معرفی ماهی فایتر
ماهی فایتر یا جنگجوی سیامی ، با نام علمی Betta splendens از ماهیان شهره آکواریومی است . واژه Betta از كلمه محلی waderbetah گرفته شده . گویش درست این کلمه Bet – tah است ولی اشتباها رایج شده که آن را مانند دومین حرف الفبای یونانی , Beta ؛ تلفظ کنند . واژه splendens هم كه نام گونه این ماهی است به معنی درخشان و با شکوه (Glittering , Bright ) است و البته نام عمومی آن ، ماهی جنگجوی سیامی (Siamese fighting fish ) یا ماهی جنگنده یا فایتر (Fighter ) است . سیام (Siam ) نام پیشین تایلند بوده است . همچنین رفتار ویژه پرخاشگرانه این ماهی سبب شده كه آن را جنگجو بنامند .
به طور كلی می توان از تایلند ، ویتنام و كامبوج ( Cambodia ) به عنوان خاستگاه این ماهی نام برد .
تجارت آكواریوم سبب گسترش وسیع ماهی جنگجوی سیامی شده و گزارش های مستندی از معرفی این ماهی به برزیل ، فلوریدا ، هاوایی ، كلمبیا ، جمهوری دمنیكن ، سنگاپور و مالزی دردست است .
در تایلند به نوع دم بلند و اصلاح شده ماهی جنگجوی سیامی ، Pla Kat Khmer می گویند . از لحاظ مفهومی واژه Pla به معنی ماهی (Fish ) ، kat به معنی گاز گیرنده ( Biting ) و Khmer به معنی كامبوج (Cambodia ) است . این عبارت نشانگر این است كه نمونه باله بلند و گزینش شده ماهی splendens از كامبوج به سایر نقاط – و دست كم به تایلند – رفته است . و همچنین به گاز گرفتن این ماهی اشاره می کند , رفتاری که گاهی در زمان غذا دادن به ماهی فایتر رخ می دهد .
زیستگاه ماهی جنگجوی سیامی شامل آبهای شیرین راكد ، باتلاقی ، لجن زارها ، آبهای با جریان كند ، زمین های سیلابی ، كانال ها ، مزارع كشت برنج ، رودخانه های كوچك و بزرگ و ... می باشد ولی کمتر کسی است که این ماهیان زیبا را در شیشه ها یا تنگهای کوچک ندیده باشد و در دل به زیبایی آنها آفرین نگفته باشد . نكته مهمی كه در مورد ماهی فایتر وجود دارد این است كه در محیط زیست طبیعی ، شكل ماهی با آنچه كه امروزه در آكواریوم فروشی ها دیده می شود متمایز است . این دگرگونی به ویژه در مورد اندازه و شكل باله ها بسیار چشمگیر است . باله ها در ماهی اصلی كوتاه و فقط نوك عقبی باله مخرجی كمی بلند است .
باله پشتی ماهی فایتر دارای ۴ خار و ۶ شعاع نرم و باله مخرجی آن شامل ۵ خار و ۲۵ شعاع نرم است . در باله شكمی یك خار و ۵ شعاع منشعب داشته و باله سینه ای دارای ۱۲ شعاع نرم می باشد . تعداد فلس های خط جانبی در جنگجوی سیامی ۳۰ عدد گزارش شده و این در حالی است كه برخی معتقدند كه خط جانبی در این ماهی دیده نمی شود ! تعداد مهره های ماهی B . splendens ۲۹ تا ۳۴ عدد محاسبه شده است .
بیشینه درازای این ماهی را ۵/۶ سانتی متر ذكر می كنند ولی بدون شك این عدد تحت تاثیر به گزینی های صد ساله تغییر كرده است . همچنین طول عمر این ماهی نیز ۲ سال برآورد شده . و این در حالی است كه یكی از منابع تجربه نگهداری یك ماهی فایتر برای مدت ۵ سال را ذکر می کند و طول عمر این ماهیان را ۷ سال بیان می كند .
ماهیان نر این گونه را می توان با توجه به رنگ های دل ربا و درخشان و باله های بلند از ماده ها كه بدرنگ( معمولا كرم و خاكستری ) و كوتاه باله هستند تمیز داد . همچنین مجرای تخم ریزی یا Oviposter که مانند لوله ای بیرون می زند , در فصل تخم ریزی فقط در ماهی های ماده و به صورت برآمدگی سفید و کوچک دیده می شود . این برآمدگی در بین باله شکمی و مخرجی جای دارد . گزارش شده که در جلو باله مخرجی ماهیان ماده ، دانه های سفیدی وجود دارد كه شبیه تخم است .
سن بلوغ ماهی جنگجوی سیامی كمتر از یك سال و احتمالا ۴ تا ۶ ماهگی است و كم ترین زمان دو برابر شدن جمعیت این ماهی ۱۵ ماه است . البته این اعداد به دما و شرایط زیستی وابسته اند . تكثیر این ماهی در آبی نسبتا اسیدی و سبك مطلوب تر است و بهتر است كه آكواریم سر پوشیده و دمای آن ۲۵ درجه سانتی گراد باش .فايترها ترجيح مي دهند در يک فضاي ساکت و نسبتا محصور براي زيستن داشته باشند چون فايتر ماهي خيلي اجتماعي نيست . نگهداري فايترها نسبتا آسان است چون همه چيزي که آنها براي خانه داشتن نياز دارند يک جام يا يک مخزن کوچک است ولی از آنجا که فايتر يک ماهي استوايي است احتياج دارد که گرم نگهداري شود واز چيزهايي که ممکن است آب را سرد کند دوری کنيد . اغلب خانه هايي که داراي حرارت مطبوعي در طول سال هستند مي توانند مناسب باشند ولي سعي کنيد در گرمترين اتاق خانه از فايتر نگهداري کنيد . ماهي فايتر در انواع رنگهاي درخشان موجود است اما معمولا به رنگ قرمز و آبي هستد . با این وصف نژادهايي به رنگهاِي سبز روشن ، آبِي ، قرمز ، زرد ، زِيتونِي ، آبِي تِيره و سِياه از اِين ماهِي ، در بازار وجود دارد .
