تلفات ازت در خاكهاي كشاورزي
تلفات ازت در خاكهاي كشاورزي
با وجود اثرات مفيد كودهاي شيميايي در افزايش توليد محصولات مختلف زراعي و باغي در صورتي كه استفاده از كودها به همراه آگاهي و علم و چگونگي كاربرد آنها نباشد نتيجه حاصله چندان مطلوب نخواهد بود.
در زمانهاي گذشته متخصصان و پژوهشگران علم گياهي غالباً نميدانستند كه از مجموع كودهاي ازته و ازت معدني شده خاك فقط 50% مورد استفاده گياه قرار ميگيرد و ممكن است ازت به صورت گاز از خاك خارج و يا اين كه با آب آبياري و باران از خاك خارج شود. منبع اصلي ازت براي گياهان مواد آلي خاك ميباشد كه از باقيمانده حيواني و گياهان قبلي حاصل شده و به طور طبيعي و يا در نتيجه عمل انسان به خاك داده شده است.
معمولاً كشت و كارهاي صحيح و اصولي مقدار قابل توجهي از ازت را كه توسط گياه از خاك خارج ميشود با افزودن كودهاي آلي و باقيماندههاي گياهي به خاك برگردانده ميشود. اگر كود دامي تازه به صورت جامد يا مايع بلافاصله به داخل خاك برده شود نگراني از بابت از دست رفتن ازت وجود نخواهد داشت.
در حال حاضر توصيه جهت حفظ تعادل ازت خاك آن است كه بقاياي گياهي ، كود حيوان و كود سبز به زمين داده شود تا هم ازت خاك متعادل شود و هم مواد آلي خاك باعث بهبود خواص فيزيكي خاك شود. البته اين توصيهاي عام نيست. به عنوان مثال زير خاك كردن بقاياي گياهي در نواحي كه بيماري و آفتي غالب وجود داشته باشد توصيه نميشود.
حفاظت و افزايش بازده ازت موجود در خاك در درجه اول بستگي به حفاظت خاك از عوامل فرسايشي، كمكردن تلفات به علت شستشو و ممانعت از تشكيل تركيبات ازتي فرار در خاك خواهد داشت. در ارتباط با فرسايش و جلوگيري از آن متأسفانه در كشور ما اقدامات مؤثري انجام نشده و پر شدن سدها، جاري شدن سيل و پيشروي كوير و شنزارها معضلات و دشواريهاي فراواني را موجب شده است، هرآينه در ايران جلوي صدمات فرسايش گرفته شود، طبق برآوردها زيان اقتصادي تلفات ازت نصف خواهد شد.
در ايران ميزان تلفات ازت بخصوص در نواحي مرطوب شمال ايران قابل توجه ميباشد. در نواحي كه مقدار بارندگي در حدود يك متر و بيشتر است ازت خاك ميتواند تا اعماق بيشتر از عمق نفوذ ريشه مهاجرت كند. در اين نواحي كه خاك در اواخر پائيز يخزده نيست بيشترين تلفات ازت انجام ميگيرد. زيرا باران فراواني باريده و درجه حرارت آنقدر نيست كه تعريق و تبخير تأثير زيادي در مجموع آب خاك داشته باشد. در اين وضعيت ميتوان با داشتن پوشش گياهي كه كربن آنها زياد است (به مانند خانواده غلات) از ازت خاك قبل از شستشو استفاده كرد.
در نواحي خشك تلفات ازت ناچيز است مگر در محصولاتي كه آبياري فراواني نياز دارند. برنج از جمله محصولاتي است كه تلفات ازت در آن قابل توجه بوده و روشهاي كشت و كار برنج راهايي براي تقليل و كاهش تلفات آبشويي باقي نميگذارد. در نواحي خشك نيز قسمت اعظم تلفات ازت در فصل بارندگي و در غيبت و فقدان پوشش گياهي صورت ميگيرد.
تثبيت شنهاي روان توسط مالچ mulch (مالچ پاشي)
تثبيت شنهاي روان توسط مالچ mulch (مالچ پاشي)
هدف از اين عمل قرار دادن يك لايه محافظ روي خاك و ماسه براي جلوگيري از حركت ماسه ها و
خاك است .
