ولکانولوژی یا آتشفشان شناسی

آتشفشان های فعال روی مریخ

ترجمه :خانم زهرا کلهر

مرجع: Sky & Telescope

دوربین سفینه مدارگرد مارس اکسپرس اروپاآشکارا بیان میکند که سیاره بهرام از لحاظ زمین شناسی سیاره ای فعال است.

مریخ به پوشش آتشفشانی عظیم و بزرگ معروف است از قبیل برجستگی کوه المپ که نقطه مقابل آن در روی زمین وجود دارد. اما آیا آنها هنوز فعال هستند؟

انفجارها یا جاری شدن گدازه ها مدرک قانع کننده ای برای فعالیت آنها در گذشته ای نزدیک نیستند درتجزیه و تحلیل تصاویرکیفیت وضوح بالا در مریخ که بوسیله فضا پیمای مارس گلوبال با دوربین در مدارگرد مریخ مشخص شده است چندین دهانه آتشفشان را در منطقه دشتهای آمازون و السیوم که بوسیله جریان گدازه جاری پوشانده شده است دیده می شود، چنانکه در 10 میلیون سال پیش جاری بوده اند عملاً درگذشته و روی یک مقیاس زمانی وابسته به زمین شناسی دیروز ( قدیم) دیده می شود. برطبق مطالعات جدید دانشمندان مناطق آتشفشانی، فعالیت تازه را در خود نشان داده اند. بوسیله تجزیه و تحلیل تصاویر وضوح بالا و برگرفته از دوربین کامپیوتری Moc (Mars orbiter Camera) و با قدرت تشخیص و ضبط بالای دوربینHrsc که توسط فضاپیمای اروپایی موجود در مدار مریخ انجام شد بیان می کند که دوربین Hrsc بررسی کننده اصلی گرهارونوکیوم است(از دانشگاه آزاد برلین در آلمان)، و کالج او است در 30/23 دسامبر سال 2004 میلادی ماهیت المپیوس را که گدازه هایی روی آن تنها برای 4/2 میلیون سال پیش است را مشخص کرده است. اگر اخیراً آتشفشانهای مریخی فعال بودند، آنها می توانستند هر زمانی جان بگیرند و فعال شوند.

Hrsc توانایی بی مانندی دارد مثل تجریه و تحلیل تصاویر با کیفیتی بالا کمتر از 10 (متر در پیکسل) روی مناطق وسیع با ضبط عالی و تمام رنگی آنها می باشد. این توانائیها به دانشمندان اجازه میدهد دهانه آتشفشانی کوچک تشکیل شده را پیدا کنند و معلوم کنند، آنها چطور در یک بازه طولانی وابسته به زمین شناسی قرار می گیرند.

مریخ پوشش ضبط شده با شکوهی را نشان می دهد و اجازه می دهد که شفاف ترین دهانه آتشفشان دیده شود، تا زماینکه یک دهانه آتشفشان و غیره را می توانند بررسی کنند.

ویلیام کی هارتمن( از انیستیتو دانش سیاره شتاسی یک مرجع صلاحیتدار است و روی تاریخ کاربرد سطوح دهانه آتشفشان کار می کند.

تیم نئو کومها با شمارش دهانه های روی کوه المپ 4 کوه آتشفشان غول پیکر دیگر سن این نواحی و مهم دیگر آتشفشانی نارسیس و الیسیوم را مشخص می کند.

نوک دهانه آتشفشان و پهلوها از این سطوح آتشفشانها با هر دو نوع مرتفع و کوتاه دهانه آتشفشانی که نمایش داده می شوند، ایتطور القا می کند که تاریخچه فعالیت مریخ بسیار زیاد می باشد و بیشترین فعالیت آتشفشانیاخیر که روی بعضی از این کوهها دیده شده است را 100 تا200 میلیون سال اخیر بیان می نماید.

این دوره در برخی از شهاب سنگهای مریخ که از گدازه ساخته شده است یکسان است. و اینطور القا می کند که فعالیت آتشفشان فعال و با دوام به میلیونها سال پیش میرسد.

