خواص خوراكیها

ارزش غذايي عسل بر كسي پوشيده نيست . گذشته از آن عسل داراي خواص و مواد دارويي ارزشمندي است كه بررسي ها ، هر روز ابعاد گسترده تري از آن را روشن مي سازد.
عسل فرآورده اي است كه از مصرف شهد گياهان مختلف توسط زنبور عسل و تغييرات آن در بدن زنبور، در شانه ي موجود در كندو ايجاد مي شود.
تحقيقات جديد مدارك بيشتري را مبني بر سودمند بودن عسل ارائه مي كنند. متخصصين علوم تغذيه در دانشگاه كاليفرنيا دريافته اند كه سطح آنتي اكسيدان هاي بدن، در افرادي كه روزانه چند قاشق سوپ خوري عسل مي خورند بالا مي رود.
يك محقق در امر تغذيه مي گويد: با مصرف عسل ، سيستم دفاعي بدن در برابر استرس اكسيداتيو ناشي از راديكال هاي آزاد افزايش مي يابد، لذا مي توان عسل را در يك برنامه غذائي سالم جاي داد.كودكان كمتر از يك سال نبايد عسل بخورند زيرا ممكن است به طور مناسب آن را هضم نكنند.
درحالي كه شهرت اين ماده به عنوان يك شيريني فاسد شونده باعث مي شود به ندرت به عنوان يك غذاي سالم در نظر گرفته شود ، مدت طولاني است كه بحث در باره اثرات شفابخش آن در جريان است. برخي افراد از آن براي درمان زخم استفاده مي كنند.
محققان در حال ارزيابي اثر عسل بر سطح آنتي اكسيدان هاي بدن هستند كه به نظر مي رسد بدن را از مضرات محيط مانند دود سيگار و مواد شيميائي حفاظت مي كنند.
در يك تحقيق جديد از 25 نفر خواسته شد بسته به ميزان وزنشان ، هر روز و به مدت يك ماه بين 4 تا 10 قاشق سوپ خوري عسل گياه گندم سياه بخورند.
اين عده عسل را تقريبا به هر شكلي كه مي توانستند خوردند، ولي به صورت پخته يا حل شده در چاي نبايستي مصرف مي شد.
برخي عسل را بر روي نان تست يا با موز و كره بادام زميني مصرف مي كردند، اما بسياري هم به سادگي قاشق عسل را در دهان مي گذاشتند.
دانشمندان دريافتند سطوح آنتي اكسيدان هاي بدن در افرادي كه عسل خورده بودند افزايش يافته است.
متخصصان معتقدند آنتي اكسيدان ها از صدمات سلولي ايجاد شده توسط مولكول هايي به نام راديكال هاي آزاد جلوگيري مي كنند.
غذاهاي غني از آنتي اكسيدان ها از اثرات تخريبي راديكال هاي آزاد مي كاهند و در نتيجه احتمال بيماري هائي همچون سرطان و حمله قلبي را كاهش مي دهند.
Nicki J.Engeseth متخصص ديگر در زمينه عسل ، از دانشگاه ايلي نويز كه به مطالعه آنتي اكسيدان ها و عسل پرداخته، مي گويد يافته هاي يك مطالعه جديد نشان مي دهند كه حتي اگر 80 درصد عسل قند باشد، باز هم سالم است.
عسل مملو از تركيبات مختلفي است كه فعاليت بيولوژيك قوي دارند و حتي ممكن است خواص ميكروب كشي نيز داشته باشد.
عطر و رنگ اين ماده غذايي بستگي به نوع گل هايي دارد كه گرده افشاني آنها توسط زنبور عسل صورت مي گيرد و محققان نمي دانند كه آيا برخي از انواع براي خوردن سالمترند يا خير؟
در مورد اين مطالعه عسل گندم سياه به دست آمده از گياه فوق ، يك عسل قهوه اي تيره بوده و عطر تند مشخصي دارد.
همچنين موادي با محتواي قند و كربوهيدرات بالا در عسل وجود دارند. اما افرادي كه در مطالعه بالا شركت داشتند، در مدت يك ماه كه تحت عسل درماني بودند اضافه وزن پيدا نكردند.
در پاسخ به اين سوال كه آيا عسل بر عادات غذا خوردن آنها تاثيري داشت يا نه ، اكثراً اظهار داشتند كه با مصرف عسل به عنوان صبحانه احساس پرتري داشتند.
به نظر مي رسد عسل ، معده را براي مدت طولاني تري سير نگه مي دارد و قطعا تمايل زياد افراد به محصولات شيرين را فرو مي نشاند.
در رابطه با افزايش حفرات دنداني ، مطالعات نشان مي دهد با آن كه عسل چسبنده و شيرين است ، عامل مهمي در ايجاد پوسيدگي دندان محسوب نمي شود.
اما نبايستي افراد عسل را جايگزين ميوه و سبزي كنند، اما اگر مي خواهند چاي خود را با قند شيرين كنند ، به جاي آن از عسل استفاده كنند.

فارسي: گياه جعفري

انگليسي:Percile , Parsley

گياهي دوساله به ارتفاع 30/0 تا يك متر و داراي ريشه راست ،دوكي شكل يا متورم(بر حسب نژادهاي مختلف) و به رنگ مايل به زرد است.به حالت وحشي در اكثر نواحي جنوب شرقي اروپا،شمال افريقا،آسيا و ايران مي رويد و به علاوه در نواحي مختلف پرورش مي يابد.برگهاي جعفري،شفاف،به رنگ سبز تيره،داراي بريدگيهاي لوزي يا مثلث شكل با تقسيمات فرعي است.برگهاي قسمت فوقاني ساقه آن،منقسم به قطعات باريك و نوار مانند ،باظاهري متفاوت از برگهاي تحتاني مي باشد .گلهايي كوچك مايل به سبز ومجتمع به صورت چتر مركب دارد.در قاعده اشعه چترهاي اصلي و فرعي آن،زائده هاي باريك وغير مستقيم ديده مي شود.ميوه آن كوچك به درازاي 2ميليمتر ،به قطر يك ميليمتر يا كمي بيشتر ،به رنگ سبز وداراي بو و طعم بسيار معطر است.قسمت مورد استفاده جعفري ،ريشه،ميوه و ساقه هاي جوان برگدار آن است.
تركيبات شيميائي :ميوه اين گياه داراي مواد روغني ،آلورون تانن،يك ماده ملون به رنگ زرد ،يك گلوكوزيد سمي به نام آپي ئين Apiine و اسانس است.اسانس آن كه از گرد ميوه جعفري به وسيله تاثير بخار آب بدست مي آيد،مايعي بيرنگ ،لوژير به وزن مخصوص 05/1تا 10/1 (بر حسب منشا گياه)،محلول در روغن و اسانس ها است و اگر تحت اثر سولفات آهن قرار گيرد ، به رنگ قرمز خوني در مي آيد .
بوي آن معطر وشامل آپيول Apiol ،ميريستيسين Myristisine ،به مقادير كم از اتراكسيد ها ،فنل ها ، اسيد پالميتيك،الدهيدها و ستن هاست.گلوكوزيد مذكور كه آپيوزيدApioside نيزناميده مي شود .اگر بطورساده تجزيه گردد،ماده اي به نام آپي ژينApigenineونوعي قند به نام آپيوز Apiose مي دهد. ريشه جعفري داراي 05/0تا08/0درصد اسانس ،مواد قندي و 5درصد موادمعدني است .بوي ريشه جعفري،معطرو طعم آن كم وبيش شبيه قسمت هاي هوائي گياه است.
خواص درماني :اعضاي مختلف جعفري مانند ريشه ،ميوه و شاخه هاي برگدار آن داراي اختصاصات درماني به شرح زير است :ريشه جعفري، اثر مدر و اشتها آور دارد .جوشانده ريشه و بطور كلي تمام قسمتهاي گياه ،در موارد آب آوردن انساج ،خيز عمومي بدن ،سنگ كليه،اختلالات دستگاه هضم ،نفخ،زردي،بيماري هاي كبد وطحال ،تنگي نفس ،بيماري هاي جلدي و همچنين قاعدگي هاي دردناك بكارمي رود.مصرف آن در سرخك باعث مي گردد كه ظهور دانه ها به وضع آسانتر صورت گيرد.
ميوه جعفري (دانه) ، صفات درماني شبيه ريشه آن دارد .بعلاوه اثر آن در رفع تب هاي نوبه و باز شدن قاعدگي ،قطعي است. در استعمال ،له شده گياه در رفع ضرب خوردگي وخون مردگي،با قرار دادن بر روي عضو اثر مفيد ظاهر مي نمايد.آپيول ،يكي از مواد تشكيل دهنده اسانس دانه جعفري است ولي تحت اين نام سه نوع ماده داروئي با تركيبات متفاوت به شرح زير در بازرگاني عرضه مي شود:1-Apiol distille،كه در واقع اسانس ميوه جعفري است و قسمت اعظم آنرا نيزآپيول و آپي ئين تشكيل مي دهد.2-آپيول سبز(Apiol vert) -عصاره الكلي ميوه جعفري است كه تحت اثر اتر از آن بدست مي آيد.3-آپيول متبلور(Apiol cristallise)- كه يكي از مواد تشكيل دهنده اسانس جعفري و مايعي با حالت روغني،به رنگ زرد يا زرد مايل به سبز و حتي سبز است.به طور كامل در الكل 95درجه و اتر حل مي شود.وزن مخصوص آن نيز در گرماي 15 درجه بين 125/1 و 135/1 ميباشد.
آپيول ،اثر تب بر دارد.بايد توجه داشت كه آبيول ماده اي است سمي و مصرف آن منحصراً بايد با اجازه پزشك متخصص صورت گيرد.درباره جعفري ذكر اين نكته لازم است كه اين گياه به همان اندازه كه مورد توجه حيواناتي مانند خرگوش و گوسفند است و مي تواند مورد استفاده آنها قرار گيرد،پايه هاي دانه دار آن ممكن است براي پرندگاني مانند مرغ،طوطي و غيره ايجاد مسموميت نمايد.
صور دارويي :جوشانده 15تا60در هزار ريشه يا گياه كامل به عنوان مدر-شيره تازه گياه به مقدار100تا150گرم(داراي اثر مشابه آپيول)-گرد برگ جعفري به مقدار 2 گرم در روزجوشانده 5تا10 گرم ميوه (دانه)در200 گرم آب به عنوان مدر
جعفري از سبزي هاي مفيدي است كه مورد توجه همه مردم است .بعضي از نژادهاي پرورش يافته آن كه برگهاي چين خورده و موج دار دارند،داراي مقدار كمتري از مواد موثره مي باشند.جعفري از سبزيهاي مفيدي است كه مصارف فراوان در تهيه اغذيه دارد و از اين نظر در غالب نواحي پرورش مي يابد.