تغذیه:
هرچند که ماهی فایتر هر نوع غذایی را می پذیرد و از مگس و دل گوسفند و آرتمیا تا کاهو و پولکی های گیاهی می توان به او داد ولی شاید یکی از بهترین غذاهای پیشنهادی برای این ماهی کرم خونی باشد زیرا در زیستگاه طبیعی نیز بخش زیادی از غذای ماهی را همین لارو حشرات تشکیل می دهد .
تشخیص جنسیت:
جنس نر:
1: دارای باله های کشیده و درازی است.
2: جثه ای بزرگتر دارد.
3: بیشتر گوشه گیر است.
4: دارای بدنی کشیده است.
5: دارای لبهایی کلفت و دهانی بزرگ است.
جنس ماده:
1: دارای باله های کوتاهتر نسبت به جنس نر می باشد.
2: چثه کوچکتراز جنس نرش دارد.
3: فعالتر از جنس نر است.
4: دارای بدنی جم و جورتر از نر هاست.
5: دارای لبهایی باربکتر و دهانی کوچکتر از جنس نر می باشد.
خاصیت جنگجویی ماهی فایتر :
بی شک هر فرد علاقمند به ماهیان زینتی می داند که دو ماهی نر از این گونه را نمی توان با هم در یک تانک نگهداری نمود زیرا ماهیان نر با هم به ستیز خواهند پرداخت و باید ماهیان نر را پیش از سه ماهگی از هم جدا کرده و هر كدام را در ظرف جداگانه ای پرورش داد زیرا در غیر این صورت شروع به جنگ كرده و هیچكدامشان زنده و سالم نمی ماند . در سه ماهگی كه ماهی حدودا سه سانتی متر طول دارد ، نرهای جوان را می توان از باله مخرجی بلندشان شناخت . جالب است كه ماهی جنگجوی سیامی حتی در مقابل تصویر خود در آیینه واكنش تهاجمی نشان می دهد . در بسیاری از فروشگاههای این ماهی , در زمان فروش ؛ آیینه ای در كنار تنگ حاوی آن قرار می دهند تا ماهی باله های خود را افراشته كرده و زیبایی اش دو چندان شود . در بسیاری از نقاط دنیا و به ویژه در تایلند از ستیزه خویی ماهیان نر این گونه برای برگزاری مسابقه و شرط بندی استفاده می شد ، و البته هنوز هم می شود .
درست مانند همان کاری که در مورد خروس جنگی انجام می شده است، به همین علت گاهی به این ماهی خروس ماهی نیز گفته اند . این ماهی با دندان های مخروطی كه در آرواره ها دارد باله های نرهای دیگر را ریش ریش كرده و به بدن آنها حمله ور می شود . خسارات جبران ناپذیری كه پس از از بین رفتن باله ها و جدا شدن فلس ها ایجاد می شود معمولا به مرگ ماهی ناتوان تر و گاهی مرگ هر دو ماهی منتهی می شود .
شاید در ابتدا گمان کنید که مثلا در روز مشخص هر کس ماهی فایتر خود را از آب آکواریوم منزلش خارج می کرده و به محل مسابقه می برده و ماهیان هم کمی با هم می جنگیده اند و یکی پیروز می شده و برنده مشخص می گشته . اما این ساده انگاری با واقعیت بسیار فاصله دارد . واقعیت این گونه است که افراد حرفه ای ماهی های فایتر را از ابتدای تولد برای مبارزه ای خونین آماده می کنند و در این راه از هیچ ترفندی چشم پوشی نمی کردند . این نکته وقتی برایتان بیشتر قابل فهم می شود که بدانید عده ای فقط از راه شرط بندی بر روی ماهیان جنگنده ای که خودشان تربیت کرده بودند امرار معاش می کردند .
آماده سازی ماهی فایتر برای مبارزه :
آماده سازی ماهی فایتر نر برای جنگ شامل مراحل و شیوه های گوناگون است که برخی از آنها را در زیر می آورم .
1 - یکی از راه ها برای بالا بردن اعتماد به نفس ماهی فایتر و خوی مبارزه طلبی آن ، تحریک ماهی با وسیله ای است که آن را چوب خشم یا Angry stick می نامند . در این روش از یک تکه چوب با رنگ تیره یا پوسته یک خودکار برای ضربه زدن و تحریک ماهی استفاده می کنند . در ابتدا پس از نزدیک کردن تکه چوب به تنگ حاوی ماهی ، ماهی از آن می گریزد ولی بعد یاد می گیرد که به آن حمله کند . در مرحله پیشرفته می توان با این چوب از داخل آب ماهی را تحریک نمود .
2 – یک شیوه کم دردسر ولی مفید دیگر به روش گذاشتن و برداشتن کارت های کاغذی یا Carding معروف است . در اين روش تنگهای حاوی ماهيان نر را در کنار هم می چينند . و بين هر کدام کارتی کاغذی می گذارند تا ماهی ها همديگر را نبينند . روزانه چند بار اين کارتها را بر می دارند تا ماهی ها برای هم گارد حمله بگيرند و به اين ترتيب برای حمله های واقعی آماده شوند . همچنین این عمل باعث ترشح برخی هورمونها در ماهی نر و افزایش پرخاشگری وی می شود .
3 - به عنوان ترفند ديگر ، ماهی نر بالغ را روزانه به مدت نيم ساعت در مخزن بزرگ حاوی 6 عدد ماهی ماده و گياهان آبزی برای مخفی شدن ماده ها قرار می دهند ، ماهی نر دنبال ماهيان ماده خواهد افتاد و برای هر کدام از آنها نمايش هايی خواهد داد که مشابه نمايشهای تهديد آميز زمان حمله است ؛ همين گارد گرفتن های مکرر به همراه تحريک ترشح هورمونهای جنسی نرينگی و تعقیب و گریز باعث وحشی تر شدن ماهی می گردد . به اين تمرين ، Chasing یا تمرین تعقیب کردن می گویند .
