تاپیک جامع مقالات و کتاب های ورزشی

پارگی رباط صلیبی مشکلی است که همواره دامنگیر ورزشکاران و به خصوص فوتبالیست ها بوده است. در این میان فوتبالیست های ایران به دلایلی همواره با این مشکل دست و پا می زنند و لیگی نیست که بگذرد و رباطی پاره نشود. پارگی رباط صلیبی به کابوس زمین سبز معروف است. ماه ها دوری از میادین فوتبال و تمرینات سخت و مشقت بازگشت به زمین بعد از دچار شدن به مصدومیت پارگی این رباط از یک طرف و از طرف دیگر مخارج سنگینی که باشگاهها متحمل می شوند طعم تلخ این کابوس را به ورزشکاران مصدوم می چشاند.
سیامک صدیق آزادی فوق تخصص فیزوتراپ ورزش و بدنسازی از آکادمی بین المللی علوم ورزشی از هلند طی یادداشتی به خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، به علت و راه های پیشگیری و درمان پارگی رباط صلیبی پرداخته است.
واژه رباط صلیبی (Anterior Cruciate Ligament ACL ) در بین ورزشکاران بخصوص بازیکنان فوتبالیست واژه ایی آشناست. این رباط بی دلیل لقب کابوس زمین سبزرا بخود اختصاص نداده است. بازیکنانی که این معضل گریبانگیرشان شده است طعم تلخ این کابوس را تجربه کرده و آن را به زودی فراموش نخواهند کرد. ماه ها دوری از میادین فوتبال و تمرینات سخت و مشقت بازگشت به زمین بعد از دچار شدن به مصدومیت پارگی این رباط از یک طرف و از طرف دیگر مخارج سنگینی که باشگاهها متحمل میشوند از جمله دلایلی است که باعث شده تا محققان در سالهای اخیر تحقیقات گسترده ای را در ضمینه رباط های صلیبی انجام دهند.
از جمله تحقیقات بعمل آمده در این مورد مربوط به وظیفه این رباط ، نحوه مصدومیت آن و روش های پیشگیری این معضل می باشد که تنها در یک مورد محققان جملگی در آن تفاهم دارند و آن هم وظیفه این رباط میباشد.
پس از مطالعه تحقیقات متعدد بعمل آمده در مورد دلایل مصدومیت این رباط متاسفانه بدلیل پیچیدگی مکانیزم تخریب (گستردگی عوامل متعددی به نظیر نوع کفش، زمین بازی، آمادگی بازیکن، نحوه بدنسازی و ... که در تخریب این رباط میتوانند شراکت داشته باشند) نمی توان از یک عامل اصلی بعنوان مجرم شماره یک نام برد.
درکل نوع مصدومیت این رباط به دو دسته تقسیم شده:
۱) مصدومیت غیر کنتاکتی (بدون تماس با بازیکن مقابل)
۲)مصدومیت های کنتاکتی (بعد تماس با بازیکن مقابل)
بدلیل غیر قابل پیشگیری بودن مصدومیت حاصله از برخورد با بازیکن دیگر من فقط به مصومیت های غیر برخوردی اشاره خواهم کرد.
● نقش فیزیوتراپ تیم
فعالیت نادرست هر یک از اعضاء بدن که نقشی در کنترل کاهش سرعت یکباره بدن در حین بازی را دارند میتواند ریسک مصدومیت رباط آ.س.ال را بالا ببرد. سفتی عضلات ساق پا، ضعف عضلات همسترینگ، سفتی عضله ایلیوپسوآس، ضعف عضلات شکم از جمله دلایلی هستند که به هنگام کاهش سرعت یکباره بدن باعث وارد شدن فشار مضاعف برروی رباط آ.س.ال شده و احتمال مصدومیت آن را میتوانند بالا ببرند. اعتقاد من براین است که فیزیوتراپ تیم میتواند این ضعف ها را با روش های پیگیری کند. چک آپ های دوره ای بازیکنان می توانند کمک موثری در این راه باشند.
● نقش مربی بدنساز
از عوامل پارگی رباط آ.س.ال فاکتور آمادگی بدنی از جمله فاکتورهای مهمی است که میتواند بر روی این مصدومیت تاثیربگذارد. در این مورد مطالعات و تحقیقات بعمل آمده نشانگر آن است که با اجرای تمرینات خاص (پیشگیری) می توان شانس مصدومیت به پارگی این رباط را کاهش داد. این تمرینات که بنابه توصیه محققان حداقل ۱۵ ۲۰ دقیقه طول می کشد و شامل حرکات درتی، پلیومتریک و بالانس می باشد.
توصیه بر این است که در طی هر هفته حد اقل ۲ جلسه تمرکز خاصی بر روی این تمرینات گذاشته شود. در ضمن قابل تذکر است که تنوع در این تمرینات و غیر قابل پیش بینی بودن تمرین و جهت حرکت در این نوع تمرینات از جمله فاکتورهای موثر در پیشرفت این تمرینات محسوب میشوند. چراکه نه تنها تمرین عضلات برای بالا بردن کیفیت قدرتی آنها بلکه رفلکس و سرعت واکنش عضله به فرمان دریافتی از مرکز اعصاب حرکتی نیز سهم بسزایی در پیشگیری مصدومیت و پارگی این رباط را دارد. با تمرینات واکنشی میتوان دیواره های اعصاب حرکتی (غلاف های آکسنی) را به مرور زمان ضخیم تر کرد. این کار باعث تسریع پیام رسانی اعصاب حرکتی خواهد شد و قدرت واکنش بازیکن به یک موقعیت از پیش تعیین نشده را بالا خواهد برد. به این صورت سنسورهای موجود در اعضای حرکتی اطلاعات مورد نیاز را از مرکز اعصاب حرکتی به موقع به اعضای حرکتی می رساند تا بدون وقفه واکنش مورد نیاز صورت بگیرد.
بنابراین تا حد ممکن بازیکنان را با تمرینات متنوع که میکسی از سرعت، قدرت، جهش، بالانس و... میباشد آشنا کنید.
● نقش پزشک تیم
درقلب رفتارهای فیزیکی بستری از فیزیولوژی قرار دارد که نادیده گرفتن آن تمامی زحمات از پیش کشیده را به باد خواهد داد. بدن بازیکن بر اثر فشارهای وارد شده در طی تمرینات و یا مسابقه ها تحت تغییرات فیزیولوژیکی قرار میگیرد که در طی آن بدن در واکنش به نیاز های خود شروع به تخریب بافت های عضلانی میکند تا به انرژی مورد نیاز خود دست پیدا بکند. پس از این تخریب بدن شروع به دوباره سازی میکند (ریکاوری) . این دوباره سازی تنها تحت شرایطی ویژه صورت می پذیرد. محیا نکردن این شرایط باعث ریکاوری ناقص و حتی انباشتگی فرسودگی بافت (از جمله عضلات) میشود. بنابراین حتی اگرسرتا پا مسلح به تمرینات پیشرفته بدنسازی شویم اما اصول ریکاوری صحیح را ندیده بگیریم مطمئنا در مقطعی از فصل ناخواسته به ویروس مصدومیت خوش آمد خواهیم گفت.
پزشک تیم با جمع آوری اطلاعات لازمه مربوط به خصوصیات فیزیولوژیکی بازیکنان و مونیتور کردن تغییرات بعمل آمده پس از تمرینات و مسابقه ها می تواند از ریسک گریبانگیر شدن بازیکنان به مصدومیت هایی از قبیل پارگی رباط آ.س.ال بکاهد.
در کنار تحقیقات بعمل آمده در مورد فاکتورهای فیزیکی و فیزیولوژیکی به تاثیرات کیفیت زمین بازی (چمن طبیعی یا مصنوعی) و نوع کفش استفاده شده نیز اشاره شده که به نظر میرسد که این عوامل شاید تاثیرگذار باشند ولی باعث پارگی این رباط نمیتوانند باشند. چراکه اگر بازیکن در سطح آمادگی ایده آل و برتر خود باشد رباط صلیبی آ.س.ال آخرین عضوی خواهد بود که تحت فشار و ریسک مصدومیت قرار خواهد گرفت. بعبارت دیگر اگر ترمز ماشین به خوبی کار نکند و شما برای ایستادن ماشینتان پی در پی مجبور به استفاده از ترمز دستی بشوید بدون شک ترمز دستی دیر یا زود دچار اصطحلاک شده و از کار در خواهد آمد چراکه ساختار ترمرز دستی برای استفاده مکرر نبوده ودراصل برای کاستن سرعت از آن استفاده نمیشود. رباط های صلیبی نیز همانند ترمز دستی برای مواقعی ساخته شده اند که دستگاه عضلانی ما قادر به کنترل ومهار کردن نیروهای وارده به زانو نیستند.
در عین حال رعایت اصول یادآوری شده از چک آپ های دوره ای تا تمرینات پیشرفته و تغذیه و ریکاوری صحیح هیچکدام به ما این گارانتی را نمیدهند که بازیکنان ما گرینبانگیرپارگی این رباط نخواهند شد. تنها گارانتی کاهش درصد احتمال رویارویی با این کابوس زمین سبز می باشد.

بیشتر ما، حداقل در دوره ای از زندگی مان، گردن درد را تجربه کرده ایم. شایع ترین علت این عارضه، فشار آوردن بیش از حد به عضلات گردن یا استفاده نادرست از آنهاست، به خصوص در محیط های کاری امروزکه استفاده از کامپیوتر در آنها رایج است وطبیعتا گردن درد هم در آنها شایع .
این روزها در محل کار و حتی در خانه، خیلی از ما مدت درازی را در حالی پشت کامپیوتر می نشینیم که شانه هایمان پایین افتاده و سرهایمان به سمت مونیتور خم شده.