يك مشاور تغذيه و رژيم درماني گفت: زنجبيل، پياز، سير، فلفل سياه و قرمز در پيشگيري از بروز حساسيت موثر است.
دکتر رضا آمري نيا، روز دوشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار ايرنا مركزاستان تهران ، افزود: اين موادغذايي سبب ترشح آنتي‌بادي "ايمونوگلوبولين ‪"a‬در دستگاه گوارش شده و اين آنتي‌بادي با احاطه مواد غذايي حساسيت زا سبب جلوگيري از بروز واكنش‌هاي حساسيت در فرد مي‌شود.
وي اظهار داشت: ميوه‌هاي تازه، مركبات، سبزيجات تازه، آجيل خام، گوشت كم چرب، ماست كم چرب، حبوبات، برنج سبوس دار، ذرت، گندم، آب هويج، چغندر، كروس و خيار نيز، در پيشگيري از بروز حساسيت موثر است.
وي افزود: آنتي‌بادي‌هايي به نام " ايمونوگلوبولين ‪" E‬براي مقابله با عوامل خارجي كه سيستم ايمني به اشتباه آن را مضر تشخيص داده، ماده‌اي به نام "هيستامين" را در اطراف سلول‌هاي بدن آزاد مي‌كند، به اين حالت حساسيت گفته مي‌شود.
آمري نيا، بااشاره به واكنش‌هاي حساسيتي گفت: خارش بيني، گلو، التهابات پوستي، تهوع، استفراغ، اسهال، تب بالا، كهير، تنگي نفس، فشار خون، ضعف غير طبيعي، بيش فعالي و يبوست از مهم‌ترين واكنش‌هاي حساسيتي يا آلرژيك مي‌باشد.
اين مشاور تغذيه افزود: اگر واكنش حساسيتي به شكل شديد بروز كند به آن شوك " آنافيلاكتيك " مي‌گويند كه اين حالت ممكن است سبب التهاب بافت اطراف حنجره و انسداد راه تنفس در فرد شود، البته در صورت عدم درمان به موقع امكان مرگ نيز وجود دارد.
وي اظهار داشت: مواد ايجادكننده حساسيت يا آلرژن به‌اشكال مختلف و از راه‌هاي متفاوت همچون گرد و خاك از راه دستگاه تنفس، غذاها از راه دستگاه گوارش، داروهاي مختلف از راه تزريق و مواد آرايشي از راه پوست مي‌تواند وارد بدن شود.
آمري‌نيا، به عوامل موثر در بروز حساسيت اشاره كرد و افزود: ژنتيك، استرس‌هاي شديد و ناگهاني و يكسري مواد غذايي حساسيت‌زا همچون شير گاو، تخم مرغ، گندم و صدف‌هاي خوراكي در بروز حساسيت در فرد موثر است.
وي خاطر نشان كرد: همچنين، مبتلايان به حساسيت بايد از مصرف بيش از حد پروتيئن در رژيم غذايي خود پرهيز كنند چرا كه با تحريك بيشتر سيستم ايمني علائم حساسيت را افزايش مي‌دهد.
وي، با اشاره به راه‌هاي درمان و پيشگيري از بروز حساسيت در فرد، گفت: تغيير مواد غذايي در عادات غذايي به صورت دوره‌اي، استفاده از داروهاي "آنتي‌هيستامين" و مصرف ويتامين ‪c‬به دليل جلوگيري از ترشح هيستامين توسط گلبول‌هاي سفيد،در درمان و پيشگيري از بروز حساسيت در فرد نقش موثري دارد.

خامه
خامه یکی از انواع لبنیات است. پیش از عمل هموژنیزه، لایه چربی روی سطح شیر خام که به سرشیر معروف است را برمی دارند. این چربی، خامه نام می گیرد. در صنعت، برای سرعت بخشیدن به تجمع چربی شیر روی سطح آن، از دستگاه سانتریفوژ استفاده می کنند. خامه با توجه به محتوای چربی، انواع مختلفی دارد.

انواع خامه
- خامه کم چرب که 12 درصد چربی دارد.
- خامه زده شده و سفت شده که 30 درصد از آن را چربی تشکیل می دهد.
- خامه سنگین که 36 درصد چربی دارد.
- خامه های پر چرب که در اغلب فروشگاه ها به فروش می رسند و 40 درصد چربی دارند.
در تهیه انواع غذاها و دسرها از این نوع خامه استفاده می شود.
نوع دیگری از خامه وجود دارد که در کشور انگلستان تهیه می شود. این نوع خامه را با حرارت دادن خامه معمولی تهیه می کنند و به خامه بریده یا ترش معروف است. این خامه بسیار چرب بوده و 55 درصد چربی دارد.

خامه ترش
خامه ترش، یکی از انواع خامه است که با استفاده از نوعی باکتری که تولید کننده اسید لاکتیک است، آنرا ترش می کنند. این نوع خامه طعم ترشی دارد و غلیظ است و در تهیه برخی غذاها و سس ها به کار می رود.
هر خامه ای را که بیش از 30 درصد چربی داشته باشد، می توان به خامه زده شده تبدیل کرد. این عمل به وسیله هم زدن مداوم خامه و مخلوط نمودن آن با هوا صورت می گیرد. این عمل حجم خامه را دو برابر می کند، چون هوا داخل چربی خامه محصور می شود. در اصطلاح می گویند که خامه پف کرده است. هر چه خامه را بیشتر هم بزنیم، چربی آن چسبندگی پیدا کرده و خامه سفت و سفت تر شده و در نهایت به شکل کره در می آید


شير خشك
شیر خشک، ماده ی پودر مانندی است که وقتی آن را باآب مخلوط نمایند، شیر بدست می آید. این نوع شیر را معمولاً داخل قوطی های مقوایی بسته بندی می کنند و نگهداری آن از شیر مایع راحت تر است. چون شیر مایع را اگر داخل یخچال نگهداری نکنیم، پس از مدتی ترش می شود؛ در حالی که شیر خشک را برای مدت طولانی می توان نگهداری نمود.

تهیه شیر خشک
معمولاً برای تهیه ی شیر خشک، شیر پاستوریزه را از لوله ای که سوراخ های بسیار ریزی دارد عبور داده و سپس، این شیر را روی ورقه فولادی داغی که عاری از هر گونه میکروب است می پاشند. در این قسمت، آب شیر تبخیر می شود و اجزای تشکیل دهنده ی آن به صورت پودر پایین می ریزند. حال، شیر خشک آماده است. انواع متفاوت شیر خشک از جمله کم چرب و یا پرچرب موجود می باشد. معمولاً چربی موجود در شیر خشک، سبب ترش شدن سریع آن می شود؛ بنابراین، اغلب شیر خشک را به صورت بدون چربی عرضه می نمایند.
شیر خشک اولین بار در قرن بیستم تهیه شد و امروزه بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. البته هنوز نتوانسته جای شیر را بگیرد

دوغ
دوغ، نوعی نوشیدنی است که از ماست تهیه می شود. اولین بار هندی ها آنرا تحت نام لاسی تهیه نمودند که دو طعم مختلف داشت: شور و شیرین.
دوغ شور را با ادویه جات از جمله فلفل مخلوط می نمودند. برای تهیه نوع شیرین، گلاب، انبه یا لیمو را با دوغ مخلوط می کردند. امروزه در برخی کشورها از جمله ایران و ترکیه از این نوشیدنی استفاده می شود.
دوغ را از مخلوط کردن ماست با آب و نمک و دیگر مواد افزودنی از جمله اسانس نعنا تهیه می کنند. از سال 2002م، استفاده از دوغ های شیرین که به لاسی شیرین شباهت داشت در ایالات متحده آمریکا مرسوم شد. مردم آمریکا به این فراوده لبنی، نوشیدنی ماست می گویند.