4 - پس از یک هفته تعقیب کردن روزانه ، ماهی وارد مرحله تازه ای از تمرینات می شود که اصطلاحا به آن Teasing می گویند . در این شیوه ، ماهی نر را در یک مخزن با یک ماهی ماده کاملا رسیده قرار می دهند . ماهی نر پس از دیدن ماهی ماده زیبا و عشوه گر به دورش گشت زده و دیوانه وار شروع به ابراز رفتارها یا نمایشهای عاشقانه جفت گیری می کند .
5 دقیقه به ماهی فرصت داده و سپس او را از مخزن خارج کنید .
این عمل نیز ماهی فایتر نر شما را دیوانه و آماده کشتن حریف خواهد کرد و به قول معروف ؛ خون جلوی چشمهای او را خواهد گرفت .
5 - يک شيوه ديگر مقاوم سازی ماهی فايتر که برای سالها (يا شايد قرنها ) به صورت رازی در ميان پرورش دهندگان محلی ماهی جنگجوی سيامی محفوظ مانده بود ، استفاده از برگهای گياه بادام وحشی هندی يا Indian Almond leaves با نام علمی Terminalia catappa می باشد . پرورش دهندگان حرفه ای ماهی بتا اسپلندنس برای برگهای این گیاه که در بسیاری از نقاط جهان و همچنین در تایلند رشد می کند قدرتی جادویی قائل بوده و به آنها leaves Magic يا برگهای جادويی می ناميدند و عقيده داشتند که ماهيان فايتری که برگهای اين گياه در آبشان وجود داشته باشد ماهيان مقاوم ، جسور و پيروز در هر پيکار و جادویی خواهند بود ! پس از افزودن اين برگ به آب ، رنگ آب کمی قهوه ای و مشابه رنگ چای می گردد که پس از مدتی بر طرف خواهد شد .
برخی از خواص اين گياه عبارتند از : محکم ساختن فلسهای ماهی ، سرعت بخشيدن به بهبود زخمهای بدن ماهی ، مقاوم سازی ماهی در برابر دچار شدن به بيماری ها ، افزايش راندمان توليد مثل ، افزايش خوی پرخاشگری در ماهی نر به ويژه در زمان جفت گيری و مراقبت از تخمها و نوزادان و همچنين افزايش شانس پيروزی ماهی در مبارزه با ماهی رقيبی که در محيط زيستش از اين گياه موجود نبوده است ، کمک به ماهی ماده در ترميم زخمهای احتمالی حاصل از فرآيند جفت گيری ، تقويت رنگ ماهی ، نابود کردن بسياری از باکتری ها و قارچها و جلبکها ، مناسب برای ضد عفونی مخزن محتوی لاروهای حساس ، تثبيت پی اچ آب ، ايجاد سقفی برای ساخت لانه حبابی توسط ماهی و . . . خلاصه این گیاه هر کاری که فکرش را نمی کنید برای ماهیتان انجام می دهد و بدون وجود آن پرورش ماهی فایتر قوی قابل تصور نیست .
امروزه می دانيم که دست کم بخش عمده آنچه به اعتقاد افراد محلی به عنوان جادوی اين گياه مطرح بوده است به اسيد هوميک و اسيد تانيک حاصل از تجزيه تدريجی اين گياه در آب مربوط مي شود . کمترين اثر اين اسيد ها در آب ، کاهش p.H و در نتيجه سخت شدن فلسهای ماهی است .
برگهای جادویی این گیاه را به صورت سالم و خشک شده یا پودر شده در بسته بندی های گوناگون با راهنمایی طریقه مصرف و میزان مصرف ( مثلا یک عدد برگ در یک آکواریوم 30 لیتری برای پرورش نوزادان ) به طور وسیعی در بازار به فروش می رسانند .
همچنین گمان می رود که محلولهای ویژه ای که با نام عصاره آب سیاه یا Blackwater extract در تجارت آکوآریومی وارد شده اند و معمولا فرمولهای سری دارند ، از همین عصاره برگ گیاهان ویژه سرچشمه گرفته باشند .
6 – متد دیگر براي اينكه ماهي قوي شود این است که او را به يک ظرف گرد منتقل می کنند و آب را هم مي زنند . ماهی در مقابل گرداب ايجاد شده مقاومت می کند و در نتيجه قوی بار خواهد آمد . امروزه برای کارآمد تر کردن روش مقابله در برابر جريان آب کهRunning Laps ناميده می شود ، ماهی را در دوره های مشخص با پمپهای هوای پرتابی با قدرتهای گوناگون که در هر مرحله افزايش می يابند روبرو می کنند .
7 – روشهای دیگری مانند استفاده از آینه ، منتقل کردن روزانه ماهی به تنگهای جدید با آب تازه ، بهبود شرایط روحی و اعتماد به نفس ماهی با اعمالی مثل غذادهی دستی و ... و خوراندن برخی هورمونها ( دوپینگ ) نیز وجود دارند .
تکثیر ماهی فایتر ( سیامی جنگجو )
تکثیر ماهی فایتر :
برای تکثیر ماهی فیتر موارد زیر قابل ذکر است:
1 – انتخاب ماهی مولد :
هر تکثیری نیاز به داشتن مولدین خوب دارد.مولدی که بدنی سالم از نظر خصوصیات فیزیکی داشته(نقص بدنی نداشته باشد)،رنگی براق و زیبا داشته باشد،از سلامت و شادابی کامل برخوردار باشد،درتانکی با ماهیان سالم قرار گرفته باشد،از نظر اندازه بدن ،جفتها با یکدیگر تناسب داشته باشند،پیر نباشد،ترجیحا از جایی خریداری شود که تولید کننده اش به انتخاب وبه گزینی نسل خودش پرداخته باشد و ....
2 – تعداد ماهی لازم.
بهتر است برای شروع کار از 2 نر و 3 تا4 مادهاستفاده شود.(احتمال آسیب دیدن ماهیان ماده در دوره تکثیر خصوصا برای افراد نوتجربه بیشتر بوده و ماهیان خریداری شده از بازار نسبت به ماهیان تولیدی خودمان ازتلفات بیشتری برخوردارند ( .
3 – عملیات بعد از خرید.
می توانیم ماده ها را به تانک اجتماعی انتقال داده (با حفظ اصول قرنطینه ماهیان تازه وارد)و نرها را در جایگاه انفرادی قرار دهیم يا نرها و ماده هارا در جايگاههاي انفرادي نگهداريم.