اطلاعات جمع آوری شده توسط Moc,Hrsc از جریان گدازه در پهلوهای واقع در جنوب غربی برجستگی کوه المپ با تعداد کمی آتشفشان کوچک اینگونه نشان میدهد که این فعالیت 4/2 میلیون ساله است.

نئوکرم می گوید: من مطمئن هستم در آنجا مساحت زیاد دیگری جریان تازه جوانی وجود دارد.

ما هنوز دانسته کافی نداریم( مطمئن نیستم).

قصد دیگر 2 یا 3 ساله Hrsc گرفتن تصاویر کوههای بهرام است.

حالت آتشفشانی مریخ تنها فعالیت زمین شناسی جدید نمی باشد.

دراین پهلوی برجستگی کوه المپ و چندین غول پیکر دیگر کوه آتشفشان پس، مانده توده یخ غلتان در زیر خاک و لایه ورقه ورقه مانند زیرین خاک دیده شده است.

نظر جمعی روی این ویژگیهای مربوط به تشکیل دهانه آتشفشان وجود ندارد، بتازگی اظهار نظرشده است که فعالیت یخی در 4 میلیون سال پیش بوده است.

نئوکرم اضافه می کند: ما می توانیم بقایای جاری سنگهای یخچالی یخبندان را در صدها کیلومتر از سطح برجستگی کوه المپ ببینیم.

میزان باران از دگرگونی آب و هوا و پوشش محوری در مریخ می تواند توضیحی برای چنین یخ بستن جدید باشد.

احتمال دیگر آن بیرون آمدن و جاری و سرازیر شدن آب وابسته به عمل هیدروترمال در روی پوسته و منجمد شدن در یخ جامد است.

نئوکوم همچنین دلیلی برای فعالیت رود خانه ای تازه در حوالی برتجستگی کوه المپیوس دیده است که وابسته به توانایی فعالیت دهانه آتشفشانی می باشد.

به نظر میرسد جریانات آتشفشانی با بیرون آمدن آب و مخلوط شدن با آن اساس تولید جریان گل آلود باشد.

طبق تجزیه و تحلیل توسط تصاویر وضوح بالا ضبط شده دوربین مارس اکسپرس دهانه دو کوه آتشفشان بزرگ می باشد: الهه سحرو جادو tholus ( بالا) و المپیوس ( پایین). دهانه آتشفشان دارای ناحیه های مختلف کف و گودال می باشد وبدینگونه سنهای متفاوت دارند. این نظریه که فعالیت دهانه آتشفشان در مریخ بالاست تاریخچه طولانی دارد. عمر آن به میلیونها سال میرسد.

در تصاویر دوربین، مدارگرد مریخ دارای جریان و گردشی به سوی پایین و پایه برجستگی المپیوس دیده می شود نظر قطعی داده اندکه توده یخی بوسیله خاک پوشانده شده است.

غول هاى نفتى آمريكا از قيبل شورون تگزاكو (ChevronTexaco) و يونوكال (Unocal) دو
دهه پيش كار اكتشاف منابع فوق العاده عظيم انرژى نهفته شده در دل آتشفشان هاى
اندونزى را آغاز كردند. در آن زمان، دولت جاكارتا براى اولين بار درهاى اين بخش از
انرژى خود را به روى سرمايه گذاران خارجى باز كرد. مجمع الجزاير اندونزى متشكل از
17000 جزيره كوچك و بزرگ كه پل اتصال مناطق آتشفشانى جنوب شرق آسيا موسوم به «حلقه
آتش آسيا- پاسيفيك» محسوب مى شود، عملاً داراى بيشترين تعداد آتشفشان در جهان است.
هم اينك برآورد مى شود كه حدود 500 كوه آتشفشان در اندونزى وجود داشته باشد كه
128تاى آنها هنوز فعال هستند؛ ضمن اينكه نام 65 تاى آنها در فهرست «آتشفشان هاى
خطرناك» ثبت شده است.



