افزايش اطلاعات از زندگي يوزپلنگ ايراني
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
سام خسروي‌فرد
اطلاعات درباره نحوه زندگي و مسيرهاي حركت يوزپلنگ در ايران افزايش مي يابد و در نتيجه بيشتر از قبل مي توان به نجات آن اميدوار بود.
مهندس هوشنگ ضيايي، مدير پروژه حفاظت از يوزپلنگ آسيايي ضمن بيان اين مطلب افزود: زمستان گذشته دو قلاده يوزپلنگ و يك قلاده پلنگ پس از دو ماه حضور شبانه روزي كارشناسان در منطقه حفاظت شده بافق و همكاري اداره كل محيط‌زيست يزد به دام افتاده و به سيستم گردنبند ردياب مجهز شدند. به تازگي سيگنال هاي اين سه قلاده گوشتخوار از طريق رديابي راديويي دريافت شدند.
وي با اشاره به اين که مجله کت نيوز (CAT NEWS) نشريه تخصصي گربه سانان اتحاديه جهاني حفاظت در آخرين شماره خود مقاله اي از پروژه نصب گردنبند بر روي يوزپلنگ در ايران به چاپ رسانده است، گفت: براي تحليل های آماري و تجزيه و تحليل صحيح اطلاعات لازم است حداقل 6 قلاده يوزپلنگ به اين سيستم مجهز شوند كه به دليل گرم شدن هوا و به خطر افتادن جان يوزهايي كه به دام مي‌افتند اجراي اين برنامه به زماني موكول شد كه شرايط اقليمي مناسب باشد.
ضيايي با اشاره به اين كه در سفر تحقيقاتي اخير دكتر نجفي معاون سازمان محيط‌زيست، مهندس ابراهيمي مدير كل دفتر حيات وحش و آبزيان اين سازمان و مهندس حسيني مدير كل محيط‌زيست يزد و مهندس جوکار مسئول برنامه رديابي گوشت خواران نيز حضور داشتند گفت: در اين سفر از روستاي شيطور بازديد به عمل آمد و مردم اين روستا علاوه بر آن كه با يوزپلنگ به خوبي آشنايي داشتند، براي حمايت از آن نيز اعلام آمادگي كردند. خوشبختانه اقدامات انجمن غيردولتي يوزپلنگ ايراني و انجمن همياران سبز شيطور نظير چاپ بروشور و پخش فيلم بسيار موثر بوده و سبب آشنايي روستائيان با نحوه زندگي اين جانور شده است. در اين بازديد سيگنال هاي دو قلاده يوز و يک قلاده پلنگ به صورت بسيار واضح دريافت گرديد.
منطقه حفاظت شده بافق با وسعت 86 هزار هكتار در استان يزد يكي از زيستگاههاي مهم يوزپلنگ آسيايي در كشور به شمار مي‌روند كه از سال گذشته اقدامات تحقيقاني و آموزشي گسترده‌اي در آن به مورد اجرا گذاشته شده است.
نهم شهريور؛ روز ملي حفاظت از يوزپلنگ ايراني
نهم شهريور ماه امسال، كه از سوي شماري از تشكل‌هاي زيست‌محيطي به‌عنوان روز ملي حفاظت از يوزپلنگ ايراني ناميده شده است، برنامه‌هاي ويژه‌اي براي جلب توجه مردم به اين گونه بي‌نظير طبيعت ايران برگزار خواهد شد.
شعار اين جشنواره يك‌روزه امسال اين سوال خواهد بود كه "
چند ايراني يوزپلنگ را مي‌شناسند؟"
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
مراسم اصلي اين روز در موزه حيات وحش دارآباد برگزار شده اما هم‌زمان در مناطق همجوار زيستگاههاي يوزپلنگ ايراني، همچون روستاهاي اطراف منطقه بافق يزد، شهرستان جاجرم و گرمه، بخش چوپانان در منطقه عباس‌آباد نائين، روستاهاي اطراف منطقه خارتوران شاهرود و شهرستان طبس در نزديكي منطقه نايبندان نيز برنامه‌هاي آموزش متعددي اجرا مي‌شود.