داروها، کایروپراکتیس، تحریک الکتریکی اعصاب، ماساژ و انواع مختلف ورزش از شایع ترین تجویزهای پزشکان برای رفع گردن درد است که نتایج آنها با هم فرق دارد و مشکل می توان آنها را با هم مقایسه کرد. با این حال، شواهد فزاینده ای در دست است که برخی از ورزش ها که برای تقویت عضلات گردن طراحی شده، می تواند در مداوای گردن درد، بسیار موثر باشد.
تمرین های قدرتی که در پوستر این هفته «سلامت» می بینید، برای تامین همین منظور طراحی شده اند. البته بهتر است قبل از انجام آنها با یک متخصص فیزیوتراپی یا متخصص پزشکی ورزشی مشورت کنید. وزن وزنه ها هم در این تمرین ها پیشنهادی است و بهتر است در این باره نظر پزشک متخصص را هم جویا شوید.بالا بردن دمبل با شانه
مستقیم بایستید، در حالی که پاهایتان به اندازه عرض شانه ها از هم فاصله دارد و زانو هایتان اندکی خم شده. در هر دست تان یک وزنه بگیرید و بازوهای تان را در دو طرف بدن تان آویزان کنید، به طوری که کف دست های تان به سمت بدن تان باشد. با انقباض عضله ذوزنقه ای فوقانی (که در پشت تان قرار دارد) شانه های تان را بالا ببرید و به اندازه یک شماره در این حالت بمانید. حالا شانه هایتان را پایین بیاورید و این حرکت را در هر دور ۸ تا ۱۲ بار تکرار کنید.
۱) وزن وزنه در شروع این ورزش: ۸ تا ۱۲ کیلوگرمپارو زدن یک دستی
زانوی چپ تان را روی یک نیمکت صاف تکیه دهید و پای راست تان را روی زمین بگذارید. وزن تان را روی پای راست تان بیندازید و وزنه را با دست راست تان بگیرید. پشت تان را به جلو خم کنید و دست چپ تان را روی نیمکت تکیه دهید. دست راست تان را که وزنه در آن است، بالا بیاورید؛ تا حدی که بازوی شما به موازات پشت تان قرار گیرد. مدتی به این حالت بمانید و بعد، دست تان را پایین بیاورید. این حرکت را ۸ تا ۱۲ بار تکرار کنید و بعد همین حرکات را با دست چپ تان انجام دهید.
۲) وزن وزنه در شروع این ورزش: ۵ تا ۱۰ کیلوگرمبالا آوردن وزنه از پهلو
مستقیم بایستید، در حالی که پاهای تان به اندازه عرض شانه ها از هم باز و زانوهای تان کمی خم شده. در حالی که وزنه ها را در دست های تان گرفته اید، بازوها ی تان را از پهلو بالا بیاورید تا به موازات زمین قرار بگیرد. در این حالت آرنج های تان باید کمی خم شده باشد. به آهستگی بازوهای تان را پایین بیاورید و این حرکت را ۸ تا ۱۲ بار تکرار کنید
۳) وزن وزنه ها در شروع این ورزش: ۲ تا ۴ کیلوگرم.بال زدن معکوس
روی نیمکتی با زاویه ۴۵ درجه روی شکم قرار بگیرید. با هر دست یک وزنه در دست بگیرید و بازوهای تان را به سمت زمین آویزان کنید. در حالی که آرنج تان اندکی خم شده، وزنه را به سمت بالا و خارج حرکت دهید تا به سطح شانه های تان برسد. به آهستگی وزنه ها را پایین بیاورید و این حرکت را در هر دور ۸ تا ۱۲ بار تکرار کنید.
۴) وزن وزنه در شروع این ورزش: ۱ تا ۳ کیلوگرمپارو زدن ایستاده
مستقیم بایستد، در حالی که پاهای تان به اندازه عرض شانه ها از هم باز شده. وزنه ها را به دست بگیرید و دست های تان را جلوی ران های تان آویزان کنید. کف دست های تان باید رو به بدن تان باشد. به آهستگی دست های تان را به همراه وزنه ها بالا بیاورید؛ انگار که می خواهید زیپ ژاکت تان را ببندید. به آرامی دست های تان را به حالت ابتدایی بازگردانید و این حرکت را در هر دور ۸ تا ۱۲ بار تکرار کنید.
۵) وزن وزنه ها در شروع این ورزش: ۲ تا ۵ کیلوگرم

دوپینگ یا مصرف مواد خاص نیروزا برای افزایش عملکرد ورزشی، پیشینه ای طولانی دارد و در ابتدای دوران ورزش مدرن، اغلب در مسابقات دوچرخه سواری حرفه ای استفاده می شد. با وجود آنکه تعداد ی از این دوچرخه سواران در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در اثر مصرف مواد محرک قوی فوت کردند، مسوولان و دست اندرکاران ورزشی همچنان منفعل باقی ماندند.
این بی تفاوتی تا زمانی که در سال ۱۹۶۰ یک دوچرخه سوار دانمارکی در حین مسابقات جاده ای در بازی های المپیک رم فوت کرد، به قوت خود باقی ماند. از آن زمان، اتحادیه بین المللی دوچرخه سواران (UCI)، مجموعه قوانینی را در سال ۱۹۶۷ به تصویب رساند و کمیته بین المللی المپیک (IOC) کمیسیون پزشکی مربوطه را تاسیس کرد تا با سوء مصرف از داروها در بازی های المپیک به مبارزه برخیزند و لیست داروها و روش هایی را که همواره باید ممنوع باشند، هرساله به روز کنند.
اگرچه تلاش های ضد دوپینگی از سال ۱۹۶۷ شدت گرفته و روش های تشخیص این مواد به طور پیشرونده ای پیچیده تر شده اند، تا همین اواخر همگان پذیرفته بودند که افراد دوپینگی و حامیان آنها جلوتر از کسانی هستند که علیه دوپینگ فعالیت می کنند. در حقیقت بعضی معتقدند بودند دوپینگی ها همیشه پیشتاز خواهند بود و مبارزه علیه دوپینگ محکوم به فنا و باخت بوده و کاری است عبث، اما امروزه شواهد حاکی از آن هستند که اساسا فاصله ذکر شده کاهش پیدا کرده و از بعضی جهات، تلاش های ضد دوپینگی بر دانش استفاده کنندگان و تولیدکنندگان این مواد برتری یافته، به طوری که امروزه سعی می شود تلاش ها برای پیشگیری از استفاده از این مواد متمرکز شود.
بر همین اساس و با توجه به اینکه استفاده از مواد نیروزا در بسیاری از ورزش ها و در همه کشورها به یک مشکل عمده سلامت عمومی تبدیل شده، آژانس جهانی ضد دوپینگ (WADA) که نمونه همکاری بی همتایی میان حوزه ورزش و دولت هاست، در سال ۱۹۹۹ تشکیل شد. WADA بر پایه برابری همکاری میان مقامات دولتی و المپیک ورزشی تاسیس شد، بنابراین جنگ علیه دوپینگ از تلاش های مهجورمانده IOC و فدراسیون های ورزشی به حمایت های جهانی از آن تبدیل شده که شامل پشتیبانی فعال مجامع سیاسی از آن نیز می شود.
● آگاهی های کنترل دوپینگ برای پزشکان
اساس استراتژی ضد دوپینگی بر پایه آموزش، آگاهی، تست های کنترل دوپینگ و پژوهش بنا شده است. به عبارتی، برنامه های ضد دوپینگ به دنبال حفظ آن چیزی است که در ورزش ذاتا باارزش است و اغلب نیز همان «روح ورزش» نامیده می شود. روح ورزش، نمایی از روح انسان است و با مفاهیمی همچون اخلاق، بازی منصفانه و صادقانه، سلامتی، کارگروهی و احترام به خود و دیگر شرکت کنندگان و احترام به قوانین و دستورالعمل ها مشخص می شود.
در مقایسه با دیگر جنبه های پزشکی ورزشی، موضوع کنترل دوپینگ، یک حوزه منحصر به فرد برای پزشکان تیم های ورزشی بوده و آنها هستند که مقام نهایی را در تصمیم های پزشکی دارند. درواقع، این یک قالب طبیعی رابطه پزشک ـ بیمار است که در آن پزشک، امانتدار و حافظ سلامت ورزشکار باشد.
این مسایل و دیگر عوامل، این ارتباط را پیچیده کرده و پزشک را به قسمتی از روند برنامه های کنترل دوپینگ و نه به عنوان رهبر و داور نهایی تبدیل نموده، بنابراین پزشکان تیم نقشی اساسی در استفاده و سوءمصرف مواد به وسیله ورزشکاران دارند و از آنهاست که خواسته می شود تا آموزش های مناسب را ارایه کنند. به عنوان هدایت کننده یا متصدی و مسوول بررسی آزمایش های دارویی عمل نمایند و داروهای مناسب را معرفی کنند. طبیعت خاص پزشکی ورزشی مانند شمشیر دو لبه است؛ چراکه اشتباهات آن نیز اغلب بزرگنمایی می شوند، بنابراین این امر به روز بودن پزشکان تیم های ورزشی را می طلبد.
از این رو لازم است تا این دسته از پزشکان، نه تنها با داروهای بهبوددهنده عملکرد ورزشی که توسط ورزشکاران استفاده می شوند آشنا باشند، بلکه روند تعیین نتایج یک تست مثبت را نیز بدانند. در اکثر موسسات ورزشی، از پزشکان خواسته می شود تا مثبت و منفی بودن تست ها را تفسیر کنند که داشتن دانش اولیه در مورد این تست ها الزامی به نظر می رسد. از سویی این سازما ن ها، به طور چشم بسته به نتایج تست های دارویی اعتماد می کنند و قضاوت های بالینی را نادیده می گیرند، پس این تصمیم پزشک است که از این تست ها به جا استفاده کند. باید دانست که تست های مربوط به دوپینگ با آزمون های بیومدیکال پایه تفاوت های زیادی دارند و پزشکان باید به خوبی با این اختلاف ها آشنا باشند.
