در مورد راه های ابتلا به بیماری هایی چون ایدز و هپاتیت بیشتر موجب تشویش اذهان و ایجاد هراس از مراجعه به مکان هایی می شود که احتمال ابتلا به بیماری در آنها وجود دارد. اما در حالی که الگوی غالب انتقال بیماری ایدز در ایران اعتیاد تزریقی و روابط جنسی مشکوک است، به نظر می رسد تبلیغات رسانه ها بیشتر روی آگاه سازی مردم از احتمال ابتلای آنها از راه مراجعه به مراکز درمانی مانند دندان پزشکی، آزمایشگاه و بیمارستان و امثالهم متمرکز شده است. این آگاه سازی چه در قالب مشاوره، سوال و جواب های پزشکی، چه انعکاس اخبار و حوادث از جریان آلودگی، ابتلا و مرگ افراد ایدزی انجام می شود.
اگرچه آلودگی پزشک، دندان پزشک یا سایر کارکنان مراکز بهداشتی و عدم رعایت احتیاط یا استفاده وسایل از غیراستریل و آلوده می تواند سبب ساز انتقال آلودگی به بیمار و پرسنل مراکز بهداشتی درمانی شود، اما به اذعان بسیاری از مسوولان امر، تاکنون موردی از آلودگی بیماران در مطب ها و مراکز دندان پزشکی گزارش نشده است. آنچنان که دکتر محمد مهدی وردی، مدیر کل دفتر سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در مصاحبه اختصاصی با مجله سپید در سال گذشته، این موضوع را مورد تاکید قرار داد و افزود: «با توجه به اینکه تمامی مراکز درمانی دندان پزشکی ملزم به تجهیز با دستگاه اتوکلاو هستند و در غیر این صورت تعطیل می شوند، تاکنون انتقال ایدز از دندان پزشکان به بیماران مطب دندان پزشکی در داخل کشور گزارش نشده است، ولی در هر صورت رعایت دقیق اصول کنترل عفونت به نفع دندان پزشکان و بیماران خواهد بود.»
● کاسبی از ترس مردم
ترس از انجام درمان دندان پزشکی به جهت احتمال ابتلا به بیماری هایی همچون ایدز و هپاتیت بیشتر به علت عدم آگاهی از رعایت «اصول حفاظت شخصی در مرکز دندان پزشکی» است. اما گویا این عدم آگاهی، برای برخی از مراکز درمانی و بهداشتی چندان بی منفعت نیز نبوده است. دغدغه مردم در مورد کیفیت خدمات بهداشتی ارایه شده از سوی این گونه مراکز، این روزها بهانه ای برای مانور تبلیغاتی آنها شده است تا با استفاده از مضامینی چون «محیط درمانی پاکیزه و استریل، ضدعفونی کلیه وسایل با مواد ویروس کش قوی و استفاده از وسایل پیشرفته استریلیزاسیون مانند اتوکلاو و فور» بیماران بیشتری را به سوی خود جلب کنند و به بهانه تمرکز بیشتر روی مسایل بهداشتی، مبالغ بالاتری را از آنها مطالبه کنند. در حالی که امروزه وجود دستگاه اتوکلاو برای اعطای امتیاز به مطب ها و کلینیک های دندان پزشکی از ضروریات است و مراکز فاقد اتوکلاو محکوم به تعطیلی هستند و جدای از این بسیاری از وسایل که شائبه انتقال بیماری در آنها وجود دارد به صورت یکبار مصرف مورد استفاده قرار می گیرد.

«نوزادان فول ترم یا رسیده در ۴۸ ساعت اول بعد از تولدشان مدفوعی به رنگ سبز دفع می کنند که به آن مکونیوم گفته می شود. این مدفوع، غلیظ، چسبنده، بدون بو و کش دار است. در واقع مکونیوم، مجموعه ای از سلول های روده ای دوران جنینی به همراه بخشی از مایع آمنیوتیکی یا مایع کیسه آب است که جنین آن را بلعیده است...
عبور مکونیوم از روده ها و دفع آن دلیل بر بازبودن و عدم انسداد دستگاه گوارش است. بنابراین نوزاد باید حتما این مدفوع را با مشخصاتی که ذکر شد در ۲ روز اول دفع کند. چنانچه در طی این مدت مکونیوم دفع نشود، علامت خوبی نیست و نوزاد باید از نظر سیستم گوارشی بررسی شود.» جملات فوق درباره مشخصات مدفوع نوزادان از زبان دکتر مهناز صادقیان، فوق تخصص گوارش کودکان است که در این مورد با وی به گفت وگو نشسته ایم. این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید زیادی بر رنگ مدفوع نوزاد دارد و می گوید: «اگر نوزاد پس از ۳ روز اول، مدفوع کند اما رنگش به جای سبز، سفید باشد؛ این امر نشان دهنده انسداد یا عدم تشکیل مجرای صفراوی است.»
▪ مدفوع طبیعی نوزاد از روز سوم به بعد باید چه رنگی داشته باشد؟
ـ نوزاد از روز سوم به بعد حجم بیشتری از شیر مادر را دریافت می کند بنابراین به تدریج مدفوع زردرنگ می شود و دلمه های شیر به راحتی در آن دیده می شود. به این مدفوع، مدفوع بینابینی گفته می شود. البته ممکن است هنوز آثاری از مدفوع سبزرنگ مکونیوم نیز وجود داشته باشد ولی عمده رنگ این مدفوع که حاوی دلمه های شیر است، زردرنگ است. این مدفوع نباید حاوی رگه های خون، کش دار و غلیظ و بودار باشد. اگر رنگ آن سفید باشد هم غیرطبیعی است. مدفوع نوزادانی هم که شیرخشک می خورند، کمی غلیظ تر از مدفوع شیر مادرخواران است.
