داروهایی از فاضلاب و خاک!
آنتی بیوتیک هایی که به سفالوسپورین ها موسوم اند و نمایانگر شکل جدیدی از پنی سیلین هستند و سیکلوسپورین، که آنتی بیوتیکی است برای تسهیل پیوند اعضای انسان . درهر دو مورد آنتی بیوتیک ها از انواعی قارچ تولید شده اند .
در نظر اکثر افراد کلمه ی «قارچ» تصاویر مشمئز کننده ای همچون عفونت قارچی پا یا کپک روی نان و پرده های حمام را تداعی می کند. در نظر کشاورز، قارچها چیزی بیش از جاندارانی مشمئز کننده اند، چون گاه باعث فساد فاجعه آمیز محصولات می شوند. اما قارچ جنبه های خوبی هم دارد: تولید سرکه، پنیر، ورآمدن نان و تمام عملیات صنعتی که در آنها از تخمیر استفاده می شود ، مبتنی بر به کارگیری مخمرها هستند، که در گروه قارچ ها قرار دارند.
یکی از مهمترین اعمال قارچ ها تولید ترکیبات آنتی بیوتیک است که برای جانداران رقیب، به ویژه باکتری ها، سمّی اند.
● سفالوسپورین ها
در اوایل دهه ۱۹۵۰ پزشکانی که از پنی سیلین استفاده می کردند با مشکلی جدی روبه رو شدند: تعدادی از باکتری ها، به خصوص استافیلوکوک ها، به پنی سیلین مقاومت نشان می دادند. کلید حل این مشکل سال ها قبل کشف شده بود، اما تا مدت ها بعد شناخته نشد.
در سال ۱۹۴۸ ، جیوسپه بروتزو، استاد باکتری شناسی در ساردینیا، جزیره بزرگ ایتالیا در دریای مدیترانه، ماده آنتی بیوتیکی را در آب دریای مجاور محل تخلیه فاضلاب شهر کشف کرد. پروفسور بروتزو قصد داشت نقش احتمالی این آنتی بیوتیک را در پاکسازی خود به خودی فاضلاب بررسی کند. وقتی متوجه شد که مایع کشت تغلیظ شده از قارچ، آنتی بیوتیک مؤثری است، از آزمون های جانوری چشم پوشید و چه با تجویز موضعی و چه از راه تزریق، آن را در انسان های بیمار که دچار عفونت شده بودند به کار برد. او نتیجه گرفت که بیمارانش، به ویژه آنانی که مبتلا به تب حصبه بودند، علایم بهبودی از خود نشان دادند.
در سال ۱۹۴۸ ، پس از آنکه نتوانست توجه هیچ یک از شرکت های دارویی ایتالیا را به یافته های خود جلب کند، آنها را در مجله ای که ( به ایتالیایی) پژوهش های انستیتو بهداشت کالیاری نام داشت منتشر کرد، و نوشت که امیدوار است دیگران کار او را دنبال کنند، چون در ساردینیا امکانات و ابزارش محدود بود. او همچنین یافته هایش را به یکی از مأموران انگلیسی بهداشت عمومی ساردینیا گزارش کرد، که این مامور نیز آنها را برای سرادوارد آبراهام از دانشکده آسیب شناسی دانشگاه آکسفورد انگلستان نقل کرد. سال ها بعد آبراهام نوشت: «اگر این سلسله وقایع نبود، بعید می نماید از پژوهشهای بروتزو خبردار می شدیم. در ابتدا گمان می کردیم که مقاله ی او یک شماره از یکی از مجله های محلی را به خرد اختصاص داده است. اما وقتی بعدها از او پرسیدم این مجله هر چند وقت یک بار منتشر می شد، با لبخندی پاسخ داد که نه پیش از آن منتشر شده بود، و نه پس از آن به چاپ رسید، اما اگر باز هم مطلبی به همان اندازه جالب بیابد، شماره های دیگری از آن منتشر خواهد کرد».
آبراهام بررسی متمرکزی را درباره مواد آنتی بیوتیک تولید شده در سفالوسپوریوم در آکسفورد آغاز کرد. دانشمندان آکسفورد دریافتند که این قارچ چندین نوع آنتی بیوتیک مختلف تولید می کند. نخستین ترکیبی که جدا شد عمدتاً در مقابله با باکتری های گرم مثبت مؤثر بود، بنابر این سفالوسپورین P نامیده شد. اما بروتزو متوجه شده بود که نمونه هایی که او از قارچ تهیه کرده، هم با باکتری های گرم مثبت مقابله می کردند وهم باکتری های گرم منفی، بنابراین پژوهشگران آکسفورد تلاش کردند آنتی بیوتیک های دیگری را از محیط کشت استخراج کنند. در سال ۱۹۵۴ آبراهام و همکارانش نمونه تقریباً خالصی را از آنتی بیوتیکی دیگر به دست آورده بودند که سفالوسپورینN نامیدند، چون باکتری های گرم منفی را از بین می برد. بررسی شیمیایی دقیق تر نشان داد که این ماده آن قدر به پنی سیلین شباهت دارد که آن را پنی سیلین N نامیدند.
در سال ۱۹۵۵ ماده بلوری خالصی به نام سفالوسپورین C به دست آمد. خاصیت سمّی این دارو بسیار ناچیز بود، و در مقابله با باکتری های بیماری زایی که به پنی سیلین های رایج در دهه ۱۹۵۰ مقاوم بودند اثر زیادی داشت. در سال ۱۹۶۱ آبراهام و گای نیوتن ساختار مولکولی سفالوسپورینC را براساس قراینی که از بررسی های شیمیایی به دست آورده بودند اعلام کردند. در همان شماره آن مجله، دوروتی کروفوت ها جکین وا. ن. مازلن، این ساختار را بر اساس تجزیه و تحلیل طرح پراش پرتو ایکس تأیید کردند. دوروتی ها جکین پیش از آن هم در دهه ۱۹۴۰ با بررسی طرح پراش پرتوایکس قراین محکمی را برای تعیین ساختار پنی سیلین ارائه داده بود؛ وی در سال ۱۹۶۵ برنده جایزه نوبل در شیمی شد. گرچه پژوهشگران آکسفورد قسمت اعظم کار جداسازی و تعیین ساختار سفالوسپورین ها را انجام داده بودند، اما رابرت ب. وودوارد و همکارانش تعیین ساختار سفالوسپورین ها را انجام داده بودند، اما «رابرت ب. وودوارد» و همکارانش در دانشگاه هاروارد، سفالوسپورین C را به شکل صناعی تهیه کردند، و وودوارد این موفقیت را در سال ۱۹۶۶ به هنگام دریافت جایزه نوبل در سخنرانی خود اعلام کرد.