1ـ كلش ـ برگ و ساقه هاي خشك :
استفاده از بازمانده گياهان مي تواند در اين مسير كمك كند . در ضمن پس از مـدتي قادر است
مواد آلي خاك را افزايش دهد و مضافاْ مانع تبخير گـردد البته بايستي روي آنها غلتك كشـيد و حتي قبل از
قرار دادن مواد فوق سطح خاك را كم و بيش متراكـم نمود يا قبل از قرار دادن كلش و مواد فوق مقدار كمي
موادي مانند آسفالت پاشاند .
2 ـ پوشش پلاستيكي :
در مواقع معيني كه از مشمع هاي پلاستيكي استفاده مي نمايـند بايد چهار طرف هر مشمـع را
داخل خاك نمود و با ميخهاي مخصوصي آنرا به خاك يا شن متصل نمـود و يا لبه هاي هر مشمـع را داخل
گودالهاي كوچكي برگرداند . روي ماسه مي توان توري هايي از مواد آكريليكAcrylique قرارداد .
3 ـ روغنها و مواد معدني :
روغنهاي متعددي چه روغنهاي معدني و چه آلي براي تثبيت شنها استفاده مي گردد .
4 ـ آسفالت :
روي ماسه ها با دستـگاه پخش كننده اي يك لايه نازكي آسفالت مي پاشنـد ولي بايد همـيشه
مواظب بود كه با انجام حركت و پاييـن رفتن ماسه ها قسمتي از خاكهايي كه آسفالت روي آن پاشـيده اند ،
بصورت لكه هايي در سطح زمين ظاهر گردد .
احياء و استمرار مجدد لايه پوشش زنده خاك
Biorehabilation
خاك علاوه بر نقش مهمي كه در توليد محصولات كشاورزي ايفا مي نمايد از نظر ارتباط و همبستگي با
10
عواملي مانند آب ، هوا و پوشـش گياهي فعاليت هاي موجودات جانوري و انساني يكي از اركان مهم زيست
محيطي محسوب مي گردد .
متاْسفانه انسان به دلايل مختلفي مانند تبديل جنگلها به زمينهاي زراعي ، چرا و دامپروري بي رويه ،
روشهاي نا مناسب كشت و زرع مانند تك كشتي بدون تناوب ، آيـش ، شخم ناصحيح در تخريب خاك تاْثيـر
منفي داشته است .
در بين عوامل مؤثر در تخريب زيست محيطي افزايش جمعيت را مي توان يكي مهمترين عامل تخريب و
كاهش منابع طبيعي به شمار آورد .
حتي عـده اي معتـقدند كه افزايش جمعيـت،باعث سـرعت بخشـيدن به فرسـايش خاك مي شود .
با توجه به مسائلي كه در قسمتهاي اوليه اين بخـش مورد بررسـي قرار گرفت مي توان نتـيجه گرفت كه
تخريب خاك و كاهش عمق مفيد خاك باعث كاهـش رشد و نمو و توليد گياهي خواهد شـد .مقدار خاكي كه
ساليانه در اثر هوا ديدگي سنگها توليد مي گردد تحت تاُثير عوامل اقليمي است در مناطق سردسير خشك يا
گرم وخشك ساليانه كمتر از 25/0 mm خاك تولـيد مي گردد(ضخامت) . در حاليـكه در منـاطق گرم و
مرطوب اين مقدار برابر 5/1 mm است . طبق نظريهْ هامر و هودسون (hammer&Hudson ) ، اگر
مقدار خاكي كه ساليانه تخريب مي گردد حدود 12 تن در هكتار منظور داريم بايد ساليانه 1mm خاك توليد
شود تا بتوان خاك منهدم شده را جبران نمود در حاليكه نظريهْ روبرت(robert ) در سطح كلي جهاني مقدار
خاك توليد شده 02/0 mm محاسبه شده است.