به ماهیان توجه لازم را کرده و اجازه میدهیم با شرایط پرورشی ما ) دماي آب ،كيفيت فيزيكي و شيميايي آب ،شرايط محيطي پرورش و ...) تطبیق یابند.
بعد از گذشت 10تا 15 روز میتوانیم شرایط تکثیر را آماده کنیم.
4 – آماده سازی جایگاه تکثیر.
ماهیان برای تخمریزی نیاز به جایگاهی مناسب دارند که علاوه بر فراهم آوردن شرایط فیزیکی و شیمیایی ومحیطی لازم برای والدین،باید برای تفریخ تخمهای گذاشته شده(بدنیا آمدن بچه ها) توسط والدین و سپری کردن دوران بسیار سخت و حساس نوزادی این ماهیان نیز مناسب باشد . شاید موارد زیر روشنگر این جايگاه باشد.
- جایگاه نباید زیاد بزرگ باشد . ظرفی به گنحایش 15 تا 20 لیتر میتواند به خوبی مورد استفاده قرار گیرد.بزرگی بیش از اندازه جایگاه سبب دور شدن زوجین ازهم و اختفا ماده و به طول کشیدن دوره تخمریزی میشود. بعلاوه انجام وظیفه پدرانه ماهی نر (جمع آوری تخمها و لاروها) را بسیار سخت می کند.
انتخاب جايگاه بزرگ براي اين كار ، مرحله تغذيه نوزادان را با مشكل مواجه خواهد ساخت.
- ارتفاع آب 15 تا 20سانتیمتر مناسب است.ارتفاع بیشتر سبب فشار بیشتر به ماهی نر برای جمع آوری تخمها شده و از آن مهمتر فشار زیاد آب (ارتفاع زیادتر آب) برای لاروهای تازه از تخم درآمده خوب نیست.
- جایگاه باید در جایی آرام و به دور از استرسهای بیرونی(تحریکات ناراحت کننده) قرارگیرد . (شدت نور خیلی زیاد نباشد،دستکاری داخلی و بیرونی صورت نگیرد ،از حرکات تند وپرصدا در اطراف جایگاه پرهیز شود و (…
- جایگاه میتواند کاملا ساده و بدون پوشش گیاهی باشد یا در آن ازگیاهان شناور در سطح و طبقات آب استفاده کرد . این گیاهان به ماهی کمک میکند تاحبابهای لانه اش را بهتر محصور کرده و احساس راحتی بیشتری بکند. توجه داشته باشید بودن گیاه علاوه بر مزایایی که دارد میتواند سبب به تاخیر افتادن دوره جفت گیری ماهیان شده و بار آلودگی آب را بیشترکرده و نر در آن سخت تر به دنبال ماده اش یا تخمها و نوزادان فروافتادهمیگردد.
جایگاهی بدون شن وهر گونه قطعات اضافی(گیاه و فیلتر و ...)،سبب آشنایی زودتر زوجین شده و مهمتر از ان، از آلودگی میکروبی کمتری برخوردار بوده و یافتن تخمها و نوزادان را برای نر بسیارراحت میکند.
- آبی تمیز ومناسب و تازه ،بهترین گزینه برای جایگاه تکثیر است .تمیزی آب امکان قارچ زدگی تخمها را به حداقل رسانده و زخمهای ماهی نیز در معرض آلودگی کمتری خواهد بود.جایگاه پر آب شده باید حداقل 24 ساعت قبل با شرایط دمایی جایگاه قبلی فایتر هم دما شدهباشد.
- یک قطعه پلاستیک فریزر (یا یک قطعه صفحه یونولیت ) به ابعاد تقریبی10 در 5 سانتیمتر (کمی کوچکتر یابزرگتر) باید در سطح آب قرار داده شود.
- در اين مرحله جايگاه نيازي به گردش آب و تهويه ندارد.
- تنظیم دما درمحدوده مناسب در طول دوره تکثیر الزامی است.
5 – انتقال مولد: نمیتوانید ماهی نر و ماده را همزمان صید کرده و به جایگاه انتقال دهید.در این حالت هر دو زمان یکسانی برای آشنایی با محیط و يکدیگردارند.
- در هنگام انتقال سعی شود آب جایگاههای قبلی والدین در تانک تکثیر ریخته نشود.
- شايد بهتر باشدانتقال در عصر صورت گرفته شود .در صورت آماده بودن ماهيان، صبح روز بعد تخمريزي صورت ميگيرد.(تعدادي از ماهيان تخمگذار ترجيح ميدهند با شروع روز فعاليت تخمريزي راانجام دهند( .
6 – صبر وحوصله با انتقال مولدين بهجايگاه تخمريزي ماهيان يكديگر را ديده و تغييراتي در فعاليتهاي داخلي بدن آنها وخصوصيات رفتاري و ظاهري آنها صورت ميگيرد.
- ماهيان از ديدن يكديگر به وجد آمده و رنگشان براق و تیره تر میشود و براي يكديگر باله هايشان را آرايش ميدهند.در اين مرحله اينكه كدام قوي يا ضعيف است مطرح نبوده و رفتارهاي آشنايي زوجين با يكديگر صورت مي گيرد.
- ماهي نر از ماده خود با حركات زيباي باله و شنا ،خواستگاري كرده و ماده با حركات مشابهي به آن پاسخ مي دهد.اگر پذيرش طرفين صورت گيرد ماهي نر به سمتي كه ميخواهد لانه درست كند شناكرده و ماده به دنبالش حركت كرده و گويا با يكديگر مي خواهند لانه بسازند.از اين مرحله به بعد ماهي نر بسرعت به ساخت و تكميل لانه پرداخته و خيلي زود تخمريزي صورت مي گيرد.
- اگر مراسم اوليه آشنايي به خير و خوشي تمام نشود و يكي از طرفين ، از انجام رسوم معمول تكثير نسل طفره رود . زد و خورد ماهيان آغاز ميشود.در بيشتر موارد ماهي نر است كه غالب مي باشد مگر اينكه ماهي ماده بزرگتر و قويتر باشد كه در اينحال ميتواند زخمهاي قابل توجهي به ماهي نر وارد كند.