از طرف دیگر، داروهایی را که اغلب مورد سوءاستفاده قرار می گیرند و روز به روز هم بر تعداد آنها افزوده شده و تشخیص مصرف آنها پییچده تر می شوند، به طور کامل بشناسند.
هر ساله، لیست این داروها به روز شده و تغییراتی در آنها اعمال می شود، به طوری که علاوه بر محرک ها و استروییدهای آندروژنیک آنابولیک، این لیست حاوی داروهایی مانند اریتروپویتین، هورمون رشد انسانی، مدولاتورهای انتخابی گیرنده آندروژن، ایمونوگلوبولین فاکتور I، انسولین، آنتی استروژن ها، بتا ۲ آگونیست ها و دیورتیک ها و روش هایی مانند دوپینگ خونی (برای بالا بردن ظرفیت تنفسی و اکسیژن رسانی بهتر)، دستکاری شیمیایی و فیزیکی نمونه ها و دوپینگ ژنی نیز شده است. لیست داروهای ممنوع در سال ۲۰۱۰ نیز در سایت WADA قرار گرفته که شاهد تغییراتی نیز بوده است. به طور مثال، سودوافدرین از ابتدای ژانویه ۲۰۱۰ به عنوان داروی قدغن شده محسوب خواهد شد. همچنین ارایه معافیت استفاده درمانی از سالبوتامول لازم نخواهد بود و از این پس اعلام استفاده از آن کفایت خواهد کرد.
● نتیجه گیری نهایی
چالش جدی و رو به رشد برنامه های جهانی ضد دوپینگ برای جلوگیری از سوء مصرف داروهای نیروافزا، نیاز به پذیرش این واقعیت دارد که این استفاده های نادرست در جامعه و در بین ورزشکاران وجود دارد و انکار آنها مشکلی را حل نمی کند. از سویی، طی ۴ دهه گذشته، نقش پزشکان در درمان ورزشکاران به طور قابل توجهی تغییر یافته است. سابق بر این، نقش سنتی آنها در ورزش حمایت فوری از سلامت ورزشکار، شامل درمان آسیب دیدگی ها و بیماری ها بود، اما امروزه شاهد هستیم که برخی از پزشکان با عبور از خطوط قرمز قانون، به تجویز نادرست این داروها برای افزایش عملکرد ورزشکاران می پردازند که یکی از دلایل آن، شاید واضح نبودن این خطوط باشد، به خصوص در حضور رشد طب پیشگیرانه و سلامتی یا آنکه ممکن است نتیجه همکاری یک پزشک قانون شکن با ورزشکاران برای رسیدن به اهداف نادرست باشد. در هرحال، متاسفانه نقش پزشکان در کمک به ورزشکارانی که می خواهند دوپینگ کنند، افزایش یافته و با پیشرفت های دارویی و تکنولوژیکی که در دهه های اخیر روی داده، این دسته از ورزشکاران بیشتر به پزشکان و دیگر متخصصان پزشکی وابسته شده اند تا به نتایج دلخواه خود در مسابقات ورزشی برسند.
درهر حال به نظر می رسد این موضوع نگران کننده ای است که باید جامعه پزشکی نسبت به آن آگاه بوده و بیشترین تلاش خود را برای کمک به ورزشکاران از راه درست و قانونی اعمال دارند و با تجویز مناسب داروها، در جهت سلامت عمومی جامعه و حفظ ارزش های ورزش که همانا روح ورزش است، گام بردارند.

حدود ۴۰ درصد از صدمات و ضرباتی که به دندان ها و فک و صورت وارد می شود، به دنبال یک فعالیت ورزشی اتفاق می افتد. طی این مدت دندان ها ممکن است لق شوند، بشکنند، از جای خود بیرون بیفتند، در فک فرو بروند و یا حتی بلعیده شوند. در ورزش های رزمی و سرعتی، احتمال ایجاد صدمات فکی، دندانی بیشتر است. ورزش های با سرعت بالا مثل اسکی، بوکس و ورزش های رزمی بیشتر به صدمه و شکستن استخوان های فک منجر می شوند، در حالی که در ورزش های با شدت و سرعت کمتر مثل بسکتبال و فوتبال احتمال صدمه به خود دندان ها بیشتر است. محافظ های دهانی وسایلی هستند که برای مراقبت از دندان ها ساخته شده و هنگام ورزش در دهان و روی دندان ها قرار می گیرند.
شناخت خطرات ایجاد شده در دندان ها در حین ورزش، مهم است. داشتن این اطلاعات برای افراد ورزشکار، خانواده هایی که فرزندان ورزشکار دارند و همچنین مربیان و مدیران باشگاه های ورزشی لازم است. صدمات ایجاد شده در اثر ورزش ها گاهی بسیار شدید است و چون معمولا در دندان های جلویی ورزشکاران اتفاق می افتد، علاوه بر سلامتی، شکل ظاهری آنها را هم به شدت تهدید می کند.
محافظ های دندانی، تا حد زیادی دندان ها را در مقابل خطرات محافظت می کند. این محافظ ها ممکن است به صورت پیش ساخته تهیه شود و یا در مطب دندانپزشک، به صورت حرفه ای و کاملا شخصی برای یک ورزشکار ساخته شود. نوع پیش ساخته محافظ های دهانی معمولا توسط ورزشکار خریده می شود و سپس او با حرارت دادن و قرار دادن آن بین دندان هایش، فرم دندان ها را روی محافظ دهانی ایجاد می کند و به عبارتی ورزشکار برای خودش یک محافظ می سازد. جدای از نوع محافظ دهانی که ورزشکار استفاده می کند، این محافظ باید خصوصیاتی را دربرداشته باشد تا استفاده از آن، راحت، مفید و موثر باشد:
▪ محافظ دهانی باید راحت باشد، به آسانی در دهان جای بگیرد و لق نزند.
▪ ضخامت آن باید مناسب باشد و در مناطق حساس، حداقل ۴ میلی متر ضخامت داشته باشد تا بتواند نیروهای مخرب را خنثی کند.
▪ محافظی برای ورزشکار مناسب است که وقتی با دندان هایش روی آنها فشار می آورد، تقریبا تمام دندان های فک مقابل هم با محافظ در تماس باشد. در این شرایط احتمال شکستن استخوان فک هنگام ضربه به حداقل می رسد.
▪ محافظ های دهانی که در مطب ساخته می شوند از تطابق بهتری با دندان های ورزشکار برخوردارند.
● ۶ توصیه دندانپزشکان به ورزشکارانی که از محافظ دندانی استفاده می کنند
۱) محافظ دهانی تان را به کس دیگر قرض ندهید. این وسیله فقط مناسب دهان شما ساخته شده و با دهان شما تطابق کافی دارد.
۲) محافظ تان را جاهایی که حرارت بالایی دارد و یا ممکن است گرم شود (مثلا در اتومبیل تان زیر نور آفتاب) قرار ندهید چون گرما فرم آن را عوض می کند.
۳) هنگام استفاده، محافظ تان را بعد از هر نیمه، کوارتر یا وقت بازی و در زمان استراحت بین بازی از دهان تان خارج کرده و قبل از استفاده مجدد آن را با آب بشویید. بعد از آنکه بازی تمام شد و دیگر به محافظ تان نیاز ندارید، آن را با آب سرد یا ولرم (نه آب داغ) و صابون بشویید و سپس با آب سرد آب کشی کنید.
۴) ظرفی را برای نگهداری محافظ دهانی تان تهیه کنید. روی در این ظرف باید سوراخ هایی برای تهویه وجود داشته باشد. ظرف را پر از آب کنید و محافظ را درون آن قرار دهید.
۵) قبل از استفاده دوباره از محافظ دهانی تان، آن را خوب بررسی کنید. دنبال ترک ها خصوصا در جاهای نازک آن بگردید و اگر ترک دارد از این محافظ استفاده نکنید.
۶) هیچ محافظ دهانی، برای ابد، عمر نمی کند. سطح دندانی محافظ ها ممکن است صاف شوند و تطابق دندان ها با محافظ ممکن است از دست برود. اگر دندانپزشک محافظ دهانی شما را ساخته است قبل از شروع هر فصل از بازی ها، به او مراجعه کرده و هم از سلامت دندان ها و هم از سلامت محافظ دهانی تان مطمئن شوید.
● ۳ توصیه دندانپزشکان برای نجات یک دندان
اگر به هر دلیلی صدمات دندانی هنگام ورزش اتفاق افتاد، شما به عنوان ورزشکار، مربی ورزش، والدین فرد ورزشکار و یا حتی به عنوان تماشاچی آگاه، خوب است اطلاعات و راه حل های اولیه را بدانید و بتوانید دندان صدمه دیده را تا حد زیادی نجات دهید.
۱) اگر دندان صدمه دیده لق شده است آن را در جای خودش ثابت کنید و به کمک یک وسیله ساده مثل یک تکه فویل آلومینیوم ضخیم، آن را به دندان کناری ثابت کرده و به دندانپزشک مراجعه کنید.
۲) اگر دندان شکسته، دنبال تکه شکسته آن در اطراف بگردید. اگر تکه شکسته آن پیدا نشد، یک رادیوگرافی سینه لازم است تا مطمئن شویم که فرد صدمه دیده تکه دندان را نبلعیده باشد.
۳) اگر تکه شکسته پیدا شد آن را نگه دارید و همراه با مصدوم به دندانپزشک برسانید. گاهی اوقات این تکه قابلیت چسبانده شدن مجدد به دندان را دارد.
از آنچه در جدول زیر بیان شده، یک واقعیت آشکار یافت می شود: هر مرکز ورزشی باید یک کیت کمک های اولیه تهیه کرده و در مواقع لزوم از آن استفاده کند.