بطور خلاصه لازم است برنامه ريزي صحيح و عملي در اثر افزايش توليدات كشاورزي و دامپروري را
بر حسب توان اكولوژيكي خاك تهـيه و تدوين نمـود و رئوس برنامه هاي پيشـنهادي را مي توان بصورت
خلاصه بشرح زير مورد توجه قرار داد :
1_ جلوگيري از تخريب جنگلها و مراتع . ساليانه در جهان حدود 11 ميليون هكتار از سطح جنگلها محو
ونابود مي گردد.
11
2_ جلو گيري از چرا و دامپروري نا صحيح.
3_جلوگيري از كشت و زرع تك كشتي(ندون تناوب)
4_جلوگيري از شخم ناصحيح وساير عمليات كشاورزي كه خاك را مستعد تخريب مي نمايد .
5_مبارزه با فرسايش ابي و بادي .
در اين راستا علاوه بر برنامه ريزي هاي صحيح در جهت حفاظت مكانيكي خاك لازم است در برقراري
مجدد پوشش گياهي نيز اقدامات مؤثري انجام گيرد.
تمام فعاليتهاي حفاظتي خاك از نظر ايجاد تراس و بانكت در حقيقت نقش جانشيني پوشـش گياهي را
ايفا مي نمايد. معهذا عمليات و اجراء برنامه هاي حفاظتي بدون ايجاد و گسترش پوشـش زنده خاك پس از
مدتي با شكست روبرو خواهد شد .
فرسايش بادي در مناطق هموار و مسطح مناطق خشـك و نيمه خشـك مهمترين عامل تخريب خاك و
پبشـروي كويرها محسوب مي گردد . بنابراين براي جلوگيـري از تخريب ناشي از باد ، با توجه به مطالب
ارائه شده مي توان نتيجه گرفت كه توسعه و پيشرفت كشاورزي ، دامپروري و صنـايع وابسته به آن در هر
منطقه تحت تاْثير تجديد و احياء پوشش زنده خاك است . اجراء پروژه هاي آباداني و توسعه هر منطقه يا هر
سرزمين بايد براساس توان اكولوژيكي آن منطقه يا آن سرزمين استوار باشد . چنين پيشنهادي در كنفرانس
ـ هاي مختلف در اسلو پيشنهاد گرديده است .
براي نشان دادن تاْثير روشهاي حفاظتي خاك و تاْثير ايجاد پوشش گياهي در توسعه و آباداني يك حوزه
كوهستاني دو شكل ارائه شده است : يكي قبل از انجام اين عمليات و ديگري بعد از آن عمليات ، كه اين دو
شكل با كسب اجازه از نشريه FAO ضميمه مطالب فوق شده است .
با توجه به مطالب ارائه شده در بخش استمرار پوشش زنده خاك مي توان نتيجه گرفت كه در كشوري
مانند ايران كه آب و هواي قسمت اعظم آن خشـك و گرم مي باشد تنها راه تجـديد حيات و افزايش فعاليت
12
بيولوژيكي ( انساني ، حيواني ، گياهي )همان برقرار نمودن مجدد پوشش زنده خاك است .
سرزمين ايران وسيع و داراي آب و هواي متـنوع ، مشخصات ژئومورفولوژي متغير مي باشـد . اين
سرزمين پهناور بيشتر به صورت يك قاره است تا فلات . سلسله جبال زاگرس در جـنوب و البرز در شمـال
فلات مركزي را احاطه نموده اند . سلسله كوههاي شمال و جنوب توسط دره هاي عميق بريده شده و معمولاْ
چندين حوزه به يك دره منتهي مي گردد. بعلت خشكي ونيز عوامل ديگر فرسايش و تخريب خاك چه در دامنه
ـ ها و چه در قسمت فلات همه ساله ميليونها تن خاك را نابود مي سازد .
بنابراين لازم است با برنامه هاي صحيح و عملي تواماُ در حفظ و حراست خاك و تجديد پوشش زنده
خاك تهيه و تدوين و به مرحله اجراء درآورد . مثلاُ در يك دامنه فرضي با برنامه هاي اجرايي مي توان به
اهداف چند منظوره نزديك شد . در مناطق كم ارتفاع و يا شيب كم يعني در قسمت پايين دست دامنه ها و نيز
در فلات مركزي لازم است زراعت را در پناه باد شكن اجراء نمود .