- دعواهاي ماهيان نر با ماده در غالب اوقات به زخمي جدي و مهلك تبديل نمي شود.صدمات تا زمانيست كه ماهي نر برتري خود را با گرفتن چند گاز از باله ها و دم ماده (و گاه از پلوها)به وي به اثبات برساند . بعد از آن ماهي ماده بيشتر به گوشهاي از جايگاه خزيده و در نوبتهاي مختلفي در محوطه حضور مي يابد و در صورتي كه آمادگي داشته باشند با دعوت نر به زير لانه رفته و تخم ميريزند و گرنه در نوبتهاي مكرري ماهي نر از ارعاب و تشويق براي حضور ماده براي تخمريزي استفاده كرده و نهايتا در غالب موارد اين رفتارها به تخمريزي منجر ميشود.
در به نتيجه رسيدن اين رفتارهاي توليد مثلي به تخمگذاري، نبايد عجله كنيد و شرايط مناسبشان را به هم بزنيد .در صورتيكه زوجين برايتخمگذاري آماده باشند و يكديگررا بپذيرند،فرايند آشنايي با يكديگر تا تخمگذاري بين 5 تا 12 ساعت(كمتر از نيمروز) بطول مي انجامد.اما گاه به دلايل متعددي از جمله آماده نبودن شرايط جسمي و روحي و محيطي براي طرفين طول اين دوره به 7 تا 10 روز نيزمي رسد.
- در صورتیکه تخمگذاری بیش از یک تا دو روز طول بکشد باید به ماهیان غذا بدهید.غذایی کامل که آب را آلوده نکرده(پایداریش در آب زیاد باشد) و روزانه یک وعده و به حدی که در همان زمان خورده شود.
7 – تخمگذاري ماهيبا تخمگذاري ماهي ماده نقش و وظيفه وي در توليد نسل آينده به اتمام ميرسد.ديگر حضور وي درجايگاه نه لازم است و نه درست.اينك بايد پدر مهربان وظيفه مراقبت از تخمها را به عهده بگيرد.
- ماهي ماده رابعد از تخم ريزي از جايگاه خارج ميكنيم.او خطر بالقوه و بالفعلي براي تخمها و يانوزادان از تخم در آمده است.حضور او (ماهي ماده) باعث فشار بيشتر جسمي و روحي به ماهي نر ميشود.از طرفي ماهي نر به حضور دشمن تخمها در محوطه لانه نميتواند بي تفاوت باشد و دائم بايد در حال دور كردن او از محوطه لانه باشد و از طرف ديگر اين تعقيب وگريز سبب ميشود تا جمع آوري و سازمان دادن تخمها و لاروها توسط ماهي نر به درستيصورت نگيرد.
- تخمها بسته به دماي آب حدود 24 ساعت بعد تفريخ ميشوند(كمي زودتر يا ديرتر(
- لاروهاي نو رس (بچه فايترهاي تازه از تخم در آمده ) داراي ذخيره غذايي به ارث برده از مادر هستند كه حدود 3 روز آنها را از تغذيه بينياز ميسازد.
8 – عمليات پاياني
- در روز اول تفریخ تخمها،آنها بسیار کم حرکت بوده و ماهی نر به راحتی آنها را جمع آوری و مدیریت می کند.لذا خوب دیده نمیشوند.از روز دوم تفریخ شدن، فعالیتشان بیشتر شده و آنها رادر اطراف لانه و در حال سقوط از لانه یا در کف مشاهده می کنیم.
ماهي پدر بدون تامل،از مرحله ريزش تخمها در مرحله جفتگيري تا سازماندهي و نگهداري تخمها و لاروها تا روز سوم بعد از تفريخ تخمها،بيدرنگ مشغول بازسازي لانه،جمع آوري تخمها و درمرحله بعد جمع آوري نوزادان از محوطه اطرف لانه و انتقالشان به لانه بوده است .اينكار سخت ،انرژي زيادي را طلبيده و او را به شدت خسته و نهايتا عصبي ميكند.يعني ازروز سوم تخمگذاري(روز دوم در آمدن نوزادها) تعداد نوزاداني كه از لانه خارج شده وبه اطراف پخش ميشوند بيش از اندازه اي است كه در هر بار جستجو و بازگشت به لانه توسط ماهي نر جمع آوري ميشود .اين شيطنت و نافرماني بچه ها در روز چهارم ازتخمگذاري (سوم از باز شدن تخمها)به حدي ميرسد كه ديگر ماهي نر قادر به سازماندهي آننبوده و از طرفي شدت فعاليت مداوم و سخت او را خسته و عصبي كرده است در اين مرحلهاست كه پدر مهربان ديگر توان انجام وظايف خود را نداشته و خود تهديدي براي بقاي لاروها(بچه ماهيها) به حساب مِي آيد.و بايد از جايگاه خارج شود.اين انتقال بسته به شرايط در روز سوم يا چهارم از تخمگذاري است.
- ماهیان فایتری که دوره تخمگذاری را به اتمام رسانده اند،از ذخیره غذایی بدنشان کاسته شده(رسیدن و خروج تخمها از بدن ماده وفعالیت شدید و مداوم نر)است و باید مورد توجه قرار گیرند.
- زخمهای برداشته شده در طول دوره تخمگذاری بر رویبدن ماده یا نر باید مورد توجه قرار بگیرد(هرچند غالبا جدی و کشنده نیست).باید پساز بازگرداندن آنها به جایگاههای اصلیشان نسبت به کاربرد مواد ضد عفونی کننده برای درمانشان توجه کرد.
اين مرحله انتهاي فرايند تكثير و آغاز مرحله تغذيه ، مراقبت و پرورش نوزادان است.
نگهداری از نوزادان فایتر
همانطور که میدانیم،گذراندن مرحله لاروی و تبدیل شدن به بچه ماهی که قابلیت تغذیه فعال را داشته و بتواند از غذاهای آماده موجود در بازار استفاده کند،حساسترین قسمت زندگی ماهیان فایتر و سخت ترین قسمت در تکثیر آن است.