تاریخچه تهیه ماست
قبلاً تصور می شد که مردم بلغارستان اولین کسانی بودند که ماست تهیه کردند؛ اگرچه شواهدی وجود دارد که نشان می دهد مردم کشورهای دیگر از دو قرن قبل از میلاد مسیح، ماست و دیگر انواع لبنیات را تهیه می کردند. اولین ماست ها احتمالاً به طور تصادفی تهیه شدند؛ یعنی زمانی که شیر را برای حمل و نقل داخل کیف هایی که ازپوست بز درست شده بود می ریختند، باکتری موجود در پوست بز، شیر را تخمیر نموده و ماست به دست می آمد.
ماست تا دهه ی آغازین قرن بیستم تنها میان مردم اروپای مرکزی و شرقی رایج بود تا این که در آن زمان، یک زیست شناس روسی کشف کرد که دلیل طول عمر مردم بلغارستان، استفاده زیاد از ماست می باشد. از آنجا که این زیست شناس عقیده داشت که لاکتوباسیلوس برای سلامتی مفید است، او سعی نمود که استفاده از ماست را در سرتاسر اروپا رواج دهد. به دنبال آن در سال 1919م اولین کارخانه صنعتی تولید ماست در شهر بارسلونای اسپانیا احداث شد و مصرف ماست روز به روز افزایش یافت.

تهیه ماست خانگی
بسیاری از مردم در خانه خود ماست تهیه می کنند. برای تهیه ماست در خانه می توانید از شیر و مقدار کمی از ماستی که از بیرون خریده اید، به جای باکتری استفاده کنید. یکی از ساده ترین دستورالعمل ها استفاده از یک لیتر شیر کم چرب می باشد؛ البته برای تخمیر شیر، دما بسیار با اهمیت می باشد که برای مدت چند ساعت، دمای شیر باید 43 درجه سانتی گراد باقی بماند. ثابت ماندن شیر در این دما را دستگاه های ماست سازی انجام می دهند. در ضمن، مسئله ی پاکیزگی و عاری بودن ظروف و وسایل از هر گونه آلودگی بسیار حائز اهمیت می باشد. ـ شیر پاستوریزه را روی حرارت بگذارید تا دمایش به 85 درجه سانتی گراد برسد. وقتی به این دما رسید، به مدت دو دقیقه بگذارید روی حرارت بماند تا میکروب های آن نابود شوند.
ـ این شیر پاستوریزه شده را داخل ظرف بلند و کاملاً استریل شده ای بریزید و اجازه دهید تا خنک شود و دمایش به 43 درجه سانتی گراد برسد.
ـ نصف فنجان (معادل 120 میلی لیتر) ماست گرم به شیر اضافه نموده و روی ظرف را کاملاً به پوشانید.
ـ تقریباً 6 ساعت بعد، مخلوط ما تبدیل به یک ماست شل و قابل خوردن شده است؛ به شرطی که دمای مخلوط در تمام این مدت، دقیقا 43 درجه سانتی گراد باشد. ـ اگر وسیله ای برای کنترل دمای مخلوط ندارید، می توانید این مخلوط را داخل فری که تنها شمعک آن روشن است قرار دهید. هرچه دمای مخلوط از 43 درجه کمتر باشد، مدت بیشتری طول می کشد که ماست جامد شود. ماست زمانی آماده است که وقتی ظرف را کج می کنید، دیگر حالت آبکی نداشته باش و به راحتی تکان نخورد

بستني
بستنی نوعی دسر یخی است که از شیر، خامه، خامه ترش (کاسترد)، به علاوه مواد طعم دهنده و شیرین کننده تهیه می شود. مخلوط این مواد را در جای بسیار سرد قرار می دهند. به تدریج فضا را سرد تر می کنند، در عین حال که بستنی را مدام هم می زنند تا از ایجاد تکه یخ های بزرگ جلوگیری شود. در قدیم، مواد تشکیل دهنده بستنی را با هم مخلوط کرده و داخل ظرفی ریخته و آن ظرف را روی مخلوطی از یخ خرد شده و نمک قرار می دادند. نمک به تدریج یخ را ذوب کرده و تبدیل به آب می نمود. در حین عمل ذوب شدن، گرمای مواد تشکیل دهنده بستنی گرفته می شد.

مواد تشکیل دهنده
واژه بستنی را برای همه نوع دسر و اسنک یخی به کار می برند؛ اگر چه معمولاً بستنی به دسرهایی اطلاق می شود که بخش عمده آنها خامه باشد. بستنی ها انواع بسیار متنوعی دارند. معمولا مواد افزودنی همچون خرده شکلات، میوه، مغز انواع میوه ها یا آب نباتهای کوچک به آن اضافه می کنند. برخی انواع معروف بستنی که در اغلب مغازه ها و سوپر مارکت ها در دسترسند عبارتند از: بستنی وانیلی، شکلاتی، توت فرنگی و یا مخلوطی از این سه.

ساخت بستنی
پیش از آنکه یخچال های امروزی با طرح اولیه کارل وان لیند، مهندس آلمانی، در دهه 70 قرن 19 میلادی ساخته شود، بستنی نوعی دسر بسیار لوکس محسوب می شد که فقط در موقعیت های خاص سرو می گردید. امروزه، با پیشرفت صنعت و توسعه فن آوری هر خانه ای برای خود فریزر دارد و بنابراین، نگهداری بستنی به سادگی امکان پذیر است. دسترسی به بستنی هم بسیار آسان است؛ تقریبا همه بقالی ها و یا سوپر مارکت ها انواع مختلف بستنی را دارند. حتی در مکان های عمومی هم دست فروش ها، با استفاده از کامیون های کوچک خود، بستنی عرضه می کنند. بستنی امروزی از مواد زیر تشکیل یافته است:
10-16 درصد خامه «چربی شیر»
9-12 درصد آن شامل پروتئین، کازئین، پروتئین آب پنیر، هیدرات کربن و لاکتوز می باشد.
12-16 درصد مواد شیرین کننده که معمولاً شیره ذرت می باشد. این شیره دارای گلوکوز و یا سوکروز می باشد.
2/0-5/0درصد تثبیت کننده و امولسیفایر مثل: آگار
55-64 درصد آب که یا در خود شیر موجود است و یا در سایر مواد افزوده شده یافت می شود.
این مواد، بخش جامد بستنی را تشکیل می دهند.اما تنها 50 درصد از حجم نهایی بستنی متعلق به این مواد می باشد. 50 درصد باقیمانده را هوا تشکیل می دهد که طی هم زدن مداوم، با بستنی ترکیب می شود. هر چه بستنی ارزان تر باشد، باید متوجه شویم که با هوای بیشتری ترکیب شده است. از آنجا که بستنی را با توجه به حجم آن می فروشند، برای تولید کنندگان آن بسیار با صرفه است که با ترکیب بستنی با مقدار بیشتری هوا، غلظت آنرا کاهش دهند؛ بدون آنکه حجمش کم شود. یکی از تحولات قرن بیستم، کشف روشی برای دو برابر کردن میزان هوا در بستنی بود. این روش، برای تولید کنندگان بستنی از نظر اقتصادی بصرفه است؛ چون در مواد اولیه صرفه جویی می شود و جای این مواد را هوا پر می کند.

ساخت بستنی در قدیم
در قدیم، ساخت بستنی کار بسیار طاقت فرسایی بود. در زمستان، تکه های بزرگ یخ را از دریاچه ها و استخرها بیرون کشیده، درون سوراخ هایی داخل زمین قرار داده و رویش را با کاه می پوشاندند. سپس، در فصل گرما، مواد بستنی را داخل کاسه بزرگی که تکه های یخ در اطرافش بود، ریخته و با دست درست می کردند. اولین کارخانه صنعتی بستنی سازی جهان در سال 1851 در مری لند، کار خود را آغاز نمود. البته عامل مؤثر در تولید آسان تر بستنی، ساخت یخچال در دهه 70 قرن نوزدهم بود.
امروزه استفاده از ماشین بستنی سازی، ساخت بستنی را در خانه بسیار ساده نموده است. تنها کافی است مواد تشکیل دهنده بستنی را داخل ماشین بستنی سازی ریخته و در فریزر قرار دهید. این وسیله الکتریکی، مواد تشکیل دهنده بستنی را ضمن سرد شدن، مرتب بهم می زند