بازدهی سفالوسپورین C در قارچ اولیه آن قدر پایین بود که امکان استفاده عملی از آن وجود نداشت. اما دو پیشرفت منجر به استفاده از سفالوسپورین ها در پزشکی شدند. اولی شناسایی سویه جهش یافته ای از قارچ بود که مقادیر بسیار بیشتری سفالوسپورینC تولید می کرد، و دیگری کشف روش هایی برای تغییر شیمیایی مولکول سفالوسپورینC و تولید طیف وسیعی از آنتی بیوتیک های بتا لاکتام بود که ارزش طبی بسیار داشتند. بتا – لاکتام مولکولی دارای یک حلقه چهار ضلعی است که در آن یک اتم نیتروژن وجود دارد. پنی سیلین ها نیز بتا لاکتام هستند، اما حلقه پنج ضلعی دیگری دارند، در حالی که شکل ۳۰ ۱ نشان می دهد سفالوسپورین ها حلقه دیگرشان شش ضلعی است. امروزه در حدود ۲۰ نوع سفالوسپورین در ایالات متحده وجود دارد و امید آن می رود که انواع بسیار دیگری در آینده به روش های صناعی تهیه شوند. در شش سفالوسپورین جدید نسل سوم، همگی دارای همان هسته بنیادین بتا لا کتام هستند، و تفاوتشان در اجزایی است که در موقعیت های R۱،R۲،R۳ در شکل ۳۰ ۱ قرار می گیرند. همه آنها با طیف گسترده تری از باکتری های گرم منفی مقابله می کنند، اما تأثیرشان بر عوامل خاص تفاوت چشمگیری با هم دارد.
در پی تحقیق درباره این که چگونه فاضلابی که از شهری در ساحل مدیترانه به دریا می ریخت در آب پاکسازی می شد، سلسله غریبی از وقایع روی داد که به کشف زرادخانه کاملاً جدیدی از داروهای آنتی بیوتیک انجامید!
● سیکلوسپورین
از سال ۱۹۸۱ تاکنون سیکلوسپورین در پیوند اعضای انسان انقلابی به پا کرده است. این دارو از رد پیوند جلوگیری می کند یعنی واکنش دستگاه ایمنی بدن به هنگامی که بافت بیگانه ای را شناسایی می کند و اعضای پیوند شده را گاه تقریباً بلافاصله پس از پیوند از کار می اندازد. عوارض نامطلوب این دارو نیز به نحو شگفت آوری کم است. دکتر توماس استارتزل جراح دانشکده پزشکی دانشگاه پیتسبرگ در سال ۱۹۸۳ ضمن جلسات تحقیق کنگره آمریکا که به درخواست آلبرت گور، سرپرست کمیته علم و تکنولوژی تشکیل شده بود، گزارش داد که تا پیش از عرضه این دارو در سال ۱۹۷۹، پیوند کبد در خوش بینانه ترین ارزیابی ها هم خطرناک بود. او گفت: «برای حدود ۲۰ سال به نظر می رسید هیچ راهی برای خلاصی از این تناقض نباشد. داروهایی که مصرف می شدند از یک طرف در پیشگیری از رد پیوند قابل اعتماد نبودند، و از طرف دیگر بسیار خطر داشتند. اما با سیکلوسپورین درصد بیمارانی که پیوند کبد آنها در سال بحرانی اول دوام می آورد، از حدود ۳۵% به ۶۵ یا۷۰% افزایش یافته است».
دکتر گ. ملویل ویلیامز از دانشگاه جانزها پکینز فایده آن را در پیوند کلیه تأیید کرد: «پژوهشگران چهار مرکز در این کشور در زمینه استفاده از داروی سرکوبگر ایمنی جدید، سیکلوسپورین، تجربه داشته اند، و همه این پژوهشگران همرایند که وقتی برای این دارو اجازه مصرف عمومی صادر شود به احتمال زیاد تمامی اقداماتی که [ برای افزایش دوام پیوند] انجام داده ایم متروک خواهند شد». با استفاده از سیکلوسپورین ۸۰ تا۹۰% کلیدهای پیوند شده از جسد دوام می آوردند، در حالی که بدون مصرف دارو میزان موفقیت تنها در حدود ۵۰% است.
پیوندهای قلب و پیوندهای قلب و ریه نیز با سیکلوسپورین بسیار تسهیل می شوند. همان طور که دکتر نورمن شاموی جراح دانشگاه استانفورد گواهی داد: «از هنگامی که استفاده از سیکلوسپورین را در دسامبر۱۹۸۰ آغاز کردیم، حتی یک مورد هم از رد پیوند قلب که از لحاظ بالینی قابل تشخیص باشد وجود نداشته است».
برای آنکه به چگونگی کشف سیکلوسپورین پی ببرید، باید بدانید که برخی از شرکت های دارویی از کارمندان خود که به تفاط مختلف دنیا سفر می کنند می خواهند نمونه هایی از خاک آن کشورها را با خود بیاورند تا برای یافتن سازواره های ریزی که احتمال تولید آنتی بیوتیک در آنها وجود دارد، مورد آزمایش قرار گیرند. شرکت ساندوز در بال سویس یکی از این گونه شرکتهاست. در سال ۱۹۷۰میکروب شناسی به نام ژان بورل مقداری خاک را که نمایندگان شرکت از ویسکانسین ایالات متحده و از نروژ آورده بودند بررسی می کرد. تحقیقات او نشان داد که خاک هر دو ناحیه دارای دو سویه جدید از قارچ است که تولید ماده ای می کنند که در آب نامحلول است. این ماده که سیکلوسپورینA نام گرفت آثار آنتی بیوتیکی نیرومندی نداشت، اما خاصیت سمّی اش آن قدر ناچیز بود که آزمایش های بیشتری بر آن انجام شد، و بورل در ژانویه ۱۹۷۲ متوجه شد که اثر چشمگیری در سرکوب دستگاه ایمنی دارد. اما چندی از این واقعه نگذشته بود که مدیریت ساندوز تصمیم گرفت تلاش هایشان را در زمینه ایمنی شناسی متوقف کنند و از بورل خواستند تا کار در زمینه سیکلوسپورینA را رها کند.