به گزارش پايگاه خبري يوزپلنگ ايراني نهم شهريور سال 1373 يك يوز ماده كه به‌همراه
سه توله‌اش براي خوردن آب به نزديكي شهر بافق آمده بودند مورد حمله چند فرد غيرمحلي قرار گرفتند.
در اين ماجرا دو توله يوزپلنگ كشته شدند، ماده يوز زخمي فرار كرد و تنها يك توله توسط محيط‌بانان شهرستان بافق نجات يافت كه با نام ماريتا تا سال 1382 در پارك پرديسان تهران زندگي مي‌كرد.
يوزپلنگ ايراني سريع‌ترين دونده جهان به‌شمار آمده و مهمترين گونه جانوري حال حاضر طبيعت ايران تلقي مي‌شود. به‌نظر نمي‌رسد اكنون از اين‌گونه بيشتر از 40 قلاده باقي‌مانده باشد و به‌شدت در معرض انقراض قرار دارد.
گوزن زرد ايراني هنوز منقرض نشده
سام خسروي فرد:
گمان مي‌رفت گوزن زرد ايراني به كلي منقرض شده‌است. اما در سال 1334 معلوم شد تعدادي از آنها در جنگل‌هاي اطراف رودخانه دز و كرخه باقي مانده‌اند. در سال 1337 دو راس از آنها به باغ‌وحش اپل آلمان و در سال 1342 تعداد شش راس به دشت‌ناز ساري منتقل شد. پس از آن كه گوزن‌ها تكثير شدند به مناطق مختلفي نظير شمشكنده مازندران، جزيره اشك و كبودان در درياچه اروميه، زردلان كرمانشاه، جزاير كيش و لاوان و منطقه ميان‌كتل فارس منتقل شدند.
گوزن‌زرد ايراني، شبگرد است و اوايل غروب و صبح زود فعاليت بيشتري دارد. گردن نرها در فصل جفتگيري متورم مي‌شود و جدال‌هايي خونين بين آنها درمي‌گيرد. شاخ نرها هر زمستان مي‌افتد و شاخ جديد بلافاصله شروع به رشد مي‌كند. ماده‌ها پس از 8 ماه بارداري يك و به ندرت دو بچه مي‌زايند.
زمان عكسبرداري: بهمن 1383
محل: پناهگاه حيات‌وحش دشت‌ناز
يوز همچنان در معرض انقراض است
اسدالله افلاكي:
اشغال زيستگاهها و تخريب آن توسط دامدارن، شكار بي‌رويه و غيرمجاز طعمه يوز، خشكسالي‌هاي پي‌درپي و نبود آموزش بوميان حاشيه‌نشين زيستگاهها و مناطق حفاظت شده، از عواملي است كه حيات يوزپلنگ ايراني را به‌شدت تهديد مي‌كند.
مهندس هوشنگ ضيايي، مدير ملي پروژه حفاظت از يوزپلنگ آسيايي، در گفت‌وگو با همشهري افزود: براي حفاظت از يوز با مشكلات متفاوتي مواجهيم اما عمده‌ترين مشكل، اشغال زيستگاههاي اين‌گونه نادر از سوي دامداران است، چرا كه اين دامداران با ساخت آغل زيستگاهها را تخريب كرده، ضمن آنكه، اغلب سگهاي بسيار خطرناكي دارند كه به سادگي يوز را از پاي درمي‌آورند.
به گفته وي، حضور چوپانان در منطقه باعث ناامني يوز و طعمه‌هايش مي‌شود.
ضيايي معتقد است زحمات و تلاش براي حفظ اين‌گونه نادر در صورتي ثمربخش است كه با حمايت دولت همراه باشد، نخستين گام در اين زمينه، اجراي طرح تعديل دام در مرتع است. از اين‌رو، با توجه به آنكه در برنامه چهارم توسعه تصريح شده كه تعداد دام در مراتع بايد به نصف تقليل يابد انتظار مي‌رود دولت اين طرح را هرچه زودتر عملي كند. بويژه پيشنهاد مي‌شود به منظور حفظ گونه‌هاي موجود در زيستگاهها، اين طرح نخست از مناطق حفاظت شده آغاز شود. در اين صورت با توجه به حضور نيروهاي اجرايي محيط‌زيست، اجراي اين طرح با موفقيت همراه خواهد بود.