این دوره حدود 15 روز بطول می انجامد و برای اینکه نوزادان بتوانند آن را با موفقیت سپری کنند باید لوازم و شرایط لازم را برایشان فراهم کرد.شاید از مهمترین انها بتوان موارد زیر را به عرض رساند.
1- پیش بینی زمان تفریخ تخمها و تهیه غذای آغازین لاروها :
حدود 4 تا 5 روز (د ر بهار و تابستان و 7 تا 10 روز زودتر در زمستان)قبل از تفریخ تخمها باید به تهیه آب سبز و زرد اقدام کنیم. کاربرد توام این دو نوع آب از اثر بیشتری برخوردار است.البته در صورتیکه امکان تهیه آب زرد موجود نباشد ،تنها آب سبز نیز میتواند به شما کمک کند.درب ظرفی که در آن به تهیه غذای آغازین میپردازید نبندید و بگذارید با هوا در تماس باشد.
البته میتوان به تهیه موجودات ریز متحرک غذایی به روشهای دیگری نیز پرداخت که صحبت در باره آن،مطلب را به درازا میکشاند.
2 - پیگیری شرایط لازم برای مرحله تکثیر تا تفریخ شدن تخمها.
3 - آماده سازی جایگاه لاروها.
تنظیم دما :
فایتر ها ماهیان گرمادوستی هستند و باید دمای مناسب آب را برایشان فراهم کنید .در اواخر بهار و تابستان،دمای طبیعی آب غالبا در حد مناسب برای آنهاست و نکته بسیار مهم تثبیت دما در زمستان است که 29 درجه سانتیگراد برای لاروها مطلوب است.
تنظیم نور :
بهتر است در جایگاه نگهداری لاروها بعد از تفریخ نور دائم داشته باشیم(البته واجب نیست).تا لاروها به رژیم نوری دائم عادت کنند.به نظر میرسد نور دائم میتواند فواید زیر را برای دوره لاروی ماهیان فایتر داشته باشد.
عملکرد ماهی نر را در طول دوره مواظبت بهتر میتوانید زیر نظر داشته باشید (اقدامات لازم ر ا زودتر تشخيص دهيم) و ماهی نر بهتر میتواند به جمع آوری تخمها و لاروها ی فرو افتاده از لانه بپردازد تا کمتر در معرض آلودگی میکروبی(تماس با سطوح داخل آکواریوم) و سایر تهدیدها قرار گیرند.
لاروها پس از جذب ذخیره غذائیشان باید بتوانند به سهولت به غذای مناسب (موجودات زنده ریز متحرک)دسترسی داشته باشند و حضور نور به آنها این اجازه را میدهد که در هر ساعتی که قصد تغذیه داشتند بتوانند به انجامش اقدام کنند.در حاليكه دادن پريود خاموشي در ابتداي دوره لاروي(اتمام زرده و آغاز شناي آزاد)ممكن است تعداد قابل توجهي از لاروها را با گرسنگی و تحليل قواي جسماني و كاهش قدرت حياتي روبرو كند .
نور دائم در دوره لاروی یعنی امکان تغذیه دائم و این امر تضمین کننده بقا لاروها خواهد بود و آنها با تغذیه بیشتر و موثرتر ،از رشد بیشتری برخوردار شده و امکان ماندگاریشان بیشتر میشود.
تنظيم شرايط محيطي :
لاروهاي تازه تفريخ شده(روز اول تا سوم بعد از تخمگذاري) و لاروهاي نو رسي كه به تازگي شناي آزاد را آغاز كرده اند،(روز چهارم از تخمگذاري تا روز هفتم بعد از تخمگذاري)از قابليت شناگري بسيار اندكي برخورداند و هنوز قادر نيستند با جريانات آبي داخل جايگاه مقابله كنند و وجود جريان آبي(ناشي از دمنده هاي هوا و فيلترها)سبب اتلاف انرژي زيادي از آنها شده و ممكن است آنها جذب ----- شده يا به اشيا برخورد نمايند.لذا براي ثبات بيشتر لاروها در اين دوره از كاربرد سنگ هوا يا ----- خودداري شود.
ايجاد استراحت گاه براي لاروها:
لاروها در 1 تا دو روز اول شناي آزادشان ،خيلي زود خسته ميشوند و در صورتيكه استراحت گاهي براي آنها در نزديكي سطح آب فراهم كنيد ،در مصرف انرزي صرفه جويي كرده و بر روي آن به استراحت ميپردازند و مجبور نيستند فاصله كف تا سطح آكواريوم را براي شناگري انجام دهند(در جايگاههايي كه از گياه استفاده نكرده اند).براي اين منظور ميتوانيد از گياهاني كه برگهاي منشعب يا رشته اي شناور در سطح آب دارند استفاده كنيد و لزومي ندارد كه ريشه هايشان در شن قرار گيرند(چه در شن كف يا گلدان شن).اين گياهان علاوه بر اينكه به عنوان پناهگاه و استراحت گاه لاروها محسوب ميشوند ميتوانند در تثبيت و بهبود شرايط فيزيکو شيميايي آب مفيد واقع شوند.( افزودن گياه به تانك لاروها الزامي نيست)
تهیه لوازم جهت تسهيل عمليات بهداشتي :
- از آنجائيكه در طول دوره نگهداري و پرورش لاروها بايد به تخليه آب نامناسب و مواد غذايي رسوب كرده و نيز فضولات انباشته شده در كف جايگاه اقدام شود،بهتر است از كاربرد شن در جايگاه پرورش لاروها خودداري شود.
- به يك ظرف براي ايجاد آب هم دما (براي تعويض آب )نياز است.(جايگاهي به ظرفيت 20 تا 25 درصد تانك لاروها).