بورل سرسختانه با این تصمیم گیری مخالفت کرد، و خوشبختانه به او اجازه داده شد پژوهش هایش را در زمینه سیکلوسپورین A ادامه دهد. او دریافت که اثر آن در سرکوب دستگاه ایمنی در تمام گونه های جانوری آزمایش شده مشاهده می شود. اما وقتی سعی کرد آن را در انسان امتحان کند، برای یافتن راهی به منظور جذب آن در بدن دچار اشکال شد، چون دارو در آب نامحلول بود. داوطلبان، آن را به صورت کپسول های ژلاتینی مصرف کردند، اما یا دارویی در جریان خونشان یافت نمی شد، یا بسیار اندک بود. بورل در این مرحله از پژوهش متقاعد شد که مشکل در طرز رساندن دارو به بدن است، و راه حلی برای این مشکل پیدا کرد؛ داوطلب شد شربتی از داروی محلول در الکل تقریباً خالص که در آن مقدار کمی آب و یک عامل تعلیق کننده وجود داشت، بنوشد. به گفته خودش کمی «مست» کرد، اما دو ساعت بعد غلظت داروی فعال در خونش از لحاظ داروشناختی به حد قابل تشخیصی رسید! بعدها معلوم شد که روغن زیتون حامل بهتری برای مصرف خوراکی داروست. در ژوئن ۱۹۷۸، جراحان در انگلستان استفاده ازسیکلوسپورین A را در نخستین بیمارانی که از جسد به آنان کلیه ناسازگار پیوند شده بود یا پیوند مغز استخوان گرفته بودند امتحان کردند. اکنون تلاش چندین ساله ده ها دانشمند بیش از آنچه انتظار می رفت موفقیت آمیز بوده است. سازمان مواد غذایی و دارویی آمریکا اجازه مصرف آن را صادر کرده است، و در حال حاضر در مراکزی که پیوند اعضا صورت می گیرد استفاده عمومی دارد. اما عضوی که قرار است از بدن دهنده پیوند شود باید ظرف ۲۴ ساعت به فرد گیرنده برسد. این محدویت غالباً لازم می کند که عضو در محلّی با عجله بسیار از بدن برداشته شود، به محلی دیگر (معمولاً با هواپیما) انتقال یابد و پس از آنکه بیمار با مصرف سیکلوسپورین A آمادگی پیدا کرد، به بدنش پیوند شود. در حال حاضر نامی که برای سیکلوسپورین A تأیید شده است، سیکلوسپورین تنهاست.
استفاده بالقوه و شگفت آور دیگری که برای سیکلوسپورین وجود دارد درمان بیماری های انگلی است. این دارو شیستوزومها را، یعنی کرم هایی که موجب بیماری گرمسیری شیستوزومیاز می شوند، نابود می کند. دکتر ارنست بوئدینگ از دانشکده پزشکی دانشگاه جانزها پکینز در ابتدا گمان می کرد که شاید این دارو تا حدی علایم بیماری را تخفیف دهد. اما در کمال شگفتی «به طور کاملاً تصادفی متوجه شدیم که اثر [ مستقیمی] بر کرم ها دارد». سیکلوسپورین، انگل مالاریا را نیز مهار می کند. این مطلب نیز در آزمایش هایی که بر موش انجام گرفت، یعنی یکی از معدود جانورانی که به مالاریا حساس است، تصادفاً کشف شد. حتی معلوم شد که در مقابله با سویه های مقاوم به کلروکین مؤثر است ( در دهه ۱۹۴۰ کلروکین بر علیه مالاریا مؤثر بود، اما در طی جنگ ویتنام، سویه های مقاومی از انگل مالاریا مشاهده شدند).
هیچ کس هنوز نمی داند که سیکلوسپورین، چه در جلوگیری از رد پیوند و چه در از بین بردن انگل ها، چگونه عمل می کند. این ماده که ساختار شیمیایی منحصر به فردی دارد، مولکولی حلقه ای شکل است که از ۱۱ جزء اسید آمینه ای تشکیل شده است. یکی از اینها ترکیبی است که از پیش شناخته شده بود، اما به شکل غیرعادی D است؛ اکثر اسیدهای آمینه طبیعی به شکل L (شکل چپ گردان) یافت می شوند ( سرگذشت پاستور و مولکول های راست گردان و چپ گردان در فصل ۱۲ را ببینید). یکی دیگر از اجزای آن ماهیتی کاملاً جدید دارد. این مولکول در آزمایشگاه تولید شده است و شیمیدانان مشغول تهیه مشتقات و انواع مشابه آن هستند تا ببینند چه بخش هایی از ساختار آن برای بروز آثار زیست شناختی اش ضروری اند. هنوز تا این لحظه دارویی که برتر از سیکلوسپورین باشد یافت نشده است.
این کشف نمونه دیگری از بخت یاری است. گرچه شرکت ساندوز در خاک نواحی مختلف جهان در جست و جوی آنتی بیوتیک های جدیدی بود، اما داروهایی کشف کرد که پیوند جراحی اعضایی حیاتی همچون قلب، ریه، کبد و کلیه را دگرگون کرد اگر هم نگوییم که کشفشان مهمتر از کشف آنتی بیوتیکی جدید بود، دست کم با آن چیزی که انتظارش را داشتند بسیار تفاوت داشت.
معرفی مواد موثره گیاهان دارویی...
نوع اول مواد حاصل از سوخت و ساز اولیه { اساسأ ساکارید} یا مواد مورد نیاز و حیاتی، که در همه ی گیاهان سبز با عمل فتوسنتز به وجود می آیند.
نوع دوم مواد حاصل ازسوخت و ساز ثانویه که در اثر جذب ازت توسط گیاه تولید می شوند. این تولیدات ظاهرأ اغلب برای گیاه بدون فایده هستند، ولی بر عکس اثرات درمانی آنها قابل توجه است. منظور از این ترکیبات اسانس های روغنی ( یا اسانس طبیعی )، رزین ها و آلکالوئیدهای مختلف نظیر تریاک است.