وي با تاكيد بر اين كه، بايد حفظ گونه در اولويت قرار بگيرد، گفت: از يك سو خشكسالي‌هاي متعدد و وجود انبوه دام در زيستگاهها موجب شده كه گياهان خوش‌خوراك به طور كلي طعمه دام شود و در نتيجه قوچ و ميش و كل و بز و جبير و آهو كه از طعمه‌هاي اصلي يوز به شمار مي‌روند با كمبود خوراك مواجه شوند و از سوي ديگر شمار اين حيوانات بر اثر شكار بي‌رويه و غيرمجاز به ميزان قابل توجهي كاهش يافته است.
در نتيجه يوز ناگزير به شكار خرگوش روي آورده و مي‌توان گفت در حال حاضر خرگوش طعمه اصلي اين حيوان است.
نكته ديگر اين كه، كمبود طعمه و ايجاد مزاحمت‌هاي دامداران و به طور كلي نبود امنيت در زيستگاهها، يوز را به حاشيه زيستگاهها رانده است. بنابراين، براي حفظ يوز ضروري است با تمهيداتي به ويژه اجراي طرح تعادل دام و مرتع، مراتع احيا و امنيت به اين مناطق بازگردانده شود.
وي مهمترين مناطق محل زيست يوز را پارك ملي كوير و مجموعه توران (شامل پارك ملي، پناهگاه حيات وحش و منطقه حفاظت شده) در استان سمنان و پناهگاه حيات وحش در انجير، ني‌باد، نايبندان و منطقه حفاظت شده بافق در استان يزد ذكر كرد و گفت: از جمله برنامه‌هايي كه براي حفاظت از يوز در حال اجراست آموزش مردم بومي و فرهنگ‌سازي است. در اين زمينه تا كنون 30مدرس تربيت شده كه بخشي از آنان را محيط‌بانان تشكيل مي‌دهند. اين افراد در حال حاضر به صورت هدفمند در مناطق مورد نظر از جمله توران و بافق مشغول تدريس و آگاهي‌رساني و ارتقاي سطح فرهنگ عمومي هستند. يعني با حضور در روستاها و مدارس، اطلاعات لازم را در خصوص يوز و زيستگاهها و چگونگي حفاظت از اين گونه نادر در اختيار مردم بومي مي‌گذارند و با آموزش‌هاي لازم آنان را با ارزش و اهميت حفظ يوزپلنگ آشنا مي‌سازند.
وي حضور تشكل‌هاي مردم نهاد را در امر آموزش بسيار موثر و مفيد دانست و افزود: بخشي از آموزش‌هاي همگاني با كمك همين تشكل‌ها انجام مي‌شود. براي نمونه يك گروه 8 نفره از تشكل‌هاي بوم‌پژوهان با تهيه پوستر و جزوه‌هاي آموزشي در منطقه توران به روستاها رفته‌اند و مردم بومي اين منطقه با كمك اين گروه، آموزش‌هاي لازم را فراگرفته‌اند، همچنانكه انجمن يوزپلنگ ايراني نيز در اقدامي مشابه در شهرستان بافق در مدارس، كلاس‌هاي آموزشي براي ارتقاي فرهنگ عمومي برگزار كرده است.
آمارهاي ارايه شده علمي نيست
مدير پروژه بين‌المللي حفاظت از يوزپلنگ آسيايي، در خصوص جمعيت يوزپلنگ در ايران گفت: از آنجايي كه يوز، حيوان مخفي‌كاري است و به سادگي قابل رويت نيست نمي‌توان آمار دقيقي در خصوص تعداد اين حيوان ذكر كرد و آمارهايي كه اعلام مي‌شود فاقد مبناي علمي است.
با اين همه مي‌توان گفت شمار اين گونه جانوري روندي روبه بهبود دارد كما اينكه طي هفته گذشته در خارج از منطقه حفاظت شده بافق و در انجير 10 قلاده يوز مشاهده شده است، البته اين آمار شگفتي نيست، چرا كه يك يوز ماده با 4 توله نيز در انجير مشاهده شده كه به خاطر فصل جفتگيري رويت اين شمار يوز امري طبيعي است. ولي با ظن قريب به يقين مي‌تون گفت 70 قلاده يوز در زيستگاههاي كشورمان وجود دارد.