▪ این حالت تا کی ادامه دارد؟
ـ تا هفته اول. بعد از هفته اول نوزادان مدفوع طبیعی خواهند داشت و مشخصات آن هم مدفوع کاملا زردرنگ با قوام نرم و بدون بوی خاص است. نوزادی که شیر مادر می خورد ممکن است تا ۷ بار در روز هم دفع مدفوع داشته باشد. اگر مدفوع در این دوران سفید، حاوی خون، کش دار، خیلی چرب و بدبو باشد، نشان دهنده بیماری است.
▪ به چه دلیلی مدفوع نوزاد کش دار می شود؟
ـ معمولا به دلیل التهاب های انتهای دستگاه گوارش یعنی کولون یا روده بزرگ و بعضی از انواع عفونت ها، مدفوع کش دار می شود. حال این التهاب های انتهای دستگاه گوارش می تواند علل عفونی یا غیرعفونی داشته باشد. ولی در هر حال مدفوع نباید مانند خلط بینی کش دار باشد.
▪ گفتید که مدفوع نوزاد نباید بوی خاصی داشته باشد. منظورتان چه بویی است؟
ـ منظورم بوی تند و نفوذکننده است که فضای اتاق را پر می کند. به هر حال مدفوع بو دارد و یک بوی اسیدی خفیف اشکالی ندارد ولی نباید بوهای تند و زننده که آزاردهنده است داشته باشد زیرا نوزاد جز شیر مادر ماده غذایی دیگری نمی خورد.
▪ گفتید قوام مدفوع در نوزادان شل است. پس اگر نوزادی هنگام دفع زور بزند، سرخ شود و گریه کند، طبیعی نیست؟
ـ نوزادانی که شیر مادر می خورند، مدفوع را به راحتی دفع می کنند اما اگر بچه ای موقع دفع مدفوع به قول شما زور بزند، رنگ صورتش قرمز شود و گریه کند و بعد از زور زدن بالاخره یک مدفوع نرم و با قوام طبیعی و مشخصاتی که گفتم دفع کند، مشکلی نیست زیرا این حالت در نوزادان گذراست. علت آن هم این است که هنوز بین عضلات کف لگن و روده بزرگ آنها هماهنگی وجود ندارد. در نتیجه نوزاد از فشار داخل شکمی اش استفاده می کند و زور می زند تا عمل دفع را انجام دهد. ولی اگر نوزادی مدفوع سفت، شکل دار و غلیظ مانند کودکان بزرگ تر دفع کند، کاملا غیرطبیعی محسوب می شود و معمولا نشان دهنده یبوست است. یا اینکه به دلیلی حرکت مدفوع در روده کند شده به طوری که آب مدفوع بیش از حد جذب شده است. گاهی نیز در جریان بیماری های تب دار این حالت ها دیده می شود.
▪ پس امکان یبوست در نوزادان هم وجود دارد؟
ـ بله؛ ولی یبوست در نوزادان همیشه علتی دارد. این علت ها، ممکن است یک مشکل عضوی مانند اشکال در ساختار دستگاه گوارش، اشکال در تغذیه نوزاد و اختلال در حرکت روده بزرگ باشد اما هر چه سن کودک بالاتر می رود یبوست ناشی از علل عصبی و اضطراب بیشتر خودش را نشان می دهد. به همین دلیل برای نوزادانی که یبوست دارند بررسی های بیشتری صورت می گیرد. اگر در بررسی ها به مشکل عضوی برنخوریم، افزایش دفعات شیردهی کفایت می کند و مشکل نوزاد حل می شود.
▪ اگر مدفوع کودک چرب باشد، نشانه چیست؟
ـ مقداری از چربی مربوط به دوره نوزادی است که به آن چربی فیزیولوژیک می گویند و در آزمایش مدفوع نوزاد گزارش می شود. علت آن هم، خوب کار نکردن پانکراس نوزاد در روزهای ابتدایی پس از تولد است که البته برای مادر قابل درک نیست و فقط آزمایشگاه آن را تشخیص می دهد. اما زمانی که مادر به وضوح می گوید مدفوع نوزاد چرب است و دستش پس از شستن نوزادش چرب می شود و باید چند بار آن را با صابون بشوید، نشانه اختلالاتی در لوزالمعده یا پانکراس، اختلالات کبدی یا اختلالات روده کوچک است. پزشک بسته به معایناتی که انجام می دهد به یکی از این ۳ علت پی می برد و درمان لازم را انجام می دهد.
▪ وجود خون در مدفوع نوزاد، چه علتی می تواند داشته باشد؟
ـ شایع ترین علت مشاهده رگه های خونی در مدفوع نوزادان وجود خراش های کوچکی در اطراف مقعد نوزاد است. علت این خراش ها می تواند خروج پرفشار محتویات روده بزرگ باشد. بنابراین نوزاد باید توسط پزشک مورد بررسی قرار بگیرد تا اطراف مقعد او را از نظر وجود خراش ها بررسی کند. دومین علت شایع خون در مدفوع آلرژی نوزاد به شیر گاو است. آلرژی به شیرگاو به شکل های مختلف خودش را نشان می دهد که یکی از اشکال آن به خصوص در دوره نوزادی وجود رگه های خون در مدفوع است که شبیه نخ قرمز رنگی در مدفوع نوزاد دیده می شود. در چنین مواردی به جز حذف لبنیات در رژیم غذایی مادر، در نوزادی که شیر مادر می خورد، نیاز به اقدام دیگری نیست. اما اگر نوزاد شیرخشک می خورد و نسبت به آن آلرژی دارد باید از شیرخشک های رژیمی خاصی استفاده کرد. علت دیگر وجود خون در مدفوع، بیماری های خونریزی دهنده در نوزادان است. اگر نوزادانی که بعد از تولد حال خوبی دارند ویتامین K را دریافت نکنند ممکن است دچار چنین حالتی بشوند اما در نوزادان نارس و بدحال و آنهایی که در بخش ICU بستری هستند وجود خون در مدفوع می تواند نشان دهنده علایم شکم حاد در نوزاد باشد. مانند مشکلات شکم با علت های خارجی یا علل داخلی مهم. بنابراین نیاز به بررسی بیشتری دارند.