توضيحي در رابطه با بستني
بستني به احتمال زياد نوع تحول يافته نوشيدني هاي يخ زده است. در قرن چهارم قبل از ميلاد، اسكندر كبير به نوشيدني هاي يخ زده يا به اصطلاح امروز تگري (تگرگي)، علاقه فراواني داشته و در مدارك باستاني نيز ديده شده كه در سال 62 قبل از ميلاد، نرون، امپراتور روم گروه هايي را به كوهستان هاي آپنين (Apennines) مي فرستاد تا برايش يخ و برف بياورند، سپس آن را با شربت، پوره ميوه يا عسل مخلوط مي كرده و مي خورد.
هزاران سال است كه آب يخ زده در آسيا به مصرف خوراكي مي رسد. مصرف مواد لبني يخ زده، اولين بار در ادبيات چين باستان ديده شده است كه قدمت اين منابع به قرن دوازدهم برمي گردد. بازرگانان و ماجراجوياني چون ماركوپولو، روش تهيه يخ را از خاور دور به اروپا بردند. در 1660، كافه پروكوپ توسط يك ايتاليايي به نام كولتلي در پاريس افتتاح شد كه در آن انواع يخ (طعمدار) و خامه يخ زده يا همان بستني، توليد و عرضه مي شد.
بعد از آن، دسرهاي يخي راه خود را به آمريكا باز كردند و در سال 1700 ميلادي، فرماندار مريلند، از ميهمانان خود با بستني پذيرايي كرد.
در سال 1843 ميلادي، اولين فريزر دستي چرخشي توسط نانسي جانسون اختراع و ثبت شد. در فاصله سالهاي 1848 و 1873، 69 بستني ساز چرخشي ديگر به ثبت رسيد و در سال 1851 اولين واحد صنعتي توليد بستني توسط جاكوب فيوزل در بالتيمور راه اندازي شد.
يك سال قبل از پايان قرن، آگوست گالين دستگاه هموژنيزه كننده را اختراع كرد كه به ايجاد بافت نرم و خاص بستني بسيار كمك كرد.
با به وجود آمدن دستگاه هاي سردكننده مكانيكي، اولين فريزر افقي يك پارچه توسط اچ.اچ ميلر ساخته شد كه با آن قطعات كوچك بستني، جداگانه فريز مي شدند، اما اولين بستني قيفي توسط يك مهاجر ايتاليايي به نام ايتالو مارچيوني در نيويورك تهيه شد و او قالب مخصوص خود را در 1903 به ثبت رساند و يك سال بعد به طور اتفاقي در نمايشگاه جهاني سنت لوئيس معرفي شد. در اين نمايشگاه، يك توليدكننده نان شيرين اهل سوريه به نام حموي تعدادي نان شيرين را به شكل مخروط لوله كرد تا همسايه بستني فروشش بتواند براي توزيع بستني از آن استفاده كند. اين شكل عرضه بستني تا امروز، يكي از محبوب ترين شيوه ها باقي مانده است. توليد انواع ديگر بستني از نوع چوبي، بستني با رويه ميوه و شكلاتي از سال 1920 آغاز شده است كه در آن زمان، پديده اي نوظهور بود.

شيوه توليد بستني در كارخانه
ماده اوليه براي توليد بستني، خامه و مواد لبني ديگر است كه با شيرين كننده مخلوط مي شود. اين مواد به ميزان لازم در يك مخزن مخصوص با دقت مخلوط مي شوند. اين مخلوط ممكن است شامل مقدار كمي از مواد ديگر چون ثابت كننده ها باشد كه از ايجاد بلورهاي يخ در بستني جلوگيري مي كند.
اين مخلوط سپس به بخش هموژنيزه مي رود و در آنجا تحت فشار 003/0 اتمسفر، مولكول هاي چربي شير به اندازه كوچكتر خرد شده و بستني را نرم تر مي كنند. پس از اين مرحله، مخلوط به سرعت سرد مي شود و دماي آن تا چهار درجه سلسيوس پايين مي آيد و سپس براي فريز شدن آماده مي شود.
طي فريز شدن بستني، تيغه هاي مخصوصي در فريزر، مخلوط را به طور مرتب به هم مي زند تا به اصطلاح هوا بگيرد ، در غير اين صورت محصول به دست آمده، بلوك سخت و غير قابل مصرفي از شير يخ زده خواهد بود. در اين مرحله، انواع افزودني ها مانند ميوه، انواع آجيل يا طعم دهنده هاي مايع به مخلوط اضافه مي شوند.
اكنون اين بستني براي بسته بندي در انواع ليتري، ليواني و چوبي آماده است. در آخرين مرحله، بستني هاي قالب ريزي شده و آماده در اتاق مخصوصي باز هم سردتر شده و براي توزيع آماده مي شود.

ورود بستني به ايران
شايد تاريخچه توليد بستني در ايران به حدود 60 سال پيش برگردد، اما در دهه هاي 30 و 40 بود كه بستني فروش ها براي خود اسم و رسمي پيدا كردند.
در سالهاي اوليه توليد بستني، شكر و شير و ثعلب را در استوانه هاي فلزي كه در بشكه هاي چوبي قرار داشت، مي ريختند و اطراف استوانه هاي فلزي را با نمك و يخ مي پوشاندند. يخ و نمك باعث مي شد دما به حدود 20 درجه سانتيگراد زير صفر برسد. بعد از آن، قطعات يخ بسته اطراف استوانه فلزي را جدا مي كردند، آن هم توسط پارو، اين كار باعث مي شد تا تمام محتويات استوانه سفت شود.
با اين روش، تهيه بستني حدود هشت ساعت طول مي كشيد و حدود 20 كيلو بستني آماده مي شد.
اما تاريخچه ورود دستگاه هاي بستني سازي به اواخر دهه 40 برمي گردد. آن موقع در كنار بستني، فالوده هم درست مي كردند. فالوده از نشاسته و آب و شكر تهيه مي شد. نشاسته را با آب مخلوط مي كردند و مي پختند، سپس آن را در استوانه اي كه پايين آن مشبك بود، مي ريختند، زير استوانه ها آب صفر درجه و زير صفر مي گذاشتند. با عبور محلول نشاسته از استوانه مشبك و ورود آن در آب صفر درجه، رشته هاي منجمد درست مي شد. اين رشته را با شكر مخلوط مي كردند و فالوده آماده مي شد.
براي تهيه يخ هم از برف يخچال هاي طبيعي توچال استفاده مي كردند. در اواخر دهه 40 كه دستگاه هاي بستني ساز وارد كشور شد، شركت سازنده اين دستگاه ها به هريك از بستني فروشي هاي معروف تهران، يك دستگاه هديه داد، اما در اين ميان، يكي از بستني فروشي هاي بسيار قديمي به نام اكبر مشدي كه هنوز هم قديمي ترها از آن بسيار ياد مي كنند، زير بار استفاده از اين دستگاه ها نرفت.
قديم ترها روزهاي جشن و اعياد مصادف با رونق كسب و كار بستني فروشي ها بود و رونق سفارش هايي كه به مناسبت جشن ها داده مي شد. اما آن موقع پذيرايي از مشتريان در ظرف هاي بستني خوري بلوري انجام مي شد. بستني فروشي ها سالن بزرگي داشت كه انتهاي سالن مخصوص خانواده ها بود.
بتدريج و با گذشت زمان تعداد بستني فروشي ها و به تبع آن مشتريان آنها بيشتر شد، دستگاه هاي بستني ساز ديگر كار بستني فروشي ها را راحت كرده بود و ديگر نيازي به صرف هشت ساعت وقت براي تهيه بستني نبود. ظرف هاي بلوري هم كم كم جاي خود را به ظروف يك بار مصرف پلاستيكي دادند، هرچند كه اين ظرف هاي پلاستيكي نصف ذوق بستني خوردن را مي گرفت، اما شكستن پي درپي ظرف هاي بلوري هم هزينه اي اضافي بود، روي دست بستني فروشي ها.
كم كم بستني هاي كارخانه اي هم باب شد، بستني هاي يخي و شيري، با انواع چوبي، قيفي، ليواني و ... .
و حالا كه ديگر دنيايي از طعم و رنگ در بستني ها وجود دارد. انواع شكلاتي، زعفراني، قهوه، نسكافه، پرتقالي، توت فرنگي، نعنايي و ... كه البته تنوع توليد بستني در ايران در مقايسه با آنهايي كه در توليد اين ماده خوراكي پيشرو هستند، اصلا قابل مقايسه نيست. جالب است بدانيد در ژاپن بستني با طعم هاي ماهي شور ژاپني، كاكتوس، هشت پا، سيب زميني شيرين، زبان گاو، خرچنگ، بادمجان و جلبك هم تهيه مي شود.
گذشته از اين طعم هاي عجيب و غريب كه البته هنوز در كشور ما باب نشده، بستني ها اين روزها با اشكال متنوعي به دست مصرف كننده مي رسند.
شايد قرار گرفتن فالوده در كنار بستني كه با عنوان بستني مخلوط تهيه مي شود، يكي از قديمي ترين اشكال آن باشد.
غير از آن قرار دادن بستني در كنار انواع آبميوه نظير هويج بستني، طالبي بستني و ... يا تزئين بستني به شكل انواع عروسك ها يا قرار دادن موز و ژله و ... روي بستني ها ظاهر آنها را حتما براي مشتريان دلچسب تر خواهد كرد.
اما اين روزها كه هوا گرم است و بستني خوردن بسيار دلچسب، كدام بستني ها را بخوريم كه هم سالم باشد و هم به صرفه.
بستني ها به دو گروه شيري و يخي تقسيم مي شوند. در بستني هاي يخي از اسانس ها و رنگ هاي خوراكي و شيرين كننده ها استفاده مي شود. بستني هايي كه از شير تهيه مي شوند، خود بر دو نوعند؛ يكي از نوع كارخانه اي و ديگر انواع سنتي كه داخل مغازه ها تهيه مي شوند. در اين بستني ها از شير خشك استفاده مي شود، تنها اين مسئله از نظر بهداشتي ايرادي ندارد، اما عيبي كه اين بستني ها دارند، مربوط به افزودني هاي آنهاست، زيرا انواع اسانس هاي شيميايي كه باعث خوشرنگي و خوشبويي بستني ها مي شود، به آنها اضافه مي كنند. از طرفي افزايش نگهدارنده ها در اندازه هاي زياد براي سلامتي مضر است، اما اگر اين بستني ها حداكثر دو بار در هفته مصرف شود، ضرري متوجه سلامتي نمي شود.
اما بستني هايي كه با نام سنتي و با زعفران و خامه درست مي شوند؛ اگر ماده اي كه به نام زعفران استفاده مي شود، واقعا زعفران باشد، خوب است، اما بعضي بستني فروشي ها از گلرنگ استفاده مي كنند. گلرنگ در مقايسه با زعفران با قيمت بسيار پايين و در عطاري ها عرضه مي شود. اين ماده تا حد كمي خاصيت سمي دارد، پس مصرف زياد آن براي سلامتي مضر است، اما زعفران كه خود يك ادويه آنتي اكسيدان است، اگر به ميزان كم در غذاها مصرف شود، حتي ارزش غذايي هم دارد و مفيد است. اما شير و خامه هايي كه به بستني هاي سنتي اضافه مي شود، اگر پاستوريزه باشد، باز هم مشكلي ايجاد نمي شود، اما اگر محل توليد و نحوه نگهداري اين مواد، بهداشتي نباشد، اين بستني ها تبديل به منبع غني آلودگي ميكروبي مي شوند و سموم مترشحه آن باعث ايجاد مسموميت همراه با استفراغ، دل پيچه، سردردهاي شديد و تهوع مي شود. پس تا زماني كه از سلامت اين بستني ها اطمينان حاصل نكرده ايد، آنها را نخوريد.
به لحاظ صرفه اقتصادي هم تفاوت چنداني بين بستني هاي كارخانه اي و سنتي نيست، البته بستني هاي سنتي كه در كارخانه ها تهيه مي شوند، قيمت نسبتا بالاتري نسبت به انواع سنتي غيركارخانه اي دارند، در عوض از نظر سلامتي كاملا مطمئن هستند.
بستني هاي يخي هم در انواع كارخانه اي و غير كارخانه اي تهيه مي شوند.بستني هايي كه در كارخانه هاي معتبر توليد مي شوند، مقداري مواد رنگي مجاز و استاندارد دارند. در اين بستني ها از مقدار اندكي تركيبات طبيعي مثل آبميوه ها استفاده مي شود، اما اين بستني ها رنگ زيبا و شفافي دارند كه البته از مواد رنگي شيميايي حاصل شده است. هرچند كه مقدار تركيبات شيميايي اين بستني ها كنترل مي شود، اما در مورد نگهدارنده و مواد شيميايي هميشه اين مشكل وجود دارد كه ممكن است طي مدت استفاده از محصول، اثرات مخرب اين ماده نمايان شود.
اما توصيه مي شود از ميان اين همه بستني رنگارنگ و متنوع، بيشتر سراغ كارخانه اي ها برويد، آن هم از نوع شيري. اگر خواستيد بستني هاي رنگي بخوريد، اول مطمئن شويد كه استاندارد هستند.
اگر هفته اي دو بار بستني بخوريد، البته نه به جاي وعده اصلي غذا، مشكلي پيش نمي آيد، اما مواظب باشيد كه با بستني خوردن زياد چاق نشويد. افرادي كه به جاي مصرف غذاهاي سالم، بستني را در بسياري وعده ها جايگزين كرده اند، چاق مي شوند، اما به لحاظ منابع ويتامين و مواد معدني غني نيستند. برخي افزودني ها هم اين ضرر را تشديد مي كند، مثلا كاكائو كه مانع جذب كلسيم و روي مي شود، اما مصرف به اندازه بستني مفيد است.
بچه هايي كه عادت به خوردن لبنيات نظير شير و ماست ندارند، با خوردن بستني هم مي توانند تا حدي فقر موادي همچون كلسيم را در بدن خود جبران كنند و هم اينكه كم كم به لبنيات علاقه مند شوند.
افرادي كه تحت عمل جراحي لوزه يا دستگاه گوارشي قرار گرفته اند، بايد با خوردن بستني، محل جراحي را خنك نگاه دارند. اين كار تا حد زيادي باعث كاهش خطر خونريزي مي شود.
متاسفانه در كشور ما بيشتر به تنوع طعم و مزه بستني توجه مي شود تا خاصيت آن، اما در بسياري كشورها، بستني هاي كم چرب و كم شيرين به طور گسترده اي توليد مي شود. اگر بستني هايي با چربي و شيريني كم و بدون اسانس در ايران توليد شود، افرادي با بيماري هاي خاص نظير ديابتي ها هم مي توانند از اين خوراكي خوشمزه استفاده كنند.