عمومأ این مواد در حالت طبیعی به طور خالص یافت نمی شوند و به حالت ترکیب با عناصر دیگری همراهند که به صورت مکمل اثرات آنها را تقویت می کنند. با این حال حتی اگرگیاه دارویی فقط یک ماده فعال داشته باشد باز اثر آن روی بدن انسان مفید تر از همان ماده در حالت به دست آمده از سنتز شیمیایی است.
● مواد موجود در گروههای اصلی :
▪ آلکالوئیدها : ترکیبات پیچیده ی ازت دار بوده و نوع بازی آن ها معمولأ اثرات قوی فیزیولوژیک دارد. ضمنأ آنها اکثرأ سموم گیاهی بسیار موثر و دارای اثرات خاصی نیز هستند.
الکالوئیدها را بر حسب ترکیبات شیمیایی و خصوصأ ساختمان ملکولی آنها در چندین دسته و گروه تقسیم بندی می کنند.
الف) فنیل آلانین : کاپسائیسین در فلفل کلشیسین در ارکیده
ب ) آلکالوئید ایزوکینولئیک : مرفین، اتیل مرفین، کدئین، پاپاورین ، آلکالوئیدهای ایندولیک : ارگومترین، ارگوتامین از زنگ غلات
ج ) آلکالوئیدهای کینولئیک : شاخه برگدار سداب معمولی
د ) آلکالوئیدهای پیریدیک و پیپریدیک : ریسینین در کرچک تری گونلین در شنبلیله کونین(سم خطرناک ) در شوکران کبیر.
ه ) آلکالوئیدهای استروئید : ریشه بنفشه معطر تاج الملوک (آکونیتین به عنوان مثال )
▪ گلوکوزید ها :
از سوخت و ساز ثانویه ی گیاه حاصل و از دو قسمت تشکیل شده اند.
یک قسمت آن مانند گلوکز محتوی قند و در اکثراوقات غیر فعال است و اثر مناسبی روی حلال بودن گلوکوزید و جذب آن حتی انتقال ان از یک عضو به عضو دیگر دارد. اثر درمانی مربوط به قسمت دوم است که به ان اگلیکن { یا اگلوکن } گفته می شود .بر حسب ترکیبات به انواع زیر تقسیم می شود :
۱) تیو گلوکوزیدها : حاوی گوگرد که به طور آلی به آن متصل ( خانواده کلم )
۲) گلوکوزیرهای مشتق از اسید سیانیدریک : که از ترکیبات سیانیدریک متصل به یک قند تشکیل می شود. ( با تاثیر آنزیم آنها تجزیه (( اغلب در دهان انسان )) و به اسید سیانیدریک آزاد که یک نوع سم است تبدیل می شود. ) بادام تلخ – گل آقاطی سیاه – آلو و برگ گیلاس
۳) گلوکوزیدهای آنتراکینونیک : در اکثر موارد پیگمانهای شفافی هستند که به آسانی مورد اشتباه قرار می گیرند – آنها ۶ – ۸ ساعت بعد از جذب اثر ملین دارند ( ساقه زیر زمینی ریوند )
۴) کاردیوگلوکوزیدها ( گلوکوزیدهای دیژیتال ) : مواد بسیار مهمی هستند و به مقدار کمی فعالیت قلب را تنظیم می کند بر حسب ساختمان شیمیایی آنها را به :
کاردنولیدها : گل انگشتانه – موگه و آدونیس و بوفادینول ها ( ریشه هلبور) تقسیم می کنند .
۵) گلوکوزیدهای فنلیک : متعلق به گروه عناصری هستند که اثرات و در بیش تر موارد عطر خاصی نیز دارد. به همین دلیل برخی مواقع آنها را در میان عناصر معطر طبقه بندی می کنند (مشتقات سالیسیلیک موجود در پوست درخت بید، ریش بز، جوانه های صنوبر آربوتین و متیل آربوتین موجود در بوسرول، مورد و خزه ).
▪ ساپونین ها :
در بسیاری از گیاهان دارویی وجود دارند. از نظر علم شیمی به وسیله ی ریشه گلوکوزیدیک (گلوکز،گلکتوز) که متصل به ریشه اگلیکون است مشخص می شوند. خاصیت اصلی فیزیکی آنها کاهش شدید فشار سطحی آب است.
تمام ساپونین ها کف زیادی دارند و از پاک کننده های عالی هستند. انها یک خاصیت دیگر نیزدارند و آن عبارتست از توانایی همولیز کردن گلبولهای قرمز بدین ترتیب است که هموگلوبین موجود در آنها را آزاد می کند و این چیزی است که غیر قابل مصرف بودن برخی از آنها را به علت سمی بودنشان را توجیه می کند.
ساپونین ها مخاط را تحریک می کنند و سبب شل شدن مخاط روده می شوند و همراه با مصرف گیاهی نطیر بنگ سفید – ریشه شیرین بیان و چوبک باعث افزایش ترشحات شش ها و یا به عبارتی خلط آور ( اکسپکتورانت ) می شوند. از آنها به عنوان مسهل و ضد عفونی کننده مجاری ادرار ( برگ درخت زبان گنجشک ، ریشه آنونین خاردار ) نیز استفاده می شود. ریشه معروف جینسینگ که در چین ، کره ، خاوردور و روسیه یافت می شودهم سرشارست از ساپونین .
▪ مواد تلخ :
این مواد تلخ مزه اند و ضمن تحریک اشتها ترشح شیره معده را نبز زیتد می کند. فارماکولوژی این مواد را مواد تلخ موجود در گیاهان ترپنیک می نامند که باعث آزاد سازی آزولن و همچنین گلوکوزیدهایی با ساختمان های مختلف بیوشیمیایی می شوند.
به عنوان مثال اولین گروه شامل عصاره های تلخ افسنتین و باد آورد می شوند.
و گروه دوم که بسیار معمول ترند شامل عصاره گیاهان خانواده جینتیاناسا ، گل گندمیان و غیره می شود .
▪ تانن ها :
این مواد دارای ترکیبات شیمیایی مختلفی هستند، خاصیتی مشترک دارند و آن این است که توانایی انعقاد آلبومین ها، فلزات سنگین و آلکالوئیدها را دارند. آنها در آب محلول هستند و استفاده طبی از آنها اساسأ به خاطر خاصیت قابض بودنشان است. خاصیت انعقاد آلبومین های مخاطی و بافتی ، اثراتی از قبیل کاهش تحریکات و درد و متوقف نمودن خونریزی های کوچک را دارد.