● انواع محافظ های دهانی
محافظ های دهانی که در مطب و توسط دندان پزشک ساخته می شود / محافظ های دهانی پیش ساخته
تقریبا گران هستند/ قیمت مناسبی دارند
در مطب توسط دندانپزشک یا تکنسین تهیه می شود/ ورزشکار آن را از فروشگاه ورزشی یا داروخانه می خرد
براساس قالبی که از فک ورزشکار تولید شده، ساخته می شود/ قالبگیری انجام نمی شود. ورزشکار آن را به شکل دندان هایش درمی آورد
تداخل کمی با صحبت کردن، تنفس و بلع دارد/ با صحبت، تنفس و بلع تداخل می کند
تطابق خوبی با دهان دارد/ تطابق کمی با دهان دارد
مقاومت بالایی در برابر ضربه ها دارد/ ممکن است به خاطر ایجاد ضخامت کم در بعضی نواحی، خطر شکستگی دندان ها وجود داشته باشد
● اگر دندان ورزشکاری حین بازی صدمه دید و بیرون افتاد...
انجام دهید / مراقب باشید
▪ خونسرد باشید / دقت کنید که سرعت در نجات دندان بیرون افتاده بسیار مهم است
▪ دست کش بپوشید / دندان را پیدا کنید
▪ تاج دندان را با دست بگیرید. آن را با دقت نگاه کنید و جهت دندان را تشخیص دهید
▪ با توجه به شکل و جهت دندان های کناری دندان بیرون افتاده را سرجایش قرار دهید
▪ مصدوم را پیش دندانپزشک ببرید

زمانی که انسان ها در یک مجموعه رقابت قرار می گیرند، به خصوص در حوزه ورزش، تلاش می کنند بر رقیب خود تفوق یابند و برتری پیدا کرده و نتیجه مبارزه را از آن خود کنند، از این رو همیشه به دنبال راهی برای رسیدن به این هدف خود بوده اند.
نخستین نوشته ها مربوط به روش هایی که ورزشکاران به کار می برده اند تا پیروز میدان باشند، از مسابقات کهن برمی آیند، به قدمت ۶۶۸ سال قبل از میلاد، زمانی که ورزشکاران به تاثیر بعضی مواد غذایی بر بهبود عملکردشان پی بردند. امروزه صنایع مربوط به ورزش با صرف میلیون ها دلار در سال می کوشند تا به اهداف خود در برتری ورزشکاران خودی در مسابقات بر دیگران برسند. به طور مشابه، بسیاری از متخصصان آموزش ورزش، راهکارهایی را منتشر می کنند تا به ورزشکاران بیاموزند «اصول پیروزی» را از راه روش های آموزشی آنها به دست آورند. این روش ها قانونی و حتی پسندیده هستند، اما زمانی که تمامی اصول قانونی اجرا شد و ورزشکار به حداکثر کارایی خود رسید، به دنبال شیوه های دارویی دیگری می گردد تا باز هم عملکرد خود را به طور کاذب بالاتر برد، همان چیزی که «دوپینگ» نام دارد.
در واقع کلمه doping، احتمالا مشتق از «Dutch word dop» است، نام یک نوشیدنی الکلی که از پوست انگور گرفته شده و به وسیله دلاوران Zulu برای افزایش توانایی شان در میدان جنگ استفاده می شده است. با وجود آنکه به نظر می رسد دوپینگ پدیده ای مدرن است، نمونه های بی شماری از سوءمصرف بعضی مواد توسط مردمان باستان وجود دارد که شامل مصرف عصاره های گرفته شده از گیاهان، حیوانات و یا حتی انسان هاست. یکی از اولین مواد افزایش دهنده قدرت، تستوسترون بوده است. از سویی، اهمیت تغذیه در بهبود عملکرد نیز شناخته شده بود. به طور مثال مدارکی از مصرف انجیر خشک در بین ورزشکاران وجود دارد. ورزشکاران یونانی نیز به استفاده از مواد غذایی خاص و داروهای محرک برای قو ی کردن خود شهره هستند. دوچرخه سواران و دیگر ورزشکاران استقامتی، اغلب از استریکنین، کافئین، کوکایین و الکل در سال های ۱۸۰۰ استفاده می کرده اند. استفاده از موادی مانند آمفتامین، کوکایین و افدرین که خستگی را کم کرده و کارایی را افزایش می دهند نیز در اوایل سده ۱۹۰۰ گزارش شده است. در هر صورت آنچه مشخص است، دوپینگ محدود به قرن حاضر نمی شود و از وقتی انسان حس برتری داشتن را در خود یافته، همواره به دنبال راه هایی بوده تا خود را سرآمد رقیبان خود قرار دهد، اما شیوع واقعی دوپینگ مدرن ناشناخته است، زیرا نهان کاری های زیادی اطراف آن را فرا گرفته است. در حدود یک درصد تست هایی که آژانس جهانی ضددوپینگ (WADA) در آزمایشگا ه های معتبر خود انجام می دهد، مثبت هستند، اما این حداکثر تخمین محافظه کارانه ای است که زده می شود، زیرا تلاش های دقیق و سختی در جریان است تا از نتایج مثبت کاذب جلوگیری شود.
در سال ۲۰۰۰، دفتر سیاست ملی کنترل داروی آمریکا اعلام کرد اپیدمی دوپینگ بین ۱۰ تا ۹۰ درصد ورزشکاران متغیر است که محدوده وسیعی دارد، از این رو توجه به فعالیت های ضددوپینگی الزامی به نظر می رسد.
● گذری بر فعالیت های ضددوپینگی
اگر چه استفاده از داروهای نیروافزا غیراخلاقی بوده و به وسیله آژانس جهانی ضددوپینگ ممنوع شمرده شده اند، تعریف اینکه چه دارو و روشی شامل دوپینگ می شود، چالش مهمی برشمرده می شود. حتی اینکه این کلمه از کجا آمده نیز مورد توافق همگانی قرار ندارد، اما آنچه مشخص است، همیشه و در طول تاریخ فعالیت هایی علیه آن صورت گرفته است، البته تلاش های مختصری برای ممنوعیت استفاده از داروهای غیرمجاز در مسابقات ورزشی دهه ۱۹۲۰ انجام شده بود، به طوری که اولین کتاب در این زمینه به وسیله دکتر Rieser و با نام «دوپینگ و مواد دوپینگی» در سال ۱۹۳۳ نگاشته شد. در سال ۱۹۲۸، فدراسیون بین المللی ورزشکاران آماتور (IAAF)، اولین متن پیام ورزشی بین المللی را برای تقبیح استفاده از دوپینگ منتشر کرد.
به دنبال آن، موسسات دیگری نیز فعالیت های IAFF را دنبال کردند، اما به دلیل نبود آزمون های موثر، نتوانستند استفاده از مواد نیروزا را محدود کنند. در سال ۱۹۶۶، اتحادیه بین المللی دوچرخه سواران (ICU) و فدراسیون بین المللی انجمن فوتبال، تست های ضددوپینگ را برای اولین بار معرفی کرده و در سال بعد کمیته بین المللی المپیک (IOC)، کمیسیون پزشکی خود را تاسیس و با اکثریت آرا، سیاست انجام تست های دارویی را برای مقابله با استفاده از داروهای غیرمجاز تصویب کرد. این تست ها اول بار در بازی های زمستانی المپیک در گرنوبل و در بازی های المپیک مکزیک، در سال ۱۹۶۸ مورد استفاده قرار گرفتند، با این وجود موسسات ورزشی کمی بودند که پروتکل ها یا وسایل لازم را برای به اجرا در آوردن این دستورالعمل ها داشتند، در نتیجه اولین فعالیت های رسمی ضددوپینگ در سال ۱۹۸۲ و به وسیله لیگ ملی فوتبال به مرحله اجرا درآمد. در طول این سال ها، IOC لیست داروهای غیرمجاز خود را بارها مورد بررسی قرار داده و امروزه انجام تست های مربوط به آنها در همه وقایع المپیکی لازم الاجرا است.
یکی از اقدامات عملی بزرگی که علیه دوپینگ انجام شده، به سال ۱۹۹۸ برمی گردد. زمانی که محموله بزرگی از این داروها در حمله پلیس به قاچاقچیان در توردوفرانس کشف شد. به دنبال این رسوایی بزرگ، IOC تصمیم گرفت تا در یک نشست جهانی در زمینه دوپینگ در شهر لوزان سوئیس به تاریخ ۲ تا ۴ فوریه ۱۹۹۹، به مبارزه جهانی با این پدیده بپردازد و حتی افراد حرفه ای را که به شرط بندی های عظیم در این مسابقات می پردازند نیز درگیر کند. یکی از پیامدهای مهم این کنفرانس، شناخت نیاز به تاسیس یک آژانس بین المللی مستقل بود تا به تنظیم مجموعه استانداردهای یکپارچه ای در زمینه فعالیت های ضددوپینگ بپردازد و تلاش های موسسات ورزشی و مقامات مسوول را هماهنگی کند، به همین دلیل آژانس جهانی ضددوپینگ (WADA) در دهم نوامبر ۱۹۹۹ تاسیس شد.
امروزه توسعه و پیاده سازی مجموعه های یکسانی از قوانین ضددوپینگ، کد WADA همراه با انتشار لیست داروهای غیرمجاز، یکی از مهم ترین دستاوردهای این آژانس در جنگ علیه دوپینگ در ورزش برشمرده می شود. در مجموع به نظر می رسد دوپینگ سالیان سال و به قدمت حضور انسان در مسابقات ورزشی است که وجود دارد و نشانه هایی از روند رو به کاهش آن نیز دیده نمی شود. شاید این وجدان آدمی باشد که روح ورزش را در تمامی مراحل مسابقات در نظر داشته و بخواهد که صادقانه، آنچه توان خود است را در محک آزمایش و رقابت بگذارد.

هرچند رشته پزشکی ورزشی به عنوان رشته تخصصی پزشکی در چند دهه به تازگی مطرح شده، ولی سابقه آن با تاریخ ورزش درجهان پیوند خورده و از هنگامی که ورزش وجود داشته، مباحث پزشکی مرتبط با ورزش نیز در کنار آن مطرح بوده است.