- به ظرف جدا كننده آب سيفون شونده نيازمنديم.لاروها بسيار كوچكند و در صورتيكه بخواهيم با ظرف يا شيلنگ به تخليه آب مبادرت بورزيم ،لاروهاي ما ناخواسته از جايگاه خارج ميشوند يا تحت شوك و ضربه قرار ميگيرند.براي اين منظور ميتوانم به عنوان مثال به ساخت وسيله زير مبادرت ورزيم.ايتدا در طرفين يك ظرف نوشابه خانواده به تعداد لازم سوراخ يا منفذ ايجاد ميكنيم تا وقتي كه ظرف را درون آب تانك لاروها فرو ميكنيم ،آب از اطراف به درون ظرف وارد شود.اينك با توري ريز چشمه دور ظرف را پوشانده و لبه هاي بالا و پايين و انتهايي توري را با چسب آكواريوم ثابت كرده ومنفذهاي لبه ها و انتهاي توري را با دقت ميچسبانيم.اينك آبكش داخل آبي ما حاضر است (شايد بهتر باشد به آن لارو كش گفته شود).هر وقت كه خواستيم آب را به هر اندازه سيفون كنيم ،ظرف را از ته وارد آب كرده و از سر باريك آن شلنگ تخليه را وارد ظرف کرده و آب را به اندازه اي كه مايليم خارج ميكنيم.در اين حالت امكان مكيده شدن لاروها به سمت لوله مكش منتفي ميشود.
4 - تغذيه لاروهاي نو رس:
از روز دوم تفريخ شدن ،لاروها به جنب و جوش افتاده و با خروج ماهي نر د ر روز دوم يا سوم،پراكنده شدن لاروها در سطح جايگاه بيشتر و بيشتر میشود.آنها در ابتداي شناي آزاد(تقريبا در پايان روز سوم از تفريخ تخمها كه با جذب كامل كیسه زرده مطابق است)از توانايي كمي براي تعادل و شناوري برخوردارند زيرا اندامهايشان هنوز كامل و استوار نشده اند و لذا بيشتر در گوشه و كنار جايگاه چسبيده يا آويزان شده اند.
اين زمانيست كه آنها بايد اولين وعده غذائيشان را بدست آورند تا توان انجام فعاليتهاي بعدي را داشته باشند.اولين غذا بايد براي آنها بهترين غذاي ممكن باشد.زيرا آنها بسيار كوچكند و در شكار و تهيه غذا بسيار ناتوان هستند.آنها بايد بتوانند غذايي متناسب با اندازه دهانشان يافته و در ضمن آنرا بدست آورند.(شكار كنند ،آنها گوشتخوار و شكارچي هستند).آنها غذاهای متحرک را دوست دارند(شکار موجودات ریز) و لاروهایی که توان دستیابی به غذای متحرک را داشته باشند زنده میمانند و لاروهایی که از غذاهای عیر متحرک موجود در محیط استفاده کنند احتمال مرگ بیشتری دارند .(احتمال خوردن مواد غذایی نامناسب).این امر مهمترین دلیلی است که باید برایشان به تهیه غذاهای کوچک متحرک مبادرت بورزیم.
آنها طی هفته اول تا روز دهم یاد میگیرند که چگونه تغذیه کنند و کمک به آنها شرط زنده ماندنشان است.
- کاربرد غذای آغازین : از آنجائیکه اندازه دهان لاروهای فایتر به حدی کوچک است که نمیتواند به راحتی از غذاهای آماده موجود در بازار استفاده کند ،باید حداقل 3 تا چهار روز اول از مرحله شنای آزاد،از موجودات ریز تک سلولی (تولید شده در آب سبز و زرد) استفاده کنند.آنها ظرف این مدت کوتاه به سرعت رشد کرده و توانایی شکار و تغذیه نوزادان آرتمیا را خواهند داشت.(در صورت حفظ کیفیت آب میتوان تا یک هفته از آب سبز استفاده کرد(.
)در صورتیکه اقدام به تهیه موجودات ریز تک سلولی نکرده اید یا به هر دلیلی از بین رفته اند،میتوانید از زرده تخم مرغ پخته برای این منظور استفاده کنید( .
- چگونگی مصرف : با شروع شنای آزاد لاروها باید نسبت به تغذیه آنها اقدام کنیم.برای این منظور میتوانیم در دو نوبت صبح و بعد از ظهر از موجودات ذره بینی استفاده کنیم.بهتر است از آن به مقدار کم استفاده کرده و ترکیب آب را به هم نریزیم.لاروها بسیار کوچکند و مقدار کمی از آن نیز میتواند نیازمندیشان را برآورد.در آکواریومی به حجم 20 لیتر ریختن یک تا دو درب نوشابه خانواده برای هر وعده کفایت میکند .باید آنرا بیشتر در نقاط تجمع لاروها و کمتر در سایر نقاط ریخت به نحوی که در دسترس تمام لاروها قرار گیرد.
در صورتی که از هر دو نوع آب تهیه کرده اید مقدار مصرف را برای هر دو تقسیم کنید و از هر دو آب استفاده نمائید.مقدار مصرف زیاد سبب بهم خوردن سریع ترکیب مناسب آب شده و به مرگ لاروها منجر میشود.
در صورتیکه تنها از زرده تخم مرغ استفاده میکنید،یک تخم مرغ را خوب پخته و زرده آن را به قطعات کوچکی(به اندازه نخود) تقسیم و در فریزر قرار دهید و در هر بار مصرف از یک قطعه آن استفاده کنید.قطعه زرده را در لای یک قطعه جوراب لطیف زنانه(چشمه های بسیار ریز دارد)که دو لا کرده اید(نباید پارگی یا نخ کشیدگی داشته باشد) قرار داده و پس از آب شدن یخش ، آنرا با دست در داخل جوراب له کنید .اکنون لبه های جوراب را جمع کرده و قسمت تخم مرغ را در سطح آب در چند جا (چهار گوشه و وسط) فرو کرده و بیرون آورید تا ذرات بسیار ریز تخم مرغ وارد آب شوند.مقدار مصرف بسیار کم است و اضافه تخم مرغی که در جوراب است را میتوانید به بچه ماهیان دیگری که دارید بدهید ولی باید توجه کنید که جوراب شسته و تمیز شود(باقیمانده غذایی نداشته باشد).تغذیه از تخم مرغ را نیز میتوانید دو یا سه بار در طول 24 ساعت انجام دهید.