اما چيزى كه در اين ميان بيش از همه جلب نظر مى كند، تلالو اين واقعيت مهم است كه:
وجود اين تعداد آتشفشان ]اعم از فعال و غيرفعال[ باعث شده است تا اندونزى به عنوان
تنها كشور بزرگى در جهان مطرح شود كه قادر است 100 درصد برق مورد نياز خود را از
ذخاير پاكيزه و بى پايان «انرژى زمين گرمايى» (Geothermal Energy) استحصال كند. با
اين حال، پس از گذشت 20 سال از زمان تصويب قوانين احيا كننده و آغاز مراحل اكتشافى،
امروزه فقط چند نيروگاه كوچك زمين گرمايى در اندونزى به چشم مى خورد كه يكى از آنها
نيروگاهى است كه با سرمايه گذارى مستقيم يكى از شركت هاى معين غول «شورون تگزاكو»
به نام «آموسيس اندونزى» (Amoseas Indonesia Inc) احداث و راه اندازى شده است.



وضعيت نه چندان مناسب موجود به تدريج در حال تغيير كردن است. ژوئن گذشته، دولت
اندونزى مفاد «پروتكل كيوتو» را كه يك معاهده بين المللى با هدف كاستن از شتاب فعلى
گرم شدن زمين است، رسماً به تصويب رساند و با اين كار خود شرايط لازم را براى بهره
مند شدن از ميليون ها دلار كمك اقتصادى در قالب اعتبارات و سوبسيدهاى مالى براى
انجام پروژه هاى متعدد با هدف كاهش انتشار گازهاى گلخانه اى فراهم كرد. «آموسيس»
درخواست حدود 5 ميليون دلار كمك اعتبارى را به دولت اندونزى ارائه كرده است كه در
صورت دريافت مبلغ ياد شده خواهد توانست طرح 100 ميليون دلارى توسعه فعاليت هاى
پيشين خود را در محدوده آتشفشان درجات (Darajat) در جاوه غربى به مورد اجرا گذارد،
و توان توليدى نيروگاه فعال در آن منطقه را به بيش از دو برابر ميزان كنونى و تا
سطح 330 مگاوات برق افزايش دهد؛ اين ميزان برق (در صورت تحقق) براى رفع نياز يك شهر
متوسط به توان الكتريكى كافى خواهد بود. البته اين كار، به رغم ابعاد وسيع اجرايى
آن، كار چندان بزرگى نخواهد بود، اما در عين حال، گامى عملى به سوى احياى طرح هاى
اصيل نيروگاهى در زمينه «انرژى زمين گرمايى» در اندونزى محسوب خواهد شد.



اكنون و به فاصله هفت سال پس از بروز بحران اقتصادى ويران كننده در آسيا كه تأثير
مستقيمى بر روند اجرايى طرح تاسيس 11 نيروگاه زمين گرمايى در اندونزى با هدف توليد
3417 مگاوات برق داشت و آن را به طور كامل نابود كرد. به نظر مى رسد كه مقامات
حكومتى بلندپايه اين كشور از جمله خانم «مگاواتى سوكارنوپوترى» رئيس جمهور پيشين
اندونزى نهايتاً انجام تغييراتى را در نوع نگاه عمومى به اين قضيه لازم دانسته اند.
بهره بردارى از توان حرارتى نهفته در اندرون يك آتشفشان دربردارنده مراحلى از قبيل
حفر چاه هاى عميق با هدف دستيابى به بخارات آب داغى است كه بر اثر جابه جايى مواد
مذاب در اعماق زمين ايجاد مى شود؛ خطرپذيرى يا ريسك اين قبيل طرح ها نسبتاً بالا و
دوره بازگشت سرمايه آنها نيز طولانى است. وقتى بحران اقتصادى سال 1997 موجبات
سرنگونى حكومت ديكتاتورى «سوهارتو» رئيس جمهور اسبق اندونزى را فراهم ساخت و اقتصاد
اين كشور را در گرداب عظيمى فرو برد، 7 طرح از مجموع 11 طرح مقاطعه اى برنامه ريزى
شده به حالت تعليق درآمد. با وجود اين، هم اكنون، چند تا از طرح هاى يازده گانه
مذكور و در رأس آنها طرح نيروگاه زمين گرمايى «آموسيس» در دست بازسازى و احيا قرار
دارند.