نزدیک به ۳ میلیون نفر در کشور ما مبتلا به دیابت هستند و ۳۰ درصد از این افراد از دیابت خود بی اطلاع اند. این در حالی است که به همین میزان، یعنی حدود ۳ تا ۴ میلیون نفر هم دیابت پنهان دارند و باید در آینده منتظر دیابت باشند. حتما می پرسید که دیابت پنهان چیست و در چه افرادی به وجود می آید؟ این، پرسشی است که از دکتر محسن خوش نیت، فوق تخصص بیماری های غدد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، پرسیده ایم...
▪ آقای دکتر! دیابت پنهان چیست و چگونه باید بفهمیم به آن مبتلاییم یا نه؟
ـ به طور کلی، افرادی که در معرض ابتلا به دیابت هستند دیابت نهفته یا پنهان دارند. در واقع این افراد اختلال تحمل گلوکز دارند و نمی توان آنها را بیمار دیابتی نامید؛ بلکه این افراد در معرض ابتلا به دیابت در سال های آینده هستند. دیابت پنهان ۲ ویژگی دارد؛ اول آنکه اگر قند خون ناشتای کسی بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ بود، دیابت پنهان دارد و ۲۵ درصد احتمال دارد طی ۳ تا ۵ سال آینده به دیابت آشکار مبتلا شود. دومین مشخصه اش، این است که از طریق تست تحمل گلوکز می توان فهمید که وضعیت دیابت فرد به چه صورت است. در این تست فرد ۷۵ گرم گلوکز می خورد و بعد از ۲ ساعت قندخونش چک می شود. اگر قندخونش بالاتر یا مساوی ۲۰۰ بود، این شخص دیابت پنهان یا به نوعی اختلال تحمل گلوکز دارد و طی ۳ تا ۵ سال آینده ۲۵ درصد ممکن است به دیابت مبتلا شود.
▪ چه کسانی در معرض ابتلا به دیابت هستند؟
ـ یکی از عوامل خطر ابتلا به دیابت، افزایش سن است. آمارها نشان می دهد، ۲۰ درصد افراد بالای ۶۵ سال به دیابت مبتلا می شوند. علاوه بر آن، زمینه خانوادگی و ارثی ابتلا به دیابت، چاقی، بی تحرکی، سابقه فشارخون و چربی خون بالا می تواند زمینه را برای بروز دیابت فراهم کند. همچنین علاوه بر موارد ذکر شده، خانم هایی که تخمدان پلی کیستیک یا سابقه دیابت بارداری دارند، در معرض ابتلا به دیابت هستند. بنابراین باید به صورت سالانه قندخونشان چک شود اما اگر فردی چنین علایم خطرسازی را نداشت، در سنین بالای ۴۵ سال، هر ۳ سال یک بار باید قندخونش را چک کند.
▪ همیشه از چاقی به عنوان یکی از مهم ترین عوامل خطرساز ابتلا به دیابت یاد می شود. آیا این امکان وجود دارد که کسی چاق نباشد اما دیابت پنهان داشته باشد؟
ـ بله. افرادی که زمینه ژنتیک ابتلا به دیابت یا سایر عوامل خطر ابتلا به دیابت را دارند، ممکن است دیابت پنهان داشته باشند.
▪ افرادی که دیابت پنهان دارند چه اقداماتی را برای پیشگیری از ابتلا به دیابت آشکار باید انجام دهند؟
ـ این افراد هم در معرض ابتلا به دیابت آشکار هستند و هم ریسک بیماری های قلبی عروقی در آنها بیشتر است. بنابراین مهم ترین نکته ای که باید به آن توجه داشته باشند، اصلاح شیوه زندگی است. اول آنکه وزنشان را حداقل ۵ تا ۱۰ درصد کاهش دهند، دوم آنکه در هفته ۱۵۰ دقیقه ورزش کنند. این ورزش می تواند یک پیاده روی سریع باشد. تحقیقات نشان می دهد در کسانی که این ۲ کار را انجام داده اند، احتمال بروز دیابت در آنها ۶۰ درصد کم شده است. علاوه بر آن، اگر چربی خون بالا دارند باید حتما درمان کنند چون ریسک بیماری قلبی را زیاد می کند. اگر فشار خون بالا دارند، باید فشارخونشان پایین بیاید و اگر سیگاری هستند باید سیگار را ترک کنند.
▪ رژیم غذایی این افراد باید مانند رژیم غذایی افراد دیابتی باشد؟
ـ نه! نیازی نیست این افراد رژیم دیابتی داشته باشند اما نکته مهم، داشتن یک رژیم غذایی سالم است؛ به گونه ای که میوه و سبزی های تازه زیاد مصرف شود. این افراد باید روغن های مفید با اسیدهای چرب غیراشباع مانند روغن زیتون و کانولا مصرف کنند و از مصرف چربی های اشباع مانند روغن نباتی و کره بپرهیزند. علاوه بر این، ماهی را به دلیل داشتن امگا ۳ در برنامه غذایی خود بگنجانند. فست فودها، مواد سرخ کرده، شکلات و نوشابه را از برنامه غذایی خود حذف و سعی کنند غذا را بیشتر در منزل تهیه کنند تا از میزان روغن و سایر مواد آن مطلع باشند.