- کاربرد غذای مکمل : بعد از 3 تا 4 روز از تغذیه لاروها آنها به تدریج با رشد یافتن آمادگی شکار موجودات درشت تر را پیدا میکنند.لذا در روز سوم یا چهارم اقدام به پروراندن نوزاد آرتمیا میکنیم.(تفریخ کردن تخم آرتمیا (از نمک غیر یده استفاده کنید)).در صورتیکه لاروهایمان فعالانه از مواد غذایی ریخته شده استفاده کنند میتوانیم به تدریج از مقدار آب سبز کاسته و با تفریخ شدن نوزادان آرتمیا در روز پنجم ،آنرا جایگزین آب سبز گردانیم .به مصرف زرده تخم مرغ کماکان ادامه میدهیم تا لاروهایی که نتوانسته اند از آرتمیا استفاده کنند بی غذا نمانند.
با کاربرد تخم مرغ و آرتمیا به عنوان مکمل یکدیگر نوزادان به سرعت رشد کرده و بعد از یک هفته به تدریج و به مقدار بسیار کمی از غذای آماده بسیار پودری که در دسترس است استفاده میکنیم.(روز هفتم از شنای آزاد لاروها).در این مرحله آنها شکل اصلی خود را تا حدودی بدست آورده اند و توانایی شنا و تغذیه فعال را دارند. کاربرد بسیار کم غذای پودری برای عادت کردن نوزادان به بو و طعم آن و آماده شدن برای استفاده از آن است.
کاربرد نوزادان تازه از تخم در امده آرتمیا برای لاروهای کوچک مناسب است (بهتراست یک روزه باشند) زیرا قابلیت شکار و خوردن آنرا دارند و با سپری شدن 1 تا 2 روز از تفریخ تخمها،نوزادان آرتمیا نیز به سرعت رشد یافته و شکارشان برای لاروهای کوچک مشکلتر میشود.بهتر است دو ظرف برای تفریخ تخمها داشته باشید تا 4 الی 5 روز اول تغذیه مکمل را با نوزادان جوان آرتمیا انجام دهید.
نکته کلیدی در پرورش لاروها حفظ اعتدال در تغذیه است .
5 - حفظ و بهبود کیفیت فیزیکو شیمیایی آب .
- هوادهی : دوره تفریخ تخمها تا شنای آزاد و نیز 2 تا 3 روز اول مرحله شنای آزاد، لاروها نیاز حیاتی به اکسیژن دهی ندارد.زیرا ترکیب آب هنوز به هم نخورده است.لاروها هنوز از قدرت و مهارت کافی برای شناگری برخوردار نیستند.جریان آب علاوه بر انکه سبب میشود آنها برای حفظ موقعیتشان از انرژی اندوخته بیشتری استفاده کنند بلکه ممکن است سبب صدمه به آنها در اثر برخورد با اطراف بشود.
پس از رسیدن لاروها به سن 5 تا 6 روزگی (از زمان تخمگذاری)میتوان رشته باریکی از حباب ریز اکسیژن را در جایگاه برقرار کرد بطوریکه سبب تلاطم آب نشود.
- تعویض آب : با کاربرد آب سبز و غذای آغازین ،تجمع مواد زاید در تانک بیشتر و بیشتر شده و نیاز به بهبود کیفت آب دارد(ممکن است با کاربرد به اندازه مواد غذایی و گنجایش متناسب جایگاه نگهداری لاروها، نیازی به تعویض آب برای حدود یک تا دو هفته یا بیشتر نباشد).در صورتیکه در کف یا سطح لارو مرده میبینید باید به نامناسب بودن کیفیت آب و غذا دهی توجه کنید.در اینحال با وارد کردن ظرف جدا کننده آب سیفون شونده و استفاده از شلنگ داخل آن میتوانید به تخلیه آب تانک بدون صدمه به لاروها اقدام کنید. حدود 20 تا 25 درصد تعویضر در هر نوبت کفایت میکند(استفاده از آب هم دما و مناسب). در هنگام افزودن آب نیز ملایمت و دقت لازم را برای جلوگیری از جریان شدید آب د رتانک اعمال میکنیم.اولین تعویض آب (با توجه به کاربرد آب سبز و تخم مرغ ) حدود 4 تا 5 روز پس از شنای آزاد لاروهاست.اصل مهم در تعویض آب ،فراهم کردن شرایط مساعد زیستی برای لاروهاست و صرف اینکه آب رنگ گرفته و باید تعویض شود درست نیست و آبی که سبز شده (یا رنگهای نزدیکش)یعنی غذا دار شده است و مهمترین نشانه خوب بودن آب ،تغذیه مناسب و فعال لاروها و عدم وجود تلفات است.شناسایی این حد نیاز به کمی تجربه و تکرار دارد.
به عنوان پیشنهادی عمومی میتوان به تعویض یک بار در هفته اشاره کرد که متناسب با نیاز میتواند کم یا زیادتر شود.
6 - پرورش لاروهای پیشرفته و بچه ماهیان نو رس:
با سپری شدن 10 روز از زمان شنای آزاد (14 روز از تخمگذاری)،لاروها دیگر شکل ماهیان اصلی را یافته و قادرند از غذاهای ریز دست پودری و بسیار نرم موجود در بازار استفاده کنند.انها باید روزانه 1 تا دو نوبت از این غذاها استفاده کنند .
کاربرد تخم مرغ ( روزی یک بار ) و تخم آرتمبای تفریخ شده (روزی 2 تا 3 بار ) به عنوان غذای مکمل حفظ شود.
تغذیه مواد مختلف به یکباره نباشد و تعداد دفعات تغذیه بیشتر و مقدار غذای کمتر ارجحیت دارد.(غذاهای اضافه رسوب کرده و از دسترس لاروها خارج میشود و سبب الودگی آب میشود.)
کاربر مکملهای ویتامینه موجود نیز به رشد بهتر لاروها کمک مینماید.
روند تغذیه تا یک ماهگی پیگیری شود .در این زمان آنها اولین جلوه های استقلال و قلمرو طلبی را از خود بروز میدهند.
در این مرحله(حدود یک ماهگی ) بچه ماهیان کاملا رشد یافته اند و مرحله پرورش لاروی و بچه ماهیان نورس به اتمام رسیده و میتوان مرحله پرورش بچه ماهیان رشد یافته فایتر تا سن بلوغ را انجام داد.
منابع:
Fish-aqua.blogfa.com
Aqua.quest.com