كمپانى هاى چند مليتى نسبت به راه و روشى كه «سوهارتو» در اقتصاد اندونزى برگزيده
بود ايرادات و انتقادات فراوانى داشتند كه برخى از آنها طى ساليان بعد مرتفع شد.
تصويب يك قانون جديد در سال 2001 براى هميشه به «لزوم شراكت طرف هاى سرمايه گذار با
شركت نفت دولتى (Partamina) در زمينه اكتشاف منابع زمين گرمايى» پايان داد. طى
دوران حاكميت سوهارتو، دولت اندونزى همچنين مجريان و توسعه دهندگان طرح هاى
ژئوترمال را مجبور مى ساخت تا حتماً يك شريك اندونزيايى را براى همكارى با خود
برگزينند كه اين امر غالباً به معناى همكارى با يكى از پسران ديكتاتور به نام
«تامى» بود. هم اكنون، «تامى» به جرم طرح ريزى توطئه قتل يك قاضى در زندان به سر مى
برد، اما قانون شراكتى ياد شده همچنان به قوت خود باقى است. ضمناً، روند پرداخت
سوبسيدهاى دولتى به برخى شركت هاى خاص به منظور تسهيل شرايط آنها در مناقصه هاى
عمومى باعث ايجاد سوءظن شديد نسبت به عملكرد مقامات حكومتى شده است. همانطورى كه
«اميل سليم» وزير پيشين محيط زيست اندونزى هشدار مى دهد، «تا وقتى كه اين قبيل
تبعيض ها و جانبدارى ها به طور كامل از جامعه سنتى اندونزى رخت برنبندند، هيچ تغيير
عمده اى در وضعيت بهره بردارى از منابع انرژى زمين گرمايى رخ نخواهد داد.»



«آموسيس» در سال 1984 قراردادى را با شركت نفت دولتى اندونزى به منظور احداث يك
نيروگاه زمين گرمايى در محدوده آتشفشان «درجات» منعقد كرد، اما جالب اينجاست كه
هنوز موفق به جبران هزينه سرمايه گذارى اوليه خويش نشده است. مقامات اين شركت مى
گويند كه اجراى طرح هاى بعدى «آموسيس» در گرو دريافت اعتبارات لازم در چارچوب
«معاهده كيوتو» است؛ نيروگاه هاى زمين گرمايى در مقايسه با نيروگاه هايى كه از زغال
سنگ به عنوان سوخت خام اوليه استفاده مى كنند 1800 بار و در مقايسه با نيروگاه هاى
نفت- سوز 1600 بار كمتر دى اكسيد كربن توليد مى كنند. اكنون، بار ديگر، به نظر مى
رسد كه بوروكراسى حاكم بر سيستم ادارى اندونزى در حال به تعويق انداختن طرح هاى
توسعه اى در زمينه نيروگاه هاى زمين گرمايى است؛ اندونزى تازه بايد آژانسى را به
منظور برطرف ساختن موانع اجرايى بر سر راه توسعه اين قبيل نيروگاه ها تأسيس كند،
همچنان كه سازمان ملل متحد بايد سيستمى را به منظور تخصيص اعتبارات لازم براى اجراى
طرح هاى داراى توجيه اقتصادى در اندونزى راه اندازى نمايد. شايد سال ها يا حتى دهه
ها به طول بيانجامد كه كشورى همچون اندونزى بتواند از سد موانع موجود عبور كرده و
انرژى لازم را از منابع حاصل از فعاليت آتشفشان هاى متعددش استحصال كند.

منبع :

کد:

---

www.sharghnewspaper.com

---

با سلام
دوستان عزیز ممنون میشم اگه چیزی در این مورد به ذهنتون میرسه بگید این یه قسمت از پروزه ایی که باید ارایه بدم

ولی من فکر کنم خاکستر آتشفشانی کیفیت محصول رو بالاتر ببره و زمین بهتری ایجاد کنه

حالا بازم میگردم راه مقابله رو پیدا کنم .