در یک کتابچه پزشکی یافت شده در هند که مربوط به تا ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح است، از آثار درمانی ورزش نام برده شده است. با گسترش ورزش و همگانی تر شدن آن دانش بشری در خصوص پزشکی ورزشی به ویژه در بعد آسیب های ورزشی و بازتوانی ورزشی افزایش یافت. ابن سینا در کتاب قانون خود جستارهایی را به موضوعات مرتبط با پزشکی ورزشی اختصاص داده است. موضوعاتی مانند اثر ورزش بر تندرستی، آثار انواع ماساژها، ورزش در کودکان و سالمندان و نحوه برخورد با خستگی های ناشی از ورزش و درمان آن، منافع و مضار ورزش در بیماری ها و آسیب های ناشی از ورزش از جمله مباحثی که بخشی از کتاب قانون را به خود اختصاص داده است. جالینوس، پزشک یونانی سده دوم وسوم پیش از میلاد، نگرش جدیدی را درمورد سلامت و بهداشت ارایه داد که می توان آن را فیزیولوژی کاربردی ورزش نامید. همین پزشک است که استفاده از فرآورده های گیاهی محرک را برای افزایش کارایی ورزشکاران در یونان باستان گزارش کرده است. سابقه استفاده ورزشکاران از ماساژ و رژیم غذایی خاص به مدت ?? ماه پیش از آغاز مسابقات المپیک یونان باستان یافت شده است. انواع رژیم های غذایی توسط پروموس، قهرمان دو دوره دوهای استقامت در ?? قبل از میلاد و اشکال تغییر یافته این رژیم توسط گاردین در ورزش های گوناگون در تاریخچه المپیک ثبت شده است. این موارد حاکی از آن است که هرچند عنوان پزشکی ورزشی مربوط به سده اخیرا است، ولی پیشینه آن به میزان پیشینه علم پزشکی و ورزش است.
در سده گذشته که با گسترش دامنه دانش ها از جمله علم پزشکی از یک سو و گسترش کمی و کیفی ورزش از سوی دیگر توجه به این رشته در زمره دانش آکادمیک بیشتر شد. در سال ???? فدراسیون بین المللی پزشکی ورزشی در جریان بازی های المپیک زمستانی برای کمک به ورزشکاران پایه گذاری شد. درسال ???? انجمن ملی مربیان ورزشی برای آموزش علمی مربیان ورزشی تاسیس شد و به دنبال آن در سال ???? انجمن پزشکی آمریکا کمیته ای را برای مطالعه روی آسیب های ورزشی پایه گذاری کرد که فعالیت آن ادامه دارد. شاید بتوان این کمیته را اولین اقدام در برای آکادمیک کردن رشته پزشکی ورزشی قلمداد کرد. بزرگ ترین سازمان پزشکی ورزشی کالج آمریکایی پزشکی ورزشی
American College of Sports Medicine است که در سال ???? تاسیس شده است. حوزه فعالیت رشته پزشکی ورزشی در سال های به تازگی پیشرفت چشم گیری کرده و هم اینک در چند کشور دنیا انجمن های پزشکی ورزشی، فدراسیون پزشکی ورزشی و رشته آموزشی پزشکی ورزشی در دانشگاه ها و در سطوح مختلف فعالیت دارد.
● پزشکی ورزشی در ایران
تاریخچه رشته پزشکی ورزشی در ایران نیز به دهه گذشته مربوط می شود. تاسیس رشته فیزیولوژی ورزشی در سال ???? در دانشکده تربیت بدنی دانشگاه تهران و رشته تخصصی پزشکی ورزشی در دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال ???? و تاسیس مرکز تحقیقات پزشکی ورزشی دردانشگاه علوم پزشکی تهران در سال ???? مجموع سوابق این رشته در ایران است. هر ساله مجموعا هشت نفر دستیار تخصصی در دو دانشگاه پذیرش می شوند.
● پزشکی ورزشی
گرچه پزشکی ورزشی تلفیقی از ورزش و علم پزشکی است، اما گستره آن به هیچ عنوان محدود به پزشکان نیست. در کنار زمین ورزش، حتی مربیان هم در این امر دخیل می شوند. از سوی دیگر، این رشته محدود به ورزشکاران نمی شود و عموم مردم می توانند از نتایج آن بهره مند گردند.
نیاز به مراقبت های پزشکی و بهداشتی تخصصی در زمینه ورزش روز به روز بیشترمی شود و هم زمان تکنیک های پیشگیری، درمان و برگشت به حالت اولیه در این رشته پیشرفت می کند.
به طور کلی موارد زیر را می توان به عنوان مبانی پزشکی ورزشی برشمرد:
▪ مراقبت پزشکی از ورزشکار،
▪ تربیت بدنی خاص و سازگار شدن با هر فرد و در مورد هر رشته خاص،
▪ تمرینات درمانی ورزشی،
▪ انجام ورزش در کنترل و پیشگیری از برخی بیماری ها.
از جمله گروه های خاصی که مباحث گسترده و جالب توجهی از رشته پزشکی ورزشی را به خود اختصاص داده اند، می توان به دختران و زنان، افراد سالمند، بانوان باردار، کودکان و نوجوانان، افراد چاق، جانبازان و معلولان اشاره کرد.
باید خاطرنشان کرد مبحث بیماری ها در پزشکی ورزشی به دو شاخه تفکیک می شود. در یک شاخه به آثار پیشگیرانه ورزش از ابتلا به بیماری ها و همچنین آثار درمانی ورزشی در کمک به رفع برخی بیماری ها پرداخته می شود و در شاخه دیگر، به بررسی بیماری های مبتلا به ورزشکاران می پردازد و در واقع زمینه ادامه فعالیت های ورزشی را برای ورزشکارانی که مبتلا به بیماری های مختلف از جمله دیابت، آسم و غیره هستند، فراهم می کند.
● خدمات پزشکی ورزشی
ارایه راهکارهای پزشکی در مورد شیوه زندگی پر تحرک و نیز تغذیه ورزشی، برنامه های پیشگیری کننده در مورد بیماری ها و اختلالات گوناگون، کنترل علمی نحوه تمرین ورزشکاران، انجام معاینات پزشکی پیش از شروع مسابقات، روان شناسی ورزشی و مبارزه با تنش ها و استرس های پیش از مسابقه در ورزشکار، ارزیابی ظرفیت عملکرد ورزشکار، وضعیت قلب و عروق، سیستم تنفسی، متابولیسم، سیستم اسکلتی عضلانی، خدمات تشخیصی مناسب، درمان بیماری ها و آسیب های ناشی از ورزش، بازتوانی افراد آسیب دیده با هدف بازگشت سریع تر به رقابت ها، تربیت افراد متخصص و آموزش دیده مثل پزشک تیم و غیره، اجرای برنامه های آموزشی با طیف مخاطب تخصصی و عمومی و ارایه سرویس های مشاوره ای لازم، از جمله خدمات رشته پزشکی ورزشی محسوب می شوند.
● مشکلات پیش پای متخصصان پزشکی ورزشی
در حال حاضر دانش آموختگان دو دوره، از این رشته فارغ التحصیل شده اند و با مشکلاتی مواجه هستند که نیازمند بذل توجه مسوولان ذی ربط هستند. رئوس برخی از این مشکلات عبارت اند از:
▪ عدم تعریف فعالیت های تخصصی پزشکی ورزشی در دانشگاه های علوم پزشکی کشور به منظور گذراندن ضریب k،
▪ وضعیت بلاتکلیف بیمه خدمات پزشکی ورزشی،
▪ سطح بندی نشدن کلینیک های پزشکی ورزشی،
▪ نحوه استفاده از خدمات آموزشی متخصصان پزشکی ورزشی در دانشگاه ها،
▪ آشنا نبودن پزشکان و مردم با خدمات این رشته.

امروزه تصورهای غلطی درباره ورزش و همچنین اهمیت، روش ها و دستاوردهای آن وجود دارد که مانع از ورزش کردن بسیاری از شهروندان می شود. در ادامه به برخی از این تصورات اشتباه اشاره کرده و پاسخی کوتاه به آنها عرضه می کنیم.
▪ انجام فعالیت های جسمی هزینه زیادی دارد؛ نیاز به تجهیزات، کفش و لباس ورزشی دارد. باید برای استفاده از تاسیسات ورزشی پول پرداخت.
فعالیت جسمی را می توان تقریباً هر جایی بدون هیچ تجهیزاتی انجام داد. حمل کردن خریدهای روزمره، کتاب یا بچه ها، فعالیت های جسمی خوبی به حساب می آیند، حتی بالا رفتن از پله ها هم ورزش خوبی است. پیاده روی که می توان آن را توصیه شده ترین و رایج ترین فعالیت جسمی دانست، مطلقاً رایگان است. اغلب نواحی شهری دارای پارک و آبنما یا سایر محل های پیاده روی هستند و مکان هایی ایده آل برای راه رفتن، دویدن یا بازی کردن هستند. حتماً لازم نیست به یک سالن ورزشی، استخر یا سایر تاسیسات ورزشی خاص بروید تا از لحاظ جسمی خود را فعال کنید.
▪ خیلی گرفتارم، فعالیت جسمی کلی وقت می گیرد.
دست کم ۳۰ دقیقه فعالیت جسمی ملایم هر روز برای حفظ سلامتی شما کافی است. منظور این نیست که همه کارهایتان را متوقف کنید. نیم ساعت فعالیت بدنی انجام دهید. اغلب می توان تحرک را در فعالیت های معمول، روزانه در محل کار، مدرسه یا خانه تلفیق کرد. ضمناً می توان فعالیت جسمی را به طور مقطعی در طول روز انجام داد، مثلاً ۱۰ دقیقه پیاده روی تند، سه بار در روز یا ۲۰ دقیقه فعالیت جسمی در صبح و ۱۰ دقیقه در انتهای روز. حتی اگر بسیار گرفتار باشید هنوز می توانید ۳۰ دقیقه فعالیت جسمی را درون برنامه های روزانه تان بگنجانید.