ضيايي گفت: به منظور حفاظت بيشتر از يوزپلنگ، از ماه آينده نصب گردنبند يوزها آغاز مي‌شود و انتظار مي‌رود از اين طريق از ميزان جابه‌جايي و مهاجرت اين حيوان باخبر شويم كه اين كمك بزرگي به شمارش يوز مي‌كند.
وي در پايان تصريح كرد: پروژه بين‌المللي حفاظت از يوزپلنگ آسيايي از چهار سال پيش با 700 هزار دلار كمكي كه سازمان ملل به اين كار اختصاص داد آغاز شد و در حال حاضر اين اعتبار تمام شده و پروژه با كمك سازمان حفاظت محيط زيست ادامه دارد. اما بودجه‌اي كه به اين كار اختصاص يافته ناكافي است، چرا كه وقتي مسئله حفاظت از يوز مطرح است نبايد تنها خود يوز را در نظر گرفت، بلكه لازمه حفاظت از يوز، حفاظت و احياء زيستگاههاي اين حيوان و نيز حفاظت از طعمه اين حيوان است كه طبعاً اين اقدام توجه ويژه مسئولان را مي‌طلبد.
بر اين اساس، شايسته است مسئولان با جديت بيشتري به اين مسئله نگاه كنند، چرا كه هنوز خطر انقراض يوز منتفي نشده است.
شمار گورخر هاي ايراني باغ ارم افزايش يافت
براساس اين گزارش، تعداد گورهاي آسيايي شمارش شده در جهان بالغ بر 600 رأس است با اين همه، كارشناسان حيات وحش معتقدند چنانچه سازمان‌هاي متولي حفاظت محيط زيست و گونه‌هاي وحشي، براي حفظ اين گونه كمياب چاره‌انديشي نكنند اين حيوان نيز در معرض انقراض قرار خواهد گرفت.
مدت شيردهي گورهاي ماده به كره‌ها تا سن 9ماهگي است و كره‌ها از سن 3ماهگي علاوه بر شير مادر از علوفه نيز تغذيه مي‌كنند. گورخرها از سن 2سالگي بالغ شده و آماده جفتگيري مي‌شوند. طول عمر گورخر آسيايي حدود 40سال است. اين حيوان زيبا، دماي 10درجه تا 45درجه سانتيگراد حرارت را تحمل مي‌كند.
گفتني است در زمان‌هاي قديم نژادهايي از اين گونه از مديترانه تا مغولستان مي‌زيسته‌اند. كوچكترين نژاد گور يعني گور سوريه امروز منقرض شده است. در ايران نيز در گذشته در بسياري از دشت‌ها و كويرها جمعيت فراواني از اين حيوان مشاهده مي‌شد اما امروز به دليل زراعي شدن اين مناطق و حضور دامداران، پراكندگي محل زيست اين حيوان به كوير مركزي و قسمت‌هايي از خراسان، كرمان و فارس محدود شده است.
شوكا(كوچكترين گوزن ايران) را در آغوش بگير
گوزن‌ها حيواناتي بسيار زيبا هستند كه فراواني و انواع آنها در ايران، تنها به سه گونه گوزن مارال، گوزن زرد ايراني و شوكا(كوچكترين گوزن ايران) تقسيم مي‌شود.
گوزن مارال كه بيشتر در مازندران ديده شده، به بزرگي گاو است و بيش از صد كيلوگرم وزن دارد. گوزن زرد نيز از مارال كوچك‌تر است اما جثه گوزن شوكا، تقريبا به اندازه يك ببر نابالغ بوده و حدود 15كيلوگرم وزن دارد.
شوكا كه در عمق جنگل‌هاي بلوط ناحيه بوزين مرخيل در منتهي‌اليه شمال استان كرمانشاه زندگي مي‌كند، جانوري مرموز و شبگرد است و ويژگي‌هاي خاص او از جمله جثه كوچك، جمعيت كم و شب‌فعالي، آن را در ميان ساير گونه‌هاي گوزن، منحصر‌به‌فرد كرده است.