تحقيقات جديد نشان مي دهد مصرف روزانه فرآورده هاي لبني کم چرب نظير شير ، ماست و پنير ، خطر ابتلا به بيماريهاي قلبي و ديابت نوع ۲ را کاهش مي دهد . طبق گفته محققان افزايش ميزان کلسترول و فشار خون که به عنوان ( سندرم مقاومت به انسولين ) شناخته شده است از عوامل بروز بيماري قلبي و ديابت به شمار مي روند .دکتر مارک پريرا مي گويد : مصرف روزانه شير و فرآورده هاي آن به حد کافي در پيشگيري از ( سندرم مقاومت به انسولين ) و همچنين بيماري چاقي مؤثر است . اين پژوهشگر مي افزايد : طي ۳۰ سال گذشته به علت عدم استفاده از لبنيات يا مصرف نکردن آن به حد کافي از سوي کودکان و نوجوانان با روند رو به رشد چاقي و دبابت نوع ۲ مواجه بوديم . پژوهشگران طي ۱۰ سال تحقيق بر روي ۳۰۰۰ نفر از افراد در رده سني ۱۸ تا ۳۰ سال ، به اين نتيجه رسيدند که مصرف شير و فرآورده هاي آن به صورت روزانه خطر ابتلاي به ديابت نوع ۲ و فشار خون را تا ۷۱٪ کاهش مي دهد . مصرف لبنيات ، به غير از عوامل ديگر نظير رژيم غذايي ، ورش و اجتناب از مصرف دخانيات خطر گسترش سندرم مقاومت به انسولين را تا ۲۱٪ کاهش مي دهد . به اعتقاد محققات کلسيم ، پتاسيم ، منيزم و مواد معدني موجود در مواد لبني از بروز فشار خون و ديابت نوع ۲ جلوگيري مي کند . گنجانيدن مواد غذايي ديگر نظير غلات ،‌حبوبات ، ميوه و سبزيجات در برنامه غذايي روزانه و مصرف آنها به اندازه کافي در پيشگيري از بروز اين بيماريها مؤثر است .

توصيه هاي لازم در مورد شيرخام ( غيرپاستوريزه )
اگر اجباراً از شيرخام استفاده مي کنيد حتماً آنرا جوشانده و ۱۰ دقيقه در حال جوش بهم بزنيد .

· شيرخام را قبل از جوشاندن در يخچال نگذاريد .

· چنانچه در هنگام جوشاندن شيرمقداري از آن در محوطه آشپزخانه ريخت ، بايد حتماً محل کاملاً شسته شود .

· از مصرف مجدد کيسه هاي پلاستيکي که قبلاً شيرخام در آن بسته بندي شده جداً خودداري گردد .

· ظروف مورد استفاده شيرخام بايد پس از مصرف با آب و مايع ظرفشويي شسته شده و با آب سالم آبکشي شود .

· نهايتاً سعي کنيد از شيرپاستوريزه استفاده شود .

گاهي بر شيرفاسد جوش شيرين مي زنند که دلمه نبندد بنابراين شيرکيلويي خريداري نشود .

غنی سازی شیر در ایران
در حالي كه بيش از 50 سال از غني‌سازي شير با ويتامين در كشورهاي پيشرفته جهان مي‌گذرد، در كشور ما غني‌سازي شير تازه آغاز شده است يك ليوان شير غني‌شده به وسيله كلسيم، 2 بار شير معمولي كلسيم دارد. عاصفه اله‌وردي مي‌گويند پرتقال، ويتامين C دارد، اسفناج آهن دارد، هويج ويتامينa دارد و... درست هم مي‌گويند. پرتقال و اسفناج و هويج و... از قديم الايام منبع خوبي از ويتامين C ، آهن و ويتامينa،... بوده‌اند و هنوز هم هستند، البته با كمي تفاوت! در اينكه ميوه‌ و سبزيجات منابع ريز مغذي‌ها، يعني موادمعدني و ويتامين‌ها هستند، شكي نيست ولي آيا مي‌دانيد بلايي كه بشر بر سر محيط‌زيست خود آورده، باعث شده در بسياري از مناطق ، خاك از نظر دارا بودن بعضي ريزمغذي‌ها بسيار محروم و ضعيف باشد و مواد غذايي هم كه از اين خاك به عمل مي‌آيد، دچار همين مشكل است؟ بايد قبول كنيم كه در اين مورد حق با پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها است كه دائماً از غذاهاي زمان خودشان تعريف مي‌كنند و مي‌گويند به خاطر خوردن آن غذاهاي طبيعي، بنيه داشته‌اند! در هر صورت، كار از كار گذشته و تنها راهي كه مي‌ماند اين است كه بايد به طريقي اين مواد را به بدن رساند. يكي از بهترين روش‌هايي كه تاكنون براي اين منظور پيشنهاد شده، غني‌سازي شير با ويتامين‌ها و ريز مغذي‌هاست تا به اين ترتيب كساني كه شير مي‌خورند، ريزمغذي‌هايي را كه احتمالاً كمتر به بدنشان مي‌رسد، از طريق شير دريافت كنند. غني‌سازي شير از نيمه‌ اول قرن بيستم با اضافه كردن ويتامين D به شير در انگلستان آغاز شد و در سال 1939 دولت ايالات متحده هم مجوز غني‌سازي شير با ويتامين D را به طور سمي صادر كرد. شايد چيزي بيش از 50 سال از غني‌سازي موادغذايي از جمله شير در كشورهاي صنعتي مي‌گذرد، ولي برخي كشورهاي در حال توسعه همچنان به فكر هستند كه اين كار را در آينده انجام دهند.