جوشانده و سایر حالات داروهایی که سرشار از تانن هستند، در اکثر مواردبه صورت مصارف خارجی علیه تورم حفره دهانی ، زکام برونشیت ، خونریزی موضعی ، روی سوختگی و ورم حاصل از سرمازدگی ، زخم ، بواسیر و تعرق بیش از حد به کاربرده می شوند.
در مصارف داخلی نیز در موارد زکام معده ای ، اسهال ، عفونت های مثانه و همچنین به عنوان ( آنتی دوت ) پادزهر در هنگام مسمومیت با آلکالوئیدهای گیاهی به کار می روند.
اسید تانیک که از پینه های درخت بلوط ( مازو ) به دست می آید اغلب در داروسازی مورد استفاده بوده و برای تهیه آن از پوست درخت بلوط، برگ گردو، برگ و میوه مورد، برگ تمشک وغیره استفاده می شود.
درمان هپاتیت با طب سوزنی...
طب سوزنی به طور وسیع جهت بالا بردن ایمنی و حصول اثرات به خصوص برای انواع هپاتیت به کار می رود.این روش، مخصوصا در درمان هپاتیت های مزمن و یا ناقلان هپاتیت B به کار می رود.
در درمان هپاتیت از نقاط رفلکس که حساس هستند و یا ندول سفت و سخت در سه منطقه ی رفلکس کبد و کیسه ی صفرا در پشت، قسمت راست شکم و اندام تحتانی انتخاب می شوند. این نقاط معمولاً با نقاط GV۹ و GV۸ و GV۷ و GV۶ وBL۱۸ و BL۱۹ وBL۲۰ و BL۲۱ و BL۲۲ و BL۴۷ و...منطبق می باشند.
سوزن درمانی به تنهائی و یا به همراه موکسا به کار می رود.
قبل از ابداع سوزن یکبار مصرف یا سوزن قابل دور انداختن، سوزنهای طب سوزنی به عنوان یکی از عوامل انتقال ویروس هپاتیت B به دلیل عدم استریلیزاسیون خوب در نظر گرفته می شدند.
با پیشرفت تکنولوژی و ایجاد سوزن یکبار مصرف این بحث کنار گذاشته شده است.
در یک بررسی اندازه ی مثبت بودن و HBSAg در ۱۵۰۲ نفر که قبلاً طب سوزنی شده بودند ۵/۲% بود و در ۲۵۶۷ نفر که نفر که قبلاَ طب سوزنی نشده بودند نرخ مثبت بودنHBSAg ۸% بود.
این نشان می دهد که طب سوزنی خودش نرخ HBSAg مثبت را می کاهد. شرح این پدیده براین اساس است که طب سوزنی ایمنی بدن را افزایش می دهد.
در یک بررسی Tao et al در دانشگاه NanJing چین طب سوزنی را در درمان ۳۲ بیمار ناقل HBSAg بدون علامت به کار بردند و نقاط ST۳۶،CV۶ ،GV۱۴ را طب سوزنی و موکسا کردند. اثرات کوتاه مدت درمان ۷۰% بود و نرخ منفی شدنHBSAg ۲۵% بود. در حالی که در۳۰ بیمار گروه شاهد نرخ موثر بودن ۳۰% بود و منفی شدن HBSAg ۳۲/۳% بود. اندکسهای دیگر نظیر منفی شدن HBcAg و Anti HBc ، HBV DNA و نیز نرخ مثبت شدن Anti HBe در گروه طب سوزنی بیشتر از گروه شاهد بود.
در ۲۴ مورد با پیگیری یک ساله نرخ موثر بودن ۳۲/۷۲% و نرخ منفی شدن HBSAg ۴۵/۴۵% در گروه طب سوزنی بود.
در حالی که نرخ موثر بودن ۰۸/۲۳% و نرخ منفی شدن در گروه شاهد صفر بود. این نشانگر اثرات مخصوص طب سوزنی در اندکسهای سرولوژیکHBV و اثرات استوار درازمدت آن است.
نتایج تست پوستی HBSAg در ۶۲ مورد از ناقلان ویروس HBSAg در قبل از درمان نشانگر ایمنی سلولی ضعیف بود. بعد از درمان طب سوزنی در گروه طب سوزنی ۹/۵۹% تست پوستی از منفی به مثبت تبدیل گردید یا از مثبت ضعیف به مثبت تبدیل گردید. در گروه شاهد این تبدیل ۵۰% بود. این بررسی بیانگر این است که طب سوزنی باعث افزایش ایمنی سلول اختصاصی نسبت به هپاتیتB می شود.
در یک بررسی در دانشگاه Hunan چین، آقای Chen در ۶۰ مورد ناقل هپاتیت B نتیجه گیری کرده اند که طب سوزنی هم ایمنی سلول و هم ایمنی هومورال را تنظیم می کند و شاهد این نرخ منفی شدن HBSAg، Anti HBc، HBSAg و همانطور نرخ مثبت شدن Anti HBe می باشد.گزارشهای زیادی در مورد تلاشهای کلینیکی طب سوزنی در درمان هپاتیت حاد وجود دارد.
یک بررسی در کالج T.C.M Hebei چین نتایج درمان با طب سوزنی و درمان داروئی مرسوم را در درمان ۲۱۲ مورد هپاتیت حاد ایکتریک مقایسه کرده است . ۱۲۹مورد هپاتیت حاد به طریقه ی طب سوزنی با دستکاری به طریقه دست در نقاط K۱ ,LR۳ و St۳۶ درمان شدند و ۸۳ مورد با E. A در همان نقاط درمان شدند.
۵۰ مورد هم با درمان داروئی مرسوم نظیر گلوکز، ویتامین B و C به عنوان گروه شاهد درمان شدند. علائم بیماری در گروه درمان سریعتر بهبود یافت.
نرخ درمان در دو گروه طب سوزنی بیشتر از گروه شاهد بود.دوره ی زردی در دو گروه طب سوزنی دستی و EA به طور متوسط ۲/۱۴ روز در بزرگسالان ۱/۸ روز در کودکان بود.