▪ کودکان طبیعتاً بسیار پرانرژی هستند و آرام نمی گیرند. لازم نیست برای تشویق آنها به انجام دادن فعالیت های جسمی وقت گذاشت. آنها همین طوری فعال هستند.
بررسی های اخیر نشان داده اند کودکان در سراسر جهان به طور فزاینده یی کمتر فعالیت جسمی انجام می دهند و کم تحرک شده اند. این امر به خصوص در مناطق فقیر شهری صادق است. از زمان و منابعی که صرف تربیت بدنی می شد کاسته شده و بازی های کامپیوتری و تلویزیون جای اوقات پرتحرک قبلی را گرفته اند. تخمین زده می شود در بسیاری از کشورها، چه توسعه یافته و چه در حال توسعه، بیش از دوسوم کودکان و نوجوانان به قدر کافی فعالیت جسمی انجام نمی دهند. فعالیت جسمی ناکافی در کودکان می تواند پیامدهای بهداشتی درازمدتی داشته باشد. فعالیت جسمی مرتب برای کودکان و نوجوانان از لحاظ بهداشت جسمی، روانی و اجتماعی منافع مهمی به دنبال دارد.
فعال بودن بالقوه به کودکان و نوجوانان کمک می کند به توازن و هماهنگی برسند، استخوان ها، مفاصل و عضلات سالم داشته باشند، وزن بدن شان را کنترل و چربی هایشان را کم کنند و کارایی قلب و ریه هایشان را بالا ببرند. بازی ها و مسابقات و سایر فعالیت های جسمی به کودکان و نوجوانان فرصت هایی برای خودبیانگری، اعتماد به نفس پیدا کردن، احساس موفقیت و تعامل و تلفیق اجتماعی می دهد. فعالیت جسمی همچنین از به وجود آمدن احساس اضطراب و افسردگی پیشگیری و این احساسات منفی را مهار می کند. شرکت کردن در ورزش و فعالیت های جسمی تحت هدایت مناسب می تواند سایر رفتارهای سالم مثل اجتناب از سیگار کشیدن، مصرف الکل و مواد مخدر و رفتارهای خشن را نیز در کودکان و نوجوانان تقویت کند. الگوهای فعالیت جسمی کسب شده حین دوران کودکی و نوجوانی با احتمال بیشتری در سراسر زندگی حفظ می شوند. بنابراین اساسی را برای یک زندگی سالم و فعال فراهم می آورند.
▪ فعالیت جسمی برای اول زندگی است، در سن و سال من دیگر نیازی به این کارها نیست.
فعالیت جسمی می تواند کیفیت زندگی را به شیوه های بسیار برای مردمانی از همه سنین بهبود بخشد. شیوه زندگی فعال به اشخاص مسن تر امکان ملاقات های مرتب با همسن هایشان و ایجاد دوستی های جدید، حفظ شبکه های اجتماعی و تعامل با سایر افراد از همه سنین را می دهد. بهبود انعطاف پذیری بدنی، تعادل و توان عضلات از «افتادن» (یک علت عمده معلولیت در میان سالمندان است) جلوگیری می کند. معلوم شده شیوع بیماری های روانی در میان افرادی که از لحاظ جسمی فعال هستند، کمتر است.
▪ فعالیت جسمی تنها در کشورهای صنعتی مورد استفاده دارد. مردم در کشورهای در حال توسعه مشکلات دیگری دارند.
در شهرهای سریعاً در حال رشد و کشورهای در حال توسعه، ازدحام جمعیت، فقر، جرائم، ترافیک، کیفیت بد هوا، فقدان پارک ها، پیاده روها، تسهیلات ورزشی و تفریحی و سایر مکان های امن انجام فعالیت های جسمی را به انتخابی مشکل بدل می کند. برای مثال در سائوپائولوی برزیل ۷۰ درصد جمعیت شهر بی تحرک هستند، حتی در مناطق روستایی کشورهای در حال توسعه گذراندن اوقات فراغت در حالت نشسته مثلاً به تماشای تلویزیون به طور فزاینده یی رایج شده است. عواقب چنین وضعیتی به همراه سایر تغییرات سبک زندگی، افزایش میزان چاقی، دیابت و بیماری های قلبی است. کشورهای با درآمد کم و متوسط بیشترین عواقب را از این بیماری ها و سایر بیماری های غیرمسری تحمل می کنند.
۷۷ درصد کل موارد مرگ و میر ناشی از بیماری های غیرواگیردار در جهان در کشورهای در حال توسعه رخ می دهد. این بیماری ها همچنان در حال افزایش هستند. آنها بار سنگینی بر دوش نظام های مراقبت بهداشتی، منابع و اقتصاد این کشورها می گذارند. این کشورها که در تلاش برای کنترل اثر بیماری های واگیردار هستند، همزمان با افزایش فشار ناشی از شیوع بیماری های غیرواگیردار مواجه شده اند. فعالیت جسمی به همراه رژیم غذایی سالم و سیگار نکشیدن شیوه یی کارآمد و مقرون به صرفه برای ارتقای بهداشت عمومی در کشورهای کم درآمد یا با درآمد متوسط است.

طبق تعریف برنامه دستیاری رشته در وزارت بهداشت: «پزشکی ورزشی تخصصی بالینی است که به پیشگیری، درمان و بازتوانی آسیب های ورزشی و بیماری های مرتبط با ورزش در ورزشکاران حرفه ای و غیرحرفه ای، ارتقای سطح کارایی ورزشکاران و استفاده از ورزش در پیشگیری، درمان و بازتوانی بیماری ها و ارتقای سلامت می پردازد.» طول دوره آموزش رشته پزشکی ورزشی چهار سال است.
حوزه های مورد توجه این رشته تخصصی بسیار گسترده است. از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف) پیشگیری، درمان غیرجراحی و بازتوانی آسیب های ورزشی و بیماری های مرتبط با ورزش در ورزشکاران حرفه ای و غیرحرفه ای: با حرفه ای شدن ورزشکاران و رونق گرفتن صنعت ورزش اهمیت این قسمت بیش از پیش افزایش یافته است. در این رشته، تشخیص و بازگرداندن سریع ورزشکار به تمرین و مسابقه مهم است. باشگاه ها برای هر مسابقه ورزشکاران خود مبلغ کلانی هزینه می کنند و حضور نداشتن یک ورزشکار می تواند نتایج ورزشی باشگاه را تغییر دهد. در کشور ما با جمعیت جوان بالا، پیشگیری و درمان آسیب ها و بیماری های ورزشکاران غیرحرفه ای هم بسیار مهم است. در یک مطالعه تنها در ورزش کشتی در تهران سالانه حدود ۲۰ هزار مورد عفونت پوستی در کشتی گیران بروز می یابد. همچنین به طور متوسط نزدیک به نیمی (۳/۴۲ درصد) از کشتی گیران تهران طی یک سال حداقل یک آسیب ورزشی دارند که معادل ۸۵۰۰ آسیب در سال است. کمک به بیماران مزمن که می خواهند به صورت حرفه ای ورزش کنند نیز با توجه به شیوع بالای برخی از این بیماران مانند دیابت و آسم مهم است.
ب) مشاوره جهت ارتقای سطح کارایی ورزشکاران: مشاوره در زمینه هایی مانند دوپینگ، آمادگی جسمانی و تغذیه که با همکاری دیگر متخصصان انجام می شود، می تواند تاثیری اساسی در سطح ورزش کشور داشته باشد. مسوول کمیته ملی المپیک استرالیا رمز موفقیت تیم های ملی این کشور در سال های اخیر را فعالیت متخصصان پزشکی ورزش می داند.
پ) مشاوره و برنامه ریزی جهت استفاده از ورزش در پیشگیری، درمان و بازتوانی بیماری ها و ارتقای سلامت: حدودا ۶۰ درصد مردم دنیا و ایران فعالیت بدنی لازم برای حفظ سلامتی را ندارند. با افزایش نسبی بیماری های غیرعفونی اهمیت روزافزون ورزش در سلامت جامعه افزایش یافته است.
از قدم های اول پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری های مهم جامعه امروز مانند بیماری های قلبی و عروقی، دیابت، چاقی، فشار خون و چربی خون بالا و کمردرد (دومین علت مراجعه به پزشکان) ورزش است. جهت ارایه صحیح نسخه ورزشی در شبکه بهداشتی و درمانی وجود متخصص پزشکی ورزشی اساسی است.
● وضعیت این رشته در دیگر کشور ها
در نقاط مختلف جهان براساس رشد ورزش آماتور و حرفه ای، وضعیت کلی آموزش پزشکی و رشته های تخصصی موجود الگوهای مختلفی از آموزش پزشکی ورزشی وجود دارد. از اهدافی که افراد صاحب نظر و سازمان های بین المللی در حیطه پزشکی ورزشی تعقیب می کنند، یکسان سازی آموزش این رشته در کشور های مختلف است. به طور کلی آموزش دانشگاهی این رشته را می توان به سه گروه تقسیم کرد:
الف) دوره های کوتاه مدت که عموما به صورت دیپلمای تحصیلات تکمیلی یا فوق لیسانس ارایه می شود. این دوره ها در کشور هایی مانند انگلستان و استرالیا ارایه می شود. با توجه به اینکه آموزش های این رشته در مدت ۱ تا ۲ سال قابل انجام نیست، عمده کشور ها در این گروه آموزش را به طرف دوره تخصصی تغییر داده اند. مثلا در انگلستان و استرالیا دوره به صورت تخصص ۴ ساله تغییر کرده است.
ب) در برخی از کشور ها مانند آمریکا و کانادا دوره به صورت فوق تخصص یک تا دو ساله است. مشکل کوتاه بودن مدت در اینجا هم وجود دارد و مثلا در کانادا در عمده دانشگاه ها فرد باید دوره فوق لیسانس را طی دوره فوق تخصص بگذارند.