▪ با توجه به افزایش آمار چاقی در نوجوانان کشورمان که طبیعتا احتمال ابتلا به دیابت نوع دو را زیاد می کند، والدین چه اقداماتی را می توانند برای پیشگیری از ابتلای فرزندانشان به این بیماری انجام دهند؟
ـ اولین قدم این است که والدین شیوه زندگی سالمی داشته باشند؛ چون آنها الگوی بچه ها هستند و فرزندان شان به آنها نگاه می کنند. دوم آنکه، والدین باید در نظر داشته باشند مصرف افراطی مواد قندی برای رشد بچه ها مناسب نیست. مواد غذای ای که به رشد کودک کمک می کنند، میوه، لبنیات و مواد پروتئینی هستند. بنابراین این تصور غلط که پرخوری نوجوانان در سنین رشد طبیعی است باید اصلاح شود و به جای مصرف تنقلات در سنین نوجوانی والدین باید مواد مورد نیاز بدن را به بچه ها بدهند. همچنین والدین باید فرزندان شان را به تحرک بیشتر تشویق کنند، به جای آنکه مدام جلوی کامپیوتر یا تلویزیون باشند.

کودکان، به ویژه در بدو تولد، خیلی حساس و ظریف اند و مادر، فرشته مراقب آنهاست. برای مادران، به ویژه آنهایی که برای اولین بار است مادر شده اند، پرسش هایی بسیاری درباره نگهداری از کودک وجود دارد که یکی از آنها، طرز حمام کردن و شست وشوی کودک و مراقبت از پوست و موی اوست...
دکتر فریبا قلمکار، متخصص پوست و مو و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، به بخشی از پرسش های مادران در همین رابطه پاسخ داده است.
▪ ریشه این همه تاکید درباره مراقبت از پوست کودکان چیست؟ مگر چه تفاوتی بین پوست کودکان و بزرگسالان وجود دارد؟
ـ پوست کودکان، سد دفاعی آسیب پذیرتری دارد و به ویژه در دوران نوزادی از آنجا که سطح پوست به نسبت وزن زیادتر است، موادی که در تماس با پوست آنها قرار می گیرد، بیشتر به پوست آسیب وارد می کند. اگر از نظر حساسیت به مواد شیمیایی یا جذب پوستی هم نگاه کنیم، می بینیم که هم در بزرگسالان و هم در کودکان، چین های بدن و نواحی ای که خون رسانی بالاتری دارند، مواد شیمیایی را بیشتر جذب می کنند و آسیب پذیرتر و حساس ترند.
▪ یکی از دغدغه های اصلی مادران، درست یا نادرست بودن استفاده از لوسیون ها و شوینده ها برای کودکان است. با توجه به حرف های شما، آیا استفاده از صابون، شامپو و انواع لوسیون ها برای شیرخواران و کودکان مناسب است؟
ـ بله، حتما! البته از آنجا که پوست کودکان ظریف تر است، باید توجه داشته باشیم شامپو و صابونی که استفاده می کنیم pH اسیدی داشته باشد. موادی که pH اسیدی دارند کمتر به پوست آسیب می رسانند و برای کودکان مناسب ترند.
▪ اما اکثر لوسیون ها و حتی کِرِم های مخصوص کودکان، معطرند. این بوها برای کودکان، آزاردهنده نیستند؟
ـ مسلما هر چقدر کِرِم ها و لوسیون های مخصوص کودکان بی اسانس تر و خنثی تر باشند، مناسب تر هستند اما یک عطر ملایم هم چندان مشکل ساز نیست.
▪ چند بار در هفته می توان کودکان را حمام کرد و چگونه؟
ـ می توان هر روز کودکان را حمام کرد ولی کودکانی که پوست خشک و حساسی دارند، بهتر است هر روز برای آنها از شامپو و صابون استفاده نکنیم. رعایت این موضوع به ویژه در زمستان که هوا خشک است و پوست کودکان آسیب پذیرتر می شود، مهم تر است. هفته ای ۱ یا ۲ بار صابون زدن به بدن کودکان، کافی است. لیف کشیدن هم به دفعات حمام بردن کودک بستگی دارد. هفته ای ۲ بار لیف زدن با پارچه ای نرم و لطیف، فقط باید به طور اختصاصی برای کودک استفاده شود و به محض تغییر رنگ، آن را تعویض کرد، مناسب است. مهم این است که پس از استفاده از لیف، آن را در محیط باز خشک کرده و در مکان خشکی نگهداری کنیم. نگهداری لیف در محیط مرطوب حمام، احتمال رشد قارچ ها را روی آن بالا می برد و ممکن است سبب بروز ناراحتی های پوستی در کودکان شود.
▪ شایع ترین ناراحتی پوستی کودکان چیست؟
ـ این موضوع به سن کودک بستگی دارد ولی خشکی پوست و اگزما از مهم ترین ناراحتی های پوستی کودکان هستند. دلیل این امر هم آن است که ایمونوگلوبولین E در خون آنها واکنش بیشتری به برخی از مواد نشان می دهد.