شوكا كه به نام گوزن «مينياتوري» نيز خوانده مي‌شود، از نظر فراواني- در مقايسه با ساير گونه‌هاي گوزن- در تعداد كمتري در ايران ديده شده است.
شوكا بسيار زيباست. رنگ آن قهوه‌اي روشن و در ناحيه زير شكم، روشن‌تر از قسمت‌هاي ديگر است. ماده‌هاي اين گونه شاخ ندارند و نرها، شاخ‌هاي كوچك منشعب دارند.
اين گوزن زيبا در هر سال يك نوزاد به دنيا مي‌آورد اما در شرايط آب‌وهوايي مساعد، امكان دوقلوزايي آن نيز وجود دارد.
دوره وضع حمل شوكا 5 تا 6ماه است و بچه‌هايش در هنگام تولد، روي بدن خود خال‌هايي دارند كه با رسيدن به بزرگسالي از بين مي‌رود و جاي آن را رنگ قهوه‌اي يك‌دست مي‌گيرد.
شوكا حيواني علف‌خوار و نشخواركننده است و مهمترين دشمنان او پس از انسان، حيوانات گوشتخوار هستند.
به علت حلال‌بودن گوشت اين گوزن كوچك، شكار غيرمجاز، بزرگترين خطر براي ادمه حيات شوكا محسوب مي‌شود.
شوكا در عين آسيب‌پذيري، نسبت به اطراف و محيط خود، بسيار هوشيار است و به سرعت متوجه هرگونه خطري مي‌شود، به طوري كه يك جفت شوكا، هنگام خواب به گونه‌اي قرار مي‌گيرند كه پشتشان به هم و رويشان به محيط اطراف باشد.
اين حيوان، هنگام خطر صداي خاصي از خود بروز مي‌دهد كه مي‌تواند هم‌جنسانش را از وجود خطر آگاه كند.
برآورد دقيقي از تعداد شوكاها در جنگل‌هاي كرمانشاه - كه زيستگاه اصلي اين جانور است - وجود ندارد اما بنا بر آخرين مشاهدات، جمعيت آن از 60 مورد در جنگل‌هاي بلوط بوزين مرخيل، تجاوز نمي‌كند.
نمونه‌هايي از شوكا در تعداد بسيار كم در شمال غربي ايران نيز ديده شده است. گوزن‌هاي كوچك ايراني (شوكا) با نمونه‌هاي ديده‌شده آن در اروپا متفاوت هستند.
نسل شوكاهاي زيبا در جهان در حال انقراض است و به دليل آسيب‌پذيري بسيار، براي حفظ نسل آنها تنها به حفاظت‌هاي ويژه نياز است.
كنترل محيط، جلوگيري از شكار بي‌رويه، دراختيارقراردادن آب شرب و نظارت ويژه بر نحوه زيست اين گوزن كوچك، عوامل موثر در حفظ و بقاي اين گونه كمياب جانوري است.
مرگ هزاران فلامينگو در شوره زار بختگان
به طوري كه تاكنون 2000 فلامينگوي ديگر در نمكزارهاي اين درياچه با مرگ دست و پنجه نرم مي‌كنند. به گزارش همشهري بخش قابل توجهي از اين درياچه كه از اهميت تنوع زيستي ويژه‌اي برخوردار است به دليل كم‌آبي به نمكزار تبديل شده و بيم آن مي‌رود با ادامه اين روند اين پناهگاه حيات وحش به كلي نابود شود.
مهندس ظهرابي، معاون محيط زيست طبيعي استان فارس با اعلام اينكه اين درياچه در معرض تهديد شديد قرار دارد، عدم تامين حقابه زيست‌محيطي از سوي سازمان آب منطقه‌اي و احداث چندين سد در بالا دست منابع تامين‌كننده آب درياچه را از دلايل عمده اين بحران زيست‌محيطي عنوان كرد.