در داخل زمين محصور شده توسط ديواره هاي طبيعي مي توان انواع گياهان زراعي يا درختان ميوه را
كاشت .
به طور خلاصه بدون استفاده از درختـان امكان احياء مناطق كوهستاني و دشت عملي نيسـت . ما در
كشوري زندگي مي نماييم كه مقدار تبخير چندين برابر نزولات آسماني است ، بنابراين لازم اسـت از عواملي
كه از شدت تبخير جلوگيري مي نمايد در احياء و مديريت مناطق فوق استفاده گردد .
استاد راهنما:
=======-===========-=========
تهيـه و تنظيـم :
دانشجوي سال اول مهندسي آب دانشگاه بين المللي امام خميني (ره) قزوين
اثر کود بیولوژیک در حاصلخيزي خاك
اثر کود بیولوژیک در حاصلخيزي خاك
ارزش کود بیولوژیک به دلیل سه خاصیت مهم آن است: تغذیه ای و شیمیایی (از نظر میکرو ارگانیزم خاک) و خواص فیزیکی و بهبود خواص بیولوژیک
- این نوع کود وقتی به خاک داده میشود مانند یک کود NPK عمل می کند(25%-5%25%). یعنی برای هر مقدار 25 کیلو ازت و 5 کیلو پنتا اکسید فسفر و 25 کیلو پتاس فورا در اختیار گیاه قرار می دهد ولی مهمتر آن است که همین مقدار ازت و پتاسیم و 20 کیلو پنتا اکسید فسفر نیز در طول مدت طولانی به تدریج آزاد و آماده جذب گیاه می شود. غیر از سه عنصر پر مصرف اصلی, مقادیر چشمگیری از عناصر دیگر از جمله منیزیم و گوگرد و آهن و روی و مس و بر و غیره در اختیار گیاه گذاشته می شود.
- این کود از نظر تولید شدن به کود بیولوژیک در حال حاضر در هیچ کشور دنیا به این روش تولید نمی شود زیرا به صورت باکتری های مفید این نوع کود تولید می شود و چون این نوع کود خاک های کشاورزی را سفت نمی کند و تبادلات هوا زدگی بین خاک و هوا صورت می گیرد و آب باران در زمین فرورفته که خود باران دارای مقادیر زیاد نیتروژن می باشد, فعل و انفعالات وگالانسی از جمله باکتریهای مفید خاک و موجودات ذره بینی و محیط اطراف خود و تنفس تبادلات اکولوژیکی جانداران ذره بینی را مختل نمی کند و این نوع کود از مواد شیمیایی دخالت ندارد و بلکه میکروارگانیزم خاک را تقویت می کند. در حاصلخیزی خاک نقش بسزایی دارد.
- این نوع کود از نظر PH در خاک تاثیر دارد که PH خاک را پایین می آورد که برای خاکهای قلیایی (PH بالا) مفید می باشد و این نوع کود در مصرف کشاورزی های بزرگ از نظر تولید انبوه, مقرون به صرفه است. این نوع کود هرگز آبهای زیرزمینی را آلوده نمی کند و آبهای رونده را شامل می شود. منظور رودخانه و دریا است که فیتوپلاتنها آبزی اثر سوء ندارد.