SGPT در بزرگسالان در مدت ۱/۸ روز به حد طبیعی رسید و درمیان بچه ها در مدت ۳/۲۱ روز به حد طبیعی رسید. دوره ی زردی (ایکتریک) در گروه شاهد در مدت ۸/۲۷ روز SGPT در مدت متوسط ۳۳ روز به حد طبیعی رسید. در پیگیری ۳ ماهه تا دو سال نرخ درمان کلینیکی در گروه طب سوزنی ۲/۹۴% و در گروه شاهد ۶۸% بود.
Wang et al دربیمارستان بیماریهای عفونی Chengdu چین در درمان ۶۸ مورد هپاتیت ایکتریک عفونی با طب سوزنی در نقاط LR۳ ,ST۳۶ ,BL۱۹ ,BL۱۸ نتایج موفقیت آمیزی کسب کردند. دوره ی زردی ۱۱ روز بود. عملکرد کبد در ۶/۱۷ روز به طور متوسط طبیعی گردید. نتیجه ی درمان کلینیکی ۱/۸۸% بود. گزارش دیگری با به کار بردن طب سوزنی به تنهایی یا تلفیق طب سوزنی و تزریق Vit.B۱ (ویتامین B۱) به داخل نقاط جهت هپاتیت ایکتریک حاد اثرات درمانی ۷/۹۱% بود. اثرات آن سریع ظاهر می شد. علائم و یافته های فیزیکی بیماران در مدت یک هفته به تدریج بهبود یافتند. بعضی از بیماران علائم بهبودی و پیشرفت را بلافاصله و تنها ۳ روز بعد از درمان نشان دادند. نقطه ی مهم در درمان باید نقاط مطلوب طب سوزنی در منطقه ی رفلکس کبد باشد.
Tao et al اظهار داشته اند که آوران از نقطه LR۳ و LR۱۴ و کبد به صورت دو جانبه متقاطع می شوند و در ۲تا۴ سگمان روی هم می افتند. متقاطع شدن دوجانبه و روی هم افتادن نقاط، اساس مورفولوژیک درمان بیماری کبد با سوزن زدن در LR۳ و LR۱۴ می باشد و بیانگر مکانیسم زمینه ای ارتباط بین این نقاط منطقه ای رفلکس کبد و کبد می باشد.
واکسن آنفلوآنزا، فایده و ضرر!
این مطلب توسط انجمن پزشکان عفونی آمریکا نوشته شده است و در مورد فوائد و مضرات واکسن آنفلوآنزا است.مساله مهم این است که واکسن های آنفلوآنزا براساس انواع ویروس های شایع در جهان غرب ساخته می شوند و برای همین تاثیر آنها در کشورهای شرقی مثلاً ایران بسیار کمتر است اما نکات کلی در مورد فوائد و مضرات آن به هر حال مهم است. بهترین راه جلوگیری از ابتلا به آنفلوآنزا تزریق واکسن آنفلوآنزاست. براساس آمار انجمن عفونی آمریکا، هر ساله بین ۵ تا ۲۰ درصد مردم این کشور حداقل یک بار به بیماری آنفلوآنزا دچار می شوند که از این تعداد حدود ۲۰۰ هزار نفر به دلیل این بیماری در بیمارستان بستری می شوند و حدود ۳۵ هزار نفر هم سالانه به علت ابتلا به این بیماری فوت می کنند. این آمار نشان دهنده اهمیت واکسن آنفلوآنزاست. در زیر سوال های شایع مرتبط با این واکسن پاسخ داده شده است.
۱) بهترین زمان تزریق واکسن آنفلوآنزا چه زمانی است؟
از آنجا که ابتلا به بیماری آنفلوآنزا در فاصله ماه های اکتبر تا ماه مه (اواخر مهرماه تا اواخر فروردین ماه) در اوج است بهترین زمان تزریق واکسن در همان ماه اکتبر است. اگرچه می توان در تمام ماه های سرد سال واکسن را تزریق کرد اما به نظر می رسد تزریق واکسن در آغاز فصل سرما بهترین حالت است.
۲) چندگونه واکسن آنفلوآنزا در دسترس است؟
در حال حاضر دو گونه واکسن آنفلوآنزا در دسترس است؛ نوع اول واکسن آنفلوآنزای کلاسیک است. این واکسن شامل ویروس های کشته شده است و در نتیجه بیماری مشابه آنفلوآنزا را رقم نمی زد. این نوع یک نوع تزریقی است. نوع دیگر واکسن آنفلوآنزا از راه بینی است که این نوع را فلومیست می نامند. این نوع شامل ویروس های تضعیف شده آنفلوآنزاست که اغلب باعث بروز بیماری نمی شوند اما در برخی موارد منجر به یک آنفلوآنزا نسبتاً ضعیف می شوند. این نوع از واکسن صرفاً برای افراد بین دو تا ۴۹ سال کاملاً سالم و غیرباردار تجویز می شود.
۳) این واکسن ها چطور مانع بروز آنفلوآنزا می شوند؟
هر دو نوع واکسن ها باعث ترشح آنتی بادی ها (ماده ترشح شده دفاعی بدن که توسط سلول های سیستم دفاعی و ایمنی بدن ترشح می شود) می شود. این آنتی بادی ها باعث جلوگیری از فعالیت ویروس های آنفلوآنزا در بدن می شوند. تزریق واکسن و ترشح آنتی بادی ها در برخی افراد موجب خستگی، ضعف عضلانی و درد در عضلات و اسکلت و حتی تب ضعیف می شود که گاهی با آنفلوآنزا اشتباه گرفته می شود.
هر ساله شایع ترین انواع ویروس آنفلوآنزا شناسایی و براساس توصیه پزشکان واکسن علیه آنها ساخته می شود. اگر تشخیص پزشکان کاملاً درست باشد واکسن های آنفلوآنزای ساخته شده می توانند در افراد زیر ۶۵ سال از بروز ۷۰ درصد تا ۹۰ درصد آنفلوآنزاهای سالانه جلوگیری کنند.
۴) چه کسانی باید این واکسن ها را دریافت کنند؟
برای هر کس که دوست دارد احتمال ابتلایش به آنفلوآنزا کاهش یابد این واکسن مفید خواهد بود اما این واکسن برای افرادی که عوارض آنفلوآنزا در آنها خطرناک است بسیار مفید است و به این گروه ها توصیه شده است که سالانه این واکسن ها را تزریق کنند:
افراد بالای پنجاه سال
افرادی که در مراکز نگهداری افراد سالخورده یا آسایشگاه ها نگهداری می شوند.