▪ با کودکانی که مبتلا به این ناراحتی هستند، چگونه باید برخورد کرد؟ درجه حرارت آب حمام هنگام حمام کردنشان باید چقدر باشد؟ آیا باید کِرِم خاصی برای آنها استفاده کرد یا نه؟
ـ لباسی که برای این کودکان استفاده می شود، بهتر است نخی باشد. لباس پشمی یا پلاستیکی برای پوست آنها مضر است. در مورد حمام کردنشان هم بهتر است هفته ای یک یا دو بار با مواد شوینده و باقی روزها بدون صابون و شامپو، شستشو انجام شود. استحمام باید با آب ولرم باشد. آب داغ حتی بدون مواد شوینده می تواند به سلول های پوستی آسیب برساند. در محیط خانه و اتاق این کودکان هم باید بخور روشن کرد تا هوا مرطوب باشد زیرا خشکی هوا می تواند اگزمای پوستی آنها را شدیدتر کند. در ضمن می توان از کِرِم های مرطوب کننده پوست هم استفاده کرد تا سد دفاعی پوست تقویت شود.
▪ یکی از دغدغه های مادران نحوه برخورد با عرق سوز شدن یا ادرارسوختگی کودکان است. شما استفاده از پودرها را توصیه می کنید؟
ـ از آنجا که غدد عرق پوست کودکان ممکن است هنوز تکامل پیدا نکرده باشند، تعریق سبب آزردگی بیشتر پوست آنها می شود. ناحیه چین ها و به ویژه گردن از جمله نواحی ای هستند که عرق سوز می شوند. تنها کاری که برای پیشگیری از عرق سوز شدن لازم است انجام دهید، شست وشو با آب و سپس هوا خوردن این نواحی است.
استفاده از پودر بچه اصلا توصیه نمی شود چون منافذ سطح پوست را پوشانده و سبب بروز آسیب بیشتر می شود. برای درمان و پیشگیری از سوختگی ادرار هم بهترین کار عوض کردن سریع کودکان است یا اینکه مادران می توانند در طول روز اجازه بدهند ساعتی پاهای کودک هوا بخورد. محیط مرطوب و خیس به ویژه مواد داخل ادرار سبب آسیب دیدگی سطحی پوست و از بین رفتن سطح پوست می شوند. باقی ماندن پوشک مرطوب برای مدت طولانی هم زمینه را برای رشد قارچ ها آماده می کند. گاهی اوقات درمان های اشتباه سبب تشدید عفونت های قارچی خواهد شد. پس بهترین کار، خشک نگه داشتن ناحیه است. اگر یک قرمزی سطحی روی پوست دیده شد، می توان از روغن کبد ماهی یا کِرِم هیدروکورتیزون، روزی ۲ بار به مدت ۳ تا ۴ روز، استفاده کرد. اگر احیانا از حد سوختگی فراتر رفت و دانه های چرکی روی یا اطراف ضایعه پدیدار شد یعنی قارچ در ناحیه رشد کرده است و می توان از کِرِم موضعی کلوتریمازول استفاده کرد. استفاده از کِرِم های کورتون دار قوی برای مدت طولانی می تواند سبب رشد قارچ روی ضایعات شود و بدون تجویز پزشک هرگز نباید استفاده شوند.

پرسشی از دکتر مسعود اجلالی عضو هیأت علمی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه شهید بهشتی...
به تازگی دندان مصنوعی تان را تحویل گرفته اید ولی با آن هزار و یک مشکل دارید؛ شبها خجالت می کشید آن را از دهانتان بیرون بیاورید و در کاسه آب بیندازید؛ با آن راحت نیستید و نمی دانید چگونه از شر خرده های غذایی که در آن گیر می کند رها شوید و... اگر این مشکلات، مشکلات شما هم هستند؛ گفتگوی این هفته ما را با دکتر مسعود اجلالی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، بخوانید...
▪ آقای دکتر! خیلی ها دست دندان (دندان مصنوعی) زیبایی دارند ولی هنگام غذا خوردن از دهان بیرون می افتد یا لق می شود. شما چه جور دست دندانی را تایید می کنید؟
ـ پروتز برخلاف تصور عمومی فقط یک مصنوع نیست. این وسیله با بافت های زنده مانند عضلات، اعصاب و سلول ها در تقابل است. بنابراین باید با این بافت ها سازگاری داشته باشد. مصنوعاتی مانند چشم مصنوعی در جایگاه خود عملکردی ندارند ولی پروتزهای دندانی علاوه بر تامین زیبایی، عملکردهای متفاوتی مانند جویدن را در دهان برعهده دارند. ولی باید توجه کرد هدف اصلی و اولیه از ساخت پروتزهای دندانی (حفظ نسوج باقیمانده دهان) است. معمولا اگر پروتز اصولی ساخته نشود، این هدف اصلی گم خواهد شد. ممکن است این پروتز در خندیدن زیبا باشد ولی یک عامل مخرب در دهان باشد. این عامل مخرب در ماه ها و سال های اول خود را نشان نمی دهد. تنها سال ها بعد که اثر خود را گذاشت و نسوج باقیمانده در دهان را تخریب کرد، به چشم می آید که دیگر کار از کار گذشته است و دیگر نمی توان پروتزهای معمولی برای بیمار ساخت و جراحی های پیچیده روی استخوان و بازسازی پیشرفته استخوان و نسوج نرم لازم خواهد بود.در مواردی که در سنین بالا به دلایل بیماری های مختلف امکان این جراحی ها وجود نداشته باشد، ممکن است بیمار دیگر نتواند از پروتز یا دست دندان استفاده کند.