ظهرابي گفت: عدم توجه به محيط‌زيست و تنوع زيستي مناطق حفاظت‌شده و جاذبه‌هاي گردشگري و بقاي تنوع ژنتيكي و اكولوژيكي مناطق توسط برخي ارگانها سبب شده اين منطقه كه يكي از قطب‌هاي بزرگ گردشگري و يكي از مهمترين پارك‌هاي ملي و پناهگاه حيات وحش كشور است در معرض نابودي قرار گيرد.
وي پيامدهاي اقتصادي و اجتماعي اين بحران را افت سفره‌هاي زيرزميني منطقه و شورشدن سفره‌هاي آب شيرين ذكر كرد و گفت: ادامه اين روند علاوه بر تبعات فاجعه‌بار بر روي گونه‌هاي حيات وحش منطقه، باعث نابودي قريب‌الوقوع كشاورزي در حاشيه اين تالاب مي‌شود.
دكتر رجب‌زاده، مديركل محيط‌زيست فارس نيز با اشاره به اينكه پارك ملي و پناهگاه حيات وحش بختگان يكي از ذخيره‌گاه‌هاي ارزشمند تنوع زيستي به شمار مي‌رود گفت: بخشي‌نگري و بعضا نگاه غيرمسئولانه برخي دستگاه‌هاي اجرايي به محيط‌زيست، سبب شد اين درياچه بي‌نظير به نمكزار تبديل شود.
وي افزود: در حالي كه مناطق حفاظت‌شده فقط 9درصد از مساحت استان را به خود اختصاص مي‌دهد اما همين مساحت كه به لحاظ ذخيره‌گاه ژنتيكي حيات وحش و گياهان در خطر انقراض، اهميت جهاني دارد امروز قرباني توسعه ناپايدار و در آستانه فاجعه قرار گرفته است.
براساس اين گزارش، ماموران اجرايي گارد حفاظت محيط‌زيست استان فارس از روز يكشنبه گذشته به صورت شبانه‌روزي با همكاري جوامع محلي، تشكل‌هاي مردم‌نهاد و كارشناسان محيط‌زيست مشغول جمع‌آوري جوجه فلامينگوها و انتقال آنها به درياچه طشك بوده و به گفته مسئولان محيط‌زيست منطقه، اين عمليات همچنان ادامه دارد اما ادامه عمليات نيازمند ياري دوستداران محيط زيست است.
مرگ نهنگ غول‌پيكر در ساحل بندرعباس
نهنگ عظيم‌الجثه‌اي بامداد در ساحل بندرعباس به گل نشستساكنان محله خواجه عطا در بندرعباس صبح روز يكشنبه با لاشه نهنگ عظيم‌الجثه‌اي روبه‌رو شدند كه امواج دريا آن‌را به ساحل آورده بود. به گل نشستن لاشه اين نهنگ در ساحل بندرعباس، حضور نهنگ‌ها را در آب‌هاي ايران تأييد مي‌كند.
در منابع علوم طبيعي بارها به اين نكته اشاره شده است كه ايران زيستگاه كوچكترين و بزرگترين پستاندار دنيا است. كوچكترين پستاندار دنيا موسوم به حشره‌خوار كوچك در استان گلستان زندگي مي‌كند و بزرگترين پستاندار دنيا نيز از خليج‌فارس به‌عنوان بخشي از زيستگاه خود استفاده مي‌كند و از اين نظر ايران منحصربه‌فردترين زيستگاه پستانداران به‌شمار مي‌رود.
به گزارش خبرگزاري ايرنا به دنبال مشاهده نهنگ عظيم‌الجثه در ساحل بندرعباس، گروه‌هايي از آتش‌نشاني و خدمات ايمني و شهرداري بندرعباس در محل حاضر شدند تا با استفاده از دو دستگاه لودر و يك دستگاه كاميون، نسبت به انتقال لاشه اين نهنگ كه حدود هشت تن وزن و 10 متر طول داشت اقدام كنند. بنا به اعلام كارشناسان، بزرگي و سنگيني اين نهنگ موجب شد لودرهاي حاضر در صحنه نتوانند اين حيوان را جابه‌جا كنند و به همين دليل با استفاده از تيغه‌هاي لودر، اقدام به قطعه‌قطعه كردن اين نهنگ كردند.