ج) پزشکی ورزشی در برخی کشور ها مانند استرالیا و نیوزلند، فنلاند، انگلستان، ترکیه و هلند به صورت تخصص۳ تا ۴ ساله ارایه می شود.
● تاریخچه و سیر تکاملی این رشته در ایران
در سال ۱۳۷۷یک مرکز پزشکی ورزشی در دانشگاه علوم پزشکی تهران ایجاد گردید و علاقه مندان در این حوزه ضمن برگزاری کلاس های آموزشی پزشکی ورزشی، اقدام به تدوین دوره تحصیلات تکمیلی پزشکی ورزشی نمودند. با توجه به محدودیت های آن زمان جهت راه اندازی رشته های تخصصی جدید، نتیجه این مطالعات به ناچار در قالب دوره کارشناسی ارشد بالینی پزشکی ورزشی با جمعیت هدف پزشکان عمومی در سال ۱۳۷۹ نخست در شورای آموزش دانشگاه علوم پزشکی تهران و در نهایت در شورای عالی برنامه ریزی وزارت متبوع به تصویب رسید.
در سال ۱۳۸۴ با توجه به نارسایی های اجرایی آموزش بالینی در قالب برنامه کارشناسی ارشد، پیش بینی مشکلات احتمال شغلی برای فارغ التحصیلان این رشته و با عنایت به راه اندازی دوره های دستیاری پزشکی ورزشی در بسیاری از کشورها، با بررسی مجدد فرمت های موجود، آموزش تخصصی این رشته به وزارت متبوع پیشنهاد و در بهار سال ۱۳۸۵ در شورای آموزش تخصصی به تصویب رسد. در حال حاضر سالانه ۱۰ دستیار در دو دانشگاه علوم پزشکی تهران و ایران پذیرفته می شوند.
● مشکلات پیش روی رشته چیست؟
کوتاه بودن عمر رشته در ایران و جهان باعث شده که ابزارها و فرآیندهایی مانند پروتکل های درمانی و منابع علمی و حتی تجربه گروهی متخصصان به اندازه رشته های دیگر تکامل نیافته باشد. آشنا نبودن مردم و حتی کادر درمانی با رشته نیز از مشکلات این رشته است.
بین رشته ای بودن پزشکی ورزشی نیز باعث می شود احساس شود که با برخی از دیگر رشته های تخصصی تداخل کاری وجود دارد.
فارغ التحصیلان این رشته باید تلاش کنند از یک سو جایگاه خدمات تخصصی پزشکی ورزشی در حوزه ورزش حرفه ای و قهرمانی در کشور ارتقا یابد و از سوی دیگر، وضعیت موجود در تجویز نسخه های ورزشی علمی برای ارتقای سلامت کلیه افراد جامعه و همچنین پیشگیری، درمان و بازتوانی بیماری های مزمن که یکی از علل اصلی مرگ و میر و بار بیماری در کشور هستند، بهبود یابد.

باوجود اعمال محدودیت های جدی کشوری و بین المللی بر ضددوپینگ، کشف موارد تخلف در این مورد را شاید بتوان یکی از حاشیه های جنجال برانگیز ورزش به شمار آورد. دستگیری دکتر آنتونی گالیا یکی از معرو ف ترین متخصصان پزشکی ورزشی جهان در روز ۱۵ اکتبر سال جاری و کسی که بسیاری از ورزشکاران حرفه ای در مسابقات مختلف و المپیک زیرنظر او دارو دریافت می کردند، تیتر اول نشریات ورزشی و پزشکی قرار گرفت.
اتهام دکتر گالیا استفاده غیرمجاز از داروهای نیروزا برای ورزشکاران است. تحقیقات FBI در مورد این پزشک که صدها ورزشکار حرفه ای را مورد مداوا قرار داده، به دستگیری او به وسیله پلیس کانادا در تورنتو منجر شد. در واقع دلیل دستگیری او در مرز ایالات متحده و کانادا، پیدا شدن هورمون رشد انسانی (HGH) و اکتووژین (Actovegin) در کیف پزشکی دکتر گالیا بود. پیدا کردن توأم هورمون رشد انسانی و داروی اکتووژین در کیف دستی، سرآغاز ماجراهای پرچالش حقوقی برای دکتر گالیا و حیرت ورزشکاران و مردمی بود که امید فراوانی به روش های جدید درمانی او داشتند. تیم وکلای مدافع او قویا ابراز می کنند هیچ عمل خلافی از طرف دکتر گالیا انجام نگرفته و تجویز هیچ یک از این داروها یا روش های درمانی، مغایر با قوانین ضددوپینگ نیستند و وجود هورمون رشد در کیف دستی به دلیل استفاده شخصی موکل آنها بوده که سال هاست برای حفظ سلامت خود از آن استفاده می کند. اکتووژین دارویی است که از خون گوساله گرفته می شود و واردات و فروش آن در آمریکا ممنوع است. علاوه بر آن دکتر گالیا به دلیل قاچاق، توصیه و فروش داروهای تایید نشده و همین طور تبانی مجرمانه تحت بازجویی پلیس کانادا قرار دارد. شهرت دکتر گالیا به دلیل ابداع روش موثری برای بهبود پس از جراحی ورزشکاران یا جلوگیری از اعمال جراحی با تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (Platelet rich Plasma Therapy) در محل ضایعه و درمان های پیشرفته ضایعات در تاندون های زانو، آرنج و آشیل است. پس از کشف این مواد در کیف پزشکی دکتر، پلیس فدرال در بازرسی های خود از کامپیوتر شخصی دکتر گالیا به یافته های مهمی در مورد ورزشکاران حرفه ای که به وسیله او مورد مداوا قرار گرفته اند، دست یافت. تایگر وودز، گلف باز معروف، یکی از بیماران او بود که مورد مداوا با پلاسمای غنی از پلاکت قرار گرفت. در حال حاضر پلیس فدرال علاوه بر اطلاعات لپ تاپ دکتر گالیا، بر اساس شهادت شهودی که اغلب آنها خواسته اند نام شان فاش نشود، تحقیقات خود را ادامه می دهد.
روز ۱۵ اکتبر پلیس کانادا پس از بررسی کلینیک شخصی دکتر گالیا وی را دستگیر و پس از بازجویی به دادگاه ارجاع داد. دکتر گالیا مصرانه معتقد است استفاده از هورمون رشد انسانی در افراد بالای ۴۰ سال علاوه بر فایده های مختلف برای سلامتی، توان فرد در میدان های جنگ را نیز افزایش می دهد. البته دوگانگی قوانین و رویه های قضایی در کشورهای آمریکا و کانادا کلاف طولانی اتهامات دکتر گالیا را پیچیده تر کرده است. تجویز هورمون رشد انسانی در کانادا غیرقانونی، ولی در آمریکا فقط تحت شرایط خاص قانونی است. بهبود پس از اعمال جراحی یا مجروحیت از جمله آن شرایط نیستند.
● دستورالعمل های انجمن جهانی ضد دوپینگ در عرصه ورزش طبق دستورالعمل و راهکارهای انجمن جهانی ضد دوپینگ (World Anti Doping Association)
استفاده از HGH ممنوع اعلام شده، ولی مقدار این ماده در خون در مسابقات حرفه ای اندازه گیری نمی شود. دکتر گالیا خود با تزریق ۵ روز در هفته HGH امیدوار است زندگی طولانی تری با همسرش که ۲۲ سال از او کوچک تر است، داشته باشد. گالیا معمولا این جمله را در مصاحبه هایش تکرار می کند: «اگر بدن سالمی داشته باشید، ذهن و شعورتان می تواند کند و کاو کند، می تواند روح تان را سیراب کند.» تجویز اکتووژین یکی از روش های مداوای دیگر دکتر گالیا است. اکتووژین داروی ساخت اتریش هرچند از طرف آژانس جهانی ضددوپینگ ممنوع اعلام نشده، استفاده از آن به دقت از طرف این آژانس تحت نظر و فروش آن در کانادا ممنوع است. دکتر گالیا استفاده از هورمون رشد انسانی و داروی اکتووژین را برای مواردی خاص تاییدکرده، ولی اظهار داشته که هرگز از تزریق هم زمان این داروها با پلاسمای غنی از پلاکت استفاده نکرده است. این دارو وقتی برای اولین بار به عنوان یک داروی نیروزا در دهه نود مورد استفاده یک دوچرخه سوار معروف قرار گرفت توجه نهادهای ضددوپینگ را جلب کرد. برخی دوچرخه سواران حرفه ای می گویند استفاده از این دارو زمان مداوای مصدومیت خصوصا در ناحیه تاندون ها و ماهیچه ها را کاهش می دهد، ولی متخصصان پزشکی ورزشی این ادعا را بدون اثبات یا پایه های علمی و تاثیر دارو را فقط در حد روانی می دانند. آژانس ضددوپینگ ایالات متحده (VSADA) امسال از آژانس جهانی ضددوپینگ خواست با توجه به اطلاعات به دست آمده درباره افزایش مصرف این دارو در بین ورزشکاران آن را ممنوع اعلام کند، ولی این درخواست مورد قبول واقع نشد. دستگیری دکتر گالیا که بین ورزشکاران حرفه ای به «پنجه طلایی» معروف است ورزشی ها را بهت زده کرد. علاوه بر استفاده نوآورانه از داروهایی خاص، او ابداع کننده روش درمانی پلاسمای غنی از پلاکت است که به دلیل کاهش زمان درمان مصدومیت در سال های اخیر طرفداران زیادی در بین ورزشکاران داشته است. در این روش مقدار کمی از خون بیمار را در سانتریفیوژ با سرعت بالا قرار می دهند تا گلبول های قرمز از پلاکت ها که پروتئین ها و مواد موثر در بهبود را آزاد می کنند جدا شوند. مقدار کمی از ماده حاصل (حدود یک قاشق چای خوری) که تراکم پلاکت در آن به ۳ تا ۱۰ برابر مقدار طبیعی رسیده است را به محل ضایعه تزریق می کنند. ورود این ماده به محل، رشد بافت نرم یا سلول های استخوانی را سریع تر می کند.