افرادی که دچار بیماری های مزمن قلبی یا ریوی هستند (نظیر افراد مبتلا به آسم).
افرادی که دچار بیماری های نقص ایمنی هستند یا داروهای تضعیف سیستم ایمنی مصرف می کنند.
زنانی که طی فصول اوج ابتلای به آنفلوآنزا دوران بارداری خود را می گذرانند.
تمام کودکان بین شش تا ۲۴ ماه سن.
۵) چه کسانی نباید واکسن آنفلوآنزا دریافت کنند؟
براساس اعلام انجمن عفونی آمریکا و سیستم نظارت بر بهداشت این کشور، افراد زیر نباید از واکسن های آنفلوآنزا استفاده کنند:
اشخاصی که سابقه واکنش به نشان دادن واکسن آنفلوآنزا در گذشته دارند.
کسانی که سابقه واکنش آلرژیک به تخم مرغ دارند.
کسانی که سابقه ابتلا به علائم بیماری گلن باره، تا شش هفته بعد از تزریق واکسن آنفلوآنزا دارند (بیماری گلن باره بیماری ای است که در آن بدن علیه برخی سلول های سیستم عصبی وارد عمل می شود و مشکلاتی مثل فلج، عدم کنترل حرکات اعضا و... رخ می دهد).
۶) عوارض واکسن های تزریقی آنفلوآنزا چیست؟
ممکن است افرادی که این واکسن را دریافت می کنند دچار درد در ناحیه تزریق یا تورم آن ناحیه شوند.برخی از افرادی هم که واکسن را دریافت می کنند علائمی شبیه بیماری سرماخوردگی نظیر آبریزش بینی، سردرد، گلودرد، خشکی دهان، سرفه و درد بدن را یک تا دو روز بعد از تزریق از خود نشان می دهند. در افراد معدودی هم ممکن است این علائم با یک تب خفیف همراه شود.مهم ترین نکته این است که فوائد واکسن آنفلوآنزا بسیار بیشتر از عوارض است.
۷) چه کسانی می توانند واکسن آنفلوآنزا از نوع مصرف در داخل بینی را دریافت کنند؟
تنها کسانی که بین دو تا ۴۹ سال دارند و کاملاً سالم هستند می توانند از این نوع واکسن استفاده کنند چرا که این نوع واکسن حاوی ویروس های ضعیف شده اما زنده است و استفاده از آن در نوزادان، افراد مسن، زنان باردار و تمام افرادی که دچار یک بیماری یا ناراحتی جدی هستند توصیه نمی شود.
۸) عوارض جانبی واکسن های استنشاقی آنفلوآنزا چیست؟
عوارض جانبی واکسن های فلومیست که به صورت استنشاقی از راه بینی تجویز می شود عبارت است از: آبریزش بینی، تب و درد عضلانی و گاهی سردرد، تهوع.
نقش آنتی اکسیدان ها در سلامتی بدن
امروزه همه جا از فواید مواد آنتی اکسیدانی، از پیشگیری بیماری های قلبی گرفته تا کاهش آسیب مغز و چشم ها صحبت می شود. آنتی اکسیدان ها جلوی عمل رادیکال های آزاد را که موادی فعال و ویرانگر هستند، می گیرند و آنها را خنثی می کنند.
تولید رادیکال های آزاد، مسئله ای طبیعی است و در طی عمل تنفس به وجود می آید. رادیکال های آزاد تعدادی اتم تک الکترونی هستند و در حین واکنش اکسیژن با بعضی مولکول ها تولید می شوند. اگر بطور ناگهانی تعداد زیادی رادیکال آزاد در بدن تولید شود، باعث می شود یک سری واکنش هایی خاص پشت سر هم شروع شوند.
رادیکال های آزاد با بعضی قسمت های سلول مثل DNA و غشای سلولی واکنش نشان داده و باعث تخریب عمل سلول یا حتی مرگ آنها می شود.
در حالت عادی ، سیستم دفاعی بدن این رادیکال های آزاد را خنثی و بی ضرر می کند. اما عوامل مخرب محیطی مثل اشعه ماوراء بنفش، الکل و آلودگی های محیط باعث می شوند بدن نتواند با این رادیکال های آزاد مبارزه کند. در نتیجه ساختمان و عمل سلول های بدنی توسط رادیکال های آزاد تخریب شده و منجر به بروز پیری زودرس و بیماری هایی مانند سرطان و بیماری قلبی می شوند.
رادیکال های آزاد با بعضی قسمت های سلول مثل DNA و غشای سلولی واکنش نشان داده و باعث تخریب عمل سلول یا حتی مرگ آنها می شود. در این حالت این رادیکال ها برای سلامتی بدن مضرّ و خطرناک هستند.
برای جلوگیری از عمل این اتم ها، بدن باید دارای یک سد دفاعی از آنتی اکسیدان ها باشد. آنتی اکسیدان ها مولکول هایی هستند که جلوی عمل رادیکال های آزاد را گرفته و مانع از تخریب سلول های حیاتی بدن می شوند. جلوگیری از تخریب سلولی باعث جلوگیری از بروز بیماری هایی مانند سرطان ، بیماری قلبی – عروقی ، پیرشدن پوست و ... می شود.
مصرف بیشتر آنتی اکسیدان ها زمینه ای را فراهم می کنند که بدن به راحتی رادیکال های آزاد مضر را از بین ببرد. در تصویر بالا اشکال مثلثی شکل قرمز رادیکال های آزاد را نشان می دهند که به سلول های بدن حمله می کنند و دایره های های سبز و آبی و نارنجی ویتامین های آنتی اکسیدان ها هستند که مانند یک سد از بدن در برابر رادیکال های آزاد محافظت می کنند.
آنتی اکسیدان ها مولکول هایی هستند که جلوی عمل رادیکال های آزاد را گرفته و مانع از تخریب سلول های حیاتی بدن می شوند.
بیشتر از ۴۰۰۰ ترکیب آنتی اکسیدانی در غذاها وجود دارند. ولی بیش از همه ویتامین های E و C و بتاکاروتن و نیز ماده معدنی سلنیم مهم هستند.