توصيه هاي لازم در مورد شيرپاستوريزه
شير منبع غني از کلسيم است و نقش عمده کلسيم در تشکيل استخوان و دندانها مي باشد . شير و فرآورده هاي شير بخاطر مقدار کلسيم کافي ، آساني هضم و ارزاني از بهترين منابع کلسيم مي باشند . شير بدون چربي و شيري که چربي آن گرفته شده از نظر کلسيم بر شيرکامل ارجحيت دارد . زيرا وقتي که چربي شير که مقدار جزئي کلسيم دارد گرفته شود ، بجاي آن شيرکلسيم دار جانشين مي شود که پرارزشتر است . يک فنجان بستني از لحاظ مقدار کلسيم تقريباً با نصف فنجان شير برابر است .

· شيرپاستوريزه بايد حتماً در داخل يخچال بين صفر تا ۴ درجه بمدت حداکثر ۴۵ ساعت نگهداري شود .

· از نگهداري شير پاستوريزه در خارج از يخچال خودداري شود .

· بعد از مصرف شير پاستوريزه ، شيشه خالي را با آب سرد شستشو دهيد .

· از انداختن درب آلومينيومي و يا ساير اشياء به داخل شيشه هاي شير پاستوريزه خودداري نمائيد .

· چنانچه شيرپاستوريزه بيش از ۴۸ ساعت در يخچال باقي بماند و علائم قساد و بريدگي در آن مشاهده نشود قبل از مصرف آن را حداقل بمدت ۱۰ دقيقه بجوشانيد .

توصيه هاي لازم در مورد فرآورده هاي شير
· از مصرف خامه غيرپاستوريزه خودداري نمائيد .

· کره بسته بندي شده پاستوريزه تنها بمدت يک هفته در داخل يخچال قابل نگهداري است . براي مدت بيشتر بايد داخل فريزر نگهداري شود .

· از مصرف کره غيرپاستوريزه و بصورت مستقيم خودداري کنيد .

· توجه : کره غيرپاستوريزه و فله را ميتوان بعنوان کره آشپزخانه مصرف نمود .

· بستني هاي سنتي بايد از شيرپاستوريزه تهيه شوند .

· از مصرف هر گونه بستني با رنگ مصنوعي خودداري کنيد .

· از مصرف پنير تازه بپرهيزيد .

· پنير تازه در صورتي قابل مصرف است که به مدت ۲ ماه از آب نمک و داخل يخچال باقي بماند تا عاري از آلودگيهاي ميکروبي گردد .

· هنگام خريد کشک مايع دقت کنيد تا علائم کپک زدگي و بوي نامطبوع نداشته باشد .

· کشک مايع را قبل از مصرف به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقيقه بجوشانيد .

در بعضی از نقاط دنیا قیمت شیر حیوانات مختلف متفاوت است. مثلا در کشور ما شیر گوسفند مطلوبتر از شیر گاو میباشد و به همین دلیل متقلبین شیر گوسفند را با مقداری شیر بز یا گاو مخلوط مینمایند و بفروش میرسانند.

به طور معمول رنگ شیر سفید است و چنانچه چربی آن بالا باشد به رنگ متمایل به کرمی است و با اضافه کردن آب حالت و رنگ آن چندان تغییری نمیکند و بهمین جهت بعضی افراد سودجو به آن آب اضافه کرده و به فروش میرسانند.از روی نقطه انجماد شیر تقلبی و اختلاف آن با نقطه انجماد شیر که -0.54تا-0.57است میتوان به این تقلب پی برد.(با اضافه کردن آب به شیر نقطه انجماد به صفر نزدیکتر میگردد)

از روی وزن حجمی شیر هم میتوان به این تقلب پی برد.وزن مخصوص شیر گاو در 15 درجه سانتی گراد 1.028تا1.034است و اگر آب به شیر اضافه شود وزن مخصوص آن از 1.028کمتر میشود.

برای اینکه شیر رقیق شده بسادگی تشخیص داده نشود متقلبین مقداری نشاسته به آن اضافه میکنند به نحوی که غلظت شیر در حد طبیعی باشد.برای تشخیص این تقلب کافی است چند قطره محلول ید به آن اضافه نمایید که در صورت وجود نشاسته به رنگ بنفش در میاید.

شیر آلوده و فاسد در اثر حرارت لخته شده و به دو فاز مایع و دلمه تبدیل میگردد که این عمل به علت بالا رفتن مقدار اسیدهای آلی سنتز شده توسط میکرو ارگانیسمها میباشد.برای پوشاندن عیب فساد شیر به آن جوش شیرین اضافه میکنند که موجب خنثی شدن اسیدهای حاصله از میکروبها میشود و به این ترتیب شیر در اثر حرارت دلمه نشده و فساد آن مخفی میماند.برای پی بردن به این تقلب میتوان پ هاش مقداری از نمونه شیر را قبل و بعد از حرارت دادن اندازه گیری نمود که در حالت طبیعی نباید اختلاف آن بیش از 1 باشد.

گاهی اوقات به جای جوش شیرین از کرومات و بیکرومات پتاسیم استفاده میکنند.برای شناسایی این تقلب مقداری از نمونه مشکوک را در یک لوله آزمایش ریخته و بعد 2 قطره محلول نیترات نقره به آن اضافه کرده در صورت وجود کرومات یا بیکرومات پتاسیم رنگ قرمز خونی ظاهر میگردد که مربوط به تشکیل کرومات نقره و دلیل بر تقلب است.

يك متخصص بيماريهاي داخلي در يزد، گفت: سرطان روده بزرگ و پوكي استخوان از آثار منفي مصرف نكردن شير است.

دكتر علي حاجي زاده روز يكشنبه در گفت وگو با خبرنگار ايرنا افزود: شير حاوي كلسيم است و در برابر سرطان روده بزرگ، نقش محافظتي ايفا مي‌كند.

وي اظهارداشت: ديواره عضلاني روده بزرگ در اثر كمبود كلسيم به مرور زمان تخريب مي‌شود و فرد مبتلا به اين سرطان مي‌گردد.

وي افزود: ويتامين ‪،dپروتئين،اسيد"لينولئينك كنژوگه" و اسيد "بوتيريك" از ديگر مواد معدني است كه مانع تخريب اين ديواره مي‌شود.

اين پزشك متخصص ادامه داد: پوكي استخوان نيز از عوارض منفي مصرف نكردن شير است كه در پزشكي با عنوان "اسئتوپروز" شناخته مي‌شود.

وي افزود: زماني كه ميزان كلسيم بدن‌انسان پايين باشد، بدن به علت فوريت فيزيولوژيكي از طريق هورمونهاي پاراتيروئيد استخوان، كلسيم آزاد مي‌كند و فرد دچار پوكي استخوان مي‌شود.

حاجي زاده گفت: استخوانهاي بدن بيش از هر چيز به مواد معدني كلسيم، منيزيم و پتاسيم نياز دارد كه اين مواد نيز در شير وجود دارد.

معاون اموردام سازمان جهاد كشاورزي يزد سرانه مصرف شير در اين استان طي سال را ‪۱۱۰كيلوگرم ذكر كرد كه اين رقم ‪۶۰كيلوگرم از متوسط استاندارد جهاني كمتر است.

اغلب دانشمندان در تحقيقات علمي خود دريافته اند كه باكتري فعال ماست و ساير لبنيات مشتق از ماست در مجاري روده ها به عنوان آنتي بيوتيك طبيعي با طيف وسيع عمل مي كند. تا به حال محققان تغذيه هفت آنتي بيوتيك طبيعي از ماست و ساير فراورده هاي تخميري شير به دست آورده اندكه قدرت با كتري كشي و باكتري زدايي برخي از آنها برابر و يا حتي بيشتر از آنتي بيوتيك دارويي مصنوعي مانند ترامايسين است مثلا اثر آنتي بيوتيكي ماستهايي كه با مخمرهاي بولگاريكن و اسيد وفيلين درست مي شوند اين است كه باكتريهاي بيماري زاي معمول و معروف را كه موجب مسموميتهاي غذايي سالمونلا و بوتوليسم و استرپتوكوكوس از بين مي برند .

تحقيقات گسترده ديگري كه در كشورهاي اروپاي مركزي و همچنين در آمريكا به عمل آمده ، نشان مي دهد كه خوردن ماست ممكن است براي پيشگيري و برخي اوقات حتي درمان اسهال ساده و اسهال خوني در بچه ها موثر باشد . در ايتاليا و در روسيه مرسوم است براي درمان اسهال ساده به بچه ها ماست شيرين تازه كم چربي ميدهند.

در يك بررسي كه در سال 1963 در بيمارستان شهر نيويورك به عمل امده ، پزشكان اسهال ساده خيلي شديد تعدادي از كودكان را با خوراندن 100 گرم ماست شيرين تازه كم چربي دوبار سريعتر از مصرف داروي ضد اسهال استاندارد معمول ان زمان به نام Neomycin kaopectate درمان نموده اند.

طبق تحقيقي كه در ژاپن در مورد پانصد نفر كارگر كه مبتلا به اسهال خوني بوده اند به عمل آمده نشان داده شده است كه مصرف ماست ژاپني كه با باكتري Lactobacillus casei) ( درست شده تمام آنها را درمان كرده است .