▪ پس از غذا خوردن بهترین روش شستن دست دندان چیست؟ باید آن را مسواک زد یا با مایع ظرفشویی شست؟
ـ بسیاری از پروتزهای دندانی از جنس آکریل هستند که این آکریل در برابر برخی مواد آسیب پذیر است. بهترین روش، استفاده از (تمیزکننده های آنزیمی) ساخت کارخانه ها است ولی چون بیشتر سالمندان به این مواد دسترسی ندارند، مناسب ترین روش استفاده از وایتکس است. وایتکس همان هیپوکلریت سدیم یا سفید کننده خانگی است. یک قاشق غذاخوری از ماده سفیدکننده را درون یک لیوان حل کنید و پروتزی که مواد سازنده آن فقط از آکریل است را درون آن به مدت یک ساعت قرار دهند. سپس آن را خارج کنید و با یک مسواک نرم و صابون آنتی باکتریال مایع بشویند. پس از شست وشو برای از بین رفتن بوی وایتکس، پروتز را درون آب به مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قرار داده و سپس در دهان تان بگذارید. این عمل را می توان به صورت روزانه انجام داد. اگر توانایی دست سالمندان کاهش پیدا نکرده است، می توانند با استفاده از مسواک نرم و صابون مایع، روزی ? بار دست دندان خود را شست وشو داده و این شست وشوی شیمیایی را به روز آخر هفته موکول کنند. از سرکه خانگی سفید نیز می توان استفاده کرد. یک قاشق غذاخوری سرکه خانگی سفید را درون یک لیوان آب ریخته و دست دندان را در آن قرار دهید. این روش علاوه بر ضدعفونی کردن دندان مصنوعی، بدرنگی دندان ها را نیز کاهش خواهد داد.
▪ چرا باید این شست وشوی هفتگی و روزانه دندان مصنوعی انجام شود؟
ـ تجمع بقایای ریز باقیمانده مواد غذایی، موجب ایجاد بوی بدی در دست دندان مصنوعی خواهد شد. اگر این شست وشو و تمیز کردن انجام نشود، برخی خرده های غذایی و میکروب ها درون خلل و فرج میکروسکوپی آکریل نفوذ می کند و پس از یک سال یا دو سالی که کسی که هیچ گونه حساسیتی به آکریل نداشته است، ناگهان به دست دندان حساسیت پیدا می کند. این حساسیت به دلیل آکریل نیست به دلیل همان مواد نفوذ کرده درون آکریل است که موجب تورم و پرخونی لثه های بیماران می شود.
▪ خیلی ها به دلیل منظره نه چندان زیبا شب ها دست دندانشان را از دهان خارج نمی کنند. آیا لازم است شب هنگام خواب دست دندان را از دهان بیرون آورد؟
ـ بهتر است در طول شبانه روز، ? ساعت دست دندان خارج از دهان باشد. زیرا بافت های تحت پوشش پروتز باید با هوای آزاد در تماس باشند. اگر پروتز از دهان خارج نشود میکروب های مضر بی هوازی در آن محل رشد پیدا کرده و باعث تخریب نسوج باقیمانده می شود. به علاوه لازم است لثه ها با مسواک نرم برای دندان های قبلی ماساژ داده شوند. می توان این ماساژ را با یک حوله گرم و مرطوب به مدت ۲ تا ۳ دقیقه انجام داد و بافت های تحت فشار را از حالت فشار خارج کرد. بهتر است که این ? ساعت در طول شب باشد ولی اگرافراد به دلایلی علاقه ندارند که افراد خانواده متوجه وضعیت دندانی آنها شوند می توانند این خارج کردن پروتز را در طول روز انجام دهند و با یک آب نمک رقیق (یک قاشق چایخوری در یک لیوان آب جوشیده ولرم) چند بار در طول روز دهانشان را بشویند.

پوست، خارجی ترین بخش بدن است که در ظاهر ظریف و آسیب پذیر به نظر می رسد، اما واقعیت این است که پوست سالم در صورت کارایی مناسب، یکی از مهم ترین سدهای دفاعی بدن در برابر میکروب هاست. علت این مقاومت پوست، ساختمان غیرقابل نفوذ آن است که اجازه ورود به عوامل خارجی را نمی دهد.همچنین میکروب های طبیعی که در سطح پوست سالم به صورت مسالمت آمیز زندگی می کنند، خود مانع از تکثیر میکروب ها و قارچ های بیماری زا می شوند. پس حفظ سلامت پوست، ضامن حفظ سلامت اعضای داخلی بدن نیز می باشد.یکی از کارهایی که می توان در جهت حفظ سلامت پوست انجام داد حفاظت آن در برابر نور آفتاب است.آثار زیانباری که اشعه آفتاب به جا می گذارد، می تواند از بروز لکه های کوچک و خال تا خطر سرطان پوست در درازمدت باشد.امروزه پزشکان دنیا به تمامی مردم، بویژه آن هایی که در فضای باز کار می کنند توصیه دارند که از پوست خود در برابر اشعه خورشید محافظت کنند.
اغلب کودکانی که بدون لباس مناسب و پوشش محافظ، در فضای باز مشغول بازی می شوند تا دوره نوجوانی حدود ۷۰ درصد از آثار مخرب آفتاب را به پوست خود وارد می کنند.