بیشتر افراد تصور می کنند منظور از دریافت آنتی اکسیدان بیشتر، مصرف مکمل ها است. اما باید بدانید که فقط مکمل های خوراکی آنتی اکسیدان ندارند ، بلکه میوه ها، سبزی ها و غلات سبوس دار دارای آنتی اکسیدان بیشتری هستند. چرا؟
زیرا این غذاها غیر از آنتی اکسیدان خاص ( مثلاً ویتامین C ) دارای موادمغذی و آنتی اکسیدان های دیگری نیز هستند ، بنابراین بهتر از مکمل ها از بدن شما محافظت می کنند. شما باید این آنتی اکسیدان ها را به مقدار کافی و به شکل صحیح دریافت کنید.
● بهترین منابع غذایی آنتی اکسیدان ها
اگر چه سیستم های آنزیمی متعددی برای خنثی کردن رادیکال های آزاد در بدن وجود دارد، ولی آنتی اکسیدان های اصلی ویتامین های E، C و بتاکاروتن هستند. سلنیم نیز بعنوان یک ماده ی معدنی نقش آنتی اکسیدانی مهمی دارد. بدن قادر به تولید این ویتامین ها و ماده ی معدنی نیست ، بنابراین بایستی از طریق غذا آنها را دریافت کرد.
۱) ویتامین C: نام دیگر این ویتامین، اسید اسکوربیک است که محلول در آب است و در تمامی مایعات بدن وجود دارد، به همین دلیل یکی از اولین خطوط دفاعی بدن است. ولی نمی تواند در بدن ذخیره شود، بنابراین باید به طور منظم و پیوسته میوه و سبزی مصرف کرد. نیاز روزانه آن ۶۰ میلی گرم است. دریافت ویتامین C به مقدار بیش از ۲۰۰۰ میلی گرم در روز در بعضی افراد، اثرات جانبی مضری مثل ایجاد سنگ کلیه ، تهوع و اسهال دارد.
مهم ترین منابع آن عبارتتد از : مرکبات، فلفل سبز،
کلم بروکلی ، سبزیجات برگی شکل سبز، کیوی ، کلم ، طالبی ، توت فرنگی ، اسفناج و سیب زمینی .
۲) ویتامین E : ویتامینی محلول در چربی است که همراه با چربی ها در کبد و سایر بافت های بدن ذخیره می شود. ویتامین E اثرات مهمی در بدن دارد مثل تأخیر در پیری سلول ها و درمان آفتاب سوختگی . نیاز روزانه آن در مردان ۱۵ واحد بین المللی و در زنان ۱۲ واحد بین المللی است.
منابع غذایی مهم ویتامین E : روغن های گیاهی ، جوانه گندم ،
آجیل ، دانه ها ، غلات سبوس دار، سبزیجات برگی شکل سبز.
۳) بتاکاروتن : پیش ساز ویتامین A است که در بدن تبدیل به ویتامین A می شود . بررسی بیش از ۶۰۰ کاروتنوئید مختلف نشان داده است که بتاکاروتن ( یکی از کاروتنوئیدهای مهم ) سبزی ها و میوه های سبز، زرد و نارنجی را از تخریب ناشی از اشعه خورشید حفظ می کند.
بنابراین تصور می شود چنین اثری را نیز در بدن داشته باشد. مقدار معینی برای دریافت آن وجود ندارد.
هویج ، کدو حلوایی ، کلم بروکلی، سیب زمینی شیرین،اسفناج، گوجه فرنگی ، انواع کلم مثل کلم بروکلی ، طالبی ، هلو و زردآلو منابع غنی بتاکاروتن هستند.
▪ نکته :
ویتامین A نقش آنتی اکسیدانی ندارد و دریافت مقادیر بالای آن برای بدن مسمومیت زا و خطرناک است.
۴) سلنیم : این ماده معدنی مانع تخریب سلول های بدن توسط مواد اکسیژن دار می شود، بنابراین از بروز سرطان جلوگیری می کند. بهتر است سلنیم لازم را از طریق مواد غذایی دریافت کنید، زیرا دریافت مقادیر بالای سلنیم از طریق مکمل ها برای بدن، سمی و خطرناک است.
▪ بهترین منابع غذایی شامل :
ماهی ، گوشت قرمز، غلات، حبوبات ، تخم مرغ ، مرغ و سیر است. سبزی هایی که در خاک های غنی از سلنیم، رشد می کنند، نیز منبع خوبی از سلنیم هستند.
● آیا آنتی اکسیدان ها از سرطان و بیماری های قلبی پیشگیری می کنند؟
بررسی ها نشان داده افرادی که روزانه مقادیر زیادی میوه و سبزی مصرف می کنند ، کمتر دچار
سرطان می شوند. این موضوع نشان می دهد برنامه غذایی آنها موادی دارد که از بدنشان در برابر سرطان محافظت می کنند که احتمالاً این مواد همان " آنتی اکسیدان ها " هستند. مطالعات ثابت کرده که دریافت آنتی اکسیدان ها بصورت مکمل های خوراکی خطر بروز سرطان را کاهش می دهد. البته یک بررسی نشان داد مردان سیگاری که آنتی اکسیدان مصرف کرده بودند ، بیشتر از مردان غیرسیگاری دچار سرطان ریه شده بودند. هر چند که دقیقاً مشخص نیست که آیا این مسئله در اثر مصرف آنتی اکسیدان ها بوده یا خیر، ولی نشان می دهد که حتی آنتی اکسیدان ها هم تحت شرایط خاصی برای سلامتی بدن مضر هستند.
بهترین توصیه ی ما به شما این است که روزانه ۵ واحد سبزی و ۴ واحد میوه مصرف کنید.
آنتی اکسیدان ها فرآیند پیر شدن سلول های بدن ( پیری پوست ) را کند می سازند و از سکته و بیماری های قلبی پیشگیری می کنند. بهترین توصیه ی ما به شما این است که روزانه ۵ واحد سبزی و ۴ واحد میوه مصرف کنید.
هر واحد سبزی معادل یک لیوان سبزی خام یا نصف لیوان سبزی پخته است. یک واحد میوه معادل یک عدد میوه متوسط یا نصف لیوان کمپوت میوه یا آبمیوه است.