طبق بررسي در لهستان كودكاني كه مرتبا ماست مي خورده اند خيلي بيشتر در مقابل عفونتهاي آنفلوانزا از خود مقاومت نشان داده اند .

طبق تحقيقي كه در مراكز تحقيقاتي وزارت كشاورزي آمريكا به عمل آمده موشهاي آزمايشگاهي كه به آنها مرتبا ماست داده شده است قدرت مقاومت بيشتري در برابر عفونتهاي مسموميتهاي غذايي سالمونلا از خود نشان داده اند و اين موشها عمر طولانيتري داشته اند.

بين انواع ماستي كه با كشت باكتري اسيدوفيلوس (Acidophilus ) درست شده باشد و يا اين با كتري به آن اضافه شده باشد براي مبارزه با باكتريهاي بيماري زا تواناتر و نيرومندتر است . در تحقيقاتي كه در لهستان به عمل آمده نشان داده شده است كه مصرف اين نوع ماست براي پيشگيري و در عين حال درمان اسهال آثار قطعي دارد .

يكي از دانشمندان معروف دنيا در رشته آثار درماني شيرهاي تخميري شامل ماست كه استاد دانشگاه نبراسكا در آمريكا مي باشد ، معتقد است كه ماست اصولا براي پيشگيري اسهال ساده و اسهال خوني بيشتر موثر است تا برا ي درمان آنها طي سالها تحقيقات گسترده در ژاپن و ايتاليا و آمريكا نشان داده شده است كه ماست ، ميكروبكش قوي مي باشد و در عين حال براي افزايش توانايي سيستم دفاعي بدن نيز موثر است . يعني نقش ماست در زمينه مبارزه با عفونتها از دو طريق است ، يكي مستقيما كشتن ميكروب و ديگري افزايش توانايي سيستم دفاعي بدن .

ماست يك عامل ضد سرطان
دانشمندان ضمن تحقيقات به قرايني برخورده اند كه نشان مي دهد ماست ممكن است در پيشگيري سرطان بخصوص سرطان كولون موثر باشد . در ربع قرن اخير در موارد متعددي به اين خاصيت ماست برخورد كرده اند و ديده شده اشخاصي كه بيشتر ماست مي خورند احتمال ابتلاي به سرطان در آنها كمتر است . طبق تحقيقاتي كه در بوستون به عمل آمده نشان داده شده است كه مصرف كشت باكتري اسيدوفيلوس در ماست براي سركوب فعاليت انزيمهايي كه در كولون مواد شيميايي بدون ضرر را به عوامل سرطانزا تبديل مي كنند مؤثر بوده است . يك تحقيق بسيار جالب فرانسوي كه در سال )1986( در مجله مؤسسه ملي سرطان امريكا منتشر شده است نشان ميد هد ، زناني كه معمولا لبنيات چرب مانند ينير چرب مي خورده اند احتمال ابتلاي به سرطان در آنها خيلي زياد بوده و لي زناني كه بيشتر از ماست استفاده مي كرده اند احتمال ابتلاي به سرطان كمتري داشته اند. دانشمند ديگري در تحقيقات خود به اين امر برخورد كرده است كه مصرف شيرو ماست داراي كشت acidophilus در موشهاي آزمايشگاهي سرطان را مهار مي كند .

ماست داراي مقدار زيادي مواد هورموني چرب طبيعي به نام پروستاگلاندين است . اين مواد به عنوان عامل ضد اولسر شناخته شده اند و پوشش ديواره معده را در مقابل آثار عوامل مخرب نظير دود سيگار و الكل حفظ و حمايت مي كنند . ماده پروستاگلاندين E به صورت داروي مصنوعي ضد اولسر ساخته شده و در بازار عرضه ميشود . دكتر ساموئل ماني از دانشاگاه ايالتي مركز بهداشت نيويورك در بروكلين كه يكي از كاشفان وجود مواد دارويي در شير وماست است ، معتقد است كه چون پروستاگلاندينها در چربي شير مستقر هستند ماستهايي كه از شير كم چربي يا بي چربي درست شده باشند مقدار كمتري از اين مواد دارند .

خوردن ماست در اشخاصي كه كلسترول خون آنها نرمال است مقدار كلسترول را كاهش مي دهد ( در عرض يك هفته 10- 5 در صد كاهش مي دهد .) اشخاصي كه سه پيمانه ( در حدود 650 گرم ) ماست پاستوريزه يا غير پاستوريزه خورده اند كلسترول خون آنها پايين آمده است و جالب اين است كه در اين اشخاص جزء خوب و مفيد كلسترول يعني HDLدر عين حال بالا رفته است .

با اينكه در تعدادي از گزارشهاي تحقيقي امده است كه به علت وجود ماده تريپتوفان در ماست خوردن آن تا حدودي آرام بخش است و لي تحقيقات علمي ديگري كه در MIT) (به عمل آمده نشان مي دهد كه ماست روي تركيبات شيميايي مغز نيز اثر مي كند و باعث هشياري بيشتر مي شود و با اين ترتيب مصرف شير و ماست كم چربي علاوه بر اينكه ايجاد چرت و خواب نمي كند ، در اغلب اشخاص موجب هشياري و بيداري نيز ممكن است بشود .

توصيه هايي در مورد استفاده از ماست
تمام انواع ماستها داراي خواص درماني مشابهي نيستند و نوع و مقدار باكتري ماست در ميزان تاثير درماني آن مؤثر است . شيرهاي تخمير شده شامل ماست ، با اضافه كردن يك يا چند باكتري مختلف از خانواده Lactobacilli ) ( درست مي شوند و كشت نوع Lactobacillus acidophilus از نظر درماني مفيدترين و مقتدرترين انواع باكتري است . ماستهاي معمول دنيا غالبا از دو نوع باكتري Lactobacillus bulgaricus) و Streptococcus thermo philus) ( درست مي شوند و خيلي كمتر داراي Lacidophilus) ( هستند .
ماستهايي كه در اثر پاستوريزه شدن ، پس از تخمير باكتريشان كشته مي شود خواص ضد باكتري ندارند .
ماست يك چيز زنده است بنابراين درتهيه ان بايد مراقبت زيادي بشود. حتي به كاربردن يك قاشق آلوده و شسته نشده ممكن است موجب آلودگي شود و تخمير را مختل كند .
از جوشاندن شير به مدت زياد خودداري شود زيرا ممكن است باكتريهاي فعال و زنده كشته شود و همين كه شير جوش آمد بي درنگ بايد شعله آتش را كم كرد كه ريزريز بجوشد نه اينكه مدت زيادي در حال غليان جوش باشد .
اشخاصي كه به علت نداشتن آنزيم خاص در معده نمي توانند از شير داراي لاكتوز استفاده كنند براحتي مي توانند از ماست استفاده نمايند .
براي اينكه خاصيت ضد باكتري ماست افزايش داده شود براي تهيه ماست مي توان علاوه بر كمي ماست معمولي كه به عنوان تخمير به كار مي رود مقدار كمي نيز پودر acidophilus) ( به آن افزود . اين پودر به صورت آماده با نامهاي تجارتي مختلفي در داروخانه هاي دنيا عرضه مي شود .
مفيد ترين نوع ماست از نظر خواص درماني ماستي است كه در خانه با شير كم چربي و با توجه به توصيه هاي قوق درست شود و تازه تازه خورده شود . ماستهاي تجارتي كه پس از درست شدن مدت چند روز يا چندين روز ممكن است مانده باشند خاصيت ضد باكتري خود را از دست مي دهند و ماستهايي كه در اثر ماندن در هواي گرم ترش شده باشد علاوه بر اينكه آثار مفيدش از دست مي رود داراي ضررهايي نيز مي باشد .

مهندس کيانوش صادقي مي گويد: افزودن کنستانتره پروتئين آب پنير به محصول ، قابليت اتصال به آب را در آن افزايش مي دهد و با توجه به پايين بودن هزينه آب ، اين امکان براي توليدکننده فراهم مي شود که بدون آسيب به ويسکوزيته محصول بتواند آب بيشتري به فرمولاسيون اضافه کند.علاوه بر اين ، قابليت تشکيل ژل مناسب در پروتئين هاي آب پنير موجب بهبود بافت در محصول و ايجاد بافت خامه اي مطلوب آن بويژه در سس ها مي شود. از ديگر ويژگي هاي مناسب اين ترکيبات ، کدورت آن است که با کاهش درصد چربي به صورت قابل توجهي کاهش مي يابد.