شاید نرفتن زیر نور آفتاب در سنین نوجوانی و جوانی بعید به نظر برسد، لذا اگر تمایل دارید پوست سالمی داشته باشید، باید از همان کودکی مراقب آن باشید. با اینکه پوست ما اجازه نفوذ به هیچ عامل خارجی حتی اشعه ماورای بنفش را نمی دهد و رنگدانه پوست، آن را جذب می کند، اما این مقاومت پوست، حدی دارد و اگر به موقع از پوست مراقبت نکنید، به تنهایی از عهده آثار سوء آفتاب برنمی آید.می توان با حفاظ های فیزیکی مثل کلاه و دستکش و ضد آفتاب ها، توان مقاومتی پوست را افزایش داد.از سوی دیگر باید دانست همان گونه که تغذیه مناسب و صحیح، در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری ها موثر است، در داشتن پوستی سالم و شفاف نیز تاثیر بسزایی دارد.با توجه به اینکه پوست مانند یک سد حفاظتی برای بدن عمل می کند، لذا با رعایت یک برنامه غذایی مناسب می توان این سد را تقویت کرد.
مالیدن کرم بر سطح پوست موجب نفوذ مواد مغذی به داخل سلول های پوستی نمی شود و فقط تا زمانی که آن را نشویید، روی پوست شما وجود دارد، ولی تغذیه سالم، تمام مواد مغذی را وارد سلول های پوستی می کند. به این صورت که مواد مغذی وارد جریان خون می شوند و توسط جریان خون به سلول های پوستی بدن می رسند.تغذیه مناسب حتی روی مکانیسم های پیر شدن بدن نیز تاثیر می گذارد و فرایند پیری از جمله پیر شدن پوست را آهسته می کند.
همه ما می دانیم و بارها شنیده ایم که میوه و سبزی تازه از پیری زودرس پوست جلوگیری می کنند، زیرا دارای مقدار زیادی آنتی اکسیدان هستند. حتی بسیاری از رنگدانه های شیمیایی که در میوه ها و سبزی ها موجودند، خاصیت آنتی اکسیدانی بسیار بالایی دارند.این آنتی اکسیدان ها موجب جلوگیری از تخریب های سلولی می شوند. بدین صورت که رادیکال های آزاد موجود در بدن، بویژه در منطقه پوست را که در تماس با محیط اطراف هستند، غیر فعال می کنند و جلوی عملکرد تخریبی آنها را می گیرند.برای اطمینان از وجود آنتی اکسیدان کافی در میوه و سبزی، بهتر است آن را به صورت خام یا نیم پز استفاده کرد.
از سوی دیگر رطوبت موجود در پوست نیز مانع چروکیدگی پوست می شود که این مهم با مصرف آب کافی می تواند به دست آید. نوشیدن ۸ لیوان آب در روز برای تامین رطوبت پوست ، کافی به نظر می رسد. همچنین رژیم غذایی برای کاهش وزن در چروک شدن پوست موثر است؛ لذا کم و زیاد کردن وزن بدن به طور متناوب به پوست آسیب های جدی می رساند. شیوه پخت غذا هم در از دست رفتن مواد مغذی غذاها تاثیر بسزایی دارد. توجه داشته باشید گرم کردن غذا برای دفعات زیاد باعث فرایندهای تخریبی اکسیداسیون می شود و به عبارت دیگر آنتی اکسیدان های موجود در غذا را کاهش می دهد و رادیکال های آزاد را فعال می کند.باید تا آنجا که می توان زمان پخت مواد غذایی را کاهش داد و از سرخ کردن زیاد غذاها و پختن آنها با مقادیر زیاد روغن و چربی پرهیز کرد.در این میان، برخی از قسمت های پوست بدن ما نظیر پوست صورت، بیشتر از بخش های دیگر نیاز به توجه دارند و اگر این پیگیری ها صورت نگیرد فرد را با مشکلات زیادی مواجه خواهد کرد. خوابیدن های دیر هنگام در شب، فشارهای عصبی، مصرف غذاهای ناسالم و قرار گرفتن بیش از اندازه در مقابل نور آفتاب نیز می تواند مشکلات زیادی را برای پوست بدن به وجود آورد. پوست ممکن است خشک و پوسته پوسته شود یا شکاف بردارد و نتواند دوباره خود را ترمیم کند. به جز نوشیدن آب به میزان زیاد، ویتامین C از جمله موادی است که با خوردن آن می توان سلامت پوست را تضمین کرد.
این ویتامین می تواند از طریق میوه ها، حبوبات غنی شده مخصوص صبحانه و نان های غنی شده جذب بدن شود. به جز این مواد، سیب زمینی نیز به عنوان منبعی مناسب برای ویتامین C به حساب می آید که با صرف این ماده، ظرف مدت زمانی بسیار کوتاه ویتامین یاد شده در بخش های مختلف بدن جذب می شود.

آگاهی شما درباره حالات طبیعی و غیرطبیعی نوزادتان در عرض چند روز اول پس از تولد کودکتان، به ویژه اگر اولین فرزند شما باشد، به حد قابل قبولی خواهد رسید؛ مثلا درمی یابید که الگوی غذا خوردن، خوابیدن و ادرار کردن او چگونه است...
اما کسب آگاهی درباره این مسایل و ارزیابی وضع سلامت نوزاد، آشنایی با موارد احتیاط و اینکه چه موقع نیاز دارید به پزشک مراجعه کنید؛ هرگز نباید متوقف شود. حتما یکی از اولین سوالات شما پس از تولد نوزاد کوچولوی تان وضعیت ادرار و مدفوع او خواهد بود و اینکه چگونه و چه موقع و چندوقت یک بار باید پوشکش را عوض کنید؟ دکتر سیدحسین فخرایی، فوق تخصص نوزادان، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به این پرسش پاسخ می دهد.
▪ وضعیت طبیعی ادرار کردن در شیرخواران چگونه باید باشد؟
ـ شیرخوار معمولا بین ۴ تا ۱۰ بار در روز ادرار می کند اما اگر بیمار یا تب دار باشد یا هوا بیش از حد گرم باشد، دفع ادرارش ممکن است به نصف میزان طبیعی برسد. دفع ادرار نباید دردناک باشد. اگر هر علامتی دال بر ناراحتی کودک هنگام ادرارکردن مشاهده کردید، حتما متخصص کودکان را در جریان بگذارید.