ورزشکاران حرفه ای بسیاری برای استفاده از این روش ابداعی دکتر گالیا مسافت های طولانی را پس از مصدومیت طی می کنند. برخی پزشکان مثل دکتر آلن میشرا، استاد ارتوپدی دانشگاه استنفورد و یکی از اولین محققان در این زمینه تزریق پلاکت به محل ضایعه را تایید می کنند، ولی برخی همکاران دکتر میشرا معتقدند هرچند روش دکتر گالیا نویدبخش درمان های پزشکی موثرتر و کوتاه مدت تر است قبل از تایید علمی و ورود آن به کتاب های مرجع پزشکی هنوز باید تحقیقات بیشتری روی آن صورت بگیرد.

متاسفانه در میهن عزیزمان به موازات رشد ورزش اعم از حرفه ای و آماتور و نیز بهبود چشم گیر جایگاه اجتماعی و اقتصادی ورزشکاران موفق، پدیده شوم دوپینگ به طور روزافزونی افزایش یافته و مشکلات زیادی برای ورزش کشور به بار آورده است.
از آن جمله می توان به رسوایی در مورد مثبت شدن تست دوپینگ وزنه برداران اعزامی به مسابقات جهانی سال جاری، ادعای برخی از سرمربیان تیم های فوتبال لیگ برتر در مورد گستردگی دوپینگ در تیم های فوتبال، مثبت شدن تست دوپینگ ۹ تن از ورزشکاران ملی پوش رشته وزنه برداری اعزامی به مسابقات جهانی ۲۰۰۶ دومینیکن، محرومیت یک ساله فدراسیون ملی وزنه برداری به دلیل موارد مثبت در مسابقات کارگران و پیشکسوتان در گذشته ای نه چندان دور، محروم شدن دو نفر از ملی پوشان رشته بوکس اعزامی به المپیک سیدنی ۲۰۰۰، موارد متعدد تست مثبت در کشتی گیران شرکت کننده در مسابقات جهانی و... اشاره نمود. شنیده ها و گزارش های غیررسمی حاکی از آن است که فراوانی نسبی موارد مثبت در تست های دوپینگ ورزشکاران کشور، حتی نسبت به بسیاری از کشورهای صاحب ورزش بالاتر است.
از لحاظ پژوهش های علمی چند مطالعه در کشور پیرامون فراوانی مصرف داروهای غیرمجاز و مکمل در ورزشکاران رشته های مختلف و نیز درسطوح متفاوت اعم از حرفه ای و آماتور انجام شده که بر اساس آنها شیوع نقطه ای مصرف داروهای استرویید آنابولیک در حد ۷/۱۰ تا ۵۹ درصد و شیوع مادام العمر آن در حد ۲۶ تا ۱۰۰ درصد برآورد گردیده است. به عنوان نمونه این فراوانی در ۹۳۰ ورزشکار بدن ساز باشگاه های سطح شهر تهران حدود ۲۵ درصد (سال ۱۳۸۶)، در ۲۴۳ ورزشکار رشته پرورش اندام باشگاه های تهران در حد ۵۹ درصد (سال ۱۳۷۹)، در ۳۷۰ بدن ساز باشگاه های شهر همدان ۲/۱۹ درصد (سال ۱۳۷۸)، در ۲۰۲ ورزشکار رشته بدن سازی شهر کرمان در حدود ۸/۱۸ درصد (سال ۱۳۸۲) و در ۴۵۷۶ دانش آموز پسر مقطع متوسطه شهر تهران معادل ۷/۱۰ درصد در سال تحصیلی ۸۳ ۸۲ و ارزیابی گردید.
از لحاظ شیوع مادام العمر مصرف استروییدها نیز در ۴۰ قهرمان پرورش اندام شهر مشهد این میزان در حد ۹۲ درصد و در ۶۰ قهرمان استان تهران معادل ۱۰۰ درصد و در ۴۰۳ ورزشکار رشته بدن سازی شهرستان کرج معادل ۲۶ درصد (سال ۱۳۸۳) برآورد شد.
با توجه به این مطالعات و مقایسه آنها با کشورهای صاحب ورزش به نظر می رسد که سوءمصرف دارو و دوپینگ در کشور ما شیوع بالاتری دارد. بدیهی است این مساله و رسوایی های ناشی از آن در کشوری که با توجه به سابقه تمدن و تدین خود، مولای متقیان را به عنوان الگو و مقتدای کلیه ورزشکاران می شناسد و در تاریخ ورزش خود چهره های درخشانی از جمله پوریای ولی و جهان پهلوان تختی را به عنوان مصادیق اخلاق در ورزش به جهان معرفی نموده است، جای تعجب و تأسف فراوان دارد و باید از سوی کلیه دست اندرکاران و سازمان های ذی ربط، راهبردهای مناسب برای حل این مشکل ملی اتخاذ شود.
علاوه بر بحث شیوع کلی دوپینگ، به نظر می رسد ورزش کشور ما در این زمینه با مشکلات ویژه و مضاعفی نیز مواجه است. یکی از مشکلات اصلی دوپینگ در کشور آن است که در اکثر موارد ورزشکاران در مورد مصرف دارو از مشاورانی از قبیل مربی، بدن ساز، هم تیمی باتجربه تر، صاحب باشگاه و... اطلاعات کسب می کنند که خود کوچک ترین اطلاعی در مورد کارایی و عوارض داروهای مصرفی ندارند و صرفاً برای حصول کسب نتیجه توسط ورزشکار و به تبع آن افزایش اعتبار حرفه ای خود مصرف هر ماده ای توسط ورزشکار را تشویق می نمایند. موضوع زمانی بغرنج تر می شود که بدانیم در بسیاری از این موارد، خود این مشاوران در دادوستد و توزیع داروهای مختلف مشارکت دارند و بنابراین به دلیل نفع مالی محصولات خود را به هر قیمت تبلیغ می کنند.
یکی دیگر از این مشکلات ویژه، گستره وسیع مصرف دارو در ورزشکاران است.
اگر بپذیریم که در بسیاری از کشورهای دنیا ممکن است تعدادی از ورزشکاران با وجود تمام اقدامات انجام شده به سوءمصرف دارو روی بیاورند، ولی اکثر این افراد را ورزشکاران حرفه ای و سطح بالا تشکیل می دهند که با هدف موفقیت در یک رویداد بزرگ جهانی دوپینگ را تجربه می کنند. ولی در کشور ما بسیاری از ورزشکاران آماتور که حتی به صورت منظم و حرفه ای ورزش نمی کنند، با اهدافی از قبیل پرورش اندام، افزایش وزن و... از داروهای بسیار پرعارضه استفاده می نمایند و متأسفانه در این طیف گروه های پرخطر نظیر نوجوانان نیز قرار می گیرند.
یکی دیگر از مشکلات بزرگ آن است که به رغم طیف وسیع داروهای مورد استفاده در ورزشکاران، به دلیل فقر اطلاعات ورزشکاران و مشاوران آنها اغلب داروهایی در کشور مورد مصرف قرار می گیرند که یا با ورزش تخصصی فرد تناسبی ندارند و به بهبود کارایی منتهی نمی شوند یا اینکه از داروهایی استفاده می شود که عوارض جانبی بسیار زیاد و خطرناکی دارند و به دلیل قدیمی بودن و شیوع بالای مصرف به راحتی در نمونه های ورزشکاران قابل شناسایی هستند.
از سایر معضلات کشور در زمینه دوپینگ می توان به مشکل استاندارد نبودن مکمل های ورزشی اشاره کرد. به همین دلیل در بسیاری از موارد ورزشکار با هدف بهبود عملکرد از مکمل هایی استفاده می کند که یا تقلبی و ناخالص هستند و باعث بروز عوارض خاص می شوند یا اینکه برای افزایش کارایی از سوی کارخانه های سازنده به آنها داروهای غیرمجاز افزوده شده است و ورزشکار بدون اطلاع، عواقب قانونی و نیز عوارض جانبی این مواد را به جان می خرد. با توجه به این مشکلات خاص و عدم توفیق روش های فعلی در تقلیل شیوع دوپینگ، این رسالت بر دوش جامعه پزشکی کشور و به خصوص متخصصان پزشکی ورزشی سنگینی می کند که راهکارهای زیر برای مقابله با این پدیده شوم را در دستور کار خود قرار دهند:
تدوین یک برنامه آموزشی جامع، جذاب و هدف مند با عنایت به کلیه گروه های مخاطب که می توانند در کاهش شیوع دوپینگ نقش داشته باشند (ورزشکاران، مربیان، سرپرستان تیم ها، کادر پزشکی تیم های ورزشی، مسوولان ورزش کشور، اصحاب رسانه و ....) ضروری به نظر می رسد. تأکید ویژه این برنامه ها باید به رفع ناآگاهی و جهل مخاطبان، اصلاح باورها و نگرش های نادرست آنها در حوزه های مرتبط با دوپینگ، هوشیار ساختن آنها نسبت به مضرات و تبعات دوپینگ و توجه به ارزش های اخلاقی، انسانی و اجتماعی در مواجهه با پدیده شوم دوپینگ معطوف شود.
توصیه ویژه به سازمان های مبارزه با دوپینگ در جهت پافشاری بیشتر در امر نمونه گیری، وحدت رویه کلیه سازمان های متولی در مدیریت انجام تست و اعمال مجازات و محرومیت های مقتضی به عمل آید.
در مورد مکمل های تغذیه ای ورزشی نیز باید فعالیت های آموزشی مقتضی صورت پذیرد تا مخاطبان دیدگاهی منطقی و مبتنی بر شواهد و واقعیت ها نسبت به آنها پیدا کنند. باید در جهت اصلاح باورهای نادرست موجود درباره مکمل ها تلاش شود. در این برنامه ها باید تفاوت های داروهای غیرمجاز و مکمل های مجاز نیز برای مخاطبان مشخص شود.