پروتئين هاي آب پنيرهمچنين با قابليت ترکيب مناسب با آب مي تواند قطعات گوشت را در فرآورده هاي گوشتي به صورت پيوسته به هم نگه دارد. افزايش ارزش تغذيه اي ، ايجاد احساس دهاني مناسب و بهبود بافت از ديگر مزاياي استفاده از پروتئين هاي آب پنير در سس هاي کم چرب است.مهندس محمود امين مرعشي مي گويد: پروتئين هاي آب پنير به صورت طبيعي ، ساختمان گلبولي دارد و از قابليت حلاليت امولسيفيکاسيون بالا و افزايش همزدن محصول برخوردار است.عواملي که اين ويژگي ها را تحت تاثير قرار مي دهند، عبارتند از: Ph، غلظت ، حضور چربي ها و فرآيندهاي حرارتي ، کنترل عوامل مختلف طي توليد پروتئين هاي آب پنير مي تواند استفاده از اين ترکيب را در محصولات گوناگون اختصاصي تر کند.پروتئين هاي آب پنير وظيفه مهم پروتئين هاي آب پنير، توانايي در توليد ژلهايي است که بر اثر حرارت توليد مي شود. اين ژلها توانايي نگهداري آب و ديگر ترکيبات غيرپروتئيني مواد غذايي را دارد.براي تشکيل ژل ، وجود يون کلسيم ضروري است و غلظت کلسيم آزاد تعيين کننده سختي ژل و توانايي نگهداري آب در آن خواهد بود. کنستانتره هاي پروتئيني با قدرت تشکيل ژل بالا بويژه در گوشتهاي کم چرب ، خوب عمل مي کند. مطالعات نشان مي دهد کنستانتره پروتئيني با قابليت تشکيل ژل بالا وقتي با صمغ يا نشاسته به کار رود، فرآورده گوشتي توليد شده (با چربي 3درصد) بافتي با چربي 20درصد خواهد داشت.مهندس کيانوش صادقي مي گويد: مطالعات نشان مي دهد پروتئين هاي آب پنير با تحمل فرآيند پيش حرارتي حداقل 70درجه سانتي گراد، قابليت تشکيل ژل را در دماي پايين دارد.کنستانتره هاي پروتئين آب پنير با قابليت تشکيل ژل در شرايط دمايي پايين ، امروزه به صورت تجاري در دسترس است و کاربرد فراواني دارد. برخي محققان نشان داده اند هر دو پروتئين آلفا لاکتالبومين و بتالاکتوگلوبولين موجود در آب پنير موجب ايجاد تجمعات محلول و ذرات بزرگ مي شود.اين مرحله مي تواند منجر به تشکيل رسوبات متراکم کوچک شود. تجمعات کوچک محلول و اتصال آن با آب ، مقدار آب را افزايش مي دهد و در نهايت موجب افزايش ويسکوزيته و بهبود بافت محصول مي شود. مهندس محمود امين مرعشي مي گويد: کنترل فرآيند تغيير ماهيت حرارتي در محصولات کم چرب به منظور جلوگيري از پديد آمدن هر نوع نقصي در محصول از اهميت ويژه اي برخوردار است.يکي از خواص مهم کنستانتره هاي پروتئيني آب پنير، در پوشش دهنده هاي سالاد با درصد چربي کم ، قابليت اتصال آن با آب است. قابليت حفظ آب در اين پروتئين ها موجب بهبود بافت و صرفه جويي در هزينه توليد با جايگزيني روغن با آب مي شود.همچنين بهبود بافت و ايجاد احساس دهاني مناسب در فرآورده هاي دريايي و گوشت خردشده با درصد چربي کم از مزايا و ويژگي فوق است.

به گفته دكتر ناصر كلانترى رئيس انستيتو تغذيه و صنايع غذايى كشور ، وقتى دو نفر را با پول يكسانى به يك بازار مى فرستيد، پس از خريد توسط آنها با دقت در كالاهايى كه توسط اين دو نفر خريدارى شده است، كالا هايى متفاوت را خواهيم ديد. اين موضوع دقيقاً به فرهنگ غذايى، باور ها و عادات هر فرد بستگى داشته و مادامى كه انتخاب نوع تغذيه متناسب با سلامت مردم صورت نپذيرد و فرهنگ صحيح تغذيه رواج پيدا نكند، نمى توانيم در كاهش يا افزايش مصرف فرآورده هاى موجود در سبد غذايى خانواده ها نقشى موثر داشته باشيم.رئيس انستيتو تغذيه در ادامه مى افزايد: باور مصرف شير در كشور اساساً باورى غلط است. براساس اين باور شير تنها غذاى مريض و كودك به شمار مى رود و تا زمانى كه اين باور اصلاح نشود، نمى توان به مردم الگو داد. پس ضرورى است با بسيج همگانى تمام كسانى كه به نوعى با فرهنگ سازى مردم سروكار دارند در تغيير اين نگرش سهيم باشند.يافته هاى تحقيقى كه در كنگره شير ارائه شده بيانگر اين مطلب بود كه ۳۵ درصد افرادى كه شير مصرف نمى كنند، نفخ شكم و عوارض گوارشى را دليل مصرف نكردن اين ماده غذايى عنوان كرده اند.دكتر كلانترى در اين زمينه مى گويد: وقتى بچه دوساله را از شير مادر مى گيرند او را به عنوان آدم بزرگ تلقى مى كنند و قطع شير مادر را مساوى قطع شير از بچه مى دانند. بافت روده كودك به دليل قطع شير از نظر بيولوژيكى دچار تغييراتى شده و آنزيم «لاكتوز» ترشح نمى كند. چنين كودكى در بزرگسالى پس از مصرف شير دچار نفخ، تورم، دل پيچه ، تهوع و به طور كلى احساس ناراحتى در سيستم گوارشى خواهد شد.وى در ادامه مى گويد: حدود يك سوم مردم به نوعى دچار عدم تحمل لاكتوز شير هستند و براى رفع اين معضل ضرورى است شير را به عنوان كالايى در سبد غذايى دائم خانواده ها بگنجانيم.با مصرف تدريجى شير آنزيم لاكتوز مجدداً در بدن ساخته شده و عدم تحمل بدن به لاكتوز رفع مى شود. بهترين جايگزين براى كسانى كه به دليل عدم تحمل لاكتوز نمى توانند شير بخورند استفاده از فرآورده هاى تخميرى شير به ويژه ماست است.• ارزش غذايى شيرپژوهش ها ثابت كرده اند كه هيچ رژيم غذايى بدون شير و فرآورده هاى آن كامل نمى شود. كمبود مصرف اين فرآورده ها به غير از جلوگيرى از رشد كامل بدن و تغذيه نشدن سلول ها عوارضى از جمله كاهش بهره هوشى، ضعف بينايى، بيمارى هاى لثه و دندان، كوتاهى قد و... دارد.مصرف شير سبب رشد بدن، سلامت بافت هاى عصبى و خون سازى مى شود. در عوض كمبود مصرف اين فرآورده منجر به كم خونى و در موارد حاد كم خونى كشنده مى شود.همچنين مصرف فرآورده هاى لبنى سبب رشد و استحكام استخوان، سلامت لثه و دندان ها، انعقاد خون و انقباض هاى عضلانى و مصرف ناكافى آن سبب نرمى و پوكى استخوان، خرابى و فساد دندان ها و رشدنيافتگى كافى مى گردد.به عقيده كارشناسان استحكام استخوان ها، دندان ها، توليد انرژى و ساخت سلول هاى عضلانى از ديگر فوايد شير است. اما به عقيده همين كارشناسان كاهش مصرف فرآورده هاى شيرى عوارضى مشابه كمبود كلسيم در بدن ايجاد مى كند.بسيارى از افرادى كه شير و فرآورده هاى آن را به ندرت و يا كم مصرف مى كنند، از عوارضى همچون وقفه در ترميم ترك گوشه دهان، پوسته پوسته شدن اطراف دهان و تحريك چشم گله مندند. حال آنكه بر همه روشن است كه فرآورده هاى شيرى علاوه بر تقويت رشد، سلامت پوست را نيز تضمين مى كند.از ديگر سو همان طورى كه سوءتغذيه، تورم بدن، تحليل عضلات و بى حسى، آثار و پيامدهاى منفى بر بدن دارد كاهش مصرف شير و ساير محصولات لبنى نيز تبعات مشابهى دارد.براساس پژوهش هاى انجام شده ساخت بافت هاى بدن، «انسولين»، «نيروكسين» و «هموگلوبين» از پيامدهاى مثبت مصرف شير عنوان شده است.كمبود يد كه منجر به بيمارى گواتر مى شود نيز يكى از عوارض كمبود مصرف اين فرآورده است كه به صورت بزرگ شدن غده تيروئيد نمود مى يابد. اما خوشبختانه بايستى گفت مصرف شير سبب فعاليت هورمون هاى تيروئيد مى شود. آمارها بيانگر اين واقعيت است كه يك پنجم افراد بالغ دچار فشار خون هستند. افزايش فشار خون يكى ديگر از پيامدهاى كمبود مصرف شير و مشتقات آن به شمار مى رود.در عوض حفظ تعادل مايعات بدن، تحريك پذيرى عضله قلب، ساخت آنزيم ها و تنظيم فشار خون به كمك مصرف اين مائده الهى قابل رفع است.فعاليت هاى آنزيمى، ساخت استخوان، فعاليت قلب و مغز از ديگر آثار مثبتى است كه

با مصرف شير و ديگر فرآورده هاى لبنى به راحتى قادر به تامين سلامت ارگان هاى بدن خود هستيد. انتخاب با شما است، مى توانيد با مصرف صحيح لبنيات، سلامت را به بدن خود ارزانى داريد و يا با خوددارى از مصرف آن به افزايش تحريك پذيرى بدن كمك كنيد. حتى پزشكان بيهوشى را به عنوان عوارض كمبود مصرف شير ذكر كرده اند.امروزه خستگى مفرط به عنوان يكى از معضلات قرن حاضر نام گرفته است. خوشبختانه خوردن شير، ماست، دوغ و... در فرايند اكسيداسيون مواد غذايى و توليد انرژى بسيار موثر بوده و كاهش مصرف آن مى تواند منجر به خستگى، كم اشتهايى و اختلالات عصبى شود.