▪ ادرار طبیعی یک شیرخوار چه ویژگی هایی دارد؟
ـ در شیرخوار سالم، رنگ ادرار از زرد کمرنگ تا پررنگ متغیر است و هر چه تیره تر باشد، غلظتش بیشتر است و این در زمانی اتفاق می افتد که کودک مایعات کمتری خورده باشد. گاهی پوشک نوزاد رنگ صورتی به خود می گیرد که ممکن است با خون اشتباه شود ولی این حالت به دلیل غلظت بیش از حد ادرار است. تا زمانی که نوزاد حداقل ۴ بار در روز ادرار می کند، جای نگرانی نیست ولی اگر رنگ صورتی ادرار ادامه پیدا کند، باید با متخصص اطفال مشورت کنید. وجود خون در ادرار یا لکه خون در کهنه نوزاد اصلا طبیعی نیست و باید فورا متخصص کودکان در جریان قرار گیرد. این حالت گاهی ممکن است به علت زخم کوچکی (مثلا به دلیل جوش های ناحیه تناسلی) ایجاد شود ولی گاهی ممکن است علامت مشکلات جدی تری باشد. اگر خون ریزی با علایم دیگری مانند بی قراری یا خون ریزی از مناطق دیگر بدن همراه شد باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
▪ مهم ترین نکاتی که هنگام تعویض پوشک نوزاد باید رعایت کنیم، چیست؟
ـ قبل از تعویض پوشک کودک باید مطمئن شوید که تمام وسایل لازم در دسترس هستند. هرگز کودک را حتی برای یک ثانیه روی میز تعویض، تنها رها نکنید. نباید تصور کنید در لحظه کوتاهی که شما برای آوردن پوشک یا دستمال او را تنها رها می کنید اتفاقی نخواهد افتاد. اگر روی میز او را عوض می کنید، حفاظ مناسب و ایمن لازم است. شیرخوار خیلی زود توانایی غلت زدن را به دست می آورد. بهتر است همه وسایل هنگام تعویض پوشک کنارتان باشد. شما به برخی وسایل نیاز خواهید داشت؛ مانند پوشک یا کهنه تمیز، پماد یا وازلین که پزشک توصیه کرده، پنبه، دستمال یا اسفنج مخصوص پاک کردن کودک.
▪ کی باید پوشک بچه را عوض کنیم؟
ـ بیشتر اوقات! زمان دلخواه برای این کار وجود ندارد. برای راحتی بچه به محض اینکه دیدید پوشک کثیف است یا سنگین و پر به نظر می رسد، آن را عوض کنید. تشخیص زمان خیس شدن پوشک های یک بار مصرف جدید دشوار است و بنابراین نباید منتظر پس دادن و مشخص شدن آن روی لباس باشید. پوشک طی روز – و کمتر در شب – باید ساعتی یک بار عوض شود. سعی کنید بچه را برای عوض کردن پوشک، شب ها از خواب بیدار نکنید. به این ترتیب، در هر ۲۴ ساعت، حدود ۸ تا ۱۰ پوشک باید عوض شود.
▪ اگر کودک در اثر بستن پوشک دچار ضایعه پوستی شود، باید چه کار کنیم؟
ـ تا آنجا که امکان دارد، بگذارید پای کودک هوا بخورد. وقتی او را تمیز و خشک کردید، بدون پوشک روی تشکچه بخوابانید تا کمی بازی کند. این کار را حداقل هر بار ۲۰ دقیقه چند دفعه در روز انجام دهید. قبل از اینکه پوشک او را ببندید، به پاهای او کِرِم محافظ پوست بزنید. اگر لکه های کوچک قرمزرنگ دیدید، به پزشک مراجعه کنید؛ چون ممکن است لکه های عفونت قارچی باشند و به تجویز دارو نیاز باشد.
▪ آیا ممکن است پوشک های یک بار مصرف هم باعث ضایعه پوستی شوند؟
ـ بله؛ به شرطی که بچه برای مدت طولانی عوض نشده باشد. به همین دلیل است که عوض کردن پوشک باید به طور منظم و به کرات باشد. پوشک های یکبار مصرف در خشک نگه داشتن زیر کودک بهتر از پوشک های حوله ای هستند. به دلیل اینکه قسمت مرکزی آن قدرت جذب بالایی دارد که اجازه نمی دهد رطوبت به پوست کودک برسد. از نظر تئوری، مواد شیمیایی که در ساخت پوشک های یک بار مصرف به کار می رود، پوست کودک را تحریک می کند اما در عمل چنین چیزی اتفاق نمی افتد. اگر به حساسیت به مواد شیمیایی مشکوک هستید، نوع پوشک را عوض کنید یا با پزشک مشورت کنید.
▪ آیا به وجود آمدن ادرارسوختگی در شیرخوار، طبیعی است؟
ـ ادرارسوختگی به ایجاد قرمزی، التهاب و جوش های ناحیه بستن کهنه یا پوشک گفته می شود. اولین علامت معمولا به صورت قرمزی یا دانه های کوچک در قسمت های تحتانی شکم، باسن، آلت تناسلی و چین های ران یعنی مناطقی که در تماس مستقیم با کهنه های مرطوب یا آغشته به مدفوع هستند، دیده می شود. این نوع ادرارسوختگی خطرناک نیست و معمولا در مدت ۳ تا ۴ روز با مراقبت های مناسب بهبود می یابد.