این نوع کود در حال حاضر به نام RNA به ثبت تجاری رسیده که مشخصه آن از کلمه (Reaction Nutrition Activity) گرفته شده است که به روشی تولید میشود که عناصر را می توان تغییر داد تا در هر منطقه که لازم باشد, عناصر را کم یا زیاد کرد. از مشخصات اصلی این کود می توان به NPK و ریزمغذی ها و سولفهیدرید اشاره کرد.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
اثر كاربرد كود نيتروژن بر كارايي مصرف آب در ژنوتيپهاي يونجه ديم
اثر كاربرد كود نيتروژن بر كارايي مصرف آب در ژنوتيپهاي يونجه ديم
به منظور تعيين نقش نيتروژن بر كارايي مصرف آب (WUE) در شرايط رطوبتي مختلف خاك ، 4 رقم يونجه سربندي، كريساري، قره يونجه و 2129 استراليايي مورد آزمايش قرار گرفتند. آزمايش در شرايط گلخانه با 4 سطح نيتروژن ( معادل 0، 30،60و 90 كيلوگرم در هكتار ) دو سطح آبياري (35 و 75 درصد ظرفيت مزرعه اي ) در 3 تكرار به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي اجرا شد. تنش كمبود آب، WUE ، بازده تعرق، عملكرد اندامهاي هوايي و نسبت ريشه به اندامهاي هوايي (R/S) را تحت تأثير قرار داد. مصرف نيتروژن، WUE ، بازده تعرق، عملكرد اندامهاي هوايي را افزايش داد. اين آزمايش نشان داد كه مصرف متعادل ( حدود 30 كيلوگرم ) نيتروژن مي تواند در افزايش كارايي مصرف آب و بالا بردن عملكرد در شرايط كمبود مؤثر واقع شود. بنابراين به نظر مي رسد با مصرف اين مقدار نيتروژن در علوفه زارهاي ديم در اوايل فصل رشد كه بارندگي و رطوبت هوا براي رشد مناسب تر است مي توان به توليد علوفه كمك نمود. در اين خصوص رقم يونجه در بين ارقام مورد آزمايش از نظر پتانسيل سازگاري و توليد بهتري عكس العمل را از خود نشان داد.
اثرات طرح پخش سيلاب بر نفوذپزيري و حاصلخيزي خاك
اثرات طرح پخش سيلاب بر نفوذپزيري و حاصلخيزي خاك
كمبود آب در مناطق خشك و نيمه خشك يك معضل عظيم و بحراني مي باشد. در حال حاضر اين مشكل به شكلهاي گوناگوني اين مناطق را تهديد مي كند. راههاي مختلفي جهت مبارزه با اين معضل وجود دارد كه كشورهاي درگير به روشهاي مختلف و با مديريت هاي گوناگون با آن برخورد مي كنند. در حال حاضر براي استحصال آب با اهداف مورد نظر در ايران از روشهاي مختلفي استفاده مي شود. يكي از اين روشها بهره برداري از سيلابها با استفاده از روش پخش سيلاب بر آبخوانها است. كه مراحل تحقيقات تكميلي و پايش عملكردهاي آن در زمينه هاي مختلف در دست انجام مي باشد. اين طرح با هدف جمع آوري آب، كاهش فرسايش خاك و بهتر كردن پوشش گياهي و با نگرشي چند منظوره به اجرا گذاشته شد. عليرغم گذشت شش سال از اجراي اين طرح تاكنون هيچگونه ارزيابي مدون و سيستماتيكي براي بررسي دقيق اثرگذاري سيستم بر روي عاملهاي اكولوژيكي انجام نشده است. اين تحقيق در جهت رسيدن به بخشي از اهداف در زمينه ارزيابي اثرات اجراي طرح پخش سيلاب بر آبخوان آب باريك بم بر روي خصوصيات خاك و با تاكيد بر حاصلخيزي خاك پيشنهاد و با تكيه بر استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي و استفاده از تصاوير ماهواره اي به مرحله اجرا گذاشته شد. محدوده پخش سيلاب آب باريك در حاشيه كوير لوت در واريزه هاي حاصل از سلسله جبال بارز قرار دارد. براي انجام اين تحقيق نمونه برداري خاك جهت اندازه گيري ازت، فسفر، پتاسيم، pH، كربن آلي و EC همراه با اندازه گيري عمق رسوب منتقل شده و نفوذپذيري در محدوده پخش سيلاب در عرصه شاهد در اطراف اين محدوده انجام گرديد. نتايج نشان مي دهد كه عمق رسوب، نفوذپذيري، فسفر و كربن آلي در حد معني داري افزايش يافته اند. در فواصل بين خاكريزها نيز تغييرات معني داري در ميزان هر كدام از اين عوامل ديده مي شود. به طور كلي نتايج اين تحقيق نشان مي دهد كه وضعيت خاك در مجموع بهتر شده است. اين وضعيت شامل افزايش حاصلخيزي خاك و بهتر شدن بافت خاك در اثر رسوب گذاري در بهبود نگهداشت رطوبت مي باشد